intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục phổ thông 2018

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:71

4
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa cho học sinh khi dạy nội dung kiến thức chủ đề “Động lực học”, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, rèn cho học sinh năng lực giải quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục phổ thông 2018

  1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: “TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHỦ ĐỀ ĐỘNG LỰC HỌC, VẬT LÝ 10 - CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018” Lĩnh vực: Vật lý Nghệ An, tháng 4 năm 2023
  2. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 3 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: “TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHỦ ĐỀ ĐỘNG LỰC HỌC, VẬT LÝ 10 - CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018” Lĩnh vực: Vật lý Tác giả : Phạm Thị Tú Vinh SĐT: 0976 555 414 Đơn vị : Trường THPT Quỳnh Lưu 3 Năm học: 2022 - 2023 Nghệ An, tháng 4 năm 2023
  3. MỤC LỤC PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 2 4. Giả thuyết khoa học............................................................................................... 2 5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu............................................................................. 2 6. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 2 7. Kế hoạch nghiên cứu ............................................................................................. 3 8. Những đóng góp mới của đề tài ............................................................................ 3 PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..................................................................... 4 I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................... 4 1.1. Dạy học dự án..................................................................................................... 4 1.2. Hoạt động ngoại khóa và vai trò trong dạy học vật lý ở THPT ......................... 9 1.3. Tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa ................................ 10 II. CƠ SỞ THỰC TIỄN .......................................................................................... 17 2.1. Về thực trạng dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa môn vật lý hiện nay . 17 2.2. Về sách giáo khoa và tài liệu tham khảo .......................................................... 18 2.3. Về giáo viên và học sinh .................................................................................. 19 III. TỔ CHỨC MỘT SỐ DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA .............. 20 3.1. Nội dung kiến thức chương “Động lực học” ................................................... 20 3.2. Thiết kế một số dự án chương Động lực học ................................................... 21 3.3. Tiến trình tổ chức hội thi vật lý trong HĐNK chủ đề “Động lực học”............ 26 3.4. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất....................... 39 IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ........................................... 43 4.1. Kết quả định tính .............................................................................................. 44 4.2. Kết quả định lượng ........................................................................................... 44 4.3. Ý kiến của các giáo viên khi tiến hành áp dụng phương pháp dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học. .................................................... 46 4.4. Kết luận về thực nghiệm .................................................................................. 47 PHẦN 3. KẾT LUẬN ............................................................................................. 48 I. KẾT LUẬN .......................................................................................................... 48 II. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 49 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 51
  4. DANH MỤC VIẾT TẮT Tên viết tắt Đọc là THPT Trung học phổ thông GDPT Giáo dục phổ thông DA Dự án DHDA Dạy học dự án HĐNK Hoạt động ngoại khóa GV Giáo viên HS Học sinh SGK Sách giáo khoa SL Số lượng ĐC Đối chứng TN Thực nghiệm
