SKKN: Rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5

CỘNG HÒA XàHỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM<br /> Độc lập ­ Tự do ­ Hạnh phúc<br /> <br />  SÁNG KIẾN <br /> "RÈN KĨ NĂNG ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 5”<br /> <br /> I. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN<br /> ­ Họ và tên: Nông Thị Giang<br /> ­ Chức vụ: Giáo viên<br /> ­ Đơn vị công tác: Trường tiểu học Ngọc Xuân ­ Thành phố Cao Bằng<br /> II. LĨNH VỰC ÁP DỤNG<br />   Sáng kiến được áp dụng đối với việc dạy phân môn Tập đọc lớp 5.<br />        III. THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI ÁP DỤNG SÁNG KIẾN <br />             Năm học 2015 ­ 2016, tôi được nhà trường phân công giảng dạy và chủ <br /> nhiệm lớp 5B. Qua giảng dạy và dự giờ một số lớp, qua phần kiểm tra đọc ở  lớp  <br /> mình dạy thực tế. Tôi thấy học sinh thực hiện phần đọc diễn cảm chưa tốt. Các <br /> lỗi thường mắc  như sau:<br />        ­ HS thiếu tự tin khi đọc bài       <br />      ­ Chưa tìm được giọng đọc phù hợp cho từng bài tập đọc, chưa biết đọc diễn <br /> cảm.<br />       ­ Nhìn chung các em chỉ đọc to, rõ ít chú ý đến nhịp điệu, hình ảnh, từ ngữ cần <br /> nhẫn giọng gợi tả hoặc thể hiện tình cảm.<br /> * Kết quả khảo sát đầu năm đạt như sau:<br /> <br /> Đọc diễn <br /> Đọc diễn cảm chưa  tốt<br /> cảm tốt<br /> Đầu năm  TS<br /> học<br /> Số lượng % Số lượng %<br /> <br /> 2015­ 2016 37 8 em 21,6 29 em 78,4<br /> <br /> <br /> <br />    <br /> ­ Trong các giờ  tập đọc hay học thuộc lòng tôi cũng đã sử  dụng giải pháp <br /> sau:<br /> <br /> <br /> <br /> 1<br />  + Khi soạn bài tôi đã chọn đoạn để HS luyện đọc diễn cảm, hoặc chọn theo  <br /> đoạn mà sách GV có sẵn và tùy thuộc loại văn bản để  luyện đọc diễn cảm viết <br /> sẵn vào bảng phụ.<br /> + GV đọc mẫu trước một lần, HS nghe và phát hiện những từ  ngữ  được  <br /> nhẫn giọng gợi tả trong đoạn, những câu dài được ngắt nhịp, ngữ điệu lên xuống  <br /> giọng của nhân vật …<br /> + HS luyện đọc trong nhóm đôi 5 phút<br /> + GV kiểm tra HS đọc cá nhân 4,5 em nhận xét <br /> ­Với giải pháp đã sử  dụng tôi thấy không mang lại hiệu quả  vì HS được  <br /> luyện đọc diễn cảm rất ít.<br />       IV.­ MÔ TẢ BẢN CHẤT SÁNG KIẾN<br /> 1. Tính mới, tính sáng tạo, tính khoa học.<br /> a. Tính mới: Sáng kiến này được áp dụng  lần đầu tại lớp 5B Trường Tiểu <br /> học Ngọc Xuân năm học 2015 ­ 2016.<br /> b. Tính sáng tạo, tính khoa học<br /> Trong mỗi tác phẩm văn học nghệ thuật, nếu học sinh chỉ đọc đúng, đọc lưu <br /> loát thì chưa đủ mà cần phải biết thể hiện tác phẩm đó bằng lời. Đọc diễn cảm sẽ <br /> giúp học sinh khám phá thêm nhiều ý nghĩa mà nếu chỉ dùng thao tác tư duy thì học <br /> sinh chưa nhận ra hết. Bởi đọc hiểu tác phẩm văn chương không chỉ  đọc bằng <br /> miệng mà đọc bằng cả trái tim mình. Nhờ biết đọc diễn cảm mà học sinh hiểu sâu  <br /> sắc hơn, cảm nhận được nhiều điều tinh tế và cái hồn của tác phẩm. Do đó, một  <br /> trong những biện pháp và cũng là bài tập có hiệu quả  để  bồi dưỡng cho học sinh <br /> cảm thụ văn học là rèn cho học sinh đọc diễn cảm có sáng tạo. Làm được điều đó  <br /> là giúp các em nâng cao khả năng cảm xúc thẩm mĩ và kích thích các em khám phá  <br /> ra cái hay, cái đẹp của văn chương.