Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Thiết kế hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh" nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; Tạo hứng thú cho học sinh, tránh sự nhàm chán, giúp học sinh thích thú với hình học không gian nói chung và chủ đề mặt tròn xoay nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thiết kế hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN Đề tài: THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHƯƠNG 2 HÌNH HỌC 12 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH 0
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 Đề tài: THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHƯƠNG 2 HÌNH HỌC 12 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH Nhóm tác giả : Nguyễn Thị Trang Ngô Quang Vân Lĩnh vực: Toán học Đơn vị: Trường THPT Quỳnh Lưu 4 Năm thực hiện: 2022 - 2023 Số điện thoại: 0372875785 - 0984879679
MỤC LỤC Trang PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1 Lý do chọn đề tài 1 2 Tính mới của đề tài 1 3 Mục đích nghiên cứu 1 4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2 5 Nhiệm vụ nghiên cứu 2 6 Phương pháp nghiên cứu 2 7 Các bước tiến hành nghiên cứu 2 PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I Cơ sở lý luận và thực tiễn 3 1 Cơ sở lý luận 3 2 Cơ sở thực tiễn 7 CHƯƠNG II Thiết kế hoạt động dạy học 1 Một số biện pháp để thiết kế hoạt động dạy… 10 1.1 Lựa chọn, sử dụng phương pháp, KTDK phù hợp… 10 1.2 Thiết kế các trò chơi trong thiết kế hoạt động … 12 1.3 Thiết kế thiết bị dạy học số cho hoạt động dạy … 22 1.4 Sử dụng các phần mềm vẽ hình( geogebra, … 25 1.5 Thiết kế lồng ghép dạy học steam 27 1.6 Sử dụng các phần mềm( Azota, padlet, group, … 29 2 Thiết kế hoạt động dạy học theo định hướng … 32 3 Kế hoạch bài dạy 40 CHƯƠNG III Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các … 1 Mục đích khảo sát 42 2 Nội dung và phương pháp khảo sát 42 3 Đối tượng khảo sát 43 4 Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi... 43 PHẦN 3 KẾT LUẬN 47
DANH MỤC VIẾT TĂT TT Ký hiệu chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 Pp Phương pháp 2 KTDH Kỷ thuật dạy học 3 GV Giáo viên 4 HS Học sinh 5 CT GDPT Chương trình 6 GDPT Giáo dục phổ thông 7 THPT. Trung học phổ thông 8 YCCĐ Yêu cầu cần đạt
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam (khóa XI) đã thông qua nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nghị quyết 29/NQ-TW chỉ rõ: “ Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học” Nhằm đáp ứng yêu cầu trên, là một người giáo viên, chúng ta nên bắt đầu đổi mới từ việc thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học trong từng bài dạy của mình; Cần thiết kế các hoạt động dạy học có sử dụng các phương pháp dạy học, kỉ thuật dạy học mới, ứng dụng công nghệ 4.0, giúp học sinh học tập tích cực, chủ động và sáng tạo trong học tập. Chủ đề mặt nón, mặt trụ, mặt cầu là nội dung quan trọng trong chương trình hình học lớp 12. Mặt nón, mặt trụ, mặt cầu có ứng dụng nhiều trong các môn học khác và trong thực tiễn. Kiến thức mặt nón, mặt trụ, mặt cầu lại khá trừu tượng đối với học sinh. Tuy nhiên hiện tại học sinh đang học các kiến thức này với tinh thần đối phó, không hào hứng và chưa hứng thú trong học tập. Là giáo viên chúng tôi luôn trăn trở, tìm cách để giúp cho học sinh của mình có được hứng thú trong học tập, từ đó góp phần phát triển phẩm chất, năng lực học sinh và đồng thời thực hiện đường lối của Đảng về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo. Với mong muốn góp phần nhỏ trong thiết kế các hoạt động dạy học tạo hứng thú học tập cho học sinh và xuất phát từ việc đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông cũng như yêu cầu về đổi mới về phương pháp dạy học nhằm giúp học sinh học tốt hơn, nắm bắt các kiến thức một cách nhẹ nhàng hơn nên chúng tôi chọn đề tài: “ Thiết kế hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh”. 