Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dựa trên dự án vào dạy học chủ đề Nhân vật và xung đột trong bi kịch. Ngữ văn lớp 11 - Chương trình Giáo dục phổ thông 2018

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm nghiên cứu dạy học dựa trên dự án vào dạy học chủ đề“ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - chương trình GDPT 2018 nhằm phát huy phẩm chất, năng lực HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Ngữ văn ở trường THPT; Thông qua đề tài giúp bản thân và các đồng nghiệp bồi dưỡng thêm kiến thức để đổi mới PPDH theo công nghệ giáo dục hiện đại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dựa trên dự án vào dạy học chủ đề Nhân vật và xung đột trong bi kịch. Ngữ văn lớp 11 - Chương trình Giáo dục phổ thông 2018

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰA TRÊN DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ NHÂN VẬT VÀ XUNG ĐỘT TRONG BI KỊCH ” NGỮ VĂN 11- CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 Lĩnh vực: Ngữ văn Người thực hiện: Phạm Thị Quỳnh Nghĩa Tổ: Ngữ văn Điện thoại: 0987322436 Năm học: 2023-2024
MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................... 1 1. Lí do cho ̣n đề tà i ............................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................ 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3 4.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 3 4.2. Phạm vi nghiêm cứu...................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 6. Đóng góp mới của đề tài: ................................................................................. 3 PHẦN II: NỘI DUNG.............................................................................................5 CHƯƠNG 1 - CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIIỄN CỦA ĐỀ TÀI…………...5 1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm Dạy học dựa trên dự án ............................................................. 5 1.1.2. Đặc điểm của dạy học dựa trên dự án ........................................................ 5 1.1.3. Những ưu điểm và hạn chế của dạy học dựa trên dự án............................ 6 1.1.4. Quy trình dạy học dựa trên dự án. .............................................................. 8 1.1.5. Điều kiện để áp dụng dạy học dựa trên dự án ............................................ 9 1.2. Cơ sở thựctiễn……………………………………………………………….10 1.2.1. Khảo sát thực trạng dạy học theo dự án trong dạy học Ngữ văn ở các trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An……………………..10 1.2.2. Khả năng tham gia của ho ̣c sinh trong tổ chưc da ̣y ho ̣c dựa trên dự án...11 ́ 1.2.3. Điều kiê ̣n tổ chưc da ̣y ho ̣c dựa trên dự án ở cá c trường THPT trên đia bà n ́ ̣ huyê ̣n Quỳ Hợp.......................................................................................................13 CHƯƠNG 2 - VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ NHÂN VẬT VÀ XUNG ĐỘT TRONG BI KỊCH” NGỮ VĂN LỚP 11-CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018.................................................................... 14 2.1. Mục tiêu, nội dung da ̣y ho ̣c dự án chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn 11 - Chương trinh GDPT 2018..................................................14 ̀ 2.1.1 Mục tiêu........................................................................................................14 2.1.2.Nội dung......................................................................................................14
2.2. Quy trình tổ chức dạy học dự án chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch” Ngữ văn 11 - Chương trinh GDPT 2018………………………………...14 ̀ 2.2.1. Xây dựng quy trình chung..........................................................................14 2.2.2. Quy trinh thiế t kế và tổ chưc cá c giai đoa ̣n................................................15 ̀ ́ 2.3. Thiế t kế và tổ chức dạy học dựa trên dự án chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch” Ngữ văn 11 - Chương trinh GDPT 2018...........................18 ̀ 2.3.1. Giai đoa ̣n chuẩ n bi ̣dự án............................................................................22 2.3.2. Giai đoa ̣n thực hiện dự án...........................................................................22 2.3.3. Giai đoa ̣n báo cáo và đánh giá dự án..........................................................24 CHƯƠNG 3 – THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM………………………………......26 3.1. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của giải pháp đã đề xuất. ……… 26 3.1.1. Mục đích khảo sát………………………………………………………….26 3.1.2. Nội dung và phương pháp khảo sát.............................................................26 3.1.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................3026 3.1.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất. .................................................................................................................... 27 3.2.Thực nghiệm sư phạm. ................................................................................ 30 3.2.1. Mục đích thực nghiệm……………………………………………………. 30 3.2.2.Thực nghiệm sư phạm…………………………………………………..30 3.2.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm…………………………………………31 3.3. Kết luận thực nghiệm…………………………………………………….35 TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………………….40 PHỤ LỤC ………………………………………………………………………..41
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN TT NỘI DUNG VIẾT TẮT 1 Giáo dục phổ thông GDPT 2 Học sinh HS 3 Trung học phổ thông THPT 4 Phương pháp dạy học PPDH 5 Dạy học dự án DHDA 6 Phương pháp dạy học dự án PPDHDA 7 Giáo viên GV 8 Phẩm chất PC 9 Năng lực NL 10 Giáo dục đào tạo GDĐT 11 Dự án DA 12 Câu hỏi định hướng CHĐH 13 Kết nối tri thức KNTT 14 Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam NXBGDVN 15 Chương trình giáo dục phổ thông CTGDPT 16 Thực nghiệm TN 17 Đối chứng ĐC 18 Thực nghiệm sư phạm TNSP
