SKKN: Tích hợp Văn học sử, hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản trong chương trình Ngữ văn lớp 12

TÍCH HỢP VĂN HỌC SỬ, HƯỚNG DẪN HỌC SINH <br /> ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TRONG CHƯƠNG TRÌNH <br /> NGỮ VĂN LỚP 12<br /> <br /> <br /> I. ĐIỀU KIỆN, HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN<br /> 1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới của Giáo dục<br />             Dạy học theo định hướng nội dung là quan điểm và cách dạy một  <br /> thời, không còn phù hợp vì không đáp  ứng được những nhu cầu mới của <br /> người học, yêu cầu mới của cuộc sống và thời đại. Thực tiễn đặt ra phải  <br /> đổi mới, dạy học theo hướng hình thành năng lực cho học sinh.<br /> Dạy học theo chủ đề tích hợp là một trong những cách đáp ứng yêu <br /> cầu và nhu cầu đó, chuẩn bị  cho đổi mới chương trình và sách giáo khoa <br /> thời gian tới.<br />  2. Xuất phát từ thực tế chương trình<br />      1.1. Chương trình Ngữ Văn 12, bên cạnh các văn bản, các đơn vị kiến  <br /> thức Tiếng Việt, Làm văn còn có các bài Văn học sử:<br /> ­ Văn học sử về một giai đoạn VH: Khái quát VHVN từ CM tháng 8 <br /> đến hết thế kỉ XX<br /> ­ Văn   học   sử   về   một   tác   gia   văn   học:   Hồ   Chí   Minh,   Tố   Hữu, <br /> Nguyễn Tuân. <br /> 1.2. Một trong những nội dung thuộc tinh thần đổi mới của chương <br /> trình là: chú ý dạy học theo hướng tích hợp (ngang và dọc). Ví dụ: <br /> Phần hướng dẫn học bài KQVHVN chương trình Nâng Cao tích hợp <br /> kiến thức VHS và văn bản THCS như  sau:  Hãy phân tích những đặc  <br /> điểm khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong VHVN 1945 –  <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br />  1975 qua tác phẩm Lặng lẽ  Sa Pa (Nguyễn Thành Long) và Chiếc  <br /> lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) trong chương trình Ngữ Văn 9.<br /> Vậy, tinh thần tích hợp và dạy tích hợp vừa là một yêu cầu, vừa là <br /> một cách khơi gợi hứng thú cho HS khi được hiểu sâu vấn đề để thấy <br /> mình lớn lên như thế nào qua từng bài học và cấp học.<br /> 3. Xuất phát từ thực tế học sinh<br /> HS bậc THPT còn hạn chế  về  tư  duy hệ  thống, cách học còn thụ <br /> động. Học văn bản, HS thường không có ý thức gắn với kiến thức tác  <br /> gia, kiến thức chung về một xu hướng văn học, một thời đại văn học,  <br /> bứt lìa bộ  phận ra khỏi toàn thể. Thực tế  này dẫn đến hiện trạng là <br /> các đơn vị kiến thức được các em tiếp nhận rời rạc, vụn vặt. Học bài  <br /> nào biết bài đó, dẫn đến việc quá tải về  kiến thức, ngợp trong biển <br /> chữ  nghĩa, không tránh khỏi nản mỏi khi học Văn. Việc học như thế <br /> tất sẽ ảnh hưởng đến việc kiểm tra, thi cử. Cho nên, khi đề ra về các <br /> vấn đề  liên quan đến VHS, tức là các vấn đề  có tính chất khái quát, <br /> HS không tránh khỏi lúng túng vì không biết gốc rễ vấn đề.<br /> 4. Xuất phát từ thực tế thi cử<br /> Các đề thi, đề kiểm tra các cấp đều có những phần kiến thức, kĩ năng <br /> mà muốn giải quyết thấu đáo cần phải có sự  tích hợp giữa văn bản <br /> với VHS.<br /> Ví dụ: <br /> ­ Bức tượng đài về  người lính mang vẻ  đẹp bi tráng và lãng mạn <br /> trong Tây Tiến (Quang Dũng)<br /> ­ Khuynh hướng  sử  thi trong  Rừng xà nu  (Nguyễn Trung Thành), <br /> Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi).<br /> ­ Tính dân tộc trong đoạn trích Việt Bắc (Tố Hữu)<br /> ­ Chất trữ tình chính luận trong Đất nước (NKĐ)<br /> <br /> 2<br />  ­ Điều gì khiến Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi vượt <br /> ra khỏi hạn chế chung của văn chương một thời lãng mạn?