Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tổ chức hoạt động khởi động nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh trong dạy học Công nghệ trồng trọt lớp 10

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:83

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Tổ chức hoạt động khởi động nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh trong dạy học Công nghệ trồng trọt lớp 10" nhằm vận dụng các hình thức tổ chức hoạt động Khởi động nhằm nâng cao hiệu quả bài học; Tạo sự hứng thú và yêu thích môn học, phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh; Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Công nghệ ở trường THPT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Tổ chức hoạt động khởi động nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh trong dạy học Công nghệ trồng trọt lớp 10

GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT CÁT NGẠN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CÔNG NGHỆ TRỒNG TRỌT LỚP 10 Tác giả: NGUYỄN THỊ THỦY Lĩnh vực: Sinh - Công nghệ Năm thực hiện: 2023 - 2024 Điện thoại: 0987660223
LỜI CAM ĐOÀN Tôi xin cam đoan, đề tài sáng kiến: “Tổ chức hoạt động khởi động nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh trong dạy học Công nghệ trồng trọt lớp 10” là công trình nghiên cứu của tôi, được rút ra từ kinh nghiệm quá trình dạy học của bản thân tôi, trong đề tài này có tham khảo thông tin từ sách giáo khoa, sách giáo viên, một số thông tin và tư liệu trên mạng internet. Các tài liệu trích dẫn trong đề tài có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung sáng kiến của mình.
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT KÝ HIỆU VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ THPT Trung học phổ thông GV Giáo viên HS Học sinh SGK Sách giáo khoa KHBD Kế hoạch bài dạy CNTT Công nghệ thông tin HĐKĐ Hoạt động khởi động TN Thực nghiệm ĐC Đối chứng
MỤC LỤC TT NỘI DUNG TRANG 1 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 2 2 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 2 3 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 2 4 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 3 5 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3 6 5.TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI 3 7 6. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU 4 8 PHẦN II. NỘI DUNG 5 9 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 5 10 1.1. Cơ sở lí luận 5 1.1.1. 11 5 1 .1.1. Vai trò hoạt động Khởi động trong dạy học Công nghệ 1.1.2. 12 5 1 .1.2. Quan điểm về phẩm chất, năng lực của học sinh trong dạy học Công nghệ 13 1.1.3. Vai trò của các hình thức Tổ chức hoạt động khởi 6 động đối với sự phát triển phẩm chất và năng lực học sinh trong dạy học Công nghệ 14 1.2. Cơ sở thực tiễn 6 15 1.2.1. Khảo sát thực trạng. 6 16 1.2.1.1. Về phía học sinh. 6 17 1.2.1.2. Về phía giáo viên. 7 18 1.2.2. Xử lí khảo sát thực trạng. 9 19 1.2.2.1. Kết quả khảo sát hứng thú của học sinh 9
20 1.2.2.2. Kết quả khảo sát thực trạng dạy Khởi động của 11 giáo viên 21 2. TỔ CHỨC ĐA DẠNG CÁC HÌNH THỨC HOẠT 14 ĐỘNG KHỞI ĐỘNG TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC CÔNG NGHỆ NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH. 22 2.1. Một số nguyên tắc khi sử dụng các hình thức tổ chức 14 hoạt động khởi động trong dạy học Công nghệ. 23 2.2. Cách thức tổ chức thực hiện các hình thức hoạt động 15 Khởi động nhằm phát triểm phẩm chất, năng lực trong quá trình dạy học Công nghệ. 24 2.2.1. Tổ chức hoạt động khởi động bằng các bài hát, video 15 25 2.2.2. Tổ chức hoạt động khởi động bằng trò chơi 17 26 2.2.2.1. Trò chơi vòng quay may mắn 17 27 2.2.2.2. Trò chơi hộp quà bí mật 18 28 2.2.2.3. Trò chơi xem hình đoán chữ 20 29 2.2.2.4. Trò chơi ô chữ bí mật 22 30 2.2.3. Tổ chức hoạt động khởi động bằng hoạt động nhóm 24 31 2.2.4. Tổ chức hoạt động khởi động bằng đóng vai, thuyết 26 trình. 32 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 28 33 3.1. Mục đích thực nghiệm 28 34 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm 28 35 3.3. Tiến hành thực nghiệm 28 36 3.3.1. Thực hành giảng dạy 28 37 3.3.2. Kết quả thực hành giảng dạy 28 38 3.3.3. Nhận xét kết quả thực hành giảng dạy 31 39 3.4. Hiệu quả của đề tài 32