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do cho ̣n đề tà i Chương trình giáo dục phổ thông 2018, xác định mục tiêu của môn Ngữ văn (được ban hành theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ giáo dục và Đào tạo Ban hành chương trình giáo dục phổ thông mới) Mục) là nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm; bồi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách và phát triển cá tính. Môn Ngữ văn giúp học sinh khám phá bản thân và thế giới xung quanh, thấu hiểu con người, có đời sống tâm hồn phong phú, có quan niệm sống và ứng xử nhân văn; có tình yêu đối với tiếng Việt và văn học; có ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc, góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị văn hoá Việt Nam; có tinh thần tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại và khả năng hội nhập quốc tế. Đồng thời góp phần giúp học sinh phát triển các năng lực chung: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Đặc biệt, môn Ngữ văn giúp học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học: rèn luyện các kĩ năng đọc, viết, nói và nghe; có hệ thống kiến thức phổ thông nền tảng về tiếng Việt và văn học, phát triển tư duy hình tượng và tư duy logic, góp phần hình thành học vấn căn bản của một người có văn hoá; biết tạo lập các văn bản thông dụng; biết tiếp nhận, đánh giá các văn bản văn học nói riêng, các sản phẩm giao tiếp và các giá trị thẩm mĩ nói chung trong cuộc sống. Để thực hiện mục tiêu nói trên, đồng thời nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Ngữ văn thì việc đổi mới phương pháp dạy học là một trong những giải pháp căn cơ. Cũng vì thế đã xuất hiện nhiều phương pháp dạy học mới, hiện đại. Một trong những phương pháp tổ chức dạy học được áp dụng là dạy học dựa trên dự án. Phương pháp dạy học dự án sẽ tạo điều kiện tốt nhất cho việc phát huy phẩm chất và năng lực của học sinh, góp phần đáp ứng mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 nói chung và Chương trình môn Ngữ văn nói riêng. Dạy học dựa trên dự án là một phương pháp dạy học trong đó học sinh thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực tiễn, thực hành. Nhiệm vụ này được học sinh thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của dạy học dựa trên dự án. Dạy học dựa trên dự án vào các chủ đề dạy học sẽ tạo cơ hội cho học sinh tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực áp dụng một cách sáng tạo vào cuộc sống. Người học thông qua việc giải quyết một tình huống có thật trong đời sống thực tiễn, bằng hoạt động tự lực của bản thân và sự hợp tác giữa các thành viên trong nhóm sẽ tự mình chiếm lĩnh tri thức, đồng thời phát triển năng lực tự học, tự chủ, năng lực giao tiếp hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo... Đây chính là những năng lực quan trọng hàng đầu để các em có thể vận dụng, giải quyết các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống, giúp các em thích nghi trong mọi hoàn cảnh và thành công hơn khi trưởng thành. Việc vận dụng phương pháp dạy học dựa trên dự án vào môn Ngữ văn sẽ giúp học
sinh có cơ hội phát huy khả năng sáng tạo, phát triển năng lực của bản thân, hình thành các kĩ năng cần thiết để chủ động, tích cực hơn trong học tập và rèn luyện; giúp học sinh có phương tiện giao tiếp, làm cơ sở để học tập tất cả các môn học và hoạt động giáo dục khác trong nhà trường. Chương trình môn Ngữ văn lớp 11 theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (GDPT 2018) được áp dụng từ năm học 2023 - 2024 có nhiều văn bản mang hơi thở cuộc sống hiện đại đầy hấp dẫn. Trong đó, có nhiều tác phẩm văn học mới lần đầu tiên được đưa vào chương trình góp phần thu hút học sinh yêu văn chương và có năng lực sáng tạo. Không chỉ vậy, chương trình còn có tính mở, nguồn học liệu mở, phương pháp tiếp cận mở…phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội hiện đại; thiết thực, dễ áp dụng vào thực tiễn nên phù hợp với việc tổ chức dạy học dựa trên dự án. Mô ̣t trong nhữ ng chủ đề mớ i trong chương trình là chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Qua chủ đề nà y ho ̣c sinh sẽ đươ ̣c là m quen với thể loại bi kịch. Vì vậy, việc áp dụng da ̣y ho ̣c trong chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch” là có tính khả thi và hiệu quả, không chỉ tạo môi trường học tập tiên tiến giú p cá c em có cơ hô ̣i tìm hiể u đặc điểm và giá tri thể loại bi kịch, mà cò n góp phần phát ̣ triển năng lực cho học sinh, đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông mới. Từ những vấn đề được trình bày ở trên, tôi đã triển khai đề tài: “Vận dụng phương pháp dạy học dựa trên dự án vào dạy học chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - Chương trình Giáo dục phổ thông 2018” để triển khai, thực hiện. 2. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu dạy học dựa trên dự án vào dạy học chủ đề“ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - chương trình GDPT 2018 nhằm phát huy phẩm chất, năng lực HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Ngữ văn ở trường THPT. - Thông qua đề tài giúp bản thân và các đồng nghiệp bồi dưỡng thêm kiến thức để đổi mới PPDH theo công nghệ giáo dục hiện đại. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về DHDA - Khảo sát, đánh giá về thực trạng sử dụng PP DHDA trong dạy học Ngữ văn trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An. - Đề xuất quy trình dạy học dựa trên dự án vào dạy học chủ đề“ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - chương trình GDPT 2018 - Thiết kế kế hoạch bài dạy dự án vào dạy học chủ đề“ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - chương trinh GDPT 2018 chương trinh GDPT 2018 ̀ ̀ theo hướng dạy học dựa trên dự án .