  5. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Nước ta đang trong quá trình quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng và Nhà nước luôn xác định con người là nhân tố quyết định cho quá trình này. Chính vì vậy chiến lược cho giáo dục và đào tạo luôn được Đảng và Nhà nước coi trọng; đó là phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực. Để tạo ra nguồn nhân lực cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giáo dục phổ thông giữ vai trò quan trọng; mục tiêu của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để thực hiện mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông đã đề ra, cần có phương pháp đào tạo phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học. Đã có nhiều phương pháp dạy học tích cực, trong đó dạy học dự án được nghiên cứu và áp dụng thành công ở nhiều nước trên thế giới, ở Việt nam cũng đang từng bước triển khai áp dụng. Dạy học dự án là phương pháp học tập quan trọng để thực hiện quan điểm dạy học định hướng vào người học, dạy học định hướng hoạt động và quan điểm dạy học tích cực. Dạy học dự án góp phần gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực việc làm, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc của người học. Nhằm giáo dục toàn diện cho học sinh, trang bị cho học sinh những kiến thức, kỹ năng làm việc, kỹ năng sống, chúng ta không chỉ tổ chức các hoạt động học tập trên lớp mà còn phải tổ chức học tập ngoại khóa cho học sinh. Tổ chức học tập trên lớp và tổ chức học tập ngoại khóa là hai bộ phận hữu cơ hợp thành thể thống nhất trong quá trình giáo dục học sinh nhằm thực hiện mục tiêu dạy học. Mặt khác, dạy Trang 1
  6. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” học dự án thông qua các hoạt động ngoại khóa vật lý được tổ chức tốt còn làm tăng niềm yêu thích, hứng thú học tập môn vật lý, phát triển toàn diện nhân cách cho học sinh. Bên cạnh đó, các hoạt động ngoại khóa, các buổi sinh hoạt đội nhóm cũng là những hoạt động giáo dục cần thiết trong nhà trường phổ thông và rất cần được nghiên cứu tìm hiểu thêm về lý luận để có thể vận dụng tốt nhất vào thực tế. Chính vì những lí do trên mà tôi đã chọn đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục phổ thông 2018” với mong muốn nghiên cứu sâu hơn về tính ưu việt, khả năng vận dụng phương pháp dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học dự án qua các hoạt động ngoại khóa trong thời đại công nghệ 4.0. 2. Mục đích nghiên cứu Tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa cho học sinh khi dạy nội dung kiến thức chủ đề “Động lực học”, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, rèn cho học sinh năng lực giải quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu quan điểm lí luận dạy học hiện đại về dạy học dự án. - Hoạt động ngoại khóa và vai trò trong dạy học vật lý ở trường THPT. - Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến chủ đề “Động lực học”. - Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề “Động lực học”, vật lý 10 - Chương trình giáo dục phổ thông mới. - Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất trong đề tài. - Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính đúng đắn của đề tài, rút kinh nghiệm và hoàn thiện để thực hiện đồng loạt trên các khối lớp trong trường. 4. Giả thuyết khoa học Nếu vận dụng cơ sở lí luận của dạy học dự án cùng với việc phân tích nội dung kiến thức cần để tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa chủ đề “Động lực học” Vật lý 10 - Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thì có thể phát huy được tính tích cực, chủ động, rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết vấn đề của cuộc sống. 5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu - Học sinh THPT thuộc khối 10 và GV giảng dạy vật lý ở THPT. 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận Trang 2