<br /> ­ Các đề  so sánh: 2 đoạn thơ, 2 đoạn văn, 2 hình tượng trong cùng <br /> một tác phẩm hoặc 2 tác phẩm (cùng giai đoạn, khác giai đoạn).  <br /> II. THỰC TRẠNG (TRƯỚC KHI TẠO RA SÁNG KIẾN)<br /> Trong quá trình dạy, người dạy chưa thực sự  chú ý mối liên hệ  giữa  <br /> tác phẩm và tác giả, giữa tác phẩm và một giai đoạn văn học. Thực <br /> trạng đó dẫn đến các vấn đề sau:<br /> ­ Dạy tác phẩm mà không thấy tác giả  (đặc biệt các tác giả  lớn,  <br /> phong cách nghệ thuật độc đáo). Trong khi đó, đối với văn chương, <br /> một trong những vấn đề bản chất là sự sáng tạo, một trong những  <br /> vấn đề  sinh tử  là dấu  ấn riêng của người nghệ  sĩ, nên, cố  nhiên, <br /> một trong những cái đích của giờ dạy đọc hiểu văn bản là sao cho  <br /> HS thấy được tiếng nói riêng, đóng góp riêng, sáng tạo riêng, sức  <br /> hấp dẫn riêng của tác giả   ấy khi viết về  một đề  tài đã quen, một <br /> hình tượng đã cũ.<br /> ­ Dạy tác phẩm nào biết tác phẩm đó, thấy cây mà không thấy rừng. <br /> Đó là sự  thiếu vắng tư  duy khoa học, tư duy hệ  thống. Trong khi  <br /> đó, vạn vật trong vũ trụ  này đều là một thể  thống nhất, giữa các <br /> môn học đều có liên quan thì cố  nhiên, giữa các đơn vị  kiến thức <br /> trong một bộ môn không thể đứng riêng lẻ, tách rời. Dạy tác phẩm <br /> nào biết tác phẩm đó khiến chính người dạy cũng thấy ngợp (bởi  <br /> kiến thức như đại dương, biết bao nhiêu cho đủ) và mệt mỏi. Hậu <br /> quả là, dạy ca dao mà không thấy dân gian, không khác thơ trữ tình <br /> hiện đại; dạy thơ  trung đại mà không thấy chất cổ  điển, không <br /> khác thơ mới 1930 – 1945. Khi đã không đặt được tác phẩm vào cái <br /> chung thì đương nhiên cũng rất khó thấy được khám phá riêng của <br /> <br /> <br /> 3<br />  từng tác giả. Sức hấp dẫn của văn chương bị   ảnh hưởng, tư  duy  <br /> khoa học mờ nhạt, hiệu quả khó cao.<br /> ­ Tích hợp VHS, hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản không phải là vấn <br /> đề mới mẻ. Tuy nhiên, người dạy chúng ta hoặc chưa ý thức được <br /> sự  cần thiết của vấn đề; hoặc có ý thức song chưa thành một hệ <br /> thống. Bài viết của chúng tôi với cố  gắng hệ  thống thành một số <br /> vấn đề cơ bản, có ý nghĩa như một chìa khóa nhỏ mở cánh cửa vào <br /> tác phẩm, góp phần rèn luyện tư duy và kĩ năng cho HS, hi vọng sẽ <br /> phần nào khắc phục được những tồn tại nêu trên.<br /> III. GIẢI PHÁP<br /> 1. Giải pháp chung<br /> 1.1. Luôn có lưu ý HS nắm vững các bài VHS bằng cách:<br /> ­ Yêu cầu HS lập bản đồ  tư  duy hoặc lập bảng hệ  thống các đơn vị <br /> kiến thức cơ bản.<br /> ­ Tăng cường kiểm tra lại các kiến thức VHS khi cần thiết phải sử <br /> dụng đến.<br /> ­ Hình thành ở HS ý thức gắn các đơn vị bài học cụ thể với các bài khái <br /> quát, gắn các đơn vị bộ phận với tổng thể.<br /> 1.2. Bản thân người dạy phải có tư  duy hệ  thống, có ý thức tích hợp  <br /> các đơn vị kiến thức văn bản với các vấn đề  VHS để  giúp người học <br /> hiểu sâu sắc, chắc chắn, khoa học các bài học.<br /> 2. Giải pháp cụ thể<br />  2.1. Cơ sở lý luận của dạy học tích hợp<br />         2.1.1. Khái niệm<br />   Theo từ  điển Tiếng Việt: “Tích hợp là sự  kết hợp những hoạt động,  <br /> chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng.  <br /> Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp”.<br /> <br /> 4<br />    Theo từ  điển Giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối  <br /> tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài  <br /> lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”.