Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu theo hướng trải nghiệm sáng tạo

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu đề tài: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” theo hướng trải nghiệm sáng tạo nhằm đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học để tìm ra biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh: hình thành và phát huy tốt năng lực học tập, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự học, năng lực giải quyết vấn đề, phát triển khả năng tư duy của học sinh về các vấn đề thực tiễn liên quan đến cuộc sống… tạo hứng thú học tập đối với môn Tin học lớp 11.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu theo hướng trải nghiệm sáng tạo

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN -------  ------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY CHỦ ĐỀ 6 - TIN HỌC 11: “THỰC HÀNH TẠO VÀ KHAI THÁC CƠ SỞ DỮ LIỆU” THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO LĨNH VỰC: TIN HỌC Năm học 2023 – 2024
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆAN TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG -------  ------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY CHỦ ĐỀ 6 - TIN HỌC 11: “THỰC HÀNH TẠO VÀ KHAI THÁC CƠ SỞ DỮ LIỆU” THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO LĨNH VỰC: TIN HỌC Nhóm tác giả: Lê Thị Thương Nguyễn Thị Hồng Khuyên Tổ: Toán - Tin Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng Điện thoại: 097.282.0345 - 091.567.0708 Năm học 2023 – 2024
MỤC LỤC PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ...............................................................................1 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI..............................................................................1 II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU......................................................................1 III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU............................................1 PHẦN 2. NỘI DUNG..................................................................................3 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN..........................................................3 1. Cơ sở lí luận..........................................................................................3 1.1. Quan niệm về dạy học dự án...............................................................3 1.1. Quan niệm về giáo dục qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo..............3 1.2. Quan niệm về giáo dục qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo..............3 1.3. Ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào chủ đề 6 Tin học 11 “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu”....................................4 2. Cơ sở thực tiễn......................................................................................4 2.1. Thực trạng dạy học Tin học ở trường THPT........................................4 2.2. Điều tra, khảo sát................................................................................5 II. VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY CHỦ ĐỀ 6 - TIN HỌC 11: “THỰC HÀNH TẠO VÀ KHAI THÁC CƠ SỞ DỮ LIỆU” THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO..........................................................10 1.Lựa chọn nội dung thử nghiệm sáng kiến...............................................10 2. Nguyên tắc và quy trình tổ chức dạy học dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo trong dạy học............................................................................... ....................................10 2.1. Nguyên tắc..........................................................................................10 2.2. Quy trình.............................................................................................11 3. Xây dựng kế hoạch và triển khai một số dự án trong dạy học chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu”...................................13 4. Một số sản phẩm tiêu biểu......................................................................21 5. Một số hình ảnh trong quá trình thực hiện dự án...................................20 6. Một số giải pháp mang lại hiệu quả cao trong tổ chức dạy học dự án ở trường THPT..............................................................................................35 III. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM........................................35 1. Hiệu quả về kinh tế. ...............................................................................35 2. Hiệu quả xã hội......................................................................................35 3. Một số kinh nghiệm................................................................................39 4. Khảo sát tính khả thi và cấp thiết của đề tài...........................................39 PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................44 I. KẾT LUẬN..............................................................................................44 1. Đóng góp của đề tài...............................................................................44 2. Hạn chế của đề tài. ................................................................................44 II. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT........................................................44 III. HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI......................................................45 TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................46
PHỤ LỤC...................................................................................................47 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Cụm từ đầy đủ GV Giáo viên HS Học sinh TC Tiêu chí TB Trung bình THPT Trung học phổ thông KHDH Kế hoạch dạy học CSDL Cơ sở dữ liệu DHDA Dạy học dự án SKKN Sáng kiến kinh nghiệm TNST Trải nghiệm sáng tạo
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Nhân loại đang đứng trước sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, con người trong tương lai phải là con người biết hành động một cách năng động và sáng tạo, thích ứng nhanh với những thay đổi và khả năng tiếp cận giải quyết vấn đề mềm dẻo và linh hoạt. Vì vậy, việc tìm hiểu và xác định phương pháp dạy học thích ứng để nâng cao chất lượng giảng dạy là một đòi hỏi cấp bách đối với các giáo viên nói riêng và các trường học nói chung, và xét ở góc độ nhỏ hơn thì đó cũng là ước muốn và trách nhiệm của mỗi giáo viên tâm huyết với nghề nghiệp. Muốn nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, trước hết người giáo viên phải tạo hứng thú, khơi gợi được đam mê học tập cho học sinh một cách tự giác. Và việc vận dụng phương pháp dạy học dự án, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo là cách thức hữu hiệu để “phá vỡ” không gian chật hẹp của lớp học, tạo điều kiện cho học sinh thỏa sức học tập tự chủ, sáng tạo dưới sự định hướng và giúp đỡ của giáo viên. Phương pháp dạy học dự án gắn với tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo hết sức phù hợp với môn Tin học, đặc biệt ở Chủ đề 6, Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” là chủ đề có nhiều nội dung gắn với thực tiễn, việc tổ chức dạy học dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo sẽ góp phần không nhỏ tạo hứng thú học tập, tạo điều kiện cho học sinh chủ động và tự lực trong mọi hoạt động để chiếm lĩnh tri thức bài học, học sinh có cơ hội hình thành và phát triển các kĩ năng học tập và xã hội cần thiết. Từ những lí do và thực tiễn trên nhóm chúng tôi mạnh dạn đề xuất đề tài: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” theo hướng trải nghiệm sáng tạo II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Nghiên cứu đề tài: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” theo hướng trải nghiệm sáng tạo nhằm đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học để tìm ra biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh: hình thành và phát huy tốt năng lực học tập, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự học, năng lực giải quyết vấn đề, phát triển khả năng tư duy của học sinh về các vấn đề thực tiễn liên quan đến cuộc sống… tạo hứng thú học tập đối với môn Tin học lớp 11. 1