  7. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp thực nghiệm sư phạm 7. Kế hoạch nghiên cứu TT Thời gian Nội dung công việc Sản phẩm - Tìm hiểu tài liệu, thực trạng - Bản đề cương chi tiết của đề Tháng 1 và chọn đề tài, viết đề cương tài 5/2022 nghiên cứu - Nghiên cứu lí luận dạy học, - Tập hợp lí thuyết của đề tài. PPDh tích cực của bộ môn. - Xử lý số liệu khảo sát được. - Khảo sát thực trạng, tổng hợp - Tổng hợp ý kiến của đồng Tháng 2 số liệu của năm trước. nghiệp. 6,7,8/2022 - Trao đổi với đồng nghiệp và đề xuất sáng kiến kinh nghiệm. - Kiểm tra trước thực nghiệm - Xử lý kết quả trước khi thử 3 Tháng - Áp dụng thực nghiệm trên nghiệm đề tài. 9,10/2022 các lớp 10A01, 10A1. - Tổng hợp và xử lý kết quả thử nghiệm đề tài - Viết sơ lược sáng kiến - Bản thảo sáng kiến. Tháng - Xin ý kiến của đồng nghiệp. - Tập hợp đóng góp của đồng 4 11,12/2022 - Tiếp tục xin thử nghiệm trên nghiệp các lớp 10A01, 10A2 Tháng Hoàn thành sáng kiến kinh Sáng kiến kinh nghiệm chính 5 1,2/2023 nghiệm. thức chấm cấp trường. Chỉnh sửa, bổ sung sáng kiến Hoàn thành sáng kiến nộp Sở Tháng 6 kinh nghiệm sau khi chấm cấp 3,4/2023 trường. 8. Những đóng góp mới của đề tài - Về mặt lý luận: + Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận về dạy học dự án, về tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học vật lý. + Xây dựng tiến trình dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa bao gồm lựa chọn dự án, lên kế hoạch, tiến hành dự án và báo cáo, rút kinh nghiệm, khen Trang 3
  8. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” thưởng cho học sinh trong khi dạy chủ đề “Động lực học”. - Về mặt thực tiễn: + Cung cấp những giá trị cụ thể về mức độ thành công của việc đưa dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa vào thực tiễn giảng dạy vật lý THPT. + Có thể làm tài liệu tham khảo cho dạy học dự án theo hoạt động ngoại khóa ở trường THPT + Góp phần vào công cuộc đổi mới phương pháp dạy học, phối hợp đa phương tiện trong dạy học nói chung và dạy học vật lý nói riêng. + Chế tạo được một số sản phẩm thực tế có ứng dụng về ba định luật Newton và các lực đã được học trong chủ đề “Động lực học”, Vật lý 10 chương trình giáo dục phổ thông 2018 + Sử dụng kiến thức của chủ đề “Động lực học” thiết kế được 2 dự án “Thế giới đồ chơi thông minh” và “Xác định lái xe gây tai nạn giao thông”. + Vận dụng dạy học 2 dự án “Thế giới đồ chơi thông minh” và “Xác định lái xe gây tai nạn giao thông” trong hoạt động ngoại khóa bằng hình thức hội thi vật lý và sử dụng một số kĩ thuật dạy học trong hoạt động nhóm. PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Dạy học dự án 1.1.1. Khái niệm dạy học dự án DHDA là một hình thức, phương pháp học lấy người học làm trung tâm. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, tham vấn, tạo môi trường, tạo tình huống có vấn đề, còn người học tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức, kỹ năng thông qua các dự án gắn nội dung học tập với các vấn đề có thật trong thực tiễn cuộc sống. Từ đó tạo ra sản phẩm để báo cáo, trình bày. 1.1.2. Mục tiêu của dạy học dự án - Mục tiêu chính của dạy học dự án là quá trình, hiệu quả học tập chứ không phải là bản thân sản phẩm - Giải quyết các vấn đề có thật trong thực tiễn gắn với nội dung học tập, tránh hàn lâm, kinh viện. - Phát triển và rèn luyện cho người học kỹ năng thế kỉ 21 như kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn đề, giao tiếp, làm việc nhóm… - Khuyến khích tinh thần tự chủ, tự học của người học chủ động chiếm lĩnh tri Trang 4
  9. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” thức, rèn luyện kỹ năng và tạo ra sản phẩm có ích cho cộng đồng, xã hội. - Khích lệ sử dụng công nghệ thông tin vào quá trình học tập. 1.1.3. Đặc điểm của dạy học dự án - Tính thực tiễn: Trong dạy học dự án các nhiệm vụ thường mang tính chất phức hợp, được gắn nội dung học tập với các vấn đề có thực trong đời sống thực tiễn (nghề nghiệp, xã hội, đời sống). - Học qua hành: Thay vì cách học khô khan, giáo điều. Người học được trực tiếp thực hành, sáng tạo sản phẩm. - Kích thích động cơ, hứng thú người học: Người học được trực tiếp tham gia và lựa chọn đề tài phù hợp với năng lực, sở thích và hứng thú cá nhân. - Tính phức hợp, liên môn, liên ngành: Nhiệm vụ dự án thường mang tính chất phức hợp, vì thế người học cần vận dụng, kết hợp tri thức của nhiều lĩn vực khác nhau của từng môn hoặc nhiều môn học để giải quyết vấn đề. - Người học là chủ thể tích cực: Tính tích cực thể hiện ở tính trách nhiệm, tự lực, khả năng sáng tạo trong quá trình thực hiện dự án. - Làm việc nhóm: Dạy học dự án thường được thực hiện theo nhóm. Vì thế, việc phối hợp làm việc nhóm, phân công công việc giữa các thành viên mang tính quyết định đến hiệu quả của dự án. Định hướng sản phẩm: Các sản phẩm được tạo ra không chỉ giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết, ,mà