40 3.4.1. Khảo sát mức độ hứng thú học tập và hiệu quả trong 32 việc phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. 41 3.4.2. Đánh giá kết quả khảo sát 32 42 4. KHẢ NĂNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI 33 43 5. KHẢO SÁT VỀ TÍNH CẤP THIẾT VÀ KHẢ THI 33 CỦA ĐỀ TÀI 44 5.1. Mục đích khảo sát 33 45 5.2. Nội dung và phương pháp khảo sát 33 46 5.3. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá 33 47 5.4. Đối tượng khảo sát 34 48 5.5. Kết quả khảo sát về tính cấp thiết và khả thi của đề tài 34 49 5.5.1. Tính cấp thiết của đề tài 34 50 5.5.2. Tính khả thi của đề tài 35 51 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 37 52 1. KẾT LUẬN 37 53 1.1. Đói với bản thân 37 54 1.2. Đối với đồng nghiệp 37 55 1.3. Đối với học sinh 37 56 2. KIẾN NGHỊ 37 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO 39
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh không phải là vấn đề mới mà đã được đặt ra và áp dụng từ nhiều năm nay trong ngành giáo dục nước ta. Vấn đề này đã trở thành một trong những yêu cầu bắt buộc đối với giáo viên. Tuy nhiên, thực tiễn giảng dạy bộ môn Công nghệ hiện nay ở các trường THPT còn nhiều vấn đề bất cập trong việc dạy học phát triển phẩm chất năng lực học sinh. Căn cứ vào: Công văn số 3899/BGDĐT-GDTrH ngày 03/8/2023 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) về hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học (GDTrH) năm học 2023-2024, Công văn số 2018/SGDĐT-GDTrH ngày 24/8/2023 của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An về hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2023- 2024, Công văn số 4068/QĐ-BGDĐT ngày 28 tháng 11 năm 2023 của Bộ GD&ĐT về việc phê duyệt phương án tổ chức kì thi và xét công nhận tốt nghiệp THPT từ năm 2025, trong đó có môn Công nghệ, tôi thấy răng việc dạy học phát triển phẩm chất năng lực học sinh đối với môn Công nghệ càng được chú ý nhiều hơn. Năm học 2023- 2024 là năm học thứ hai triển khai chương trình GDPT 2018. Một trong những khó khăn, lúng túng của giáo viên khi giảng dạy chương trình mới theo dịnh hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh là làm thế nào để thu hút HS chú ý đến bài học, môn học mà mình giảng dạy; Làm thế nào để tạo hứng thú cho học sinh trong mỗi giờ học; hay là làm thế nào để HS phát triển được các năng lực phẩm chất cốt lõi theo chương trình GDPT 2018… Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy, hoạt động Khởi động góp phần rất lớn đến sự thành công của tiết học. Nó sẽ tạo nên sức hấp dẫn, hứng thú với học sinh ngay từ giây phút đầu tiên của tiết học. Nó giúp học sinh hệ thống lại nội dung của bài học cũ và kích thích tính tò mò, sự hứng thú, tâm thế của học sinh chuẩn bị cho bài học mới. Đồng thời, hoạt động Khởi động góp phần tích cực vào việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Vì vậy, việc tìm kiếm các ý tưởng sáng tạo để tổ chức các hoạt động Khởi động là điều rất cần thiết trong mỗi tiết học. Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn đề tài sáng kiến: “Tổ chức hoạt động khởi động nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học Công nghệ trồng trọt lớp 10”. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Vận dụng các hình thức tổ chức hoạt động Khởi động nhằm nâng cao hiệu quả bài học. 2