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để xem xét khả năng ứng dụng của đề tài trong việc nâng cao hiệu quả dạy học chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - Chương trình GDPT 2018 ở các lớp được phân công giảng dạy tại Trường THPT Quỳ Hợp 2, huyện Quỳ Hợp 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Sáng kiến tập trung nghiên cứu việc vâ ̣n du ̣ng phương pháp da ̣y ho ̣c dự án vào dạy học chủ đề“ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - chương ̀ trinh GDPT 2018 4.2. Phạm vi nghiêm cứu - Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn về PP dạy học dựa trên dự án . Đề xuất quy trình dạy học dựa trên dự án vào dạy học chủ đề“ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 - chương trình GDPT 2018 (xây dựng được kế hoạch bài dạy chủ đề bằng phương pháp dạy học dựa trên dự án). - Không gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai nghiên cứu cho HS khối 11 tại trường THPT Quỳ Hợp 2, huyê ̣n Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An. - Thời gian nghiên cứu: Đề tài thực hiện trong năm học 2023 - 2024 5. Phương pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: + Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống, khái quát hóa,...các thông tin, các văn kiện, tài liệu, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước và các tài liệu có liên quan đến đề tài nhằm thiết lập cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. + Nghiên cứu lý luận về phương pháp dạy học dựa trên dự án và ứng dụng CNTT trong dạy học. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp điều tra theo bảng hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng vận dụng phương pháp dạy học dựa trên dự án trong dạy học môn Ngữ văn ở các trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp + Phương pháp quan sát các hoạt động của giáo viên, học sinh trong các giờ học, điều kiện dạy và học của giáo viên và học sinh. + Nghiên cứu các sản phẩm của giáo viên và học sinh (giáo án, phiếu học tập,...). + Phương pháp thống kê toán học sử dụng để tính toán các tham số đặc trưng, so sánh kết quả thực nghiệm. 6. Đóng góp mới của đề tài:
- Về lý luận: phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận về dạy học dựa trên dự án. Trong đó bao gồm hệ thống các khái niệm liên quan đến dạy học dạy học dựa trên dự án, bản chất, quy trình dạy học. - Về thực tiễn: + Đề tà i đươ ̣c triể n khai áp du ̣ng lầ n đầ u tiên cho chương trình bộ môn Ngữ văn - Chương trình GDPT 2018. + Thiết kế bài học dạy học dựa trên dự án. + Đề tà i giúp học sinh có cơ hội tìm hiểu, trải nghiệm thực nghiệm thể loại bi kịch. + Qua sáng kiến, giúp các đồng nghiệp đổi mới PPDH để phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.
