zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học

Chia sẻ: Mucnang999 Mucnang999 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:31

Báo xấu

30
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến này là đưa ra một số kinh nghiệm trao đổi với mong muốn nâng cao định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc cho học sinh, đồng thời góp phần lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, giúp cho học sinh Tiểu học yêu thích học hát, hát hay, hát đúng các bài dân ca, góp phần bảo tồn và phát huy được những giá trị văn hóa to lớn của dân tộc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI Mã SKKN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY HÁT DÂN CA TRONG CHƯƠNG TRÌNH CHÍNH KHÓA VÀ HOẠT ĐỘNG TẬP THỂ CHO HỌC SINH TIỂU HỌC LĨNH VỰC: ÂM NHẠC CẤP TIỂU HỌC
Năm học 2016 2017 MỤC LỤC
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: Âm nhạc là ngôn ngữ nghệ thuật âm thanh, mang đặc trưng của nghệ thuật biểu hiện, là ngôn ngữ biểu cảm, tình cảm. Do đó, âm nhạc cũng là một trong những môn học quan trọng giúp cho học sinh hình thành nhân cách, có lối sống lành mạnh, tư tưởng đạo đức đúng đắn, có lý tưởng hoài bão cao xa, tu dưỡng phẩm chất lành mạnh, tư tưởng tình cảm tốt đẹp…Giảng dạy âm nhạc nói chung và dân ca nói riêng cho học sinh Tiểu học, dưới bất kỳ hình thức giáo dục tư tưởng nào cũng cần đến cơ sở là tình cảm, nếu chỉ thuyết giảng suông hoặc truyền thụ lý luận cứng nhắc thì sẽ khó đạt hiệu quả như mong muốn. Trong kho tàng âm nhạc dân gian của nước ta, dân ca được xem là di sản văn hóa của dân tộc. Ngoài nội dung biểu cảm phong phú, chuyển tải tâm tư tình cảm, có tác động mãnh liệt và sâu sắc đối với nhận thức của con người, giúp cho học sinh thông qua học tập phần nào hiểu rõ hơn về dân ca, nắm được kỹ năng âm nhạc nhất định. Các bài hát dân ca còn có khả năng tác động mạnh mẽ vào tâm tư, tình cảm của học sinh giúp các em phát triển các phẩm chất tư duy, trí tuệ, thể chất, những tình cảm đạo đức tốt đẹp và quan trọng hơn là hình thành ở học sinh ý thức dân tộc và tình yêu với âm nhạc truyền thống. Từ đó học sinh sẽ có ý thức giữ gìn và trân trọng bản sắc văn hóa dân tộc mình. Dạy hát dân ca cho học sinh là nhằm giáo dục cho học sinh những tình cảm tốt đẹp với văn hóa truyền thống. Khi các em được nghe, học hát các bài dân ca đã dần dần hình thành trong học sinh tình cảm yêu thích. Đó cũng là con đường ngắn nhất nhằm bồi dưỡng thị hiếu và tình cảm đạo đức đúng đắn cho học sinh. Là quốc gia của một cộng đồng với 54 dân tộc anh em chung sống, mỗi dân tộc đều có đặc điểm địa lý, khí hậu, điều kiện, hoàn cảnh sống khác nhau. Điều đó đã sản sinh ra những bài dân ca mang hương sắc riêng, tô điểm thêm cho kho tàng dân ca Việt Nam. Cái hay, cái đẹp, cái tinh túy của dân ca đã được nhân dân ta chắt lọc, gọt giũa, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dân ca đã gắn bó với cuộc sống con người, đi vào đời sống tinh thần, tham gia vào các sinh hoạt văn hóa, lao động hàng ngày của mỗi người dân lao động. 1/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Ngay từ thuở ấu thơ, mỗi trẻ em trong cộng đồng dân tộc Việt đã được tắm mình trong những âm điệu ngọt ngào, thiết tha của những câu hát ru. Những làn điệu dân ca tiêu biểu, đặc sắc của từng vùng miền đã làm rung động tâm hồn mỗi người dân Việt. Cho đến ngày nay, những di sản nghệ thuật quý báu ấy vẫn là những nguồn sữa dinh dưỡng để bồi bổ, nuôi dưỡng tâm hồn cho mỗi con người, nhất là trong bối cảnh c ủa thời kì hội nhập và toàn cầu hóa, khi mà