Nâng cao hiệu quả trong giảng dạy và học tập bộ môn Tin học lớp 11 thông qua phân tích, xây dựng và thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề 6 bằng phương pháp dạy học dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo. Giúp học sinh rèn luyện các kĩ năng sống, làm việc, tìm hiểu các ngành nghề trong xã hội, bước đầu cải thiện nhận thức nghề nghiệp. III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đề tài nghiên cứu trong tiết học Tin học của 2 lớp 11A1, 11A3 tại trường Trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng trong khoảng thời gian từ tháng 9 năm 2023 đến tháng 5 năm 2024. IV. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Khái quát một số lí luận cơ bản về vận dụng dạy học dự án vào dạy học môn Tin học theo hướng trải nghiệm sáng tạo. Tìm hiểu và đánh giá thực trạng đổi mới dạy học Tin học ở trường THPT hiện nay, khảo sát, tìm hiểu nhận thức, thái độ và nhu cầu của GV và HS đối với vấn đề nghiên cứu. Lựa chọn và thiết kế, triển khai trên thực tế chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” dưới hình thức, phương pháp dạy học dự án gắn liền với hoạt động trải nghiệm sáng tạo để làm sáng tỏ phương pháp, quy trình thực hiện trên thực tế, đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc thực hiện. V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp thu thập, xử lý thông tin, tài liệu - Phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh - Phương pháp đúc rút kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy và học tập - Phương pháp xử lý số liệu VI. TÍNH MỚI VÀ ĐÓNG GÓP CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI Năm học 2023 - 2024 là năm học đầu tiên thực hiện chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018 ở lớp 11 nên việc dạy học còn nhiều bỡ ngỡ với chương trình mới và nhiều kiến thức mới. Chúng tôi muốn đưa ra một giải pháp nhằm khơi gợi hứng thú của học sinh, từ đó học sinh có động lực để bước tiếp trên con đường tiếp thu và vận dụng tri thức vào cuộc sống. Sáng kiến góp phần giải quyết vấn đề thiếu ý tưởng trong việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực để dạy học nhằm nâng cao hứng thú và hiệu quả học tập cho học sinh môn Tin học lớp 11 nói riêng và các môn học khác nói chung. Phương pháp dạy học dự án gắn với hoạt động trải nghiệm sáng tạo được thiết kế ở chủ đề 6, nhấn mạnh vào những bài có nội dung gắn liền lí thuyết với thực tiễn, giúp học sinh có những trải nghiệm 1
tích cực hơn trong quá trình học tập. Trong quá trình thực hiện, nhóm tác giả đề tài chủ yếu khai thác những trung tâm thương mại lớn trên địa bàn thành phố Vinh như công ty sách Thiết bị trường học, Highlands coffee,... để hướng dẫn học sinh thực hiện dự án học tập nhằm thuận lợi cho việc triển khai đề tài trên thực tế. 1
PHẦN 2. NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lí luận 1.1. Quan niệm về dạy học dự án Dạy học dự án là hình thức dạy học (phương pháp dạy học theo nghĩa rộng) mà trong đó, HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, thực tiễn. HS thực hiện nhiệm vụ với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập . Bản chất của dạy học dự án là người học lĩnh hội kiến thức và kỹ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống gắn với thực tiễn (bài tập dự án). Kết thúc dự án, người học phải tạo ra sản phẩm gắn với thực tiễn cụ thể. Dạy học dự án có ý