2. Tính mới của đề tài. - Thực hiện được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, đa dạng hóa hình thức dạy học môn toán trong giai đoạn hiện nay. - Hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh mà chương trình phổ thông hướng tới như tự học, giao tiếp, hợp tác,…. - Vận dụng và phát huy được những ưu điểm của phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học mới. 3. Mục đích nghiên cứu. - Phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. 1
- Tạo hứng thú cho học sinh, tránh sự nhàm chán, giúp học sinh thích thú với hình học không gian nói chung và chủ đề mặt tròn xoay nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Học sinh lớp 12. - Sách giáo khoa, chuẩn kiến thức kĩ năng toán 12. - Tài liệu về lí luận dạy học, đổi mới phương pháp dạy học. - Phần mềm dạy học. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. - Các giải pháp để thiết kế hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. - Thiết kế các hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. 6. Phương pháp nghiên cứu - Nghiên cứu nội dung bài học chương 2 hình học 12. - Đọc tài liệu đổi mới phương pháp dạy học. - Nghiên cứu các hoạt động dạy học. - Lấy ý kiến của học sinh về thực trạng dạy và học chương 2 hình học 12. - Lấy ý kiến của học sinh và đồng nghiệp về mức độ cấp thiết, khả thi của đề tài. 7. Các bước tiến hành nghiên cứu thực hiện đề tài: TT Các nội dung, công việc thực hiện Thời gian dự kiến 1 Nội dung 1: Tìm hiểu thực trạng Tháng 1 – 12/ 2022 2 Nội dung 2: Nghiên cứu lý thuyết và giải pháp Tháng 4 – 6/2022 3 Nội dung 3: Thiết kế giải pháp và thực nghiệm Tháng 8 /2022 – 2/2023 4 Nội dung 4: Hoàn thiện Tháng 1 – 4/ 2023 2
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn: 1. Cơ sở lý luận: 1.1. Hoạt động dạy học Lí luận giáo dục hiện đại đã chỉ ra tính đặc thù của hoạt động dạy học. Hoạt động dạy học là hoạt động tương tác. Xem xét hoạt động của thầy đều có liên quan đến hoạt động của trò và ngược lại. Nhìn từ góc độ tính chủ thể của hoạt động sư phạm, để hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh được tiến hành thì không thể thiếu vai trò của chủ thể. Trong hoạt động dạy học, chủ thể hoạt động là người dạy (GV) và người học (HS). Người học là chủ thể của hoạt động học, người dạy là chủ thể của hoạt động dạy. Thầy và trò là những chủ thể cùng nhau hoạt động, duy trì, tiếp nối hoạt động. Đối tượng của hoạt động học tập là lĩnh hội các tri thức, kỹ năng, kỹ xảo. Mục tiêu của hoạt động dạy học là hình thành, phát triển năng lực và phẩm chất để hoàn thiện nhân cách ở người học. Nói cách khác, hoạt động dạy cũng bao hàm nội dung cốt lõi là tổ chức các hoạt động học để người học chủ động tiếp nhận tri thức, hình thành và phát triển năng lực một cách phù hợp. Chính vì hoạt động dạy và học có chung mục tiêu cho nên hoạt động dạy và học luôn tương tác trong mối quan hệ “cung - cầu”, “nhân - quả”... Không thể nói đơn giản