sự giao thoa và tiếp biến các giá trị văn hóa nói chung và văn hóa dân gian nói riêng đã tạo nên những trào lưu mới trong xã hội, và cũng tạo nên những ảnh hưở ng không ít tới sự hình thành và phát triển những nét tâm lý, tính cách của thế hệ tr ẻ. Hát dân ca là một trong những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam, đã và đang được gìn giữ, phát triển. Đối với giáo dục, các bài hát dân ca đã được đưa vào trong chương trình học của các bậc học. Tuy nhiên, trong chương trình môn Âm nhạc của bậc Tiểu học thì các bài hát dân ca còn chưa nhiều. Do vậy sự hiểu biết của các em học sinh Tiểu học về dân ca chưa thật sự sâu rộng. Mặt khác sự xâm nhập nhanh chóng của những dòng nhạc hiện đại, nhạc giải trí đã khiến cho các em, tuy còn nhưng cũng theo thị hiếu bắt nhập vàít nhiều bị thu hút theo dòng nhạc hiện đại này. Trong những năm qua, cùng với phong trào thi đua “Xây dựng Trường học thân thiện Học sinh tích cực”, trường tôi đã kết hợp với phòng giáo dục và đào tạo Quận đã tổ chức nhiều Hội diễn văn nghệ các cấp, thi tự thiết kế và biểu diễn thời trang các dân tộc, thi biểu diễn văn nghệ giữa các chi đội chào mừng các ngày lễ do nhà trường tổ chức như ngày 20/1 1, 8/3, 26/3, hội chợ xuân ... Qua đấy lồng ghép các bài hát dân ca những điệu múa dân tộc như múa sạp, múa ô ... được dàn dựng công phu, đặc sắc, mang những nét đặc trưng của từng vùng miền, cũng thông qua hội diễn nhằm phát triển phong trào ca hát nói chung và yêu thích dân ca nói riêng trong các trường Tiểu học. Tuy nhiên , để phong trào đó mãi được duy trì như mục tiêu đã định thì đòi hỏi nhà trường và giáo viên cần phải có những hoạt động thường xuyên hơn, tích cực hơn. Vì vậy, là một giáo viên Âm nhạc, tôi luôn trăn trở và đặt cho mình câu hỏi: Phải làm gì, và làm như thế nào để duy trì và phát triển được phong trào hát dân ca trong trường Tiểu học, học sinh đam mê tìm hiểu, yêu thích học hát các bài dân ca? Từ thực tế học tập của học sinh và qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy, trao đổi với đồng nghiệp cũng như nghiên 2/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. cứu trên các tài liệu, phương tiện thông tin đại chúng, tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm trao đổi với mong muốn nâng cao định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc cho học sinh, đồng thời góp phần lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, giúp cho học sinh Tiểu học yêu thích học hát, hát hay, hát đúng các bài dân ca, góp phần bảo tồn và phát huy được những giá trị văn hóa to lớn của dân tộc, thông qua đề tài : “Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học” 2. Thời gian: Từ tháng 9/2016 đến tháng 3/2017 3. Đối tượng: Học sinh Tiểu học 4. Phạm vi nghiên cứu: Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. 5. Ứng dụng: Dạy Âm nhạc và hoạt động tập thể trong trường Tiểu học. 3/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận: Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với Âm nhạc. Với nhận thức của học sinh Tiểu học thì hát dân ca chiếm vị trí quan trọng trong nghệ thuật âm nhạc. Âm nhạc dân gian giúp các em hướng tới cái “Chân Thiện Mỹ”. Việc đưa dân ca vào trường học không chỉ đơn thuần là dạy dân ca, hát dân ca mà quan trọng là giúp học sinh nhận ra được những giá trị to lớn của dân ca, từ đó các em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ điệu hồn dân tộc, góp phần giáo dục các em trở thành những người phát triển toàn diện. Ngoài ra, còn giúp các em có tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau những giờ học căng thẳng. Trong chương trình Âm nhạc ở Tiểu học, học hát là nội dung trọng tâm, được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 5, đây cũng là phân môn học sinh yêu thích nhất. Phân môn Học hát có ba dạng bài là: Bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca và các bài hát nước ngoài. Việc dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học là rất khó so với dạy các bài hát thiếu nhi trong chương trình sách giáo khoa. Bởi mỗi bài dân ca trong chương trình đều gắn liền với đời sống sinh hoạt, những truyền thống văn hóa tốt đẹp của một vùng, hoặc của đặc thù riêng một dân tộc, có cách nói, cách diễn đạt khác nhau giữa vùng này với vùng khác, hơn nữa đặc điểm riêng biệt của dân ca là sử dụng tiếng hát có luyến, láy rất nhiều. Từ thực tiễn đó đã trở thành động cơ để tôi tìm tòi khám phá, thử nghiệm bằng kinh nghiệm và năng lực nghiệp vụ của mình để tìm ra kinh 4/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. nghiệm sư phạm, những phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù của dạy hát dân ca, giúp các em nhanh tiếp cận với văn hóa âm nhạc dân gian, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. 2. Thực trạng của vấn đề. a. Thuận lợi – khó khăn * Thuận lợi: Từ nhiều năm nay, Bộ giáo dục đã đưa chương trình dạy dân ca vào các trường học phổ thông từ cấp học Mầm non với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Do vậy, học sinh sớm được làm quen với các bài hát dân ca, nên khi bước sang Tiểu học, nội dung học hát này không còn lạ đối với các em. Theo đó, những điệu hò man mát xa khơi, những tiếng ru vời vợi trưa hè, những bài ca thấm đẫm tình đất, tình người…đã trở nên quen thuộc đối với nhiều học sinh, góp phần nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách các em ngay từ nhỏ. * Khó khăn: Theo cấu trúc chương trình bộ môn âm nhạc ở cấp Tiểu học mỗi lớp có 12 bài hát chính khóa và 6 bài hát học thêm tự chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó, rất khó để giúp học sinh tìm hiểu được sâu về loại hình văn hóa nghệ thuật này. Hơn nữa cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy dân ca còn chưa được phong phú, phòng dạy môn Âm nhạc còn nhỏ, các trang thiết bị tranh ảnh, tư liệu, các nhạc cụ dân tộc…còn hạn chế, chưa sử dụng phương pháp diễn xướng dân ca . b. Thành công – hạn chế * Thành công Đa số học sinh đều hào hứng và yêu thích các bài hát dân ca khi được học. Bước đầu học sinh được tìm hiểu sâu hơn về kho tàng dân ca Việt Nam. Các em đã biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ những giá trị văn hóa của dân tộc. Tham gia các cuộc Hội diễn văn nghệ và biểu diễn thời trang dân tộc một cách hào hứng . 5/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. * Hạn chế Khả năng tiếp thu và ý thức học tập của một số em còn hạn chế. Một số em chưa tự tin, chưa mạnh dạn khi học hát. Một số bậc cha m ẹ h ọc sinh ch ưa quan tâm nhắc nhở con em mình học tập, cũng như chuẩn b ị ch ưa đầy đủ về sách giáo khoa, đồ dùng học tập môn Âm nhạc. c. Mặt mạnh – mặt yếu * Mặt mạnh Những nốt nhạc luyến láy, những giai điệu du dương của dân ca tạo nên âm thanh lôi cuốn dễ đi vào lòng người, nên học sinh rất thích nghe, thích hát và thuộc rất nhanh các bài hát dân ca. * Mặt yếu Các bài hát dân ca còn mang tính chất vùng miền, khi dạy hát học sinh chưa hiểu hết về tập quán sinh hoạt khi sáng tác bài dân ca của từng vùng khác nhau trên mọi miền đất nước. Vốn kiến thức sơ đẳng về dân ca Việt Nam nói chung của các em rất hạn chế. d. Các nguyên nhân, yếu