nghĩa quan trọng đối với GV và HS. Đối với GV, dạy học dự án tạo điều kiện để GV nâng cao năng lực nghề nghiệp, tăng cường sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục, phát triển mối quan hệ gần gũi, hợp tác hiệu quả giữa GV và HS, từ đó nâng cao chất lượng dạy học. Đối với HS, dạy học dự án là cơ hội cho các em phát triển các kỹ năng tư duy bậc cao như xác định, giải quyết vấn đề, phát triển năng lực hợp tác, tự học, giao tiếp; thúc đẩy HS hứng thú, say mê học tập; bước đầu hình thành kỹ năng nghiên cứu khoa học; rèn luyện bản lĩnh, sự tự tin, khả năng tự chủ của HS trong học tập và trong cuộc sống. Dạy học dự án là phương pháp, hình thức tổ chức dạy học quan trọng và hiệu quả trong giáo dục định hướng phát triển năng lực hiện nay, phù hợp với nhiều dạng bài học và hoạt động học tập khác nhau, đặc biệt là hoạt động TNST. 1.2. Quan niệm về giáo dục qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo Hoạt động học tập TNST được hiểu là “hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân HS được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực , từ đó tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng năng sáng tạo của cá nhân mình”. Như vậy, bản chất của hoạt động TNST là tăng cường các hoạt động thực tiễn trong quá trình dạy học, gắn lí thuyết với thực hành, nhà trường với xã hội nhằm kích thích tính chủ động, linh hoạt, sáng tạo, góp phần hình thành và phát triển năng lực, nhân cách cho HS. Học tập TNST nhấn mạnh đến sự trải nghiệm, thúc đẩy năng lực sáng tạo của người học. Trong đó “trải nghiệm” là phương thức giáo dục và “sáng tạo” là mục tiêu giáo dục. 1
Trong Chương trình giáo dục phổ thông từ trước đến nay, ngoài hoạt động dạy học trên lớp còn có hoạt động ngoại khóa trong và ngoài nhà trường. Tuy nhiên, hoạt động ngoại khóa truyền thống chủ yếu tập trung vào yếu tố “trải nghiệm” mà chưa có những phương pháp, cách thức để đạt mục tiêu “sáng tạo” từ hoạt động thực tiễn của HS. Do đó, dạy học dự án chính là cách thức để hoạt động TNST đạt được mục tiêu giáo dục; còn TNST là điều kiện tối ưu để phát huy hiệu quả của việc dạy học dự án. 1.3. Ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào chủ đề 6 Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” Hiệu quả giáo dục của chủ đề càng nâng cao khi được tiến hành bằng những hình thức và biện pháp tích cực nhằm phát huy năng lực của HS qua những hoạt động học tập đa dạng gắn với thực tiễn. Trong đó, việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học nếu được thực hiện một cách khoa học, hợp lý sẽ mang lại nhiều ý nghĩa: - Có tác dụng to lớn trong việc trang bị kiến thức, giáo dục tư tưởng, tình cảm và rèn luyện kĩ năng cho HS. Thông qua hoạt động thực tiễn, HS sẽ nắm vững và khắc sâu những kiến thức được lĩnh hội trực tiếp và chủ động; HS còn được trau dồi những phẩm chất tốt đẹp, tinh thần tập thể, ý thức trách nhiệm, tính kỉ luật, tác phong làm việc chuyên nghiệp và tinh thần hợp tác, cộng sự,…Thông qua các hoạt động học tập phong phú gắn với thực tiễn, HS được rèn luyện nhiều kĩ năng như: thu thập và xử lý thông tin qua các loại tài liệu và trải nghiệm trực tiếp; phát hiện và giải quyết vấn đề; HS hiểu được những thuận lợi và lợi ích to lớn khi quản lí dữ liệu với cơ sở dữ liệu trên máy tính, hiểu được những bước chuẩn bị trước khi tiến hành tạo lập dữ liệu, nâng cao kĩ năng sử dụng máy tính, phần mềm. - Tăng tính hấp dẫn trong học tập, tạo hứng thú và phát huy mạnh mẽ tính tích cực, chủ động, tư duy độc lập sáng tạo của HS. - Góp phần hình thành và phát triển năng lực HS một cách toàn diện. - Tạo điều kiện kết nối các kiến thức khoa học liên môn, xuyên môn, liên ngành. - Có hình thức và cách thức tổ chức hoạt động đa dạng, có tính mở về không gian, tăng cường tính gắn kết giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng dạy học Tin học ở trường THPT Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị TW8 khoá XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; Khắc phục 1
lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thành học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khoá, nghiên cứu khoa học…”. “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường gắn với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. Thực hiện chủ trương trên, trong những năm gần đây, giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện đổi mới toàn diện theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tư duy cho HS. Các trường THPT đã và đang đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá môn học theo hướng phát triển năng lực, gắn giáo dục với thực tiễn. Đặc biệt, khi mà khoa học công nghệ phát triển như vũ bão, nhất là sự bùng nổ của ngành Công nghệ thông tin. Việc lựa chọn phương pháp dạy học sao cho phù hợp với bối cảnh, vừa phát triển năng lực sáng tạo cho người học là một sự tất yếu. Phần lớn GV hiện nay ở các trường đã nhận thức được việc cần phải đổi mới phương pháp dạy học Tin học theo hướng tích cực lấy HS làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trong quá trình học tập. Nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tích cực được GV vận dụng như: dạy học dự án, dạy học nêu vấn đề…đã bước đầu mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, qua thực tiễn dạy học, chúng tôi thấy việc lựa chọn phương pháp dạy học, yêu cầu dạy học kiến thức phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống còn hạn chế, chưa mang lại hiệu quả cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của một hoạt động học tập TNST trong mục tiêu đổi mới giáo dục. GV vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức dạy học dự án, tổ chức hoạt động TNST vì đây là những phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mới được áp dụng; lại đòi hỏi đầu tư công sức và thường cần sự phối hợp của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Thực trạng trên đã đặt ra một yêu cầu cấp thiết cho môn Tin học nói riêng và các môn học khác ở trường THPT nói chung phải đổi mới mạnh mẽ hơn nữa nội dung, hình thức và phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng đòi hỏi của đất nước hiện nay và đưa giáo dục Việt Nam tiệm cận với những nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. 2.2. Điều tra, khảo sát 2.2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng 1
- Mục đích: Xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” theo hướng trải nghiệm sáng tạo - Đối tượng, thời gian khảo sát: 15 GV dạy môn Tin học và 120 HS ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh là: THPT Huỳnh Thúc Kháng, THPT Hà Huy Tập, THPT Lê Viết Thuật. Việc khảo sát được tiến hành vào đầu năm học 2023-2024. - Nội dung khảo sát Về phía GV: nhận thức và thái độ đối với việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học Tin học theo hướng TNST; thực tiễn việc vận dụng phương pháp, hình thức nêu trên vào thực tế dạy học chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu”. Về phía HS: mức độ hứng thú của HS trong học tập Tin học, mức độ hứng thú được tham gia vào các dự án học tập theo hướng TNST. Phương pháp khảo sát: Bằng phiếu Google forms để thu thập thông tin về thực trạng nghiên cứu. 2.2.2 Kết quả khảo sát a. Mẫu khảo sát * MẪU KHẢO SÁT DÀNH CHO GIÁO VIÊN Xin quý Thầy/Cô giáo vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề dưới đây. Các thông tin mà các thầy/cô cung cấp sẽ chỉ dùng cho mục đích nghiên cứu khoa học. Rất mong nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của Quý Thầy/Cô giáo. Câu 1: Theo Thầy (cô), có cần thiết đổi mới dạy học môn Tin học theo hướng trải nghiệm sáng tạo không? A. Có. B. Không. Câu 2: Mức độ vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học môn Tin học theo hướng trải nghiệm sáng tạo của Thầy (cô) là: A. Hiếm khi hoặc chưa bao giờ B. Thỉnh thoảng C. Thường xuyên Câu 3: Theo Thầy (cô), những khó khăn giáo viên thường gặp khi tổ chức dạy học môn Tin học bằng hình thức dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo là (có thể chọn nhiều phương án) A. Mất thời gian, tốn chi phí. B. Khó đảm bảo tiến độ thực hiện chương trình chung. 1