<br />    Trong tiếng Anh, tích hợp được viết là “integration” một từ  gốc Latin <br /> (integer) có nghĩa là “whole” hay “toàn bộ, toàn thể”. Có nghĩa là sự phối <br /> hợp các hoạt động khác nhau, các thành phần khác nhau của một hệ thống  <br /> để  bảo đảm sự  hài hòa chức năng và mục tiêu hoạt động của hệ  thống <br /> ấy.<br />   Đưa tư tưởng sư phạm tích hợp vào trong quá trình dạy học là cần thiết. <br /> dạy học tích hợp là một xu hướng của lí luận dạy học và được nhiều  <br /> nước trên thế giới thực hiện.<br />  2.1.2. Ý nghĩa của dạy học tích hợp<br />    Tích hợp là một khái niệm được sử  dụng trong nhiều lĩnh vực. Trong  <br /> lĩnh vực khoa học giáo dục, khái niệm tích hợp xuất hiện từ thời kì khai  <br /> sáng, dùng để chỉ một quan niệm giáo dục toàn diện con người, chống lại <br /> hiện tượng làm cho con người phát triển thiếu hài hòa, cân đối. Tích hợp  <br /> còn có nghĩa là thành lập một loại hình nhà trường mới, bao gồm các <br /> thuộc tính trội của các loại hình nhà trường vốn có.<br />  Trong dạy học các bộ môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các <br /> nội dung từ  các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau (Theo cách hiểu <br /> truyền thống từ trước tới nay) thành một “môn học” mới hoặc lồng ghép <br /> các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn học, ví dụ: <br /> lồng ghép nội dung giáo dục dân số, giáo dục môi trường, giáo dục an  <br /> toàn giao thông trong các môn học Giáo dục công dân, Ngữ văn, Lịch sử,  <br /> Địa lí…<br />    Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở  thành xu thế <br /> trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong  <br /> xây dựng chương trình môn học  ở  nhiều nước trên thế  giới. Quan điểm <br /> 5<br /> tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình <br /> học tập và quá trình dạy học.<br />     Tích hợp là tư  tưởng, là nguyên tắc, là quan điểm hiện đại trong giáo <br /> dục. Hiểu đúng và làm đúng quá trình tích hợp có thể đem lại những hiệu  <br /> quả cụ thể đối với từng phân môn trong một thể thống nhất của các môn  <br /> học ở các cấp học.<br />   Tư tưởng tích hợp bắt nguồn từ cơ sở khoa học và đời sống. Trước hết  <br /> phải thấy rằng cuộc sống là một bộ  đại bách khoa toàn thư, là một tập  <br /> đại thành của tri thức, kinh nghiệm và phương pháp. Mọi tình huống xảy <br /> ra trong cuộc sống bao giờ cũng là những tình huống tích hợp. Không thể <br /> giải quyết một vấn đề  và nhiệm vụ  nào của lí luận và thực tiễn mà lại <br /> không sử  dụng tổng hợp và phối hợp kinh nghiệm kĩ năng đa ngành của <br /> nhiều lĩnh vực khác nhau. Tích hợp trong nhà trường sẽ giúp học sinh học  <br /> tập thông minh và vận dụng sáng tạo kiến thức, kĩ năng và phương pháp <br /> của khối lượng tri thức toàn diện, hài hòa và hợp lí trong giải quyết các  <br /> tình huống khác nhau và mới mẻ trong cuộc sống hiện đại.<br />    Tích hợp là quan điểm hòa nhập, được hình thành từ  sự  nhất thể  hóa <br /> những khả năng, một sự quy tụ tối đa tất cả  những đặc trưng chung vào  <br /> một chỉnh thể duy nhất. Khoa học hiện nay coi trọng tính tương thích, bổ <br /> sung lẫn nhau để  tìm kiếm những quan điểm tiếp xúc có thể  chấp nhận  <br /> đựợc để tạo nên tính bền vững của quá trình dạy học các môn học.<br />    Trong những năm đầu của thế  kỉ  XXI, quan điểm tiếp cận tích hợp đã <br /> ảnh hưởng tới giáo dục Việt Nam và bước đầu thể hiện một phần trong <br /> chương trình và SGK các môn học và được hiểu là “phương hướng nhằm <br /> phối hợp một cách tối ưu các quá trình học tập riêng rẽ các môn học, phân <br /> môn khác nhau theo những hình thức, mô hình, cấp độ  khác nhau nhằm <br /> đáp ứng mục tiêu, mục đích và yêu cầu khác nhau” (Nguyễn Cảnh Toàn).