<br /> Đọc diễn cảm là hình thức tái sinh tác phẩm nghệ thuật, là khám phá ra những  <br /> gì ẩn dưới dòng chữ để chúng được vang lên.<br /> Theo tôi rèn đọc diễn cảm cho học sinh không nhất thiết phải đọc theo thứ tự <br /> trình bày của tác phẩm  mà nên cho các em tập trung đọc nhiều ở những đoạn văn, <br /> đoạn thơ  giàu hình  ảnh sinh động, nhiều từ  ngữ  gợi cảm. (các từ  ngữ  gợi tả  gợi  <br /> cảm phải do chính học sinh là người phát hiện ra).Với cách rèn đọc như  vậy tôi <br /> thấy các em không những luyện đọc tốt mà còn có điều kiện khắc sâu được kiến  <br /> thức.  <br /> * Các giải pháp thực hiện trong sáng kiến này được áp dụng phù hợp với  điều <br /> kiện thực tế của lớp tôi chủ nhiệm, các kế hoạch thực hiện khoa học hiệu quả.<br /> Các giải pháp đã  được triển khai thực hiện cụ thể như sau:<br /> Để khắc phục được những hạn chế của lớp, khi dạy phân môn tập đọc  tôi đã <br /> đưa vào những giải pháp khoa học, hợp lí, phù hợp với từng đối tượng học sinh  <br /> trong lớp.<br /> <br /> 2<br />  a) Giải pháp 1:  Chuẩn bị  tạo tâm thế cho học sinh<br />         *Đối với HS đọc nhỏ: <br /> ­ GV tạo cơ hội cho HS tham gia  thi tìm giọng đọc cho bài, hoặc cho đoạn <br /> và thi đọc trong nhóm. Khi các em đọc trong nhóm GV đến nhóm có HS đọc nhỏ <br /> động viên bằng những lời nhận xét khuyến khích  mang tính gần gũi, thân thiện  <br /> thúc đẩy sự  tự tin cho học sinh để  các em mạnh dạn hơn. (VD: Hôm nay cô thấy <br /> bạn Trang đọc bài rất tốt  và có nhiều tiến bộ, nhóm mình có muốn nghe bạn đọc  <br /> không? …). Sau đó động viên học sinh khi đọc thành tiếng cần đọc rõ cho cô và cả <br /> lớp cùng nghe, không quá to, hoặc quá nhỏ<br />     * Đối với HS còn nhút nhát: <br />        ­ GV tạo cơ hội cho HS được tham gia các tiết mục văn nghệ, chơi trò chơi,  <br /> kể chuyện, hoặc đọc báo 15 phút đầu giờ. <br />        + Động viên các em khi được gọi đọc bài phải bình tĩnh, tự tin, không hấp tấp <br /> đọc ngay, đứng đàng hoàng, thoải mái, sách được mở rộng và cầm bằng hai tay.<br /> <br /> b) Giải pháp 2: Rèn đọc đúng<br /> * Đọc ở mức độ cao đòi hỏi HS phải đọc lưu loát, đọc đúng, hiểu được nội <br /> dung cảm nhận được cái hay cái đẹp của tác phẩm thì đọc diễn cảm mới có hiệu <br /> quả cao.                <br /> ­ Để đọc diễn cảm người đọc phải làm chủ chỗ ngắt giọng, làm chủ tốc độ <br /> đọc, làm chủ cường độ đọc. (to, nhỏ, nhấn giọng hay không) và làm chủ ngữ điệu <br /> (độ  cao, lên giọng hay hạ  giọng). Thể hiện sắc thái tình cảm khi đọc. Trong một <br /> tiết dạy Tập đọc để  thực hiện tốt khâu luyện đọc diễn cảm, giáo viên phải thực  <br /> hiện các bước cơ bản sau:<br />     + Luyện đọc đúng :  Chú ý phát hiện những từ học sinh đọc sai. Giáo viên <br /> ghi bảng yêu cầu học sinh đọc lại. Nếu học sinh đó đọc không đúng yêu cầu <br /> học sinh khác đọc rồi cho học sinh đó đọc lại.<br />          + Luyện đọc lưu loát:  Giáo viên hướng dẫn học sinh làm chủ  tốc độ  bằng  <br /> cách đọc mẫu. Học sinh đọc thầm theo. Học sinh đọc thầm nối tiếp có sự kiểm tra  <br /> của giáo viên và các bạn để  điều chỉnh tốc độ. Để  thực hiện yêu cầu này, giáo  <br /> viên cần cho học sinh đọc trước  ở  nhà nhiều lần. Hướng dẫn học sinh đọc đúng <br /> ngữ  điệu, lên giọng  ở  câu hỏi, hạ  giọng  ở  câu kể….làm nền tảng cho đọc diễn <br /> cảm.