C. Lúng túng về phương pháp và quy trình thực hiện. D. Năng lực của học sinh không đáp ứng được * MẪU KHẢO SÁT DÀNH CHO HỌC SINH Để thực hiện thành công đề tài nghiên cứu: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” theo hướng trải nghiệm sáng tạo, chúng tôi mong nhận được sự giúp đỡ của em. Thông tin cá nhân của em sẽ được giữ bí mật và nội dung khảo sát chỉ phục vụ mục đích nghiên cứu. Họ và tên học sinh:……………………………………………….. Lớp:……………Trường:………………………………………… Em vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề sau Câu 1: Em gặp khó khăn gì nhất trong việc học tập môn Tin học? A. Học lí thuyết B. Làm bài tập C. Thực hành D. Vận dụng thực tiễn Câu 2: Em cảm thấy việc dạy học môn Tin học ở trường hiện nay như thế nào? A. Hấp dẫn, thú vị B. Nhàm chán, đơn điệu C. Em không để ý nhiều Câu 3: Em có hứng thú tham gia thực hiện dự án học tập các bài học Tin học bằng hình thức trải nghiệm sáng tạo thực tiễn không? A. Rất hứng thú B. Hứng thú C. Bình thường D. Không hứng thú b. Kết quả khảo sát - Về phía GV: + Hầu hết GV được khảo sát đều cho rằng cần thiết phải đổi mới dạy học môn Tin học theo hướng TNST, trong đó có vận dụng phương pháp dạy học dự án. 1
+ 13.3% GV được hỏi thường xuyên sử dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học, 33.3% GV thỉnh thoảng sử dụng và 53.3% GV hiếm khi hoặc chưa bao giờ sử dụng phương pháp, hình thức dạy học trên. + Về khó khăn trong việc tổ chức dạy học môn Tin học bằng phương pháp dự án thông qua TNST, phần lớn GV được hỏi đều nhất trí với những nội dung như: tốn kém thời gian, chi phí; yêu cầu đảm bảo tiến độ chương trình; chưa nắm vững phương pháp và quy trình thực hiện; năng lực của HS chưa đáp ứng được. 1
- Về phía HS: + Hầu hết HS được khảo sát gặp khó khăn nhất khi thực hành và vận dụng thực tiễn đối với môn Tin học + 68.3% HS được khảo sát cảm thấy việc dạy học và môn Tin học ở trường THPT hiện nay nhàm chán, đơn điệu 1
+ 90% HS rất hứng thú tham gia vào các dự án học tập các bài học Tin học thông qua hoạt động TNST. Kết quả này cho thấy việc đổi mới dạy học Tin học nói chung và chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” nói riêng ở trường THPT là hết sức cần thiết. GV và HS hứng thú với những phương pháp mới trong dạy học Tin học song vẫn có nhiều khó khăn, vướng mắc và do dự trong tổ chức thực hiện. Thực tiễn đó là cơ sở để nhóm tác giả xây dựng và triển khai đề tài trong quá trình dạy học. Việc nhóm tác giả thực hiện đề tài cũng nhằm góp phần chuẩn bị cho việc dạy học theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới sẽ áp dụng trong vài năm tới, khi hoạt động TNST được tăng cường và đa dạng hóa. 1
II. VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY CHỦ ĐỀ 6 - TIN HỌC 11: “THỰC HÀNH TẠO VÀ KHAI THÁC CƠ SỞ DỮ LIỆU” THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO 1. Lựa chọn nội dung thử nghiệm sáng kiến Bài toán quản lí là bài toán phổ biến trong mọi hoạt động kinh tế - xã hội. Một xã hội càng văn minh thì trình độ quản lí các tổ chức hoạt động trong xã hội đó càng cao.Việc lưu trữ và xử lí thông tin một cách chính xác, kịp thời chiếm vị trí quan trọng trong quản lí, điều hành của mọi tổ chức. Máy tính điện tử ra đời và phát triển đã trở thành một công cụ có khả năng lưu trữ dữ liệu khổng lồ, tốc độ truy xuất và xử lí dữ liệu rất nhanh. Do vậy, cần thiết phải tạo lập được các phương thức mô tả, các cấu trúc dữ liệu để có thể sử dụng máy tính trợ giúp đắc lực cho con người trong việc lưu trữ và khai thác thông tin. Trong chương trình Tin học lớp 11, chủ đề 6 yêu cầu học sinh phải hiểu được những thuận lợi và lợi ích to lớn khi quản lí dữ liệu với cơ sở dữ liệu trên