PHẦN II: NỘI DUNG CHƯƠNG 1 - CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Khái niệm Dạy học dựa trên dự án Thuật ngữ dự án, tiếng Anh là “Project”, được hiểu theo nghĩa phổ thông là một đề án, một dự thảo hay một kế hoạch, cần được thực hiện nhằm đạt mục đích đề ra. Khái niệm dự án được sử dụng phổ biến trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế - xã hội và trong nghiên cứu khoa học. Sau đó, khái niệm dự án đã đi từ lĩnh vực kinh tế, xã hội vào lĩnh vực giáo dục, đào tạo không chỉ với ý nghĩa là các dự án phát triển giáo dục mà còn được sử dụng như một hình thức hay phương pháp dạy học. Đầu thế kỷ XX, các nhà sư phạm Mỹ đã xây dựng cơ sở lý luận cho phương pháp dạy học dựa trên dự án (The Project Method) và coi đó là một phương pháp dạy học quan trọng để thực hiện quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm, nhằm khắc phục nhược điểm của dạy học truyền thống coi thầy giáo là trung tâm. Ban đầu, phương pháp dạy học dựa trên dự án được sử dụng trong dạy thực hành các môn kỹ thuật, về sau được dùng trong hầu hết các môn học khác. Có nhiều quan niệm và định nghĩa khác nhau về dạy học dựa trên dự án. Nhiều tác giả coi dạy học dựa trên dự án là một tư tưởng hay một quan điểm dạy học. Cũng có người coi là một hình thức dạy học vì khi thực hiện một dự án, có nhiều phương pháp dạy học (PPDH) cụ thể được sử dụng. Tuy nhiên, cũng có thể coi dạy học dựa trên dự án là một PPDH phức hợp. Như vậy, dạy học dựa trên dự án (Project-based Learning) hay phương pháp dự án (The Project Method) là cách thức tổ chức dạy học, trong đó học sinh thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu, trình bày. 1.1.2. Đặc điểm của dạy học dựa trên dự án Dạy học dựa trên dự án có các đặc điểm sau: - Định hướng thực tiễn: chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống thực tiễn xã hội, thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ của dự án cần chứa đựng những vấn đề
phù hợp với trình độ và khả năng nhận thức của người học. Các dự án học tập có ý nghĩa thực tiễn xã hội, góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. - Định hướng hứng thú người học: Người học được tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của người học cần được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện dự án. - Mang tính phức hợp, liên môn: Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc nhiều môn học khác nhau nhằm giải quyết một nhiệm vụ, vấn đề mang tính phức hợp. - Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu lí thuyết và vận dụng lí thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thông qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lí thuyết cũng như rèn luyện kĩ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học. - Tính tự lực của người học: Người học cần tham gia tích cực, tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng đòi hỏi và khuyến khích tính trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. GV chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ. - Cộng tác làm việc: Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm. Dạy học theo dự án đòi hỏi và rèn luyện tính sẵn sàng và kĩ năng cộng tác làm việc giữa các thành viên tham gia, giữa HS và GV cũng như với các lực lượng xã hội khác tham gia trong dự án. - Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được tạo ra không chỉ giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết, mà trong đa số trường hợp các dự án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. 1.1.3. Những ưu điểm và hạn chế của dạy học dựa trên dự án a, Ưu điểm - Về nội dung kiến thức: kiến thức được mở rộng, phong phú hơn; gắn với thực tế và có tính liên môn. Có thể lí giải điều này qua sơ đồ về tỉ lệ tiếp thu trung bình Sơ đồ về tỉ lệ tiếp thu trung bình
1 Thuyết giảng 5% Đọc 10% Nghe nhìn 20% Mô tả, trình bày 30% Thảo luận nhóm 50% 50% Thực hành 75% Ứng dụng ngay việc học/ Dạy cho người khác 90% Nguồn: http://www.lorober.com/Resources/Images/RetentionRate - Về kỹ năng: nhằm hình thành và phát triển các kĩ năng tự học, tự nghiên cứu ; kĩ năng hợp tác và làm chủ kiến thức. Phương pháp dạy học dựa trên dự án ̣ ̣ đã thể hiện được ưu điểm nổi bật của mình trong việc hướng tới các mục tiêu của giáo dục hiện đại mà UNESCO đề xướng: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”. -Về phát triển phẩm chất, năng lực: Dạy học dựa trên dự án có ưu thế hình thành các PC chủ yếu và các NL chung như sau: - Dạy học dựa trên dự án được vận dụng vào hoạt động dạy học ở trường THPT sẽ phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập; tạo được hứng thú cho học sinh và góp phần đa dạng hóa các phương pháp dạy học. Bởi lẽ học sinh sẽ hứng thú hơn với việc học khi có cơ hội thâm nhập vào những vấn đề phức tạp, mang tính thách thức cao và đôi khi đầy rẫy những vấn đề nhưng rất sát với thực tế đời sống. Vậy nên, dạy học dựa trên dự án đã trở thành một trong những phương pháp dạy học “Làm cho giáo viên chỉ cần dạy ít mà học sinh học được nhiều và làm cho nhà trường bớt sự nhàm chán và bớt sự nhọc nhằn” (GI. Comenski)