Tạo sự hứng thú và yêu thích môn học, phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Công nghệ ở trường THPT. 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU Sử dụng các hình thức tổ chức hoạt động khởi động để phát triển phẩm chất, năng lực học sinh qua một số bài học trong chương trình Công nghệ trồng trọt lớp 10. Khách thể nghiên cứu: quá trình dạy học môn Công nghệ trồng trọt lớp 10 ở một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu lí luận: nghiên cứu tài liệu, các công văn hướng dẫn về phương pháp dạy học, sách giáo khoa phổ thông, các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục và đào tạo … Khảo sát ý kiến của giáo viên, của học sinh về việc triển khai các hình thức tổ chức hoạt động Khởi động. Dự giờ đồng nghiệp, trao đổi ý kiến với giáo viên, xây dựng phiếu chấm, phiếu học tập, phiếu điều tra thực trạng. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành dạy thực nghiệm và so sánh với lớp đối chứng để dánh giá kết quả một cách khách quan và chính xác nhất. Phương pháp thống kê toán học: sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí kết quả thực nghiệm và rút ra kết luận, chứng minh tính khả thi của đề tài. Phương pháp phỏng vấn: giúp tác giả có thêm thông tin, tìm hiểu thêm tác động của các yếu tố trong quá trình nghiên cứu để hoàn thiện đề tài. 5. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI Đề tài “Các hình thức Tổ chức hoạt động khởi động nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh trong dạy học môn Công nghệ trồng trọt lớp 10” với mục đích tăng tính hiệu quả và hấp dẫn của môn công nghệ đối với người học. Tính mới của đề tài được thể hiện ở chỗ thay đổi quan điểm Tổ chức hoạt động khởi động trước đây chỉ sử dụng hình thức nêu vấn đề dưới dạng các câu hỏi tự luận hoặc sử dụng một vài hình ảnh liên quan để dẫn vào bài. Việc lặp đi lặp lại hình thức Tổ chức hoạt động Khởi động như thế tạo nên cảm giác nhàm chán cho người học. Với đề tài này, tôi đưa ra các hình thức Tổ chức hoạt động khởi động linh hoạt hơn đó là thiết kế được một số trò chơi, đóng kịch, sử dụng các video có sẵn… và đã tổ chức thực nghiệm dạy học khơi dậy tính tự học, niềm đam mê, tính hợp tác và khả năng sáng tạo của học sinh nhiều hơn. Đồng thời, thông qua các hình thức 3
tổ chức hoạt động Khởi động, hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực cho HS, để từng bước giúp HS yêu thích môn Công nghệ và thấy được đây là một môn học hấp dẫn. Cũng từ đó, giúp cho người dạy có định hướng, cách nhìn mới phù hợp với yêu cầu phát triển của sự nghiệp giáo dục hiện nay. 6. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU Bảng tiến độ thực hiện công việc: TT Thời gian Nội dung công việc Sản phẩm Tháng 9/2022 đến - Chọn đề tài sáng kiến - Bản đề cương sơ 1 tháng 10/2022 kinh nghiệm bộ. - Đọc tài liệu - Tập hợp tài liệu lí Từ tháng 9/2022 - Khảo sát thực trạng. thuyết. 2 đến tháng 10/2022. - Số liệu khảo sát đã - Tổng hợp số liệu. xử lí. - Trao đổi với đồng - Tập hợp ý kiến nghiệp để đề xuất biện đóng góp của đồng Từ tháng 11/2022 pháp, các sáng kiến. nghiệp. 3 đến tháng 12/2022 - Áp dụng thử nghiệm. - Kết quả thử nghiệm. 4 Tháng 10/ 2023 - Đăng ký với tổ CM. - Tên đề tài SKKN - Nộp đề cương SKKN về - Bản đề cương đầy 5 Cuối tháng 12/2023 Sở GD &ĐT đủ - Viết báo cáo. - Bản nháp báo cáo. Từ tháng 12 /2023 - Phân tích kết quả thực - Tập hợp ý kiến 6 đến tháng 02/2024. nghiệm sư phạm. đóng góp của đồng nghiệp. Từ tháng 02/2024 - Hoàn thiện bản báo cáo. - Bản báo cáo chính 7 đến 3/2024 thức. 4