thầy hay trò đóng vai trò “chủ động” hay “thụ động”. Đã là hoạt động thì tính chủ động là thuộc tính của cả hai bên. Thầy tích cực, chủ động trong hoạt động dạy và trò tích cực, chủ động tham gia hoạt động học. Hoạt động dạy học của giáo viên mang ý nghĩa là phương tiện, là công cụ hỗ trợ thúc đẩy hoạt động học của học sinh đúng hướng và hiệu quả. “Năng lực người giáo viên là khả năng thực hiện các hoạt động dạy học với chất lượng cao” (Trần Bá Hoành). Từ việc hiểu đặc trưng của hoạt động dạy học, mối quan hệ của hoạt động dạy và hoạt động học như trên, có thể thấy hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh có tính độc lập tương đối. Trong đó, thầy là chủ thể của hoạt động dạy, trò là chủ thể của hoạt động học. Mặc dù hoạt động dạy và học cùng chung mục tiêu nhưng ở mỗi hoạt động có những yêu cầu, đặc điểm riêng. Ví dụ, trong dạy học, giáo viên có những hoạt động “trụ cột” mà giờ học nào, quy trình dạy học nào giáo viên cũng buộc phải tuân thủ. Những hoạt động này là thước đo năng lực nghề nghiệp của giáo viên. Thực hiện những hoạt động này kết quả đến đâu, một trong các yếu tố mang tính quyết định là “tay nghề” của giáo viên. Năng lực nghề nghiệp của giáo viên góp phần quyết định kết quả đào tạo. Trên thế giới, từ những năm 90 của thế kỷ XX và ngày nay, dạy học định hướng kết quả đầu ra thành xu hướng giáo dục quốc tế. Quá trình dạy học cùng với việc phát huy vài trò trung tâm của người học, năng lực của người thầy rất được chú trọng. Ngay cả John Dewey, nhà giáo dục người Mỹ chủ trương lấy người học làm trung tâm nhưng cũng đòi hỏi rất cao ở người thầy: “Hãy tôn trọng trẻ em, tôn trọng chúng đến cùng, song hãy tôn trọng cả bản thân chúng ta [người lớn] nữa”. 3
Ở Việt Nam, nhận thức về hoạt động của người dạy học như một hoạt động nghề nghiệp xuất phát từ tính đặc thù của hoạt động dạy học, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản quy định chuẩn nghề nghiệp dạy học. Đây là yêu cầu chung về hoạt động dạy học cho tất cả giáo viên trong dạy các môn học ở trường phổ thông. Về phía người học, căn cứ vào mục tiêu của chương trình giáo dục, có những yêu cầu, chuẩn đánh giá để người học đáp ứng theo các thang, bậc của nền giáo dục, v.v. 1.2. Phẩm chất và năng lực Theo Từ điển tiếng Việt, phẩm chất là cái tạo nên giá trị của con người, sự vật hoặc: Phẩm chất là những yếu tố về đạo đức, hành vi, niềm tin, tình cảm, giá trị sống. Ý thức pháp luật của con người được hình thành sau một quá trình giáo dục. Cũng theo Từ điển Tiếng Việt, năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nhất định; hoặc: Năng lực là khả năng tổng hợp kiến thức và kỹ năng để thực hiện thành công một loại công việc trong bối cảnh nhất định. Năng lực bao gồm năng lực chung và năng lực đặc thù. Năng lực chung là năng lượng thiết yếu cơ bản mà mọi người cần để sống, học tập và làm việc. Năng lực cụ thể được thể hiện trong từng lĩnh vực khác nhau, do sự hình thành và phát triển của lĩnh vực đó. Năm phẩm chất và mười năng lực cốt lõi học sinh cần đạt 1.3. Hoạt động dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực Như chúng ta đều biết và thừa nhận rằng mỗi học sinh là một cá thể độc lập, có sự khác biệt về trình độ, năng lực, nhu cầu, sở thích và nền tảng xuất thân. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực thừa nhận thực tế này và tìm ra được những cách tiếp cận phù hợp nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất với mỗi học sinh thay vì giáo dục chủ yếu trang bị kiến thức như ở mô hình dạy học truyền thống trước đây. 4