tố tác động * Nguyên nhân của thành công Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo và ban giám hiệu nhà trường đã tạo điều kiện tương đối đầy đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn Âm nhạc như đàn Organ, một số nhạc cụ gõ đệm. Đa số học sinh ngoan, yêu thích học môn Âm nhạc Có sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong việc góp ý về phương pháp, hình thức tổ chức dạy học giúp học sinh tiến bộ. Bản thân luôn nghiên cứu tham khảo tài liệu, tìm tòi sáng tạo và học hỏi kinh nghiệm để lựa chọn, đưa ra những phương pháp giảng dạy phù hợp với từng đối tượng học sinh nhằm nâng cao kiến thức về dân ca cũng như phương pháp dạy hát dân ca. * Nguyên nhân của hạn chế Cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ những yêu cầu cần thiết để dạy dân ca như: Thiếu các nhạc cụ dân tộc, tranh ảnh minh họa… Hơn nữa không gian để biểu diễn các bài hát dân ca trong các tiết học cũng chưa được đáp ứng. 6/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Tài liệu, tư liệu về dạy hát dân ca ở trường Tiểu học còn hạn chế (chủ yếu là giáo viên tự sưu tầm và chọn lọc trong quá trình giảng dạy) Biểu hiện về năng lực âm nhạc của học sinh cũng khác biệt, mỗi lớp thường có cả những em có năng khiếu và không có năng khiếu Âm nhạc. Cũng có những học sinh có năng khiếu ở mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, ví dụ: hát đúng về cao độ thì lại chưa vững về trường độ, có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại yếu về vận động theo nhạc… Đa số học sinh có khả năng hát kết hợp các hoạt động khác như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham gia trò chơi… Hứng thú, sở thích âm nhạc của học sinh không hoàn toàn giống nhau, cảm nhận thẩm mĩ Âm nhạc của các em cũng khác biệt. Thực tế hiện nay, trong giảng dạy bộ môn âm nhạc của Tiểu học, chương trình học dân ca còn ở mức “khiêm tốn”: khối lớp 1,2,3 mỗi lớp có 12 bài chính khóa và 6 bài học thêm tự chọn, khối 4,5 mỗi lớp có 10 bài chính khóa và 6 bài học thêm tự chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó, dù học sinh thực sự yêu Âm nhạc dân tộc mong muốn biết nhiều bài hát dân ca khó thành hiện thực, mặt khác do số tiết âm nhạc không nhiều và thời lượng cho một tiết học cũng hạn chế (35 – 40 phút /1 tiết/1 tuần), nên việc giáo dục dân ca cho học sinh khó có thể đi vào chiều sâu. Về sách giáo khoa hiện hành, học sinh Tiểu học được học 55 bài hát, trong đó có 11 bài dân ca, đó là: Quê hương tươi đẹp (dân ca Nùng) Lícây xanh (dân ca Nam Bộ) Xoè hoa (dân ca Thái) Bắc kim thang (dân ca Nam Bộ) Gà gáy (dân ca Cống) Ngày mùa vui (dân ca Thái) Bạn ơi lắng nghe (dân ca Ba na) Cò lả (dân ca đồng bằng Bắc Bộ) Chim sáo (dân ca Khmer) Màu xanh quê hương (dân ca Khmer) Hát mừng (dân ca Hrê) Để việc dạy và học dân ca trong trường phổ thông phát huy hiệu quả, cần diễn xướng như một phương pháp dạy. Tuy nhiên hiện nay, việc dạy chay vẫn là hiện tượng phổ biến tại các trường học: Lên lớp tập thể, học 7/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. thuộc lời, hát đúng giai điệu là xong, ít giáo viên sử dụng phương pháp diễn xướng (vì không có thời gian cho các hoạt động này). Phần lớn giáo viên dạy theo sách giáo khoa, kết quả dừng lại ở việc thuộc lòng lời bài hát, làn điệu, tiết học nhạc khô cứng. Mặt khác, dân ca liên quan đến môi trường diễn xướng như: cây đa, bến nước, sân đình, đời sống sinh hoạt xã hội thường ngày của đồng bào các dân tộc, các vùng miền…các trang phục cho việc biểu diễn các bài hát dân ca chưa được thực hiện thường xuyên. Để