- Đối với môn Ngữ văn dạy học dựa trên dự án giúp văn học gắn với thực tiễn đời sống vì nhiều nội dung dạy học có thể gắn với thực tiễn cuộc sống nên phù hợp để sử dụng dạy học dựa trên dự án. Chẳng hạn những nội dung dạy học liên quan đến các kĩ năng như viết, nói và nghe, đọc hiểu văn bản thông tin và văn bản nghị luận thường tạo nhiều cơ hội để giáo viên tìm ra được mối liên hệ giữa những vấn đề thực tiễn đang diễn ra trong cuộc sống với nội dung bài học; từ đó xây dựng nên những chủ đề học tập theo hình thức dự án b) Hạn chế Dạy học dựa trên dự án sẽ tốn nhiều thời gian. Vì thế, giáo viên cũng cần cân nhắc để chọn lựa sử dụng phối hợp với các phương pháp và kĩ thuật dạy học khác sao cho phù hợp với quỹ thời gian cho phép. 1.1.4. Quy trình dạy học dựa trên dự án. Có nhiều cách tổ chức dạy học dự án, nhiều giai đoạn khác nhau tùy thuộc vào chủ đề, mục tiêu, không gian, thời gian, hoàn cảnh… thực hiện dự án. Nhưng tựu trung lại quy trình dạy học dự án thường có các giai đoạn thực hiện như sau: Giai đoạn 1: Chuẩn bị dự án Hoạt động 1: Chuẩn bị dự án, định hướng bài học - Xây dựng ý tưởng dự án và kịch bản dự án - Xác định mục tiêu cần đạt khi thực hiện dự án Hoạt động - Xác định các nguồn hỗ trợ dạy học của Hoạt động 2: Thiết kế dự án giáo - Lập kế hoạch bài dạy và soạn giáo án viên - Chuẩn bị các tài liệu có liên quan đến dự án - Chia nhóm học sinh và phân công nhiệm vụ cho các nhóm - Cung cấp bộ công cụ đánh giá và tài liệu hỗ trợ dự án - Chuẩn bị trang thiết bị và cơ sở vật chất để thực hiện tốt dự án Hoạt động cá nhân Hoạt động - Tự nghiên cứu các nội dung bài học, thu thập các tài liệu của - Đóng góp ý tưởng và cách giải quyết nhiệm vụ học Hoạt động nhóm sinh - Chia nhóm, bầu nhóm trưởng, thư ký nhóm - Nhận nhiệm vụ nhóm; chia nhiệm vụ nhóm hoàn thành nhiệm vụ nhỏ hơn - Họp nhóm, bàn bạc lên kế hoạch thực hiện dự án Giai đoạn 2: Thực hiện dự án Giáo viên Học sinh
Hoạt động 1: - Nêu lại ý tưởng dự án và nhiệm vụ đã - Họp nhóm, tập hợp tài liệu Tổ chức công bàn giao - Nhóm trưởng thiếp lập các vai, giao việc trước khi - Chỉ dẫn cách thực hiện và hạn định nhiệm vụ cho từng thành viên trong thực hiện dự thời gian nhóm và tiến hành thưc hiện dự án. án - Giúp đỡ học sinh tìm kiếm tài liệu, - Hoàn thiện sản phẩm, thống nhất thu thập thông tin. cách thức trình bày sản phẩm - Kiểm tra tiến độ và hỗ trợ kịp thời khi - Trình bày sản phẩm và thảo luận. học sinh gặp vướng mắc - Học sinh điền vào các phiếu Hoạt động 2: - Chỉ dẫn cách thức, thời gian trình bày - Các nhóm điều chỉnh sản phẩm Tổ chức thực sản phẩm. nhóm hiện dự án - GV phát phiếu tham vấn, tự đánh giá. - Học sinh tự rút ra và bổ sung kiến - Định hướng kiến thức bài học thức Giai đoạn 3: Báo cáo và đánh giá dự án - Giáo viên yêu cầu các nhóm nộp sản phẩm dự án và bản đánh giá các cá nhân tham gia hoạt động nhóm Giáo viên - Giáo viên cung cấp bảng tiêu chí đánh giá sản phẩm. Cùng với học sinh thống nhất đánh giá sản phẩm của các nhóm - Rút ra những kết luận cần thiết - Nộp sản phẩm và bản đánh giá các cá nhân tham gia hoạt động nhóm cho giáo viên Học sinh - Cùng với giáo viên đánh giá cho điểm của các nhóm - Rút kinh nghiệm cho những bài học sau 1.1.5. Điều kiện để áp dụng dạy học dựa trên dự án * Nội dung học tập - Dạy học dựa trên dự án chỉ phù hợp để dạy học những nội dung gần gũi với thực tiễn cuộc sống, có nhiều nội dung thực hành. Các nội dung mang tính khoa học, lí thuyết thuần túy sẽ khó triển khai bằng dạy học dựa trên dự án. * Thời gian thực hiện. - Dạy học dựa trên dự án đòi hỏi thời gian phù hợp. Tùy quy mô dự án, thời gian có thể kéo dài trong khoảng vài tiết học, tuần học.....Vì thế, GV cần khéo léo sắp xếp khi xây dựng kế hoạch năm học trong bộ môn và nhà trường. * Đối tượng người học và người dạy - Người học: Được trang bị đầy đủ kiến thức (về môn học; liên môn và về phương pháp dạy học dự án); có thói quen làm việc chủ động; phương pháp học tập khoa học và có ít nhiều kĩ năng về công nghệ thông tin. - Người dạy: Có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ; phong cách làm việc chuyên nghiệp và khả năng quản lí học sinh. Khả năng tư duy linh hoạt và có bản lĩnh nghề nghiệp.