<br />          + Đọc hiểu: Mỗi bài Tập đọc có nội dung, ý nghĩa, khác nhau nên nhất thiết  <br /> cần đọc nắm được nội dung để  lựa chọn giọng đọc phù hợp. Cho học sinh đọc  <br /> thầm, giao nhiệm vụ cho học sinh để kiểm tra việc đọc hiểu.<br /> ­ Rèn cho học sinh biết thở sâu ở những chỗ ngừng nghỉ để lấy hơi khi đọc, <br /> đặc biệt là  ở  những chỗ  ngắt giọng biểu cảm, những chỗ lắng cần tạo ra sự im  <br /> <br /> <br /> 3<br /> lặng, có tác dụng truyền cảm “gây bão tố” góp phần tạo nên hiệu quả  biểu hiện <br /> cao.<br />  Dựa vào quan hệ ngữ pháp để xác định cách ngắt nhịp câu.<br /> VD: Mấy sợi mây còn vắt ngang qua/ mỗi lúc một mảnh dần/ rồi đứt hẳn.<br /> Giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh  tìm giọng đọc cho bài.<br />         + Trước hết đòi hỏi giáo viên phải đọc đúng, rõ ràng, đúng ngữ điệu phù hợp  <br /> với từng bài. Đó là việc thể hiện giọng đọc, ngắt giọng biểu cảm thể hiện tốc độ <br /> cường độ, cao độ  để  biểu đạt đúng ý nghĩa và tình cảm mà tác giả  đã gửi gắm  <br /> trong bài đọc đồng thời thể  hiện sự  thông hiểu, cảm thụ  của người đọc với tác <br /> phẩm.<br />        ­ Ví dụ: Khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm đoạn 2 của bài “Mùa thảo <br /> quả”<br /> “Gió tây lướt thướt bay qua rừng, quyến hương thảo quả đi, rải theo triền <br /> núi, đưa hương thảo quả  ngọt lựng, thơm nồng vào thôn xóm Chin San. Gió thơm,  <br /> Cây  cỏ thơm, Đất trời thơm. Người đi từ  rừng thảo quả về hương thơm đậm ủ <br /> ấm trong từng nếp áo nếp khăn.”<br /> Tôi làm như sau:<br /> Treo bảng  phụ ghi đoạn văn và yêu cầu học sinh đọc thầm và cho biết:<br /> ­ Nội dung của đoạn văn là gì?<br /> ­ Để diễn tả nội dung đó tác giả đã sử dụng những từ ngữ gợi tả, gợi cảm nào?<br /> ­ Từ ngữ nào được lặp lại nhiều nhất trong đoạn văn trên?<br /> ­ Khi đọc các câu văn ngắn cần đọc như thế nào?<br />            Qua thảo luận trả lời câu hỏi, các em biết được cách đọc, nhấn giọng vào các <br /> từ   ngữ   miêu tả mùi hương thảo quả   (lướt thướt, quyến, rải, ngọt lựng, thơm <br /> nồng…)  Khi đọc các câu ngắn đọc ngân kéo dài những tiếng cuối câu, thu hẹp <br /> quãng ngắt giữa các câu nhằm tạo cảm giác mở  rộng về  không gian lan tỏa của  <br /> hương thảo quả.<br /> ­ Đối với những bài văn miêu tả,văn kể chuyện, những bài thơ. Khi  đọc GV <br /> hướng cho HS chú ý đến các từ ngữ mà tác giả đã sử dụng để gợi tả, để ca ngợi,  <br /> thể hiện  tình cảm trân trọng, niềm tự hào trong mỗi bài tập đọc.<br /> +Chẳng hạn như bài tập đọc: “Hạt gạo làng ta” ở khổ thơ thứ hai cần nhấn  <br /> giọng ở các từ (chết cả cá cờ, cua ngoi lên bờ, mẹ em xuống cấy… để thấy được <br /> nỗi vất vả của người mẹ nói riêng, người nông dân nói chung làm ra hạt gạo).<br /> * Tổ chức các hình thức thi đọc diễn cảm,  đọc phân vai, đóng kịch…đốivới  <br /> các tác phẩm có nhiều lời hội thoại GV cần rèn cho các em biết thay đổi giọng  <br /> đọc khi nhập vai các nhân vật trong bài tập đọc. Cụ thể các em phải đọc phân biệt <br /> lời của tác giả và lời của nhân vật: phân biệt lời của nhân vật khác. Gv hướng dẫn  <br /> như sau: <br />        + Cho học sinh đọc bài và tìm trong bài có mấy nhân vật<br /> <br /> <br /> 4<br />        + GV giúp học sinh chỉ ra từng tính cách của nhân vật và xác định giọng đọc  <br /> phù hợp với từng nhân vật.