PHẦN II: NỘI DUNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Vai trò của hoạt động Khởi động trong dạy học Công nghệ. Hoạt động khởi động bài học là hoạt động đầu tiên trong tiến trình dạy học nhằm giúp học sinh huy động những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm, hiểu biết, … của bản thân liên quan đến nội dung bài học. Hoạt động này thường chỉ chiếm ít phút đầu giờ nhưng lại có ý nghĩa hết sức quan trọng: tạo tâm thế học tập cho HS nhập cuộc, giúp học sinh ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú với các hoạt động sau của bài mới, … Đặc biệt đối với môn Công nghệ, học sinh rất cần sự đam mê, hứng thú trong học tập, có như thế các em mới khám phá được những giá trị thực tiễn quan trọng của các chủ đề và có hứng thú áp dụng vào thực tiễn cuộc sống. Hoạt động Khởi động thường được tổ chức thông qua hoạt động cá nhân hoặc hoạt động nhóm, từ đó hình thành năng lực hợp tác, tinh thần học hỏi, giúp đỡ nhau khi thực hiện nhiệm vụ. Bên cạnh đó, hoạt động Khởi động còn giúp hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho HS, như: phẩm chất yêu nước, cần cù, nhân ái; năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực ngôn ngữ, năng lực thẩm mĩ,... Hoạt động khởi động có hiệu quả hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố: nội dung bài học, sự chuẩn bị của giáo viên và học sinh, các điều kiện về cơ sở vật chất phòng lớp học,… 1.1.2. Quan điểm về phẩm chất, năng lực của học sinh trong dạy học Công nghệ. Chương trình GDPT 2018 đã xác định rõ mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh phổ thông. Những phẩm chất được hình thành trong dạy học môn Công nghệ: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Riêng về năng lực, ngoài những năng lực chung, chương trình nhấn mạnh vào việc hình thành và phát triển các năng lực đặc thù cho người học, đó là “năng lực về Nhận thức công nghệ, Giao tiếp công nghệ, Sử dụng công nghệ, Đánh giá công nghệ và Thiết kế kĩ thuật”. Nhận thức công nghệ là làm rõ được một số vấn đề về bản chất kĩ thuật, công nghệ; mối quan hệ giữa công nghệ với con người, tự nhiên, xã hội; mối quan hệ giữa công nghệ với các lĩnh vực khoa học khác; đổi mới và phát triển công nghệ, phân loại, thiết kế và đánh giá công nghệ ở mức đại cương; Hiểu biết được tổng quan, đại cương về những vấn đề nguyên lí, cốt lõi, nền tảng, có tính chất định hướng nghề cho HS của một số công nghệ phổ biến thuộc một trong hai định hướng công nghiệp và nông nghiệp; Nhận thức được cá tính và giá trị sống của bản thân; tìm được những thông tin chính về thị trường lao động, yêu cầu và triển vọng của một số ngành nghề trong lĩnh vực kĩ thuật, công nghệ; đánh giá được sự phù hợp của bản thân trong mối quan hệ với những ngành nghề đó. 5
Gieo tiếp công nghệ là sử dụng được ngôn ngữ kĩ thuật trong giao tiếp về sản phẩm, dịch vụ kĩ thuật, công nghệ; Lập được bản vẽ kĩ thuật đơn giản bằng tay hoặc với sự hỗ trợ của máy tính. Sử dụng công nghệ là Sử dụng một số sản phẩm công nghệ an toàn, hiệu quả; Sử dụng được một số dịch vụ phổ biến, có ứng dụng công nghệ; Thực hiện được một số quy trình kĩ thuật phổ biến trong lĩnh vực nông – lâm nghiệp và thuỷ sản; Thực hiện được một số công đoạn trong quy trình công nghệ trồng trọt và chăn nuôi công nghệ cao. Đánh giá công nghệ là: Nhận biết và đánh giá được một số xu hướng phát triển công nghệ; Đề xuất được tiêu chí chính cho việc lựa chọn, sử dụng một sản phẩm công nghệ thông dụng… 1.1.3. Vai trò của các hình thức Tổ chức hoạt động Khởi động đối với sự phát triển phẩm chất và năng lực học sinh trong dạy học Công nghệ. Môn Công nghệ, như đã nói ở trên, góp phần rất lớn trong việc hình thành và phát triển các phẩm chất và năng lực cho học sinh. Điều đó được thể hiện trong tất cả các hoạt động, từ Khởi động, Hình thành kiến