* Phương tiện dạy học Đầy đủ các phương tiện dạy học cơ bản và có sự hỗ trợ của các phương tiện dạy học hiện đại. * Các điều kiện khác - Sự đồng thuận của cấp quản lí trường học; các ban ngành địa phương; - Cơ chế thi cử cần chú trọng đến tính thực tiễn của kiến thức. 1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Khảo sát thực trạng dạy học theo dự án trong dạy học Ngữ văn ở các trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An Để tìm hiểu và đánh giá thực trạng việc sử dụng phương pháp dạy học theo dự án kế t hơ ̣p ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Ngữ văn ở các trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An, chúng tôi đã sử dụng bộ câu hỏi khảo sát trên đối tượng Giáo viên Ngữ văn đang trực tiếp giảng dạy tại các trường THPT Quỳ Hợp, THPT Quỳ Hợp 3, THPT Quỳ Hợp 2 với số lượng 3 người và thu được kết quả như sau: * Khảo sát: Đường link khảo sát: https://docs.google.com/forms/d/1djc10- rRk2keAbG3xrXYR1cuEAO8bgCtvWerEY7IvfY/edit - Câu 1.Thầy, cô đã từng áp dụng phương pháp dạy học dự án vào giảng dạy bộ môn Ngữ văn hay chưa? Kết quả: ( Biểu đồ trích xuất từ Google form) - Câu 2. Thầy, cô thấy việc áp dụng dạy học dự án vào giảng dạy môn Ngữ văn có cần thiết hay không?
Kết quả: ( Biểu đồ trích xuất từ Google form) * Đánh giá: - Kết quả khảo sát của 30 giáo viên dạy Ngữ Văn ở 3 trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp cho thấy có đến 70% giáo viên ít áp dụng phương pháp dạy học dự án, có 16,7% giáo viên chưa áp dụng phương pháp này vào quá trình dạy học của bản thân. Số giáo viên thường xuyên áp dụng chỉ chiếm 13,3% tỉ lệ này còn quá ít so với yêu cầu thực tế. Nguyên nhân do đặc thù của bộ môn nên giáo viên chú trọng đến văn bản, hướng dẫn học sinh phân tích cái hay cái đẹp, giá trị nghệ thuật, phong cách của tác giả ....mà không trả văn bản về với thực tiễn đời sống. Có chăng cũng chỉ yêu cầu học sinh rút ra bài học, thông điệp sau mỗi tác phẩm. Bên cạnh đó, việc đánh giá của giáo viên vẫn còn nặng theo chuẩn kiến thức kĩ năng thông qua các bài kiểm tra thường xuyên, định kì và đánh giá từ một kênh là giáo viên đánh giá học sinh. Giáo viên chưa chú trọng đến việc đánh giá quá trình học tập và đánh giá sản phẩm học tập của học sinh từ nhiều kênh khác nhau: học sinh tự đánh giá, học sinh đánh giá lẫn nhau, giáo viên đánh giá học sinh. Việc áp dụng dạy học dự án dạy học Ngữ Văn tạo cơ hội cho giáo viên đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở nhiều phương diện. - Dựa vào kết quả khảo sát cho thấy dạy học dựa trên dự án đã và đang là nhu cầu cần thiết trong các môn học ở các nhà trường THPT. Đặc biệt trong xu thế đổi mới hiện nay khi chương trình dạy học Ngữ văn mang hơi thở của cuộc sống, những gì các em học trong sách vở phải được áp dụng và thực hành trong cuộc sống. Ngoài ra, trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển, các thành tựu khoa học được áp dụng rộng rãi trong các lĩnh vực thì việc tổ chức dạy học dựa trên dự án thực sự rất cần thiết. Tuy nhiên, trong thực tế nhiều giáo viên ngại vất vả, ngại đổi mới nên không chuẩn bị nội dung chu đáo, không muốn áp dụng các phương pháp dạy học tích cực trong quá trình giao công việc cho học sinh. 1.2.2. Khả năng tham gia củ a ho ̣c sinh trong tổ chưc da ̣y ho ̣c dựa trên dự án. ́ * Khảo sát: Đường link
https://docs.google.com/forms/d/13ZdXyUeqQ5yjT8uN19U_RWyAFW80TzSX9 5dH1VYC4OI/edit Để tìm hiểu khả năng tham gia của học sinh khi tổ chức dạy học dựa trên dự án tôi đã tiến hành khảo sát học sinh 4 lớp gồm 11B3, 11B7, 11B8, 11B11 trường THPT Quỳ Hợp 2. Kết quả như sau: - Câu 1. Em đã từng tham gia dự án học tập khi học môn Ngữ văn chưa? Kết quả: (Biểu đồ trích xuất từ Google form) Câu 2: Nếu được giao các nhiệm vụ để thực hiện dự án học tập, em có sẵn sàng tham gia không? Kết quả: (Biểu đồ trích xuất từ Google form) * Đánh giá Có đến 139 em tham gia khảo sát trong đó 54,7 % chưa từng tham gia dự án học tập, 32,4 % đã từng tham gia dự án học tập. Qua số liệu cho ta thấy học sinh rất ít được tham gia các dự án học tập trong khi các em rất mong muốn, rất sẵn sàng được tham gia vào các dự án học tập. Nhận thức của học sinh khi học tập theo phương pháp dự án là rất tích cực, đa số các em rất sẵn sàng (53,2%) và sẵn sàng