Theo đó, dạy học theo hướng phát triển năng lực là mô hình dạy học hướng tới mục tiêu phát triển tối đa phẩm chất và năng lực của người học thông qua cách thức tổ chức các hoạt động học tập độc lập, tích cực, sáng tạo của học sinh dưới sự tổ chức, hướng dẫn và hỗ trợ hợp lý của giáo viên. Trong mô hình này, người học có thể thể hiện sự tiến bộ bằng cách chứng minh năng lực của mình. Điều đó có nghĩa là người học phải chứng minh mức độ nắm vững và làm chủ các kiến thức và kỹ năng (được gọi là năng lực); huy động tổng hợp mọi nguồn lực (kinh nghiệm, kiến thức, kĩ năng, hứng thú, niềm tin, ý chí,…) trong một môn học hay bối cảnh nhất định, theo tốc độ của riêng mình. 1.4. Các nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực Trong chương trình giáo dục tổng thể 2018, khi dạy học ta phải dựa theo các nguyên tắc sau đây: - Nội dung dạy học, giáo dục phải đảm bảo tính cơ bản, cốt lõi, hiện đại - Đảm bảo sự tích cực của người học khi tham gia vào hoạt động học tập - Tăng cường những hoạt động thực hành, trải nghiệm cho học sinh - Tăng cường dạy học, giáo dục tích hợp - Tăng cường dạy học, giáo dục phân hóa - Kiểm tra, đánh giá theo năng lực là điều kiện tiên quyết trong dạy học phát triển phẩm chất, năng lực 1.5. Một số phương pháp, kĩ thuật dạy học định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong toán học - Dạy học hợp tác Dạy học hợp tác là cách thức tổ chức dạy học, trong đó học sinh làm việc theo nhóm để cùng nghiên cứu, trao đổi ý tưởng và giải quyết vấn đề đặt ra. 5
- Dạy học khám phá Dạy học khám phá là cách thức tổ chức dạy học, trong đó HS tự tìm tòi, khám phá phát hiện ra tri thức mới thông qua các hoạt động dưới định hướng của GV. - Dạy học giải quyết vấn đề Dạy học giải quyết vấn đề là cách thức tổ chức dạy học, trong đó HS được đặt trong một tình huống có vấn đề mà bản thân HS chưa biết cách thức, phương tiện cần phải nỗ lực tư duy để giải quyết vấn đề. - Dạy học dựa trên dự án Dạy học dựa trên dự án là cách thức tổ chức dạy học, trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu, trình bày. - Kĩ thuật dạy học KTDH là những biện pháp, cách thức hành động của GV trong các tình huống cụ thể nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các KTDH chưa phải là các PPDH độc lập mà là những thành phần của PPDH. Ví dụ, trong dạy học hợp tác có các KTDH như: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thuật các mảnh ghép, kỉ thuật trò chơi... 1.6. Yêu cầu của hoạt động dạy học trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông 1.6.1. Giáo viên cần tổ chức chuỗi hoạt động học để học sinh chủ động khám phá những điều chưa biết Tổ chức là sự sắp xếp, bố trí cho thành một chỉnh thể, có một cấu tạo, một cấu trúc và những chức năng chung nhất định. Chuỗi hoạt động học là tập hợp các hoạt động học tập được sắp xếp theo một trình tự nhất định. Tổ chức chuỗi các hoạt động học tập là việc GV sắp xếp, bố trí các hoạt động học tập theo một trình tự nhất định, phù hợp với mục tiêu bài học. CT GDPT 2018, định hướng các hoạt 6