trong đa số trường hợp các dự án học tập tạo ra sản những phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu. 1.1.4. Phân loại dự án Dạy học dự án có thể được phân loại theo nhiều hình thức khác nhau, tùy vào cách tiếp cận và quá trình thưc hiện dự án: * Theo chuyên môn: - Dự án trong một môn học: Phạm vi trong một môn học - Dự án liên môn: Có sự kết nối của nhiều môn học - Dự án ngoài chuyên môn: Không nằm trong phạm vi môn học, là các hoạt động ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp… * Theo sự tham gia của giáo viên: Dự án dưới sự hướng dẫn của một giáo viên, dự án với sự cộng tác hướng dẫn của nhiều giáo viên. * Theo sự tham gia của người học: Dự án cá nhân, dự án nhóm, dự án toàn trường, dự án dành cho một khối lớp, dự án cho một lớp học. * Theo quỹ thời gian: Trang 5
  10. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - Dự án nhỏ: Thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học - Dự án trung bình: Dự án trong một hoặc một số ngày (“Ngày dự án”), nhưng giới hạn là một tuần học hoặc 40 giờ học. - Dự án lớn: Dự án thực hiện với thời gian lớn, tối thiểu là một tuần (hay 40 giờ học), có thể kéo dài nhiều tuần (“Tuần dự án”). 1.1.5. Yêu cầu của dự án Trong DHDA nếu hoạt động dạy học được GV thiết kế cẩn thận sẽ lôi cuốn HS vào những nhiệm vụ mở và tính thực tiễn cao. Các nhiệm vụ của dự án kích thích khả năng ra quyết định, tạo cảm hứng, say mê cho HS trong quá trình thực hiện và tạo ra sản phẩm cuối cùng. - DA tập trung vào những mục tiêu học tập gắn với các chuẩn kiến thức, kĩ năng và tập trung vào những hiểu biết của HS sau quá trình học. Việc định hướng vào mục tiêu, GV sẽ lựa chọn được hình thức dạy học phù hợp, lập kế hoạch đánh giá và tổ chức các hoạt động dạy và học. Kết quả của DA được thể hiện kết tinh trong sản phẩm của HS và quá trình thực hiện nhiệm vụ. - Trong DHDA cần xác định được bộ câu hỏi định hướng; câu hỏi định hướng sẽ giúp các DA tập trung vào những hoạt động dạy học trọng tâm, chú trọng đến các chủ đề quan trọng, đồng thời hướng HS đến những kĩ năng tư duy ở mức độ cao hơn và đảm bảo các DA của HS có tính hấp dẫn, thuyết phục. HS được giới thiệu về DA thông qua các câu hỏi gợi mở những ý tưởng lớn, xuyên suốt và có tính liên môn; HS buộc phải tư duy sâu hơn về các vấn đề nội dung của môn học theo các chuẩn và mục tiêu. Có ba dạng câu hỏi định hướng: câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi nội dung. + Câu hỏi khái quát là câu hỏi mở rộng, có tính mở, đề cập đến ý tưởng lớn và các khái niệm xuyên suốt; thường mang tính liên môn, giúp HS hiểu được mối liên hệ giữa các môn học. + Câu hỏi bài học là câu hỏi mở nhưng bó hẹp trong một chủ đề hay gắn trực tiếp với DA, hỗ trợ việc tìm kiếm lời giải cho câu hỏi khái quát. + Câu hỏi nội dung thường mang tính thực tiễn cao, bám sát chuẩn và mục tiêu đã đề ra, trực tiếp hỗ trợ việc dạy và học các kiến thức cụ thể. - DHDA có liên hệ với thực tế: DA phải gắn với đời sống thực tế của HS; HS thể hiện việc học của mình trước những đối tượng thực tế, liên hệ với các nguồn lực cộng đồng, tham khảo các chuyên gia trong lĩn vực nghiên cứu hoặc trao đổi thông qua công nghệ hiện đại. Trang 6
  11. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - HS thể hiện hiểu biết của mình thông qua sản phẩm hoặc quá trình thực hiện; thông thường các DA được kết thúc với việc HS thể hiện thành quả học tập của mình qua bài thuyết trình, các sản phẩm vật chất… - Công nghệ hỗ trợ và thúc đẩy việc học của HS: HS được tiếp cận với nhiều công nghệ khác nhau sẽ giúp hỗ trợ phát triển kỹ năng tư duy, cho ý kiến đánh giá về nội dung và hỗ trợ sản phẩm cuối cùng. - Kỹ năng tư duy là không thể thiếu trong học tập theo DA: Hỗ trợ phát triển cả kỹ năng tư duy siêu nhận thức lẫn tư duy nhận thức như hợp tác, tự giám sát, phân tích dữ liệu và đánh giá thông tin. Để làm được điều đó, HS cần lập sơ đồ tư duy (Mind Map) – là một phương pháp hiệu quả sử dụng việc ghi chép và tạo ra các ý tưởng bằng các liên kết. - DA đòi hỏi các hình thức đánh giá đa dạng và thường xuyên: Ngay từ khi triển khai DA, các kết quả dự kiến cần phải được làm rõ và phải luôn được rà soát nhiều lần để kiểm chứng mức độ lĩnh hội bằng các phương pháp đánh giá khác nhau. - Kĩ thuật dạy học đa dạng hỗ trợ phong cách học đa dạng. các kĩ thuật dạy học sẽ tạo ra một môi trường học tập đa dạng