máy tính, khó khăn khi xây dựng CSDL trên thực tế và đưa CSDL từ thực tế vào máy tính như thế nào để đáp ứng nhu cầu quản lý và khai thác dữ liệu của người dùng. Do đó học sinh phải có hoạt động trải nghiệm thực tế để nắm rõ tình hình hoạt động của tổ chức, từ đó xây dựng CSDL và khai thác CSDL trên máy tính. Trên cơ sở đó, nhóm tác giả lựa chọn dự án: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” thông qua các bài toán quản lí thực tế gần gũi với học sinh, gồm: - Xây dựng CSDL quản lí quán coffee - Xây dựng CSDL quản lí bán hàng - Xây dựng CSDL quản lí sách, thiết bị - Xây dựng CSDL quản lí bán thuốc 2. Nguyên tắc và quy trình tổ chức dạy học dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo trong dạy học 2.1. Nguyên tắc - Lựa chọn chủ đề và xây dựng nội dung dạy học phải gắn với thực tiễn, có tính phổ biến đảm bảo đáp ứng mục tiêu môn học, bài học. - Những dự án GV lựa chọn để tổ chức và hướng dẫn HS triển khai phải phù hợp với nội dung bài học - GV chỉ triển khai những dự án có tính thực tiễn: phù hợp với nhu cầu và trình độ nhận thức của HS; có tính khả thi và tận dụng tối đa những điều kiện sẵn có của địa phương (ưu tiên lựa chọn những dự án có thể triển khai trải nghiệm ngay tại địa bàn của trường đóng nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí). 1
- GV ưu tiên hướng dẫn HS lựa chọn và triển khai những dự án đem lại hiệu quả giáo dục cao và có ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội - Việc xây dựng và triển khai các dự án phải hướng tới mục tiêu trọng tâm là hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện đại. - Kết hợp nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phong phú, đa dạng theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của HS. - Trong dạy học dự án theo hướng TNST, các phương pháp được sử dụng chủ yếu là: làm việc nhóm, dạy học giải quyết vấn đề, khảo sát thực tế để thu thập và xử lí thông tin, sử dụng công nghệ thông tin… HS đóng vai trò trung tâm, chủ động trải nghiệm sáng tạo; do đó, cần phối hợp linh hoạt nhiều phương pháp, hình thức để phát huy năng lực tự chủ, độc lập của HS. Mặt khác, GV vẫn đóng vai trò quan trọng hàng đầu quyết định kết quả của quá trình dạy học với tư cách là người hướng dẫn, tổ chức, định hướng hoạt động cho HS và kịp thời điều chỉnh trước những tình huống, yêu cầu mới. Các hoạt động được tổ chức đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng, có nhiều lực lượng tham gia chỉ đạo, tổ chức các hoạt động trải nghiệm với các mức độ khác nhau (GV, phụ huynh, nhà hoạt động xã hội, chính quyền, doanh nghiệp...). - Đánh giá kết quả học tập của HS phải gắn với quá trình xây dựng và triển khai dự án, dựa trên những biểu hiện cụ thể về thái độ, phương thức và kết quả hoạt động của HS. Cần sử dụng nhiều hình thức, nhiều bộ công cụ đánh giá, coi trọng nỗ lực và sự tiến bộ của HS trong cả quá trình. GV trao cho HS quyền tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau, góp phần nâng cao sự tự tin và nỗ lực vươn lên của HS trong học tập, trong cuộc sống. 2.2. Quy trình Dạy học dự án được thực hiện gồm 6 bước: Lựa chọn chủ đề, lập kế hoạch, thu thập thông tin, xử lí thông tin, báo cáo kết quả, đánh giá. Để thuận lợi trong việc tổ chức các hoạt động dạy học, 6 bước trên được gói gọn lại thành 3 giai đoạn chính: - Giai đoạn 1: Lập kế hoạch Đây là bước đầu tiên và có ý nghĩa quan trọng trong DHDA, GV cần tổ chức cho HS cùng tham gia vào các hoạt động: - Lựa chọn chủ đề dự án: Được khởi đầu bằng một ý tưởng, liên quan với nội dung học tập, gắn với thực tiễn. GV và HS cùng đề xuất xác định đề tài, chú ý đến những chủ đề liên hệ với thực tiễn gây được hứng thú và sự quan tâm của HS. 1