động học tập của HS bao gồm hoạt động khám phá vấn đề, hoạt động luyện tập và hoạt động thực hành (ứng dụng những điều đã học để phát hiện và giải quyết những vấn đề có thực trong đời sống), được thực hiện với sự hỗ trợ của thiết bị dạy học, đặc biệt là công cụ tin học và các hệ thống tự động hoá của kĩ thuật số. 1.6.2. Giáo viên cần đầu tư vào việc lựa chọn các phương pháp, kĩ thuật dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực phù hợp GV cần đầu tư vào việc lựa chọn các PP, KTDH và giáo dục biểu hiện ở việc GV tập trung, bỏ nhiều sức lực, thời gian, suy nghĩ … vào việc chọn các PP, KTDH và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực phù hợp nhằm đạt được mục tiêu dạy học một cách tối ưu. 1.6.3. Giáo viên chú trọng rèn luyện cho học sinh phương pháp học tập, nghiên cứu GV chú trọng rèn luyện cho HS phương pháp học tập, nghiên cứu là việc GV lưu tâm đến tầm quan trọng của phương pháp học tập, nghiên cứu ở HS, từ đó hướng dẫn HS kiên trì luyện tập để hình thành phương pháp học tập, nghiên cứu khoa học, phù hợp với đặc thù của từng môn học, hoạt động giáo dục, góp phần tạo ra sự phát triển năng lực tự chủ và tự học. Tự học là một xu thế tất yếu, bởi vì quá trình giáo dục thực chất là quá trình biến người học từ khách thể giáo dục thành chủ thể giáo dục (tự giáo dục). Tự học là mục tiêu cơ bản của quá trình dạy học. Bồi dưỡng năng lực tự học là phương cách tốt nhất tạo ra động lực mạnh mẽ cho quá trình học tập. Tự học giúp cho HS có thể chủ động học tập suốt đời, học tập để khẳng định phẩm chất, năng lực và để cống hiến. 1.6.4. Giáo viên tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác GV tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác là việc GV đầu tư vào việc kết hợp giữa hoạt động cá nhân với hoạt động nhóm, phát huy nỗ lực của chính cá nhân trong hoạt động nhóm. Điều này giúp HS có điều kiện để hình thành, phát triển cả về năng lực tự chủ và tự học lẫn năng lực giao tiếp và hợp tác. 2. Cơ sở thực tiễn: 2.1. Tìm hiểu thực trạng tổ chức dạy học chương 2 hình học 12 . Mục đích điều tra. Điều tra thực trạng tổ chức dạy học các tiết của chương 2 hình học 12 “Mặt tròn xoay” cho học sinh hiện nay như thế nào. Nội dung điều tra. Điều tra về việc tổ chức dạy học các tiết của chương 2 hình học 12 . Đối tượng điều tra: Học sinh khối 12 THPT. Phương pháp điều tra. Tiến hành phát phiếu điều tra HS cho 86 học sinh khối 12 của THPT Quỳnh Lưu 4 7
(gồm các lớp 12A2, 12A11): STT Lớp Số phiếu phát ra Số phiếu thu về 1 12A2 44 44 2 12A11 42 42 Phiếu điều tra gồm 2 câu hỏi, được soạn dưới hình thức trắc nghiệm cho học sinh đánh dấu. Tập hợp số liệu điều tra. Câu hỏi Nội dung Số ý kiến Tỉ lệ % Câu 1 Em đánh giá việc học các tiết hình học chương 2 hiện nay? A. Cũng giống như các tiết hình không gian khác nhưng trừu tượng hơn. 24 27,9 B. Cũng giống như các tiết hình học không gian khác nhưng bài tập khó hơn. 47 54,7 C. Kiến thức trừu tượng quá, em không hình dung và tiếp thu được. 15 17,4 Câu 2 Em muốn các tiết hình học theo hướng nào ? A. Giáo viên tổ chức dạy theo hướng truyền thống: truyền tải nội dung và các hoạt động 2 2,3 theo sách giáo khoa. B. Giáo viên tổ chức dạy học theo định hướng 84 97,7 phát triển phẩm chất, năng lực. * Nhận xét: Từ kết quả trên, ta thấy đa số HS đều cho rằng cách dạy và học các bài của hình học chương 2 cũng như các tiết hình học không gian khác (54,7%), một số ít cho rằng kiến thức trừu tượng và khó hơn. Tuy nhiên đa số (97,7%) HS được hỏi đều mong muốn được học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực để có cơ hội thể hiện, khẳng định mình nhiều hơn. Điều này một lần nữa khẳng định vai trò quan trọng của phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Toán học. 2.2. Phân tích, đánh giá các vấn đề thực tiễn . 2.2.1.Nguyên nhân của những thực trạng GV chưa chú trọng dạy học theo phương pháp kích thích tính chủ động của HS, chưa dám giao cho các em vận dụng kiến thức đã học tự thiết kế các hoạt động. GV chủ yếu vẫn còn nặng nề về lối truyền thụ một chiều, chưa chuẩn bị tâm lý, ngại thay đổi, sợ mất thời gian thiết kế và soạn bài, chưa khẳng định được người học sẽ vận dụng để tự thiết kế được các hoạt động và bài tập khi được yêu cầu. 8