thức mới, hoạt động Luyện tập và hoạt động Vận dụng. Hoạt động “Khởi động” bài học là hoạt động đầu tiên có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh. Hoạt động Khởi động trong giờ học Công nghệ, với sự đa dạng trong hình thức tổ chức, sẽ góp phần hình thành và phát triển những phẩm chất, năng lực của HS như: phẩm chất yêu nước (yêu mến và trân trọng những sản phẩm của ngành nông nghiệp), phẩm chất nhân ái (trân trọng và yêu thương những người lao động trong ngành nông nghiệp), phẩm chất chăm chỉ cần cù chịu khó (khi tìm tòi các tư liệu, kiến thức liên quan đến tác phẩm)…; năng lực hợp tác (khi được giao nhiệm vụ nhóm), năng lực ngôn ngữ (qua thuyết trình và trình bày trước tập thể), năng lực trung thực, năng lực trách nhiệm… 1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Khảo sát thực trạng. 1.2.1.1. Về phía học sinh: Để có được cái nhìn chân thực và đánh giá khách quan về việc tổ chức hoạt động Khởi động trong dạy học Công nghệ hiện nay, chúng tôi đã tiến hành một cuộc khảo sát trực tuyến đối với học sinh bằng công cụ Google Forms. Quá trình khảo sát được tiến hành với 152 học sinh ở 3 trường: THPT Cát Ngạn, THPT Thanh Chương 3, THPT Thanh Chương 1 (Thuộc địa bàn huyện Thanh Chương). Cách thức khảo sát: Tôi lập biểu mẫu khảo sát trên Google Forms và gửi đường link cho học sinh qua nhóm zalo/mesenger của lớp. Học sinh tham gia khảo sát bằng cách nhấp vào đường link, chọn phương án trả lời và gửi kết quả. Đối với 6
biểu mẫu này, để có được kết quả chính xác cao, tôi để chế độ “Bắt buộc” khảo sát. Các câu hỏi được đưa ra để khảo sát: Câu 1: Trong giờ học Công nghệ, các em có được thầy (cô) tổ chức đa dạng các hình thức hoạt động Khởi động hay không? a. Thường xuyên. b. Có đôi lúc. c. Giáo viên chỉ sử dụng lời giới thiệu vào bài mới. Câu 2: Việc giáo viên chỉ giới thiệu vào bài học mà không tổ chức đa dạng các hoạt động Khởi động đã tác động đến việc học tập môn Công nghệ như thế nào? a. Kích thích được sự tò mò và rất hứng thú học tập. b. Hứng thú ít. c. Nhàm chán, không hứng thú. MẪU PHIẾU KHẢO SÁT VỀ HỨNG THÚ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH (Hình ảnh trang khảo sát thực trạng học bài của học sinh) Link khảo sát thực trạng học của học sinh: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc2l-IeNgM7- 0NTAaRzADOp_HF2BQjr0qZcTOm7vvBbb8qw7g/viewform?usp=sf_link 1.2.1.2. Về phía giáo viên Để làm cơ sở khoa học cho việc đánh giá thực trạng tổ chức Khởi động bài học của giáo viên trên địa bàn, tôi đã sử dụng phiếu khảo sát về việc tổ chức đa dạng các hình thức khởi động bài học. 7
Quá trình khảo sát được tiến hành với 35 GV dạy môn Sinh - Công nghệ ở các trường THPT ở huyện Thanh Chương: THPT Cát Ngạn, THPT Thanh Chương 3, THPT Nguyễn Sỹ Sách, THPT Thanh Chương 1, THPT Đặng Thúc Hứa, THPT Đặng Thai Mai, THPT Nguyễn Cảnh Chân. Cách thức khảo sát: Tôi lập biểu mẫu khảo sát trên Google Forms và gửi đường link cho các GV qua zalo/mesenger của cá nhân. Giáo viên tham gia khảo sát bằng cách nhấp vào đường link, chọn phương án trả lời và gửi kết quả. Các câu hỏi được đưa ra để khảo sát: Câu 1: Thầy (cô) tổ chức hoạt động khởi động trong dạy học môn Công nghệ như thế thế nào? a. Thường xuyên và đa dạng hình thức b. Có tổ chức trong một số tiết học c. Thường chỉ giới thiệu ngắn gọn vào bài mới. Câu 2: Thầy (cô) thường gặp khó khăn gì trong vấn đề tổ chức đa dạng các hình thức hoạt động Khởi động? a. Không gặp khó khăn gì? b. Chưa thành thạo trong sử dụng công nghệ thông tin. c. Chưa biết cách tổ chức như thế nào. d. Sợ ồn ào, ảnh hưởng lớp học khác; không đủ thời gian tổ chức. Câu 3: Thầy (cô) đã chú ý đến việc hình thành các phẩm chất và năng lực cho HS như thế nào thông qua các hình thức Khởi động bài học? a. Chưa chú ý đến vấn đề này b. Thỉnh thoảng c. Rất chú trọng đến việc phát triển phẩm chất, năng lực. MẪU PHIẾU KHẢO SÁT THỰC TRẠNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN (Hình ảnh trang khảo sát thực trạng dạy học của giáo viên) 8