hơn, thúc đẩy tư duy bậc cao hơn. Trong dạy học có thể kết hợp các kỹ thuật dạy học hợp tác, làm việc nhóm để đề xuất ý tưởng dự án, lập kế hoạch,tổ chức và thực hiện dự án, nhận xét phản hồi từ GV hoặc từ bạn đọc. 1.1.6. Tiến trình thực hiện dự án Các bước thực TT Hoạt động của GV Hoạt động của HS hiện - Xây dựng bộ câu hỏi định - Làm việc nhóm để lựa hướng: xuất phát từ nội dung chọn chủ đề dự án học và mục tiêu cần đạt - Xây dựng kế hoạch dự Chuẩn bị được. án: xác định những công - Xây dựng ý - Thiết kế dự án: xác định việc cần làm, thời gian dự tưởng, lựa chọn lĩnh vực thực tiễn ứng dụng kiến, vật liệu, kinh phí, chủ đề, tiểu chủ nội dung học, ý tưởng và tên phương pháp tiến hành và 1 đề. dự án. phân công công việc trong nhóm. - Lập kế hoạch - Thiết kế các nhiệm vụ cho các nhiệm vụ học HS: làm thế nào để HS thực - Chuẩn bị các nguồn tập hiện xong thì bộ câu hỏi thông tin đáng tin cậy để được giải quyết và các mục chuẩn bị thực hiện dự án. tiêu đồng thời cũng đạt được. - Cùng GV thống nhất các - Chuẩn bị các tài liệu hỗ trợ Trang 7
  12. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” GV và HS cũng như các điều tiêu chí đánh giá dự án. kiện thực hiện dự án trong thực tế. - Theo dõi, hướng dẫn, đánh - Phân công nhiệm vụ các giá HS trong quá trình thực thành viên trong nhóm Thực hiện dự án hiện dự án. thực hiện dự án theo đúng - Thu thập thông - Liên hệ các cơ sở, khách kế hoạch. tin. mời cần thiết cho HS. - Tiến hành thu thập, xử lý - Thực hiện điều - Chuẩn bị cơ sở vật chất, tạo thông tin thu được. tra. 2 điều kiện thuận lợi cho HS - Xây dựng sản phẩm hoặc - Thảo luận với thực hiện dự án. bản báo cáo. các thành viên - Bước đầu thông qua sản - Liên hệ, tìm nguồn giúp khác. phẩm cuối của các nhóm HS. đỡ khi cần. - Tham vấn GV - Thường xuyên phản hồi, hướng dẫn thông báo thông tin cho GV và các nhóm khác. Kết thúc dự án - Chuẩn bị cơ sở vật chất cho - Chuẩn bị tiến hành giới - Tổng hợp các buổi báo cáo dự án. thiệu sản phẩm. kết quả. - Theo dõi, đánh giá sản - Tiến hành giới thiệu sản - Xây dựng sản phẩm dự án của các nhóm. phẩm. 3 phẩm. - Rút kinh nghiệm, định - Tự đánh giá sản phẩm dự - Trình bày kết hướng cụ thể cho các nhóm án của nhóm. quả. dự án nhằm nâng cao hiệu - Đánh giá sản phẩm dự án quả trong những dự án tiếp của các nhóm khác theo - Phản ánh lại quá theo. trình học tập. các tiêu chí đã đưa ra. 1.1.7. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án * Vai trò của HS: - Là người quyết định cách tiếp cận vấn đề cũng như phương pháp và các hoạt động cần phải tiến hành để giải quyết vấn đề đó. - HS giải quyết các vấn đề thực tiễn bằng các kĩ năng thông qua làm việc nhóm. - Lựa chọn các nguồn dữ liệu, thu thập dữ liệu từ những nguồn khác nhau, rồi tổng hợp, phân tích và tích lũy kiến thức từ quá trình làm việc của chính HS. - HS hoàn thành việc học với các sản phẩm cụ thể (dự án) và có thể trình bày, bảo vệ sản phẩm. Trang 8
  13. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - Đánh giá và được đánh giá dựa trên những gì đã thu thập được, dựa trên tính hợp lý trong cách thức trình bày của các em theo những tiêu chí đã xây dựng. * Vai trò của GV: - Giáo viên đóng vai trò trung tâm, là chuyên gia và nhiệm vụ chính là truyền đạt kiến thức - Là người hướng dẫn (guide) và tham vấn (advise) chứ không phải là “cầm tay chỉ việc” cho HS - GV không dạy nội dung cần học theo cách truyền thống mà từ nội dung nhìn ra sự liên quan của nó tới các vấn đề của cuộc sống, hình thành ý tưởng về một dự án liên quan đến nội dung học, tạo vai trò cho HS trong dự án, làm cho vai trò của HS gắn với nội dung cần học (thiết kế các bài tập cho HS)... Như vậy, GV là người hướng dẫn, người giúp đỡ HS, tạo môi trường thuận lợi nhất cho các em trên con đường thực hiện dự án 1.2. Hoạt động ngoại khóa và vai trò trong dạy học vật lý ở THPT 1.2.1. Vai trò của hoạt động ngoại khóa - Nâng cao chất lượng kiến thức: HĐNK giúp HS củng cố, đào sâu, mở rộng những tri thức đã học trên lớp, ngoài ra giúp HS vận dụng những tri thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đời sống đặt ra, tạo điều kiện để học đi đôi với hành, lí thuyết đi đôi với thực tiễn. - Rèn luyện kĩ năng: HĐNK rèn luyện cho HS kĩ năng làm việc tập thể, kĩ năng chế tạo dụng cụ, xử lí kết quả thí nghiệm… - Tinh thần thái độ: HĐNK tạo hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, tự lực và năng lực sáng tạo của HS. - Ngoài ra dạy học thông qua HĐNK còn giúp tích hợp được các môn học. 1.2.2. Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa - Được thực hiện ngoài giờ học, nó không mang tính bắt buộc mà tùy thuộc vào hứng thú, sở thích, nguyện vọng của mỗi HS trong khuôn khổ khả năng và điều kiện tổ chức có được của nhà trường. - Có thể được tổ chức dưới nhiều dạng: tập thể cả lớp, nhóm theo năng khiếu, học tập, vui chơi, thường kì, đột xuất nhân những dịp kỉ niệm hay lễ hội… - Có thể tổ chức theo những hình thức như: tổ ngoại khóa, câu lạc bộ khoa học, dạ hội nghệ thuật… - Nội dung ngoại khóa đa dạng, bao gồm cả mặt văn hóa, khoa học công nghệ, thể dục thể thao, kĩ thuật… nhằm giúp HS mở rộng, đào sâu, làm phong phú thêm những điều đã học trong các giờ nội khóa của môn học tương ứng. Trang 9
  14. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - Ngoại khóa do GV bộ môn, GV chủ nhiệm, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh… và HS của một lớp hay một số lớp thực hiện. 1.2.3. Một số phương pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Vật lý ở THPT - Hội vui Vật lí: Là một hình thức phổ biến của HĐNK, có thể tổ chức theo từng chuyên đề hoặc tổ chức tổng hợp các phần, tổ chức phối hợp với các môn học khác, tổ chức cho từng lớp, theo khối lớp hoặc toàn trường. Một số hình thức của hội vui vật lí như: thi kể chuyện về tiểu sử của nhà bác học vật lí, biểu diễn thí nghiệm vật lí, giới thiệu ứng dụng của vật lí trong kĩ thuật hay các thành tựu của vật lí hiện đại… hoặc tổ chức cho HS tham gia vào một số trò chơi dùng kiến thức vật lí. - Tham quan ngoại khóa vật lí: Là hình thức tổ chức dạy học trong thực tế nhờ quan sát trực tiếp của HS dưới sự hướng dẫn của GV và cơ sở tham quan nhằm nghiên cứu sự vật, hiện tượng cần tìm hiểu trong nội dung dạy học. Hình thức này có thể được tổ chức trước, trong hoặc sau kho học một kiến thức nào đó. - Viết báo nội bộ vật lí: Có thể tổ chức viết báo do các lớp thực hiện hoặc ra một tờ báo nội bộ theo định kỳ. Nội dung báo nội bộ cũng như việc biên tập, in ấn, phát hành do hội đồng bộ môn đảm nhiệm. Nội dung có thể là các bài viết về các chuyên đề vật lí, hướng dẫn cách học vật lí, giới thiệu các phương pháp giải vật lí, hướng dẫn cách làm thí nghiệm… - Triển lãm vật lí: Có thể tổ chức nhân ngày lễ, ngày kỉ niệm các nhà bác học vật lí… hay sau khi học xong một phần nào đó. Mục đích của triễn lãm nói lên thành tựu vật lí hay công lao của nhà bác học… hoặc nói lên thành tích học tập vật lí của trường hoặc của khối lớp. Nội dung triển lãm có thể là mô hình mà HS chế tạo, hình vẽ, tranh ảnh cũng sẽ làm cho buổi triễn lãm thêm phong phú sinh động. - Hội thi vật lí: Là một trong những cách thức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn HS, đạt hiệu quả tốt về giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị con người tham gia; là dịp để mỗi cá nhân hoặc tập thể thể hiện khả năng của mình, khẳng định thành tích, kết quả của quá trình tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trong học tập và trong các hoạt động tập thể. Một số hình thức như: thi trả lời nhanh, thi giải thích hiện tượng, thi giải bài tập, thi giải ô chữ, thi thực hành, thi làm thí nghiệm, chế tạo dụng cụ thí nghiệm (sản phẩm có thể được các nhóm thiết kế trong thời gian chuẩn bị hội thi), thi chơi một số trò chơi có sử dụng kiến thức vật lí… 1.3. Tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa 1.3.1. Những thuận lợi khi tổ chức DHDA qua HĐNK Trên cơ sở tổ chức DHDA và HĐNK, ta thấy được DHDA phù hợp để triển khai trong HĐNK bởi những lí do sau: Trang 10
  15. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - Mục tiêu của DHDA và HĐNK đều hướng tới giáo dục toàn diện học sinh, không tập trung dạy học kiến thức mà chủ yếu phát triển các kĩ năng sống, khả năng làm việc nhóm, óc sáng tạo tư duy… - Nội dung của dự án và ngoại khóa gần gũi với thực tế: gắn liền với các mối quan tâm của HS với thế giới xung quanh, giao các nhiệm vụ có ý nghĩa với HS. - Tạo ra các thời điểm hoạt động và trải nghiệm tích cực, tích hợp các hoạt động học mà chơi, chơi mà học. - Vật lý là môn học gắn liền với đời sống thực tiễn, có thể tích hợp với nhiều môn học khác, nên có rất nhiều chủ đề có thể tổ chức ngoại khóa cho HS thông qua DHDA bằng hình thức: Tổ chức các cuộc thi chế tạo đồ chơi, chế tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, câu lạc bộ hat tổ chức các buổi triển lãm trong đó ấn phẩm là các sản phẩm của dự án… - Tổ chức hội thi trong HĐNK có thể hướng HS tới nội dung kiến thức một chương, một phần trong chương trình vật lý và các nhóm HS có thể nghiên cứu một chủ đề có tính thực tiễn. - Khi tổ chức DHDA trong HĐNK thì hoạt động nhóm được coi là hình thức học tập chủ yếu, bởi vì khi tham gia hoạt động nhóm thì tính tích cực, năng lực sáng tạo của HS thể hiện rõ nhất. 1.3.2. Một số kĩ thuật hoạt động nhóm khi tổ chức DHDA trong HĐNK a) Kĩ thuật tổ chức hoạt động nhóm Kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của GV và HS trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. GV có thể tổ chức hoạt động nhóm thông qua một số kĩ thuật sau đây: - Kĩ thuật dạy học các mảnh ghép” Sơ đồ kĩ thuật “các mảnh ghép” … 2 1 … 2 1 … 2 1 … … … 2 2 2 1 1 1 Giai đoạn 1: - Cả lớp chia thành 3 nhóm: xanh, đỏ, vàng - Tại mỗi nhóm: mỗi người làm 1 nhiệm vụ để hoàn thành phiếu học tập. Trang 11
  16. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - Thảo luận nhóm để thống nhất sản phẩm chung của nhóm, mỗi cá nhân đều có sản phẩm chung. Giai đoạn 2: - Các cá nhân đã làm nhiệm vụ khác của nhóm đỏ, xanh, vàng hợp lại thành 1 nhóm mới. - Từng cá nhân báo cáo công việc đã làm trước nhóm, trao đổi để nắm được nhiệm vụ của nhau. - Tổng hợp hệ thống sản phẩm và trình bày thành báo cáo chung của cả nhóm. - Treo báo cáo chung của nhóm để “triển lãm”. Giai đoạn 3: - Người đi tham quan, phát hiện vấn đề và trao đổi với “chủ nhà”, chuẩn bị nhận xét, đánh giá sản phẩm của nhóm bạn. - “Chủ nhà” tiếp đãi khách, trả lời các câu hỏi của “khách”. - Sau đó, tất cả trở về nhóm, báo cáo vấn đề đã trao đổi ở nhóm bạn, đề xuất vấn đề (nếu có). - Thảo luận chung toàn lớp: thống nhất vấn đề, chốt lại nội dung vừa tìm hiểu và đánh giá sản phẩm cũng như quá trình hoạt động của các nhóm. * Kĩ thuật “Khăn trải bàn” 1 4 2 3 Sơ đồ kĩ thuật khăn trải bàn - Chia giấy A0 thành phần chính giưac và phần xung quanh. Chia phần xung quanh thành các phần theo số thành viên của nhóm. - Mỗi thành viên viết những ý nghĩa của mình trên các phần xung quanh giấy. - Khi không nghĩ thêm được nữa, tiến hành thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến và viết vào phần chính giữa. - Treo sản phẩm và trình bày. * Kĩ thuật XYZ Là kĩ thuật nhằm phát huy tính tích cực trong thảo luận nhóm. X: số người trong nhóm, Y: số ý kiến mỗi người cần đưa ra, Z: số phút dành cho mỗi người. Trang 12
  17. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” Ví dụ kĩ thuật 635: Mỗi nhóm 6 người, mỗi người viết 3 ý kiến trên một tờ giấy trong vòng 5 phút về giải quyết một vấn đề và tiếp tục chuyển cho người bên cạnh (con số 6-3-5 có thể thay đổi). Tiếp tục cho đến khi tất cả mọi người đều viết được ý kiến của mình, có thể lặp lại vòng khác. b) Thông tin phản hồi (Feedback) GV có thể sử dụng một số kĩ thuật lấy thông tin phản hồi từ HS như sau: * Phản hồi bằng kĩ thuật “tia chớp” - Là kĩ thuật lấy thông tin phản hồi nhằm cải thiện tình trạng giao tiếp và không khí học tập trong lớp học, thông qua việc các thành viên lần lượt nêu ngắn gọn và nhanh chóng ý kiến của mình về tình trạng vấn đề. - Mục đích: Khuyến khích HS giao tiếp và tạo không khí học tập trong nhóm. - Quy tắc thực hiện: Lần lượt từng người nói suy nghĩ của mình về một câu hỏi đã thảo luận và có thể áp dụng bất cứ thời điểm nào khi các thành viên thấy cần thiết và đề nghị. VD: Hiện tại tôi có hứng thú với chủ đề thảo luận không? Mỗi người chỉ nói ngắn gọn 1 đến 2 câu ý kiến của mình; chỉ thảo luận khi tất cả đã nói xong ý kiến của mình. - Với kĩ thuật tia chớp thì những điều trông đợi và tâm trạng của mỗi thành viên trong nhóm đều được nhận thấy rõ ràng. Đây là bước khởi đầu để tổ chức quá trình làm việc tiếp theo. * Kĩ thuật Bắn bia - HS trả lời nhanh các câu hỏi bằng cách đánh dấu vào từng ô trên vòng tròn hoặc hình chữ nhật. Dấu càng gần tâm chất lượng câu trả lời càng cao. Bạn có hiểu nội dung học tập không? Bạn có thấy thoải mái trong nhóm Bạn có tham gia thảo làm việc luận không? không? Bạn có hứng thú với nội dung không? - Một ví dụ về nội dung lấy phản hồi HS bằng kĩ thuật bắn bia Trang 13