<br /> <br /> <br /> 6<br />   2.2. Tích hợp VHS, hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản trong chương  <br /> trình Ngữ Văn 12<br />    2.2.1. Tích hợp VHS, hướng dẫn HS tìm hiểu hoàn cảnh ra đời của văn  <br /> bản<br />       Hoàn cảnh là một trong những yếu tố đầu tiên tác động đến việc chọn  <br /> đề tài, khơi gợi cảm hứng của người nghệ sĩ. Tìm hiểu hoàn cảnh là một  <br /> trong những chìa khóa quan trọng hàng đầu mà người dạy phải ý thức để <br /> giúp HS có cơ  hội hiểu thêm văn bản. Tích hợp VHS khi tìm hiểu hoàn <br /> cảnh ra đời là một trong những chìa khóa quan trọng đó. Chúng tôi tạm hệ <br /> thống như sau:<br />      *Tích hợp văn học sử về tác giả, tìm hiểu hoàn cảnh, góp phần khắc  <br /> sâu phong cách nghệ thuật tác giả đó.<br />  Ví dụ<br /> ­ Hoàn cảnh ra đời Việt Bắc của Tố  Hữu (Tháng 7/1954, hiệp định <br /> Giơ  – ne – vơ  về  Đông Dương được kí kết, hòa bình lập lại trên <br /> miền Bắc. Một giai đoạn mới của cách mạng, một trang sử  mới  <br /> của dân tộc được mở ra. Tháng 10/1954, cơ quan Trung ương Đảng <br /> và Chính phủ  rời căn cứ  chiến khu về  Hà Nội. Nhân sự  kiện có <br /> tính lịch sử  đó, Tố  Hữu đã sáng tác bài thơ  Việt Bắc) chỉ  cho HS <br /> thấy ngay một nét phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu: thơ trữ tình <br /> chính trị ­ mọi sự  kiện của đời sống chính trị  đều trở  thành đề  tài <br /> và cảm hứng nghệ thuật thực sự; <br /> ­ Hoàn cảnh ra đời  Người lái đò sông Đà  của Nguyễn Tuân là kết <br /> quả viên mãn của hành trình đi tìm chất vàng mười của thiên nhiên <br /> và tâm hồn Tây Bắc, có thể  cho HS thấy ngay phong cách nghệ <br /> thuật của Nguyễn Tuân: người nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp; <br /> <br /> <br /> <br /> 7<br />  *Tích hợp VHS về  một giai đoạn văn học, tìm hiểu hoàn cảnh để <br /> thấy được nét chung chi phối tất cả  các tác phẩm ra đời cùng giai <br /> đoạn, cũng là cơ sở để phân biệt với các giai đoạn khác<br /> Ví dụ<br />    Hoàn cảnh ra đời các tác phẩm sau 1975 (Đò Lèn  – Nguyễn Duy; <br /> Đàn ghita của Lorca – Thanh Thảo; Chiếc thuyền ngoài xa – Nguyễn <br /> Minh Châu; Một người Hà Nội – Nguyễn Khải; Hồn Trương Ba, da  <br /> hàng thịt – Lưu Quang Vũ) phải đặt nó vào các vấn đề của VH thời kì <br /> này, đó là sự đổi mới mạnh mẽ  trên tinh thần dân chủ   ở  các phương  <br /> diện: đề  tài, cảm hứng, nhận thức về  hiện thực, quan niệm về  con  <br /> người ...<br /> *Tích hợp VHS, tìm hiểu hoàn cảnh lại có thể  tìm ra nét riêng, độc <br /> đáo của văn bản đó.<br /> Ví dụ<br />    Bài thơ  Sóng của Xuân Quỳnh ra đời năm 1967, kết quả  chuyến đi <br /> thực tế ở Diêm Điền. Năm 1967 là thời điểm Xuân Quỳnh còn trẻ nên <br /> dễ hiểu Sóng là tiếng nói của tâm hồn người con gái trẻ tuổi trẻ lòng. <br /> Năm 1967 cũng là thời điểm cả dân tộc trong những tháng ngày đánh <br /> Mĩ. Văn học chống Mỹ nói riêng và thơ ca kháng chiến nói chung, nếu <br /> có nói về tình yêu đôi lứa cũng chỉ để tô đậm thêm tình cảm chính trị, <br /> trách nhiệm công dân, ý thức cộng đồng. Đó là đặc điểm của nền văn <br /> học mang khuynh hướng sử  thi. Sóng  với tư  cách là bài thơ  tình yêu <br /> thuần túy, lập tức trở  thành bông hoa lạ  của vườn thơ  kháng chiến, <br /> báo hiệu sự ra đời của cái tôi cá nhân cá thể trong VH sau 1975.