thực hiện nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học Âm nhạc. Những năm gần đây phòng giáo dục và đào tạo Quận đã tổ chức những buổi chuyên đề, tập huấn và đưa vào giảng dạy các bài hát dân ca vào những tiết học dành cho địa phương tự chọn với số lượng một tiết trên một học kì. Tuy số lượng còn ít nhưng cũng đã góp phần làm phong phú nguồn tư liệu về dân ca địa phương, nâng cao chất lượng giáo dục Âm nhạc và giáo dục văn hóa trong trường học. 3. Các biện pháp tiến hành: Những giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài nhằm tổng kết các phương pháp, kĩ năng thu được từ thực tiễn giảng dạy. Mặt khác nhằm trao đổi với các giáo viên dạy Âm nhạc về việc vận dụng các phương pháp vào trong giảng dạy giúp học sinh nhận ra được những giá trị to lớn của dân ca, từ đó các em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ những nét văn hóa của dân tộc, đồng thời giúp học sinh biết được những phong tục tập quán trên mọi miền đất nước qua đó các em có thể học tốt các môn học khác. Quy trình dạy hát một bài hát dân ca cũng giống với việc dạy hát các bài hát thiếu nhi và các bài hát nước ngoài (gồm 2 tiết: Tiết dạy bài hát mới và tiết ôn tập), nhưng kĩ thuật dạy hát dân ca có nhiều khác biệt. Sự khác biệt này mới tạo nên những phong cách, màu sắc riêng của dân ca. Sau đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã vận dụng trong thực tế giảng dạy của mình: 3.1 Đối với tiết dạy bài hát dân ca Bước 1: Giới thiệu bài hát (các đề mục trong các phần 3.1; 3.2... in đậm tất) Bước giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ để giới thiệu vị trí địa lí nơi mà bài hát dân ca được ra đời, dùng tranh ảnh, clip, những đoạn phim ngắn giới thiệu về địa danh, trang phục, những phong tục, hình ảnh sinh hoạt văn hoá, sinh hoạt cộng đồng, về phong cảnh các vùng miền, xuất xứ và nét 8/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. đặc trưng của bài dân ca sắp học (như loa máy, máy tính, máy chiếu, các từ đệm, trang phục, các động tác múa…) sao cho phù hợp với sự tiếp thu của học sinh, ngoài ra tôi còn giới thiệu sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc của vùng miền đó, sau đó tôi gọi 1 – 2 học sinh lên chỉ vị trí trên bản đồ để nhận biết. Bước này rất hấp dẫn học sinh và mang lại cho các em nhiều kiến thức bổ ích, giúp học sinh hiểu sâu hơn về xuất xứ bài hát, là dân ca của vùng miền nào, vùng miền đó ở vị trí nào trên bản đồ đất nước Việt Nam. Trên cơ sở đó các em tuy không được đi thăm quan nhưng cũng có thể hiểu biết sơ lược về vùng đất đó thông qua những đoạn phim ngắn tôi trình chiếu , giới thiệu cho các em. Mỗi dân tộc có một nền văn hoá riêng, các vùng dân ca nằm khắp đất nước nhưng mỗi một bài dân ca có những nét đẹp riêng. Việc sử dụng bản đồ , đoạn phim ngắn đó nhằm thu hút sự chú ý tò mò ham hiểu biết của học sinh. không những thế nó còn tạo cho giờ dạy thêm phong phú và sử dụng đồ dùng đạt hiệu quả. Ví d ụ : D ạ y ti ế t 19 (L ớ p 5) H ọc hát: Bài “Hát m ừ ng” dân ca Hrê (Tây Nguyên). Trong ph ần giới thi ệu bài hát, tôi đưa ra bản đồ địa lí Việt Nam , yêu cầu học sinh lên chỉ vùng Tây Nguyên và nêu những hiểu biết của mình về dân tộc Hrê và những nét đặc trưng riêng của vùng đất này (nếu biết). Sau đó tôi cung cấp m ột số ki ến th ức v ề Tây Nguyên như: Có nhiều lễ hội của đồng bào các dân tộc (như Lễ hội mừng lúa mớ i, cúng bến nướ c…khi làm lễ thườ ng sử dụng các nhạc cụ như cồng, chiêng…và giớ i thiệu trang ph ục c ủa dân tộc Hrê qua hình ảnh). 