  18. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” - GV sử dụng kĩ thuật bắn bia để lấy phản hồi nhanh của HS về đánh giá sản phẩm các nhóm trong Hội thi vật lý. 1.3.3. Đánh giá dự án trong hoạt động ngoại khóa của học sinh Đánh giá dự án trong HĐNK nhìn chung là kết hợp cách đánh giá dự án và đánh giá HĐNK của HS. Nội dung đánh giá gồm đánh giá cá nhân và đánh giá tập thể. Hình thức đánh giá: GV có thể đánh giá qua quan sát quá trình hoạt động của HS (cả cá nhân và tập thể), đánh giá tập thể qua sản phẩm dự án, đánh giá cá nhân bằng sử dụng sổ theo dõi dự án (bài tập thu hoạch). * Sổ theo dõi dự án - Tác dụng của sổ theo dõi dự án + Về học sinh: Sử dụng sổ theo dõi dự án suốt quá trình học theo dự án, ghi lại các thông tin đã thu thập, các kết quả thảo luận…; Giúp HS lập kế hoạch, hệ thống quá trình học tập theo dự án của mình, ghi chép những công việc đã tham gia, các kiến thức, kỹ năng thu nhận thông tin… + Về giáo viên: Thông qua sổ theo dõi dự án, GV có thể theo dõi, giám sát quá trình thực hiện và tham gia vào dự án của các cá nhân trong nhóm, đó là cơ sở để kết hợp với kết quả làm việc của nhóm để tiến hành đánh giá các cá nhân trong quá trình học tập dự án. - Mẫu sổ theo dõi dự án: PHỤ LỤC 1 Quét mã QR của sổ theo dõi dự án: 1.3.4. Bộ công cụ đánh giá học sinh theo dự án qua các HĐNK Nội dung Chưa đạt STT Tốt (8-10đ) Khá (6-7đ) Đạt (5đ) đánh giá (
  19. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” chính xác khoa học, khoa học và xác. khoa học, đa đáng tin cậy, đáng tin cậy, dạng và phong phú. phong phú. phong phú. - Hiểu rõ về - Khá hiểu rõ - Hiểu cư - Hiểu ít hay dự án đã thực về dự án đã bản về dự án không hiểu hiện và ý thực hiện và nhưng không dự án. Lúng nghĩa của nó ý nghĩa của trọn vẹn. túng trong 3 Hiểu và - Giải thích rõ nó - Giải thích giải thích, giải thích ràng, có sức - Giải thích đúng được không thể thuyết phục rõ ràng, phần lớn các giải thích các và hấp dẫn tất chính xác nội dung. nội dung cả các nội các nội chính. dung. dung. Trình bày Trình bày có Trình bày Chỉ trình bày được tất cả tính thuyết được hầu hết được một số các nội dung phục, sinh các nội dung nội dung Thuyết 4 một cách sinh động tất cả chính. chính. trình động, minh các nội họa hấp dẫn dung. và lôi cuốn. Tổ chức tốt, Tổ chức và Hoàn thành Không tổ hợp lý và thực hiện tốt nhiệm vụ chức được khoa học tất đa số các nhưng chưa các nhiệm vụ 5 Tổ chức cả các nhiệm nhiệm vụ. tốt. Thực và thực hiện vụ của dự án. hiện có chỗ không tốt. Thực hiện tốt còn lúng các nhiệm vụ. túng. Có rất nhiều ý Có nhiều ý Có một số ý Không có ý tưởng và hoạt tưởng, hoạt tưởng, hoạt gì mới mẻ, Tính sáng 6 động mới, động mới. động mới. sáng tạo. tạo phong phú và cuốn hút Đưa ra nhiều Đưa ra được Đưa ra được Không đưa câu hỏi mang một số câu một số câu ra được Tư duy phê 7 tính phê phán hỏi phê phán hỏi phê phán những vấn phán và trả lời và trả lời. nhưng chưa đề phê phán. được. giải quyết Trang 15
  20. Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” được. Các thành Các thành Phân chia Không có sự viên hiểu viên hiểu công việc và bàn bạc, nhau, phân nhau, phân các thành phân công chia công chia công viên đều việc đều cho Làm việc việc hợp lý, việc tốt và tham gia các thành 8 nhóm đúng sở hoàn thành thực hiện dự viên. Trong trường, phối nhiệm vụ án. nhóm tồn tại hợp, hỗ trợ được giao. mâu thuẫn. nhau làm việc hiệu quả. Sản phẩm Sản phẩm Sản phẩm Sản phẩm hình thức đẹp, hoạt động vận hành không hoạt thẩm mỹ, hoạt được, có được. động. Sản phẩm động tốt theo quan tâm mô hình đúng nguyên đến hình 9 vật chất tắc đã được thức. (nếu có) giới thiệu. Có ý nghĩa thực tế, có sáng tạo. Hình thức Các slide sắp Các slide Các slide sắp đẹp, rõ ràng, xếp hợp lý, được sắp xếp xếp chưa bố cục slide màu nền và hợp lý, màu hợp lý, trình logic, hợp lý. phông chữ nền và bày khó Các slide sắp phù hợp. phông chữ xem. Không Sản phẩm xếp hợp lý, Hình ảnh chưa phù có hình ảnh 10 trình chiếu màu nền và được sử hợp. Có hình minh họa. Powerpoint phông chữ dụng có ảnh minh phù hợp, có chọn lọc. họa. tính thẩm mỹ cao. Hình ảnh có tính chọn lọc. 1.3.5. Tổ chức cho học sinh báo cáo, rút kinh nghiệm, khen thưởng + Việc đánh giá HĐNK phải dựa vào cả quá trình diễn ra hoạt động, GV đánh giá hiệu quả thông qua sự hứng thú, tính tích cực, tính chủ động và những biểu hiện của sự sáng tạo, những nội dung kiến thức, kĩ năng, tình cảm, thái độ mà HS Trang 16
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
68=>2