<br /> 2.2.2. Tích hợp VHS, hướng dẫn HS tìm hiểu đối tượng phản ánh trong  <br /> văn bản<br />     Đối tượng phản ánh trong văn bản có thể coi như một phương thức <br /> nghệ thuật (đối với văn bản nghệ thuật); như nội dung nghị luận (đối <br /> 8<br /> với văn bản nghị  luận) nhằm thể  hiện tư  tưởng, tình cảm, thái độ, <br /> mục đích của người viết. Đối tượng phản ánh có thể là sản phẩm của <br /> hứng thú thẩm mỹ; có thể  do yêu cầu nhiệm vụ; có thể  do mục đích <br /> riêng nào đó. Tìm hiểu đối tượng phản ánh nếu chỉ  chú ý hướng dẫn <br /> HS trả lời câu hỏi nó là gì, e rằng chưa đủ. Theo chúng tôi, cần hướng <br /> dẫn HS trả  lời được câu hỏi tại sao lại là nó mà không phải là đối <br /> tượng nào khác? Trả lời câu hỏi thứ nhất, ta chỉ cần bám sát đặc trưng <br /> văn học, đặc trưng thể  loại. Còn trả  lời câu hỏi thứ  hai, cần tích hợp <br /> với kiến thức văn học sử.<br /> Ví dụ<br /> ­ Phân tích hình tượng con sông Đà, cần cho HS hiểu Nguyễn Tuân <br /> chọn sông Đà với tính cách độc đáo: hùng vĩ đến hung bạo, thơ <br /> mộng đến trữ tình là do phong cách nghệ thuật của ông: không ưa  <br /> những gì bằng phẳng, nhợt nhạt, là nhà văn của những tính cách  <br /> phi thường, những phong cảnh tuyệt mĩ, của gió, bão, thác, ghềnh . <br /> Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà, cần thiết phải cho HS <br /> thấy, người lao động mới của Nguyễn Tuân không giống người lao <br /> động mới lạc quan, mạnh mẽ  giữa biển khơi như  ngư  dân trong <br /> Đoàn thuyền đánh cá  của Huy Cận, bởi Nguyễn Tuân luôn  tiếp  <br /> cận con người ở phương diện tài hoa nghệ sĩ.<br /> ­ Phân tích nội dung thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu trong <br /> văn bản Nguyễn Đình Chiểu – ngôi sao sáng trong văn học dân tộc  <br /> của Phạm Văn Đồng, không chỉ  trả  lời câu hỏi nội dung thơ  văn  <br /> yêu nước Nguyễn Đình Chiểu là gì mà còn hướng dẫn HS tìm hiểu <br /> vì sao Phạm Văn Đồng lại chọn Nguyễn Đình Chiểu mà không <br /> phải là Nguyễn Khuyến, Tú Xương, dù họ  đều là những đại biểu <br /> của văn học Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX. Rõ ràng, phải quay về <br /> những vấn đề  văn học sử  mà giúp HS lý giải. Đó là do bài viết  <br /> 9<br />  nhân   kỉ   niệm   75   năm   ngày   mất   của   Nguyễn   Đình   Chiểu;   do <br /> Nguyễn Đình Chiểu là người Nam Bộ; do thơ  văn yêu nước của <br /> Nguyễn Đình Chiểu đấu tranh trực diện kẻ thù, có sức mạnh cổ vũ <br /> nhân dân đứng lên chống Pháp; do bài viết hướng tới cổ  vũ động <br /> viên nhân dân Nam Bộ   đứng lên chống giặc cứu nước; do nền <br /> VHCM gắn với sự  nghiệp CM nên những con người phải là con <br /> người lịch sử, của sự  nghiệp đấu tranh ở  mũi nhọn tiên phong; do <br /> VH được xác định là vũ khí tinh thần nên phải mượn thơ  văn yêu  <br /> nước Nguyễn Đình Chiểu mà cổ vũ tinh thần yêu nước chống giặc <br /> của nhân dân. Lý giải được điều này, chúng ta cũng đồng thời giúp <br /> HS hiểu được ý nghĩa của trình tự  sắp xếp luận điểm trong bài  <br /> viết (thơ văn yêu nước ra đời sau nhưng được đẩy lên nói trước và <br /> Lục Vân Tiên ra đời trước lại đẩy xuống nói sau).<br /> ­ Phân tích nhân vật cô Hiền (Một người Hà Nội), cần cho HS hiểu <br /> được vì sao Nguyễn Khải chọn nv cô Hiền – một người HN, chứ <br /> không  phải người HN chung chung vì VH sau 1975 quan tâm đến <br /> con người cá nhân, đến các đề tài vĩnh hằng của đời sống (cái đẹp,  <br /> văn hóa).<br /> 2.2.3. Tích hợp VHS, hướng dẫn HS tìm hiểu nội dung tư tưởng văn bản<br />       Nội dung tư tưởng của văn bản là phần quan trọng mà người dạy <br /> cần hướng dẫn và người học cần lĩnh hội. Tuy nhiên, hiệu quả  của <br /> cả việc dạy của GV và việc học của HS phụ thuộc rất nhiều vào cách  <br /> tiếp cận nội dung đó. Tách rời văn bản ra khỏi các vấn đề văn học sử,  <br /> vô hình trung, chúng ta đã tách bộ  phận ra khỏi toàn thể, như  đã nói  <br /> trong phần thực trạng  ở trên. Do đó, bài giảng sẽ  dễ rơi vào hai cực:  <br /> hoặc sơ khoáng, hoặc tỉ mỉ, chi tiết. Sơ khoáng dẫn đến sự hời hợt và <br /> thói quen lười suy nghĩ; tỉ mỉ chi tiết mà không thấy khái quát dẫn đến  <br /> <br /> <br /> 10<br />  nặng nề  và quá tải. Chú ý tích hợp với VHS, ta sẽ  khắc phục được <br /> một cách đáng kể những tồn tại nêu trên.