2.2.2. Những thuận lợi và khó khăn trong việc dạy học nhằm định hướng phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh trong chương 2 hình học lớp 12 tại trường THPT Quỳnh Lưu 4. Thuận lợi Trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, học sinh cũng học tập một cách chủ động hơn, tự tìm tòi tài liệu ở nhiều nguồn, có khả năng đánh giá, hợp tác tốt hơn và mong muốn thể hiện mình nhiều hơn. Do đó việc giáo viên tạo điều kiện để học sinh phát triển khả năng khái quát hóa, đặc biệt hóa, tương tự hóa, khả năng lập luận Toán học để tìm hiểu và phát biểu các kiến thức mới, thiết kế các hoạt động trải nghiệm cho các tiết học là một xu thế tất yếu và cần được nhân rộng. Khó khăn Để tham gia được vào quá trình hình thành kiến thức mới, thiết kế các hoạt động trải nghiệm liên quan đến kiến thức của bài học, cần nhiều yêu cầu cao hơn. Học sinh phải có một hệ thống kiến thức nền đủ tốt để từ đó có đủ khả năng tham gia được và thiết kế được các hoạt động trải nghiệm. Về phía giáo viên thì đòi hỏi người dạy phải bao quát được nội dung chương trình, kiến thức chuyên môn vững vàng. Đặc biệt là cần những giáo viên không ngại thay đổi bản thân, luôn hướng học sinh tìm cái mới. Điều này không phải giáo viên nào cũng dám làm. Công tác kiểm tra đánh giá hiện nay mặc dù có nhiều thay đổi nhưng vẫn nặng về đánh giá nội dung kiến thức, chưa đánh giá những năng lực khác của học sinh nên chưa thực sự phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. 9
Chương 2: Thiết kế hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. 1. Một số giải pháp để thiết kế hoạt động dạy học chương 2 hình học 12 theo định hướng phát triển phẩm chất năng lực: 1.1. Lựa chọn, sử dụng phương pháp, kỷ thuật dạy học phù hợp với nội dung bài học. Thiết kế hoạt động dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh việc quan trọng nhất là lựa chọn, sử dụng PP, KTDH phù hợp với nội dung bài học. Để làm được điều đó chúng tôi thực hiện quy trình gồm ba bước: Xác định Lựa chọn và xây dựng Xác định mục tiêu dạy học nội dung PP, KTDH dạy học Mục tiêu Nội dung PP, KTDH - Xuất phát từ YCCĐ của - Dựa trên YCCĐ của Căn cứ: chương trình. chương trình. - Mục tiêu. - Nối kết các phẩm chất, - Kết hợp các tài nguyên - Nội dung dạy học. năng lực. dạy học và kinh nghiệm của giáo viên - Đặc điểm của PP, - Căn cứ trên kế hoạch giáo KTDH. dục của nhà trường, tổ bộ môn. - Giáo viên, học sinh, điều kiện tổ chức. Cụ thể kết quả chúng tôi lựa chọn, sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học sau : Mục tiêu Nội dung Phương pháp Mặt tròn xoay - Nhận biết được các khái - Dự án: Tìm hiểu quá - Dạy học trải nghiệm. niệm: mặt tròn xoay, mặt trình làm đồ gốm bằng - Dạy học hợp tác. nón tròn xoay, mặt trụ tròn bàn xoay. xoay, hình nón tròn xoay, - Dạy học dự án. - Trải nghiệm hình hình trụ tròn xoay. thành khái niệm mặt - Dạy học mô hình hóa. - Biết công thức tính diện tròn xoay, mặt nón, hình - Dạy hoc trên lớp kết tích xung quanh hình nón, nón, mặt trụ, hình trụ. hợp dạy học ở nhà qua hình trụ; biết công thức tính - Trải nghiệm khám phá mạng. thể tích khối nón, khối trụ. công thức tính diện tích - Kĩ thuật sơ đồ tư duy. 10