- Xây dựng tiểu chủ đề: từ các chủ đề lớn, GV hướng dẫn HS phát triển tìm các chủ đề nhỏ (tiểu chủ đề). Đây là các vấn đề nghiên cứu cụ thể. HS lựa chọn tiểu chủ đề theo sở thích và thành lập nhóm nghiên cứu theo chủ đề. - Lập kế hoạch: Từ các chủ đề, tiểu chủ đề đã chọn HS thảo luận nhóm để lập kế hoạch dự án: + Xác định các vấn đề nghiên cứu liên quan đến chủ đề nhằm tìm câu trả lời cho câu hỏi nghiên cứu (câu hỏi nội dung, câu hỏi bài học). + Xác định quy mô và mục tiêu của chủ đề, các nhiệm vụ cần thực hiện để đạt được mục tiêu đề ra. + Phân công công việc cho các thành viên trong nhóm và thời hạn hoàn thành. Xác định phương tiện và dự kiến sản phẩm của dự án, sau đó các nhóm nộp kế hoạch thực hiện dự án. Sau khi lập kế hoạch thực hiện dự án, các nhóm cử đại diện trình bày, các nhóm khác và GV bổ sung, HS chỉnh sửa hoàn thiện kế hoạch thực hiện dự án. GV theo dõi và hướng dẫn HS thực hiện dự án, tổng hợp kết quả, trình bày báo cáo, đánh giá rút kinh nghiệm. - Giai đoạn 2: Thực hiện dự án Các nhóm HS tiến hành các hoạt động theo kế hoạch: - Thu thập thông tin và thực hiện điều tra: HS thu thập thông tin qua phỏng vấn, chụp ảnh, mạng Internet và thường xuyên trao đổi với nhau để cùng phối hợp, hỗ trợ nhau khi cần để trả lời cho các câu hỏi trong dự án. - Xử lí thông tin: HS xử lí các dữ liệu thu thập được, có thể dùng biểu đồ, đồ thị để mô tả, giải thích các dữ liệu, đưa ra những nhận xét. Các nhóm cần thường xuyên trao đổi, xin ý kiến tham vấn của giáo viên. - Giai đoạn 3: Báo cáo, đánh giá Các nhóm tổng hợp các kết quả thu thập từ các thành viên trong nhóm để có cái nhìn toàn cảnh về những gì khám phá được. -Từ kết quả thu được các nhóm thảo luận xây dựng sản phẩm. Sản phẩm cuối cùng được trình bày dưới nhiều dạng khác nhau: bài thuyết trình, video clip, powerpoint,... - Trình bày báo cáo kết quả: Các nhóm phân công các thành viên tham gia trình bày báo cáo theo hình thức đã chọn. Sản phẩm của dự án có thể được trình bày trong lớp, có thể giới thiệu trước toàn trường, hoặc ngoài xã hội,... - Đánh giá rút kinh nghiệm: sau khi trình bày sản phẩm dự án, các nhóm sẽ đánh giá kết quả của nhau và nhìn lại quá trình thực hiện dự án. Việc đánh giá dự án tập trung vào các vấn đề: 1
+ Mục tiêu học tập đặt ra của dự án đã đạt được hay chưa? + Sản phẩm của dự án có dùng được hay không? Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của sản phẩm đó? + Thời gian thực hiện dự án? Những khó khăn, thuận lợi trong quá trình thực hiện dự án. + Tinh thần thái độ làm việc của các thành viên, sự phối hợp của các thành viên trong nhóm. + Những kinh nghiệm cho việc phát triển dự án hoặc thực hiện dự án tiếp theo. Các nhóm tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau, GV đánh giá cuối cùng về kết quả của dự án và quá trình thực hiện của các nhóm, các thành viên. Như vậy trong quá trình thực hiện dự án, GV cần theo dõi, hướng dẫn HS cụ thể về các kĩ năng xã hội (giao tiếp, hợp tác), kĩ năng lập phiếu phỏng vấn, thống kê, làm thực nghiệm, thu thập xử lí thông tin, tổng hợp và trình bày báo cáo.  Yêu cầu đối với sản phẩm Về nội dung: - Phải phù hợp với yêu cầu của đề tài -Bao gồm các thành phần: bảng phân công công việc, bảng mô tả dữ liệu, CSDL trên máy và thực hiện một số chức năng khai thác CSDL, bảng đánh giá công việc của nhóm Về hình thức: - Đẹp, cấu trúc hợp lí, rõ ràng - Trình bày khoa học - Có sử dụng hình ảnh hoặc sơ đồ để minh họa cho nội dung và tăng tính hấp dẫn  Đánh giá kết quả thực hiện dự án Kết quả thực hiện dự án được đánh giá riêng cho từng cá nhân, trên cơ sở đánh giá sản phẩm của nhóm phối hợp với đánh giá quá trình làm việc và khả năng hợp tác làm việc nhóm của cá nhân đó. RUBIC đánh giá kết quả thực hiện dự án “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” (Xem phụ lục) Quy trình xây dựng kế hoạch và triển khai dự án vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy chủ đề 6 - Tin học 11: “Thực hành tạo và khai thác cơ sở dữ liệu” theo hướng trải nghiệm sáng tạo được nhóm tác giả thực hiện trên thực tế tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng trong năm học 2023 - 2024 được trình bày dưới đây. 1