9/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Hay khi giới thiệu bài hát Bắc kim thang?..... 10/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Bắc kim thang – Dân ca Nam Bộ Bước 2: Nghe hát mẫu Đối với học sinh Tiểu học thì việc nghe hát mẫu kết hợp động tác minh họa kèm theo, sẽ làm cho học sinh cảm nhận đầy đủ, trọn vẹn được tình cảm của bài dân ca đó mang lại và học sinh sẽ thấy thích thú hơn, mong muốn được học hát hơn. Vì vậy khi cho học sinh nghe bài hát mẫu, tôi thường sưu tầm những băng đĩa có hình ảnh để học sinh vừa được nghe giai điệu bài dân ca, vừa được xem những động tác biểu diễn, giúp các em hiểu kĩ hơn về trang phục và động tác múa hát đặc trưng của từng vùng miền. Qua đó, khi dạy các em trình bày bài hát kết hợp vận động, các em đã phần nào nắm được những động tác múa hát đặc trưng của bài dân ca mình trình bày. Tuy nhiên, để thay đổi không khí cho các tiết học, khi hát mẫu tôi cũng thường tự trình bày bài hát dân ca kết hợp với một số động tác biểu diễn đơn giản hoặc sử dụng nhạc cụ gõ đệm của dân tộc như: Song loan, thanh phách… tôi quan sát thấy học sinh rất chăm chú khi nghe bài hát . Ví dụ: Dạy tiết 12 (L ớp 4) H ọc hát: Bài “Cò lả” dân ca Đồ ng bằng Bắc Bộ 11/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Khi hát mẫu bài hát: Lần 1, tôi kết hợp dùng thanh phách gõ đệm theo nhịp của bài hát, lần 2, tôi kết hợp với một số động tác phụ họa đơn giản phù hợp với nội dung bài Cò lả. Bước 3: Đọc lời ca Để học sinh hiểu được nội dung ý nghĩa của bài dân ca, của từng câu từ, lời ca dân gian của một dân tộc, một vùng miền là việc làm rất quan trọng, vì khi học sinh hiểu được ý nghĩa nội dung bài dân ca, các em sẽ cảm thấy gần gũi với bài hát hơn. Trong bước đọc lời ca, sau khi đọc, tôi thường cho học sinh giải nghĩa của một số ca từ (nếu các em biết). Với những từ học sinh chưa hiểu, tôi giải nghĩa và phân tích kĩ để học sinh năm được những từ khó trong bài hát. Ví dụ: Từ Xoè hoa trong bài cùng tên có nghĩa là “Múa hoa”. Bài Gà gáy, từ “té le” là một cách cảm nhận của đồng bào Cống về tiếng gáy te te của chú gà trống choai. Bài Bắc kim thang, từ “kèo” là thanh gỗ hoặc tre nằm trên cột nhà, làm khung đỡ trần nhà; “té” nghĩa là ngã; “làm chi” nghĩa là làm gì; “le le” nghĩa là con vịt trời; “bìm bịp” là một loài chim. Hoặc bài Cò lả, từ “phủ” là chỉ đơn vị hành chính ngày xưa, tương đương với “quận,huyện” ngày nay. Hay bài Lí cây xanh, từ “lí cây xanh” nghĩa là khúc hát ngắn về cây xanh … Bước 4: Khởi động giọng Khi dạy các bài hát thiếu nhi hoặc các bài hát nước ngoài, trong bước khởi động giọng, tôi thường sử dụng gam trưởng hoặc gam thứ của Âm nhạc phương Tây cho HS khởi động giọng, ví dụ: Nhưng khi dạy hát dân ca. Do sắc thái riêng của từng vùng miền, nên mỗi bài lại có một màu sắc riêng, và thường viết bằng thang âm ngũ cung, như Pha Son La Đô Rê (Trong bài hát Quê hương tươi đẹp), Đô Rê Mi Son La (Trong bài hát Lí cây xanh)…, vì thế việc sử dụng gam trưởng, thứ của phương Tây là không phù hợp. Do đó tôi thường sử dụng chính thang âm của 12/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. từng bài làm mẫu âm khởi động. Thậm chí có bài tôi đã dùng giai điệu của bài hát làm mẫu để học sinh khởi động giọng. Ví dụ: Dạy tiết 23 (Lớp 4) Học hát: Bài “Chim sáo” dân ca Khơ me Nam Bộ Tôi đã sử dụng câu hát cuối là mẫu âm dùng để khởi động giọng: Việc sử dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe âm hưởng của bài hát dân ca, ngoài ra còn giúp các em được tiếp xúc với giai điệu để khi học bài hát dễ dàng hơn, nhanh hơn. Bước 5: Chia câu hát Khi dạy bài hát dân