- Tính được diện tích xung hình nón, hình trụ; công - Kĩ thuật chia sẻ nhóm quanh của hình nón, hình thức tính thể tích khối đôi. trụ; thể tích khối nón, khối nón, hình nón. - Kĩ thuật trò chơi. trụ. - Thực hành tính diện - Kĩ thuật băng truyền - Phẩm chất: Yêu nước, tích hình nón, hình trụ; kết hợp trạm. nhân ái, chăm chỉ, trung tính thể tích khối nón, thực, trách nhiệm khối trụ. - Năng lực: Tự chủ và tự - Vẽ sơ đồ tư duy bằng học, giao tiếp và hợp tác, phần mềm canva, giải quyết vấn đề và sáng mindmap…. tạo, tìm hiểu tự nhiên và xã - Vẽ hình bằng phần hội, công nghệ, tin học, tính mềm geogebra. toán, ngôn ngữ, thẩm mỹ - Giải các bài toán thực tế về hình nón, hình trụ - Dự án Steam: Thiết kế mũ hình nón, thùng rác di động hình trụ. Mặt cầu - Nhận biết được các khái - Xác định các từ khóa - Dạy học trải nghiệm, niệm: mặt cầu, mặt phẳng quan trọng của chủ đề khám phá. kính, đường tròn lớn, mặt mặt cầu. - Dạy học dự án. phẳng tiếp xúc ( tiếp diện) - Trải nghiệm, hình của mặt cầu, tiếp tuyến của - Dạy học hợp tác. thành khái niệm mặt cầu mặt cầu. và các khái niệm liên - Dạy học mô hình hóa. - Biết được các vị trí tương quan; vị trí tương đối - Kĩ thuật chia sẻ nhóm đối của mặt cầu và mặt giữa mặt cầu và mặt đôi. phẳng, mặt cầu và đường phẳng, vị trí tương đối - Kĩ thuật sơ đồ tư duy. thẳng. giữa mặt cầu và đường thẳng. - Kĩ thuật trò chơi. - Biết công thức tính diện tích khối cầu, thể tích khối - Trải nghiệm hình - Kĩ thuật khăn trải bàn cầu. thành, công thức tính - Dạy học trên lớp kết - Tính được diện tích mặt diện tích, thể tích mặt hợp dạy học ở nhà qua cầu, thể tích mặt cầu. cầu. mạng. - Phẩm chất: Nhân ái, chăm - Thực hành tính diện chỉ, trung thực, trách nhiệm. tích hình cầu, thể tích mặt cầu. - Năng lực: Tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, - Giải các bài toán thực 11
giải quyết vấn đề và sáng tế về mặt cầu. tạo, tìm hiểu tự nhiên và xẫ - Vẽ hình và sơ đồ tư hội, công nghệ, tin học, tính duy bằng phần mềm. toán, ngôn ngữ, thẩm mỹ, năng lực sử dụng công cụ, - Dự án Steam: Thiết kế phương tiện toán học; tư các đồ vật trang trí hình duy và lập luận toán học, cầu. năng lực mô hình hóa toán học, giải quyết vấn đề toán học. Ôn tập chương - Nắm được, hệ thống được - Hệ thống các từ khóa - Dạy học hợp tác. các khái niệm công thức về của chương. - Dạy học bằng dự án. mặt nón, mặt trụ và mặt - Vẽ sơ đồ tư duy bằng cầu. - Dạy học mô hình hóa. phần mềm. - Áp dụng được kiến thức - Kĩ thuật mảnh ghép. - Làm các bài tập trắc về mặt nón, mặt trụ, mặt nghiệm cơ bản về hình - Kĩ thuật trò chơi. cầu vào giải quyết các vấn nón, hình trụ và hình - Kết hợp dạy học qua đề cuộc sống. cầu.. mạng và dạy học trên - Phẩm chất: Yêu nước, - Giải các bài toán thực lớp. Chăm chỉ, trách nhiệm, tế về hình trụ, hình cầu trung thực. và hình nón. - Năng lực: Tự chủ và tự - Dự án stem “Thiết kế học, giao tiếp và hợp và trình diễn con rối dây tác,tìm hiểu tự nhiên và xã làm từ hình cầu, hình hội, tính toán, ngôn trụ và hình nón”. ngữ,thẩm mỹ, công nghệ. tin học Với việc thực hiện quy trình theo ba bước ở trên giúp chúng tôi lựa chọn được phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học phù hợp nhất với nội dung bài học, với khả năng của học sinh. Và với việc lựu chọn, sử dụng các phương pháp, KTDH tích cực phù hợp, chúng tôi đã góp phần định hướng phát triển được các phẩm chất, năng lực của học sinh, đúng mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông 2018. 1.2.Thiết kế các trò chơi trong thiết kế hoạt động khởi động và hoạt động luyện tập chủ đề: Khổng Tử từng nói “ biết mà học không bằng vui mà học”. Học thông qua trò chơi là hình thức học tập hấp dẫn, có sức hút đối với học sinh. 12
Học qua trò chơi được chúng tôi thiết kế lồng ghép trong hoạt động khởi động tạo hứng thú, hoạt động luyện tập và đã thu được những kết quả nhất định trong dạy học. Một số trò chơi chúng tôi đã chọn khi thiết kế hoạt động dạy học như sau: 1.2.1. Trò chơi “ đuổi hình bắt chữ: Bước 1: Định hướng tổ chức : Tổ chức trong hoạt động khởi động chủ đề mặt cầu + Giai đoạn 1: Học sinh đọc SGK, tìm các từ khóa. + Giai đoạn 2: Học sinh chơi trò chơi” đuổi hình bắt chữ” . + Giai đoạn 3: Giáo viên đánh giá thông qua kết quả trò chơi. Bước 2: Xác đinh các từ khóa có trong chủ đề mặt cầu: Mặt cầu/khối cầu, điểm nằm trong, điểm nằm trên, điểm nằm ngoài, tâm, mặt phẳng tiếp xúc mặt cầu, mặt phẳng cắt mặt cầu, mặt phẳng kính, đường thẳng cắt mặt cầu, đường thẳng tiếp xúc với mặt cầu, mặt phẳng kính,… Bước 3: Tìm các hình ảnh tương ứng với các từ khóa Mặt cầu/Khối cầu Điểm nằm ngoài Mặt phẳng cắt mặt cầu Điểm nằm trong Điểm nằm trên Mặt phẳng khính 13
Đường thẳng cắt mặt cầu Đường thẳng tiếp xúc với mặt cầu Đường tròn lớn Tâm Mặt cầu tiếp xúc mặt phẳng 14
Bước 4: Thiết kế trò chơi và luật chơi trên phần mềm powerpoint. Minh chứng thiết kế trên powerpoint + Luật chơi: Trò chơi gồm 11 hình tương ứng với 11 từ khóa trong bài mặt cầu. Các đội chơi hoạt động nhóm liên hệ đưa ra các từ khóa phù hợp, đúng với đáp án. Đội nào giơ tay nhanh nhất sẽ được trả lời, trả lời đúng được 10 điểm, trả lời sai dành cơ hội cho đội khác. Cơ hội trả lời lại chỉ dành cho một đội duy nhất. Kết thúc trò chơi đội nào có tổng điểm lớn nhất sẽ chiến thắng. Video minh chứng tổ chức trò chơi “đuổi hình bắt chữ “ trên lớp 15
Qua thực tế tổ chức hoạt động khởi động mặt cầu với ba giai đoạn như trên, chúng tôi nhận thấy rằng việc thiết kế hoạt động khởi động tạo hứng thú cho chủ đề mặt cầu bằng thiết kế trò chơi “ đuổi hình bắt chữ”, học sinh được tự học, tự tìm ra từ khóa một cách tự nhiên, ghi nhớ từ khóa quan trọng của bài học thông qua chơi, tạo tâm thế thoải mái, tự tin. Với việc lựa chọn được những hình ảnh thực tế có tính khơi gợi, gần gũi, vui tươi, mà không kém phần thách thức tư duy của học sinh, trò chơi “ đuổi hình bắt chữ” của chúng tôi đã hấp dẫn được các em, các em không những thu nhận được kiến thức, mà còn phát triển được trí tưởng tượng của mình, góp phần phát triển phẩm chất chăm chỉ, trách nhiệm, trung thực, nhân ái; phát triển năng lực tự học và tự chủ, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực ngôn ngữ . 1.2.2. Trò chơi “ Ong tìm chữ” Định hướng tổ chức hoạt động: Thực hiện ở hoạt động khởi động tiết ôn tập chương Giai đoạn 1: Thực hiện ở nhà: Các nhóm thiết kế phiếu học tập, gửi cho giáo viên qua zalo cá nhân. Giai đoạn 2: Thực hiện ở trên lớp: + Các nhóm trao đổi chéo phiếu học tập, thực hiện chơi trò chơi “ ong tìm chữ” + Giáo viên đánh giá qua kết quả thiết kế phiếu câu hỏi và kết quả chơi trò chơi. + Cũng cố lại các từ khóa trong chương Minh chứng sản phẩm thiết kế của nhóm 1 16