Link khảo sát thực trạng dạy của giáo viên: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdNS3C1rBU_tmxzLBJS9K- Uh3wAyNaMj84ODyqqHDuIls_8Pg/viewform?usp=sf_link 1.2.2. Xử lí số liệu khảo sát. 1.2.2.1. Kết quả khảo sát hứng thú của học sinh KẾT QUẢ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG HỌC CỦA HỌC SINH Câu 1: Trong giờ học Công nghệ, các em có được thầy (cô) tổ chức đa dạng các hình thức hoạt động Khởi động hay không? Tổng số HS Thường xuyên Chỉ đôi lúc GV chỉ sử dụng lời giới tham gia khảo (Số lương-tỷ lệ) (Số lương-tỷ lệ) thiệu vào bài mới sát (Số lương-tỷ lệ) 152 13 - 8,6% 78 - 51,3% 61 - 40,1% (Hình ảnh kết quả thống kê câu hỏi 1 trên trang khảo sát đối với học sinh) Câu 2: Việc giáo viên chỉ giới thiệu vào bài học mà không tổ chức đa dạng các hoạt động Khởi động đã tác động đến việc học tập môn Công nghệ như thế nào? Tổng số HS Kích thích sự tò mò Nhàm chán, không Hứng thú ít tham gia khảo và rất hứng thú hứng thú sát (Số lượng- tỷ lệ) (Số lượng-tỷ lệ) (Số lượng-tỷ lệ) 152 13 - 8,6% 44 - 28,9% 95 - 62,5% 9
(Hình ảnh kết quả thống kê câu hỏi 2 trên trang khảo sát của học sinh) Câu 3: Thầy(cô) đã chú ý đến việc hình thành các phẩm chất và năng lực cho HS như thế nào thông qua các hình thức Khởi động bài học? (Hình ảnh kết quả thống kê câu hỏi 3 trên trang khảo sát của học sinh) ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG HỌC CỦA HỌC SINH Ở câu 1: Từ kết quả khảo sát trên cho thấy, hiện nay đa số giáo viên không tổ chức hoặc tổ chức không thường xuyên các hình thức hoạt động Khởi động trong dạy học Công nghệ. Vấn đề này đã tác động không nhỏ đến thái độ học tập bộ môn Công nghệ của học sinh. Ở câu 2: Thực tế thu thập được qua khảo sát cho thấy 62,5% học sinh cảm thấy nhàm chán và không thích thú học tập môn Công nghệ. Từ đó cũng cho thấy hoạt động Khởi động có tác động không nhỏ đến thái độ học tập của học sinh. Việc tổ chức đa dạng các hoạt động Khởi động sẽ đem lại sự hào hứng và thích 10
thú học tập, nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. 1.2.2.2. Kết quả khảo sát thực trạng dạy Khởi động của giáo viên KẾT QUẢ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN Câu 1: Thầy (cô) tổ chức hoạt động Khởi động trong dạy học môn Công nghệ như thế thế nào? Thường chỉ giới Tổng số GV Thường xuyên và Có tổ chức trong thiệu ngắn gọn vào tham gia đa dạng hình thức một số tiết học bài mới khảo sát (Số lương-tỷ lệ) (Số lương-tỷ lệ) (Số lương-tỷ lệ) 35 2-5,7% 9-25,7% 24-68,6% (Hình ảnh thống kê tỷ lệ trả lời câu hỏi 1 trên trang khảo sát của giáo viên) Câu 2: Thầy (cô) thường gặp khó khăn gì trong vấn đề tổ chức đa dạng các hình thức hoạt động khởi động? Tổng số Không gặp Chưa thành thạo Chưa biết cách Sợ ồn ào; GV tham khó khăn gì trong việc sử tổ chức như Không đủ thời gia khảo dụng CNTT thế nào gian (Số lượng-tỷ sát lệ) (Số lượng-tỷ lệ) (Số lượng-tỷ (Số lượng-tỷ lệ) lệ) 35 1-2,9% 6-17,1% 23-65,7% 5-14,3% 11
(Hình ảnh thống kê tỷ lệ trả lời câu hỏi 2 trên trang khảo sát của giáo viên) Câu 3: Thầy (cô) đã chú ý đến việc hình thành các phẩm chất và năng lực cho HS như thế nào thông qua các hình thức Khởi động bài học? Tổng số Rất chú trọng đến việc Chưa chú ý đến GV tham phát triển phẩm chất, Thỉnh thoảng vấn đề này gia khảo năng lực. (Số lượng-tỷ lệ) sát (Số lượng-tỷ lệ) (Số lượng-tỷ lệ) 35 2 - 5,7% 9 - 25,7% 24 - 68,6% (Hình ảnh thống kê tỷ lệ trả lời câu hỏi 3 trên trang khảo sát của giáo viên) 12