(44,6%) khi được giao các nhiệm vụ để thực hiện dự án học tập. Trên đây là những điều kiện thuân lợi cho giáo viên khi triển khai dạy học dựa trên dự án kết vào dạy học chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn lớp 11 1.2.3. Điều kiê ̣n tổ chưc da ̣y ho ̣c dựa trên dự án ở cá c trường THPT trên đia bà n ́ ̣ huyê ̣n Quỳ Hợp * Khảo sát: Đường link khảo sát: https://docs.google.com/forms/d/1eLOyKhcwOjGw1CsWwEAmb- _HyKD6xP4Qu_zBl_2cq-0/edit Câu hỏi : Theo thầy, cô điều kiện tổ chức dạy học dựa trên dự án ở trường thầy, cô như thế nào? Kết quả: (Biểu đồ trích xuất từ Google form) * Đánh giá: Qua khảo sát thực tế ở 3 trường THPT trên địa bàn huyện Quỳ Hợp kết quả như sau: Rất thuận lợi chiếm tỉ lệ cao 76,7%, không hoàn toàn thuận lợi 20%, gặp khó khăn chiếm tỉ lệ rất thấp 3,3%. Có thể thấy đa số các trường đủ điều kiện tổ chức dạy học dựa trên dự án. Như vậy, việc tổ chức dạy học dự án rất thuận lợi và có tính khả thi. Đánh giá chung: Kết quả khảo sát thực trạng từ GV và HS cho thấy việc áp dụng phương pháp dạy học vào dạy học chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. - Chương trình GDPT 2018 là cấp thiết và có tính khả thi cao.
CHƯƠNG 2 - VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ NHÂN VẬT VÀ XUNG ĐỘT TRONG BI KỊCH” NGỮ VĂN LỚP 11 - CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 2.1. Mục tiêu, nội dung da ̣y ho ̣c dự án chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. Ngữ văn 11 - Chương trinh GDPT 2018 ̀ 2.1.1. Mục tiêu - Nâng cao năng lực của HS: Thông qua giải quyết các nhiệm vụ phức hợp tập trung vào các thể loại bi kịch, viết bài nghiên cứu, thảo luận. HS được nâng cao năng lực kỹ năng diễn xuất, giao tiếp, tổng hợp, xử lí và trình bày kết quả nghiên cứu cùng năng lực đọc nghe nói viết . - Có kỹ năng và thái độ trân trọng của HS đối với thể loại kịch nói chung và bi kịch nói riêng. Dạy học dự án là một trong những PPDH thực hiện hoàn chỉnh nhất mục tiêu của dạy học chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”. trong các nhà trường hiện nay. Thông qua việc giải quyết các vấn đề của dự án không chỉ hướng đến việc thay đổi nhận thức, thái độ mà còn thay đổi hành vi và hoạt động để giữ gìn và phát triển thể loại kịch. - Mở rộng không gian học tập kết hợp giữa bài học trên lớp với hoạt động thực địa ngoài trường học với sự kết nối của các công cụ đa phương tiện. DHDA về chủ đề nhằm mở rộng không gian học tập của bài học trên lớp với không gian cộng đồng bên ngoài nhà trường, giúp HS được tiếp xúc với với các hoạt động diễn xuất trên sân khấu mà các em chính là diễn viên. Từ đó, HS được tạo cơ hội để củng cố và hình thành kiến thức, kỹ năng từ thực tiễn. Như vậy có thể nói, DHDA là một trong những cách để xã hội hóa giáo dục, kết hợp giữa nhà trường và xã hội. 2.1.2. Nội dung Chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch” có thời lượng 7 tiết trong kế hoạch dạy học Ngữ Văn 11 tập một, tập trung vào các nội dung sau: - Đọc: + Sống hay không sống - đó là vấn đề (Trích Hăm-lét – Uy-li-am Sếch- xpia) + Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (Trích Vũ Như Tô- Nguyễn Huy Tưởng ) - Viết: Viết báo cáo nghiên cứu (Về một vấn đề tự nhiên, xã hội) - Nói và nghe: Trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề đáng quan tâm - Dựa vào nội dung của chủ đề để hình thành dự án học tập . 2.2. Quy trình tổ chức dạy học dự án chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch” Ngữ văn 11 - Chương trinh GDPT 2018 ̀ 2.2.1. Xây dựng quy trình chung