<br /> ­Đối với các bài thơ  GV rèn cho học sinh biết thở  sâu  ở  những chỗ  ngừng <br /> nghỉ để lấy hơi khi đọc, đặc biệt là ở những chỗ ngắt giọng biểu cảm, những chỗ <br /> lắng cần tạo ra sự im lặng, có tác dụng truyền cảm “gây bão tố” góp phần tạo nên <br /> hiệu quả biểu hiện cao.<br /> + Ví dụ: Trong bài  Ê­mi­ly, con …khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm  <br /> khổ thơ 3.<br />                 "Ê­mi­ly con ôi !<br />                 Trời sắp tối rồi…<br />                 Cha không bế con về được nữa !<br />                 Khi đã sáng bùng lên ngọn lửa<br />                 Đêm nay mẹ đến tìm con<br />                 Con sẽ ôm lấy mẹ mà hôn<br />                 Cho cha nhé<br />                 Và con sẽ nói giùm với mẹ:<br />                 Cha đi vui, xin mẹ đừng buồn"<br /> + Hướng dẫn học sinh ngừng nghỉ sau mỗi câu thơ và nghỉ sau  “Con sẽ ôm <br /> lấy   mẹ” để tạo ra một khoảng lặng, một khoảng nghẹn ngào trong cảm xúc <br /> trước khi đọc  tiếp “ mà hôn cho cha nhé. Nghỉ hơi lâu sau câu thơ “Và con sẽ  nói <br /> giùm với mẹ” để  thể hiện sự xuc động của người cha  khi nói lời từ biệt với gia  <br /> đình yêu thương.<br /> *Ngoài ra GV có thể  khuyến khích học sinh sưu tầm đọc thêm một số  văn <br /> bản, hoặc truyện thiếu nhi, báo nhi đồng,...để tăng thêm sự hiểu biết cho bản thân. <br /> Bên cạnh đó thư  viện của trường học cũng là nơi để  các em luyện đọc tạo thói  <br /> quen tự rèn đọc sách nhằm tăng cường luyện đọc diễn cảm cho các em. Và trong <br /> các tiết học khác khi HS đọc yêu cầu hay lệnh bài GV cũng phải chú ý chỉnh sửa  <br /> cho đúng giọng đọc có như  vậy học sinh mới   cảm nhận được cái hay, cái đẹp <br /> của việc đọc diễn cảm.<br />   c). Giải pháp 3: Xây dựng lòng say mê hứng thú học tập cho HS bằng cách tổ <br /> chức trò chơi trong tiết học.<br />       Để tạo hứng thú cho HS luyện đọc diễn cảm.GV tổ chức các trò chơi học tập  <br /> cho HS, thông qua trò chơi gây hứng thú đọc, rèn tư duy linh hoạt, luyện tác phong  <br /> nhanh nhẹn, tự tin cho các em bằng cách “Thi tiếp sức”<br />       Trò chơi “Thi tiếp sức” thường tổ  chức khi luyện đọc hoặc luyện đọc diễn  <br /> cảm (HTL), và GV cần chuẩn bị  1 chiếc đồng hồ  to treo tường, SGK, dự  kiến  <br /> nhóm tham gia chơi.<br />      Khi thực hiện giải pháp này tôi tiến hành như sau: <br /> <br /> <br /> <br /> 5<br />  Nêu tên trò chơi, hướng dẫn cách chơi, luật chơi (HS đọc sai từ, thừa từ <br /> trong câu, đọc chen lẫn, đọc trước khi bạn chưa đọc xong  sẽ bị trừ điểm thi đua)  <br /> và cho HS chơi thử (đối với tiết đầu tiên để các em nắm rõ cách chơi)<br />    Cách chơi như  sau:   GV cho 1 HS lên điều khiển lớp, gọi các nhóm xung  <br /> phong, cho HS chọn 2 bạn lên bảng một bạn cầm đồng hồ, một bạn hô lệnh đọc <br /> và theo dõi thời gian các nhóm đọc. Khi mỗi nhóm đọc xong HS ghi thời gian của <br /> từng nhóm lên bảng, sau đó n/x từng nhóm và tuyên dương nhóm đọc tốt nhất.  <br />          + Từng nhóm  lên bảng đứng thành hàng  ngang, mỗi em cầm 1 quyển sách <br /> đã mở sẵn trang phần luyện đọc <br />         + Khi có lệnh hô “bắt đầu” thì em thứ nhất đọc câu thứ nhất  và các em tiếp  <br /> theo phải chờ bạn đọc xong mới được đọc tiếp theo…  cứ như vậy cho đến cuối  <br /> cùng của nhóm.