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN - Câu 1: Có 25,7% trong tổng số 35 giáo viên tham gia khảo sát cho biết họ chỉ tổ chức hoạt động Khởi động trong một số tiết học. Có 68,6% số giáo viên cho biết họ thường chỉ giới thiệu ngắn gọn vào bài mới. Số giáo viên thường xuyên tổ chức đa dạng các hình thức Khởi động chỉ chiếm 5,7%. Vậy nguyên nhân nào mà giáo viên ít tổ chức một cách đa dạng các hình thức hoạt động Khởi động? - Câu 2: Qua khảo sát, tôi nhận thấy đa số giáo viên trong quá trình d ạy học thường không tổ chức hoạt động khởi động vì các lí do như: Đa số không biết tổ chức như thế nào (66,7%); Khả năng ứng dụng công nghệ thông tin hạn chế (17,1%); Sợ không đủ thời gian, sơ ̣ hoạt động gây ồn ào ảnh hưởng lớp học khác (14,3%) ... Câu 3: Kết quả khảo sát cho thấy phần lớn giáo viên (68,6%) chưa chú ý đến việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho HS qua hoạt động Khởi động bài học. NGUYÊN NHÂN * Về phía giáo viên: Rất nhiều giáo viên trong quá trình dạy học thường không tổ chức hoạt động khởi động vì nhiều lí do: lo lắng vì thời gian không đủ cho kiến thức bài dạy; không biết tổ chức như thế nào, sợ hoạt động gây ồn ào ảnh hưởng đến lớp học khác … Đặc biệt, đa số giáo viên chưa chú trọng đến việc hình thành và phát triển phẩm chất năng lực HS thông qua hoạt động khởi động. Vì vậy, giờ học Công nghệ, dù rất cố gắng, nhiều giáo viên vẫn không thể kích thích được sự tập trung của học sinh, do đo hiệu quả giờ học chưa cao. *Về phía học sinh: Trong một lớp học khả năng tiếp thu của mỗi em học sinh là khác nhau cho nên hứng thú của mỗi em trong mỗi giờ học cũng sẽ khác nhau. Có học sinh hào hứng đón nhận giờ học Công nghệ, các em tìm thấy nhiều điều ý nghĩa trong cuộc sống xung quanh qua các bài học so với những tiết học trừu tượng ở các môn học xã hộ khác. Bên cạnh đó vẫn còn có một số em học sinh tiếp nhận bài học một cách thụ động, các em không thích học, không đọc trước bài học, không quan tâm đến trình tự khám phá nội dung mà cơ bản là ghi chép. Nhiều học sinh còn biểu hiện uể oải, mệt mỏi trong giờ học. Thói quen lười vận động, lười tư duy, không hứng thú đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả học tập của các em. Nguyên nhân của vấn đề này không chỉ bởi chủ quan các em mà phần lớn do GV chưa chú tâm trong việc tổ chức hoạt động Khởi động tạo tâm thế, chưa đặt ra những tình huống có vấn đề để đưa HS vào thế chủ động tiếp nhận bài học, 13
hứng thú tham gia các hoạt động, có ý thức tìm tòi giải quyết các vấn đề đặt ra trong giờ học. GV cũng chưa chú ý đến việc phát triển các phẩm chất và năng lực cho HS qua hoạt động Khởi động bài học. 2. TỔ CHỨC ĐA DẠNG CÁC HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC CÔNG NGHỆ NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH. 2.1. Một số nguyên tắc khi sử dụng các hình thức tổ chức hoạt động Khởi động trong dạy học Công nghệ. - Hoạt động khởi động phải xác định rõ mục tiêu cấn đạt, phương pháp và kỹ thuật tổ chức, phươg tiện cần dùng. - Nội dung Khởi động cần ngắn gọn, mang tính khái quát cao, đồng thời tạo ra tình huống có vấn đề để dẫn dắt HS vào phần hình thành kiến thức mới. - Hướng vào việc thực hiện một nhiệm vụ nào đó của bài học; chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh một cách rõ ràng. - Với phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, khởi động cần tổ chức thành hoạt động để học sinh trực tiếp tham gia nên sẽ cần lượng thời gian nhiều hơn. Vì vậy, khi xây dựng kịch bản cho hoạt động khởi động, giáo viên cần lưu ý không lấy những nội dung không thiết thực với bài học, tránh lấy những nội dung mang tính chất minh họa mà cần cụ thể: sử dụng nội dung bài học để khởi động, sao cho trong khởi động sẽ bao quát được nội dung