Từ quy trình thực hiện DHDA tôi đã xây dựng quy trình vận dụng DHDA để dạy học chủ đề“ Nhân vật và xung đột trong bi kịch” Quy trình chung để thiết kế và tổ chức các dự án được xây dựng theo 3 giai đoạn. Bao gồm: Giai đoạn 1. Chuẩn bị dự án Giai đoạn 2. Thực hiện dự án Giai đoạn 3. Báo cáo và đánh giá dự án. Sơ đồ 2.1: Quy trình vận dụng DHDA trong chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch” 2.2.2. Quy trinh thiế t kế và tổ chưc cá c giai đoa ̣n. ̀ ́ Dạy học dựa trên dự án là PPDH có tính hệ thống, mỗi giai đoạn và các bước thực hiện có vai trò, yêu cầu khi thiết kế và thực hiện riêng mà nếu thiếu/hoặc không tuân thủ yêu cầu ở một vài bước sẽ gây khó khăn trong quá trình tổ chức, ảnh hưởng đến hiệu quả của việc vận dụng. 2.2.2.1. Giai đoạn chuẩn bị dự án Đây là giai đoạn mà các công việc chủ yếu được thực hiện bởi GV. Giai đoạn này có ý nghĩa quyết định đối với tiến trình tổ chức cho HS thực hiện các dự án. GV trên cơ sở phân tích tổng hợp các yếu tố đầu vào bao gồm: đối tượng, điều kiện dạy học, chương trình…để đi đến mục tiêu và dự kiến sản phẩm của dự án. Trước khi bắt đầu, GV cần chuẩn bị các công việc sau: - Xác định đối tượng HS thực hiện dự án: Các yếu tố cần xác định gồm: quy mô lớp học; trình độ HS; khả năng và nhu cầu học tập theo phương pháp DHDA;
kiến thức và nhu cầu tìm hiểu về các vấn đề liên quan đến chủ đề “Tích trò sân khấu dân gian”; sở thích và mong muốn của HS. - Xác định điều kiện dạy học cần thiết: Chương trình, SGK và khả năng áp dụng phương pháp DHDA về chủ đề “ Nhân vật và xung đột trong bi kịch”; xác định các nguồn tài liệu (tài liệu in, tài liệu trên Internet); điều kiện cơ sở vật chất: phòng học, đồ dùng học tập…; khả năng kết nối Internet; và khả năng tạo điều kiện cho việc DHDA của trường sở tại. - Xác định mục tiêu và dự kiến sản phẩm của dự án: Xác định những gì HS phải biết và có thể làm được khi kết thúc dự án. Xác định mục tiêu cụ thể của DA học tập bao gồm: mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ và năng lực HS cần đạt. - Xây dựng ý tưởng dự án: Có nhiều cách để xây dựng ý tưởng dự án: xây dựng ý tưởng dự kiến từ các nội dung học tập và gắn với thực tiễn. + Xây dựng ý tưởng dự án từ các chuẩn học tập: Căn cứ vào những chuẩn học tập để suy nghĩ về ý tưởng của dự án, lựa chọn những chuẩn học tập có thể xây dựng thành DA. Những chuẩn được lựa chọn thường có liên quan trực tiếp và có ý nghĩa đối với cuộc sống thực của HS. + Xây dựng ý tưởng dự án từ cộng đồng: Sau khi có các ý tưởng về DA, lựa chọn những ý tưởng liên quan đến những vấn đề ở cộng đồng, các hoạt động ở địa phương, những vấn đề xã hội liên quan đến chủ đề. - Hình thành kế hoạch đánh giá: Giai đoạn này được thực hiện xuyên suốt quá trình và phải có bộ công cụ đánh giá. Bộ công cụ đánh giá được xây dựng trên nhiều mặt dựa trên quy chuẩn (rubics). Theo lịch trình của bài học, ta có lịch trình đánh giá của dự án. Đây được coi là công cụ hữu ích để mô tả trực quan các hoạt động đánh giá trong suốt bài dạy và là một bước khởi đầu có ích trong quá trình phát triển kế hoạch đánh giá. Một kế hoạch đánh giá sẽ: đảm bảo dự án bám sát mục tiêu học tập; đề ra các phương pháp và công cụ đánh giá; định rõ các kết quả mong đợi và tiêu chuẩn chất lượng của sản phẩm và cách thể hiện; định rõ các mốc kiểm tra trong quá trình thực hiện dự án và các biện pháp để giữ cho các thầy và trò không đi chệch mục tiêu. - Xây dựng các bộ công cụ của dự án: Các công cụ để tổ chức thực hiện DA có thể chia làm ba nhóm: nhóm công cụ giúp HS thực hiện DA; nhóm công cụ giúp GV quản lí DA; và nhóm công cụ kiểm tra, đánh giá. Tuy nhiên, cách phân chia này cũng chỉ mang ý nghĩa tương đối bởi một số công cụ có thể sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau. - Xây dựng câu hỏi định hướng trong dự án: Bộ CHĐH là một phần quan trọng trong kế hoạch bài dạy, được sử dụng trong suốt quá trình thực hiện DA. Bộ CHĐH giúp dự án tập trung vào những kiến thức trọng tâm, gắn mục tiêu của dự án với mục tiêu học tập và chuẩn chương trình; định hướng quá trình học tập của HS thông qua những vấn đề mang tính kích thích tư duy, cung cấp cấu trúc để tổ chức các thông tin có sẵn; giúp HS kết nối những khái niệm cơ bản trong cùng một môn