<br />    2. Hiệu quả<br />       Qua thực tế  áp dụng sáng kiến trên  cho thấy những em hay mắc phải các  <br /> lỗi như đã nêu trên đã có những biến chuyển rõ rệt về cách đọc diễn cảm, đọc tự <br /> tin hơn và đọc đúng giọng đọc của bài.<br /> Kết quả thu được sau khi áp dụng sáng kiến như sau:<br /> ­HS tự tin, hào hứng khi thi đọc diễn cảm không còn ấp úng, và các em  đọc  <br /> nhỏ và nhút nhát mạnh dạn đọc to và tốt hơn.<br /> ­Phân biệt được giọng đọc cho từng văn bản.<br /> ­ HS biết đọc ngắt nghỉ  hơi đúng, nghỉ  ít  ở  dấu, nghỉ  lâu ở  dấu chấm, đọc  <br /> đúng ngữ điệu, lên giọng ở câu hỏi, hạ giọng ở câu kể….<br /> ­ Cảm thụ  được nhiều vốn từ  gợi tả  để  vận dụng vào kĩ năng viết văn, kĩ <br /> năng đọc văn bản, kĩ năng trong giao tiếp. <br /> * Trước khi áp dụng sáng kiến<br /> Đọc diễn <br /> Đọc diễn cảm chưa tốt<br /> cảm tốt<br /> Đầu năm  TS<br /> học<br /> Số lượng % Số lượng %<br /> <br /> 2015­ 2016 37 8 em 21,6 29 em 78,4<br /> <br /> <br /> *Sau khi áp dụng sáng kiến<br /> Cuối năm  TS Đọc diễn  Đọc diễn cảm chưa tốt<br /> học cảm tốt<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />  Số lượng % Số lượng %<br /> <br /> <br /> 2015­ 2016 37 30 em 81 7em<br /> 19<br /> <br /> <br /> 3. Khả năng và các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến.<br /> * Sáng kiến có khả năng áp dụng trongkhi dạy các tiết tập đọc ở lớp 4,5 trong <br /> phạm vi các trường học trên địa bàn thành phố.<br /> * Điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:<br /> ­  GV cần phải có được giọng đọc chuẩn, có kiến thức và biết nội dung của <br /> mỗi tác phẩm đưa đến thông điệp gì cho mỗi bài học, để  HS có hứng thú hơn  <br /> trong các giờ tập đọc & HTL.<br /> ­ Lựa chọn đoạn đọc diễn cảm phù hợp với từng loại bài tập đọc.<br /> ­ Động viên HS kịp thời khi các em đọc bài chưa tự tin còn đọc nhỏ, ấp úng. <br /> ­ Tạo cho HS môi trường học tập với tinh thần tự tin, hào hứng khi học.<br /> 4. Thời gian sử dụng sáng kiến<br /> Sáng kiến được áp dụng từ năm học 2015 – 2016 và tiếp tục thực hiện trong  <br /> những năm tiếp theo.<br />      V. KẾT LUẬN<br /> Trên đây là một số kinh nghiệm cùng với thực tế giảng dạy của bản thân tôi  <br /> nhận thấy rằng   để  dạy tốt phân môn tập đọc, nhất là phần rèn đọc diễn cảm  <br /> trong một bài tập đọc GV cần thường xuyên luyện giọng đọc của mình, có ý thức <br /> điều chỉnh giọng đọc đúng hơn. Nắm rõ nội dung chương trình, chuẩn kiến thức kĩ  <br /> năng, có phương pháp phù và phối  hợp với học sinh  một cách nhịp nhàng khi lên <br /> lớp, nhằm giúp học sinh từng bước nâng cao nhận thức và thấy được những cái <br /> hay cái đẹp trong từng bài tập đọc. Từ  đó rèn luyện tư  duy lô gích, tư  duy trìu <br /> tượng, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mĩ, hình thành nhân cách cho học sinh.<br /> <br /> Xác nhận của hội đồng sáng kiến                   Ngọc Xuân, ngày 05 tháng 4 năm  <br /> 2017<br />                                                                              Người viết  sáng kiến <br /> <br /> <br /> <br /> <br />                                                                                     Nông Thị Giang<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 7<br /> 8<br />