bài học, qua đó giúp GV biết được HS đã có kiến thức gì trong bài mới và chưa biết gì để khai thác sâu vào những nội dung học sinh chưa biết (điều này có thể sẽ khác nhau ở từng lớp nên giáo viên cần có sự điều chỉnh kịp thời để phù hợp với đối tượng học sinh ở các lớp). - Tạo được hứng thú cho người học, kích thích trí tò mò, lôi cuốn học sinh tham gia một cách tích cực, chủ động vào bài học. Hoạt động khởi động là bước “thực hiện các động tác nhẹ trước khi thực hiện công việc” nên việc khởi động cũng cần nhẹ nhàng và sinh động để tạo sự hấp dẫn cho học sinh. Việc đặt câu hỏi hay tình huống khởi động cần gây sự chú ý và tạo được hứng thú cho học sinh: để học sinh được thực hiện nhiệm vụ, được tham gia trả lời câu hỏi hoặc tham gia vào các tình huống khởi động. Câu hỏi/tình huống đưa ra ở phần này cũng cần có nhiều mức độ trong đó nhất thiết phải có câu dễ học sinh nào cũng có thể trả lời được. Khi các em trả lời được sẽ cảm thấy vui vẻ, thích thú để tạo tâm lý tốt khi vào bài học. Ở mỗi hoạt động khởi động đều xuất phát từ nội dung bài học, nhưng nếu tình huống nào đưa ra học sinh cũng giải quyết được thì các em sẽ không có hứng thú tìm hiểu kiến thức mới, không kích thích được trí tò mò và nhu cầu học tập một cách chủ động và tích cực của các em. 14
- Đảm bảo tính linh hoạt: Khi áp dụng tổ chức hoạt động Khởi động cho tất cả các tiết học ở các lớp thì người GV nên lưu ý: Kế hoạch hoạt động đã xây dựng cần có sự điều chỉnh cho phù hợp với đặc điểm học sinh của từng lớp; tránh việc xây dựng một tình huống cố định dùng chung cho tất cả các lớp trong cùng một khối. Phương án xây dựng tình huống khởi động giữa các tiết, các bài học nên có sự đổi mới về hình thức, phương pháp; tránh sự nhàm chán cho học sinh khi tiết học nào cũng tổ chức hoạt động khởi động theo kiểu “đến hẹn lại lên” với các bước tuần tự như nhau. - Hướng vào việc hình thành và phát triển các phẩm chất và năng lực HS như: phẩm chất yêu nước, nhân ái, cần cù…; năng lực chung và năng lực đặc thù bộ môn Công nghệ. 2.2. Cách thức tổ chức thực hiện các hình thức hoạt động khởi động nhằm phát triểm phẩm chất, năng lực trong quá trình dạy học Công nghệ. Trong tiến trình lên lớp của phương pháp dạy học truyền thống: trước khi bắt đầu một bài giảng, GV sẽ làm một việc quen thuộc là hỏi bài cũ để từ đó xâu nối kiến thức bài trước với bài sau hoặc để tạo không khí thân thiện, cởi mở đơn giản là việc hỏi thăm sức khỏe một cách dí dỏm, kể một câu chuyện hài hước ngắn gọn nhằm tạo tâm thế vui vẻ cho HS. Làm thế sẽ giảm phần nào những áp lực học tập, kéo HS tập trung vào bài học một cách linh hoạt. Đến phương pháp dạy học phát triển phẩm chất, năng lực HS, mỗi giờ dạy của GV không còn nặng về trang bị kiến thức, kĩ năng cho HS mà hướng đến mục tiêu dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành phẩm chất và năng lực. Sau đây là các giải pháp mà tôi đã nghiên cứu và áp dụngkhi thực hiện đề tài. 2.2.1. Tổ chức hoạt động khởi động bằng các bài hát, video. Một số nội sung bài học được các nhạc sĩ viết thành bài hát, vì vậy GV có thể cho HS nghe các video bài hát trong khoảng 2-3 phút. Sau đó, Gv nêu một số câu hỏi cho HS trả lời, sau đó GV chốt vấn đề và dẫn dắt vào phần “Hình thành kiến thức”. - Phẩm chất, năng lực được hình thành: Khởi động bài học bằng cách xem các video, bài hát là biện pháp rất hữu ích trong việc hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực cho HS. Bao gồm năng lực nghe, nhìn đến năng lực xử lí vấn đề, năng lựa giao tiếp khi trình bày vấn đề, năng lực hệ thống hóa kiến thức… Ví dụ: Sử dụng bài hát “Cây ba trồng” – tác giả Phan Nhân để khởi động khi dạy bài “Phân loại cây trồng” Link bài hát: https://www.youtube.com/watch?v=TSom_nP6jXg 15