ca, việc chia các câu hát trong bài dân ca phải hết sức linh hoạt: có thể có câu hát dài, có câu hát ngắn vì bài dân ca thường được xây dựng từ thơ lục bát, lời ca đệm thêm bằng những hư từ như “ ơi, à, í a….” nên cấu trúc không cân đối. Ví dụ: Dạy tiết 4 (Lớp 2) Học hát: Bài “Xòe hoa” dân ca Thái Tôi chia bài hát thành 4 câu hát với độ dài ngắn không đều nhau: Câu hát 1: Bùng bong bính boong ngân nga tiếng cồng vang vang. Câu hát 2: Nghe tiếng chiêng reo vui rộn ràng. Câu hát 3: Nghe tiếng khèn tiếng sáo vang lừng. Câu hát 4: Tay nắm tay ta cùng xoè hoa. Bước 6: Tập hát từng câu Đặc điểm riêng biệt của dân ca là sử dụng tiếng hát có luyến, láy rất nhiều. Nên khi dạy học sinh hát dân ca, bước tập hát từng câu là bước trọng tâm nhất của việc dạy hát. Vì vậy, tôi giải thích cho học sinh hiểu: luyến là tiếng hát có 2 hoặc nhiều nốt nhạc khác cao độ được liên kết với nhau và có hình vòng cung phía dưới, nếu nốt nhạc sau cao hơn nốt trước thì là luyến lên và ngược lại. Để học sinh hát đúng những tiếng hát có dấu luyến, láy cũng 13/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. như thể hiện được sắc thái của bài bát, tôi thường tăng cường hát mẫu và hướng dẫn học sinh vừa nghe hát mẫu, vừa nhìn lời ca, vừa nhìn nốt nhạc, tôi đặt một số câu hỏi để học sinh nắm chắc kiến thức khi học những bài dân ca có nhiều tiếng hát luyến láy. Học sinh trả lời đúng câu hỏi của tôi, có nghĩa là đã nắm được 50% giai điệu của câu hát. Ví dụ: Bài “Cò lả” là bài dân ca có rất nhiều tiếng hát luyến, tôi hướng dẫn học sinh hát như sau: Khi dạy câu hát đầu: con cò cò bay lả lả bay la là câu hát có nhiều tiếng hát luyến lên và xuống, sau khi hát mẫu, tôi đặt câu hỏi: câu hát đó có mấy tiếng hát luyến, tiếng nào luyến lên, tiếng nào luyến xuống? vì sao em biết? và với câu hát này tôi thường tập hát nhiều lần hơn, kĩ hơn so với 3 câu khác để học sinh nắm chắc giai điệu của bài hát. Trong lớp có những học sinh hát tốt, hát hay, tôi chỉ định hát mẫu và hướng dẫn cho các bạn hát chưa đúng. Ngoài ra, tôi cũng hướng dẫn các em cách lấy hơi 2 lần, ở đầu câu và giữa câu hát Bước 7: Hát cả bài 14/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Để giờ học hát dân ca sôi nổi, thu hút được sự chú ý, khơi dậy niềm đam mê yêu thích học hát của học sinh. Khi hướng dẫn hát cả bài, tôi thường sử dụng nhạc cụ đệm cho các em hát theo. Tôi dùng âm sắc trong đàn để thể hiện âm hưởng dân ca của từng vùng miền. Ví dụ: Bài “Xòe hoa” – Dân ca Thái, tôi dùng âm sắc gần giống tiếng khèn để đệm hát – Tiếng khèn sẽ làm cho các em liên tưở ng đến một không gian bao la c ủa mi ền Tây Bắc, với ruộng b ậc thang và những điệu múa xòe của các cô gái Thái. 15/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Hoặc bài “Bạn ơi lắng nghe” – Dân ca Bana, tôi dùng âm sắc tiếng đàn đá hoặc đàn T’rưng. Từ những âm sắc đó, các em tưởng tượng ra những con suối trong vắt hay những rẫy lúa bạt ngàn của vùng đất Tây Nguyên… Ngoài việc sử dụng nhạc cụ gõ quen dùng, tôi còn hướng dẫn học sinh kết hợp sử dụng các nhạc cụ dân tộc để đệm hát cho bài dân ca (có thể là giáo viên hoặc học sinh chuẩn bị). Ví dụ: Dùng các nhạc cụ nh ư c ồng, chiêng, đàn T’rưng nhỏ…(giáo viên chuẩn bị) để đệm cho những bài dân ca Tây Nguyên… hoặc dùng thanh phách, song loan, sáo (học sinh chu ẩn b ị) để đệm cho những bài dân ca Đồng bằng Bắc Bộ… 3.2 Đối với tiết ôn tập bài hát dân ca * Ôn lại kiến thức về dân ca Tôi yêu cầu học sinh nhắc lại một số kiến thức hiểu biết của mình về dân ca như: Dân ca là gì?... Sau khi nghe học sinh trả lời tôi tổng