<br /> Ví dụ<br /> ­ Khi phân tích các văn bản Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài; Vợ nhặt của <br /> Kim Lân; Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành; Những đứa con trong  <br /> gia đình  của Nguyễn Thi, cần thiết phải cho HS thấy được: có một <br /> cảm hứng chung làm nên giá trị  nhân đạo mới mẻ  của VHCM đó là <br /> các nhà văn không chỉ cảm thông thương xót thân phận con người, lên <br /> án thế  lực bạo tàn chà đạp con người mà còn đặt niềm tin vào con <br /> người. Họ còn nhìn con người không chỉ như những nạn nhân đau khổ <br /> mà còn có cơ  hội và khả  năng trở  thành chủ  nhân vững vàng trong  <br /> cuộc sống. Đó cũng là điểm khác biệt cơ  bản giữa VH trước và sau  <br /> CM. Cụ thể:<br />       + Tô Hoài trong Vợ  chồng A Phủ tin vào khả  năng tự  giải phóng để <br /> đến   với CM của người lao động miền núi.<br /> + Kim Lân trong Vợ   nhặt tin vào cuộc sống tốt đẹp trong tương lai <br /> đối với những con người giàu khát vọng sống.<br /> + Nguyễn Trung Thành và Nguyễn Thi trong  Rừng xà nu  và  Những  <br /> đứa con  trong  gia  đình  tin  vào sự  tiếp  nối  và trưởng   thành không <br /> ngừng của các thế hệ CM.<br /> Lý giải thế nào về điều này nếu không tích hợp với VHS?: đó là do tư <br /> cách nhà văn chiến sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng; do sứ mệnh của  <br /> nền VH mới với sức mạnh động viên, cổ  vũ con người; là đặc điểm  <br /> của nền văn học CM – nền văn học hướng về  đại chúng với chủ  đề <br /> nổi bật: sự đổi đời của nhân dân, sự  phục sinh về tinh thần nhờ CM; <br /> đó còn là cảm hứng lãng mạn CM được viết bằng phương pháp sáng <br /> tác mới: pp sáng tác hiện thực XHCN...<br /> <br /> <br /> 11<br /> ­ Khi phân tích các văn bản sau 1975 như   Chiếc thuyền ngoài xa của <br /> Nguyễn   Minh   Châu;  Một   người   Hà   Nội  của   Nguyễn   Khải;  Hồn  <br /> Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ; Đò Lèn của Nguyễn Duy, <br /> cũng cần hệ  thống cho HS thấy có một cảm hứng mới trong VH sau <br /> 1975:  cảm   hứng   nhận   thức   lại   hiện   thực,   nhận   thức   mới   về   con  <br /> người. Cụ thể:<br /> + Nguyễn Duy trong Đò Lèn nhận thức lại về con người ngây thơ, ảo <br /> tưởng một thời.<br /> +   Nguyễn   Khải   trong  Một   người   Hà   Nội  nhận   thức   mới   về   con <br /> người: không thể nhìn con người bằng cái nhìn định kiến giai cấp mà <br /> phải nhìn ở chiều sâu văn hóa.<br /> + Nguyễn Minh Châu nhận thức về  hiện thực cuộc đời đa sự, con  <br /> người đa đoan nên cần có cái nhìn đa diện nhiều chiều...<br /> + Lưu Quang Vũ trong  Hồn Trương Ba, da hàng thịt, thể  hiện cảm <br /> hứng  giải thiêng, cảm hứng  nhận thức lại  về  con người bản năng, <br /> trần thế<br /> Lý giải những điều này, cần hướng dẫn HS tìm hiểu VHS sau 1975: <br /> do đời sống chuyển sang hòa bình, do nhu cầu của bạn đọc, do yêu <br /> cầu về  đổi mới (đổi mới là nhu cầu bức thiết, là vấn đề  có ý nghĩa  <br /> sống còn, như  tinh thần của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ  VI –  <br /> 1986) cũng như nhu cầu tự thân của người nghệ sĩ nên VH có sự vận <br /> động đổi mới trên tinh thần dân chủ  nhân văn: nhận thức mới hiện  <br /> thực (hiện thực phong phú phức tạp: màu đen và màu đỏ, ánh sáng và  <br /> bóng tối đan xen – Nguyễn Khải); quan niệm mới về con người (con <br /> người là sinh thể  phong phú, phức tạp) như  một cách đối thoại lại <br /> quan niệm về  hiện thực cũng như  nhận thức về  con người có phần  <br /> xuôi chiều, dễ  dãi  ở  giai đoạn VH trước. Lý giải như  thế, HS vừa  <br /> thấy được một cách khái quát, hệ thống các vấn đề của giai đoạn này  <br /> 12<br />  vừa thấy sự khác biệt với các tác phẩm ở giai đoạn trước, hiểu được <br /> sự khác nhau giữa VH trước và sau 1975.<br /> 2.2.4. Tích hợp VHS, hướng dẫn HS tìm hiểu hình thức nghệ thuật<br /> Hình thức nghệ thuật của mỗi văn bản là cách thể hiện nội dung kết tinh <br /> sức sáng tạo độc đáo của người nghệ  sĩ. Mỗi tác phẩm là một khám phá  <br /> về nội dung và một phát minh về hình thức (Lê – ô – nít Lê – ô – nôp). Tuy <br /> vậy, văn học luôn tồn tại như  một quá trình, theo những quy luật đặc  <br /> trưng. Một trong những quy luật đó là quy luật tiếp nhận sự tác động của  <br /> đời sống lịch sử. Cho nên, mới có câu Thời đại nào, văn học  ấy. Và, mỗi  <br /> trang văn đều soi bóng thời đại mà nó ra đời (Tô Hoài). Tích hợp VHS, ta <br /> không chỉ  giúp HS thấy nội dung tác giả, nội dung thời đại mà còn hiểu <br /> được nghệ thuật mang nét riêng của mỗi tác gia, mỗi thời đại văn học. <br /> ­ Tìm hiểu  thể  thơ  tự  do, bút pháp siêu thực tượng trưng  trong bài Đàn  <br /> ghita của Lorca, người dạy giúp người học thấy một đặc điểm thơ và nhà <br /> thơ Thanh Thảo: thơ ông là tiếng nói của người trí thức nhiều trăn trở, là <br /> người đi tiên phong trong công cuộc đổi mới thơ  ca sau 1975 nên Thanh  <br /> Thảo muốn thơ ca phải có cách biểu đạt mới mẻ (câu thơ tự do với nhịp <br /> điệu bất thường, mở  đường cho cơ  chế  liên tưởng phóng khoáng, xây <br /> dựng những thi  ảnh mới mang đến nguồn mĩ cảm mới mẻ  cho thơ  hiện  <br /> đại). Qua đó, cũng thấy được sự vận động của thơ Việt sau 1975.<br /> ­ Tìm hiểu  kết cấu đối đáp, lối xưng hô  mình ­ ta  trong  Việt Bắc,  đối  <br /> thoại tâm tình, chất liệu dân gian trong Đất nước  đều xuất phát từ  đặc <br /> điểm cũng như  sứ  mệnh của văn học mới: nền văn học hướng về  đại <br /> chúng nên VH phải tìm về  những hình thức nghệ  thuật quen thuộc của <br /> nhân dân trong kho tàng văn học truyền thống; sứ mệnh động viên, cổ vũ  <br /> quần chúng CM nên phải có cách nói mềm mại để chính trị mà không khô  <br /> khan, dễ lay thức lòng người.<br /> <br /> <br /> 13<br /> ­ Tìm hiểu ngôn ngữ  hào hùng, tráng lệ; giọng điệu mang chất tráng ca <br /> của văn học CM đều do đặc điểm của cả nền VH mang khuynh hướng sử <br /> thi.<br /> ­ Tìm hiểu hình  ảnh khỏe khoắn, tươi mới, trẻ  trung và luôn vận động <br /> theo hướng tích cực, hướng tới sự  sống, ánh sáng và tương lai trong văn <br /> học kháng chiến đều do cảm hứng lãng mạn cách mạng; đều được nhìn <br /> bằng nhãn quan của nhà văn chiến sĩ ...<br /> Trên đây là kết quả  một số  khảo sát và định hướng của chúng tôi trong <br /> việc tích hợp VHS, hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản trong chương trình <br /> Ngữ  Văn 12. Những kết quả  này chúng tôi sẽ  dùng làm cơ  sở  để  tiến  <br /> hành đề xuất phương pháp, thiết kế giáo án thực nghiệm.<br /> IV. THỰC NGHIỆM<br /> 1. Giáo án thực nghiệm<br /> <br />    MỘT NGƯỜI HÀ NỘI<br /> <br />  Nguyễn Khải<br /> Thời gian: 2 tiết – 12 Văn 2<br /> Ngày soạn: 6/9. Ngày dạy: 7, 10/9/2015<br /> <br /> <br /> Mục tiêu cần đạt<br /> <br /> Biết tìm kiếm, chọn lọc và xử  lí các thông tin liên quan đến ngữ <br /> cảnh văn bản (Khái quát VHVN từ CM tháng 8 đến hết thế kỉ XX); <br /> qua tài liệu tham khảo và Internet.