hợp lại giúp học sinh có cái nhìn khái quát nhất về dân ca: Dân ca là những bài hát, khúc ca được sáng tác và lưu truyền trong dân gian mà không thuộc về riêng một tác giả nào. Đầu tiên bài hát có thể do một người nghĩ ra rồi truyền miệng qua nhiều người, từ đời này qua đời khác, có thể được hát hoặc sáng tác khi lao động, khi vui chơi, khi sinh hoạt văn hóa, văn nghệ…Và được nhân dân ca hát theo phong tục tập quán của từng địa phương, từng dân tộc…Các bài dân ca được gọt giũa, sang lọc qua nhiều năm tháng bền vững cùng thời gian. 16/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Nhắc lại bài dân ca học ở tiết trước là của miền nào? vùng nào? (Bắc Bộ, Nam Bộ hay Trung Bộ). Như vậy các em đã nắm được một số kiến thức cơ bản về dân ca. Để học sinh thuộc và hiểu bài nhanh, tôi hướng dẫn các em cách nhận biết dân ca vùng nào bằng cách dựa trên các âm đệm và âm hưởng giai điệu riêng biệt của từng vùng, miền trong bài hát. Ví dụ: Bắc bộ thì các tiếng hát đệm thường là í,a,i… Trung bộ thì các tiếng hát đệm thường là bớ, chi rứa, uẩy, ơ hời… Nam Bộ thì đặc trưng giọng nói chày – chài, quẫy – uẩy…và các tiếng đệm cho bằng, rượng… Dân ca Tây Nguyên mang âm hưởng đặc trưng riêng là nhạc dạo thường dùng các nhạc cụ như đàn T’rưng, những tiếng suối chảy, chim hót… Qua đó tôi thấy học sinh nhớ và trả lời nhanh, chính xác. 17/26
Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. *Hát kết hợp phụ họa Cũng như các bài hát thiếu nhi khác, hát kết hợp vận động và phụ họa cũng là một hoạt động không thể thiếu trong tiết học. Tuy nhiên là bài hát dân ca, nên khi hướng dẫn học sinh biểu diễn, tôi thường mở đĩa hình các tiết mục biểu diễn những bài hát dân ca vùng miền của bài dân ca đang học, để học sinh nắm được các động tác biểu diễn phù hợp, những trang phục biểu diễn cho bài dân ca này…sau đó hướng dẫn học sinh tập biểu diễn theo nhóm hoặc theo tổ và tổ chức thi đua giữa các nhóm trong lớp. Tuy chưa có không gian biểu diễn nhưng tôi sử dụng bục giảng làm sân khấu cho học sinh. Thành lập ban giám khảo cũng chính là các em. Đây là dịp cho các em chứng tỏ được sự hiểu biết của mình về dân ca, đối với những học sinh nhút nhát cũng dần mạnh dạn tham gia biểu diễn và tham gia nhận xét bạn bằng sự hiểu biết của mình. Với các tiết học hát dân ca Tây nguyên, tôi hướng dẫn các em một số động tác múa Tây Nguyên khi ôn tập bài hát “Bạn ơi lắng nghe”, “Hát mừng”, Chiếc gùi đung đưa…hoặc cho học sinh kết hợp nhảy sạp khi ôn tập bài hát “Xòe hoa”... để thay đổi không khí học tập và thu hút sự chú ý, yêu thích, ham học hỏi của học sinh. * Đặt lời mới cho bài dân ca Cùng với sự phát triển của xã hội, lời ca của các làn điệu dân ca luôn được bổ sung để phù hợp với từng giai đoạn của lịch sử, phù hợp với từng nội dung sinh hoạt lao động, phù hợp với từng lứa tuổi. Bên cạnh đó, các bài hát dân ca thiếu nhi thường có cấu trúc ngắn gọn và đa số được sáng tác dựa theo các câu ca dao lục bát. Ví dụ: Bài “Cò lả” – được sáng tác trên câu ca dao Con cò bay lả bay la Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng Hoặc bài “Lí cây bông” – Sáng tác trên câu ca dao Bông xanh bông trắng bông vàng Bông lê bông lựu đố nàng mấy bông Đối với học sinh lớp 4,5 để phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh, ngoài việc hướng dẫn học hát và tìm hiểu về dân ca, tôi còn hướng dẫn cho những học sinh có năng khiếu hoặc tổ nhóm, biết cách tự tìm và đặt lời ca mới cho bài dân ca từ các câu thơ lục bát quen thuộc hay do học sinh tự 18/26

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.