<br /> Biết hợp tác với bạn bè trong tìm kiếm thông tin.<br /> Hiểu nội dung, ý nghĩa tác phẩm (Cảm nhận vẻ  đẹp Hà Nội, văn <br /> hoá Hà Nội thông qua hình tượng nhân vật cô Hiền, giá trị  truyền <br /> thống gia đình)<br /> <br /> 14<br />  Biết cách đọc hiểu một văn bản văn xuôi tự sự sau 1975<br /> Biết  ứng dụng kiến thức kĩ năng đọc hiểu văn bản trong đời sống <br /> thực tiễn.<br /> Hướng dẫn HS chuẩn bị bài ở nhà<br /> 1. Hệ  thống những nét chính về  đặc điểm VHVN 1945 ­ 2000, đặc <br /> biệt là những đặc điểm của văn học sau 1975 (sự  vận động theo <br /> tinh thần dân chủ ở các phương diện: đề  tài, cảm hứng, nhận thức <br /> hiện thực, quan niệm về con người, nghệ thuật trần thuật...)<br /> 2. Tìm   hiểu  những  nét   chính  trong  phong  cách   nghệ   thuật  Nguyễn <br /> Khải.<br /> 3. Tích hợp với câu 1 và 2, chia bố cục, trả lời câu hỏi SGK. <br /> Hướng dẫn HS trên lớp<br /> HOẠT ĐỘNG CƠ BẢN <br /> Hoạt động của GV và HS Kiến thức cần đạt<br /> Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu tác  I.Tác giả<br /> giả 1.Vị  trí: Nguyễn Khải thuộc số những cây <br /> ? Theo dõi phần Tiểu dẫn, nêu những nét cơ  bút hàng đầu của văn xuôi VN từ  sau CM <br /> bản quan trọng về tác giả? tháng Tám, hành trình sáng tác của Nguyễn <br /> GV hướng  dẫn hs nắm những  điểm  đáng  Khải tiêu biểu cho sự  vận động của văn <br /> chú ý về vị trí, đặc điểm văn phong. học dân tộc trong hơn nửa thế kỉ qua.<br /> GV   mở   rộng:  Muốn   hiểu   con   người   thời   2. Đặc điểm văn phong<br /> đại  với tất cả những cái hay cái dở của họ,   ­ Xông xáo, bám sát đời sống, nổi bật với <br /> nhất là muốn hiểu cách nghĩ của họ, cuộc   khả  năng phát hiện vấn đề, phân tích tâm <br /> sống   tinh   thần   của   họ,   phải   đọc   Nguyễn   lý sắc sảo. <br /> Khải (Vương Trí Nhàn). ­ Trước 1978 ngả  về  khuynh hướng chính <br /> luận; <br /> ­   Sau  1978  ngả   sang  khuynh  hướng   triết <br /> <br /> 15<br />  luận.<br /> Hoạt   động   2:   Hướng   dẫn   HS   tìm   hiểu  II.Tác phẩm<br /> chung về tác phẩm 1. Tìm hiểu chung <br /> HS   trình   bày   hiểu   biết   về   xuất   xứ,   hoàn  a. Xuất xứ: Hà Nôi trong mắt tôi.<br /> cảnh  b. Hoàn cảnh: 1990<br /> VH   có   sự   vận   động:   đề   tài,   cảm   hứng, <br /> nhận   thức   hiện   thực,   quan   niệm   con <br /> (Tích hợp kiến thức VHS, hướng dẫn HS  người, nghệ thuật thể hiện. Một người Hà <br /> tìm hiểu hoàn cảnh ra đời) Nội tiêu biểu cho sự vận động đó.<br /> c. Đề  tài: Hà Nội là đề  tài và nguồn cảm  <br /> hứng quen thuộc của nghệ thuật cổ kim<br /> ­ Âm nhạc: Văn Ký, Nguyễn Đình Thi, Phú <br /> GV gợi dẫn  để  tạo không khí và tâm thế  Quang, Trọng Đài ...<br /> vào bài. ­ Hội họa:  Phố Phái<br /> ­ Văn học<br /> ?Hà Nội là đề tài và cảm hứng như thế nào  + Ca  dao:  Rủ  nhau...;  Gió đưa ...;  Nước  <br /> trong nghệ thuật?  sông Tô ...; Chẳng thơm ...<br /> + Truyền thuyết: Sự tích Hồ Gươm, <br /> +   Thơ:   Bà   Huyện   Thanh   Quan;   Nguyễn <br /> Đình Thi; Nguyễn Duy<br /> =>   Viết   về   một   đề   tài   đã   quen,   nhiều <br /> người viết hay, Nguyễn Khải làm cách nào <br /> để tạo dấu ấn riêng?<br /> d. Bố cục: tự nó chia làm 7 đoạn.<br /> ­ Đoạn 1: Giới thiệu nv<br /> Tổ  chức cho HS đọc và hướng dẫn chia bố  ­ Đoạn 2: Nv cô Hiền những năm đầu gp<br /> cục tác phẩm. ­ Đoạn 3: Nv cô Hiền những năm sau gp<br /> ­ Đoạn 5: Nv cô Hiền những năm c. Mĩ<br /> 16<br />  ­ Đoạn 6: Nv cô Hiền những năm sau 75<br /> ­ Đoạn 7: Nv cô Hiền những năm đổi mới.<br /> e. Cốt truyện  đơn giản, kể  theo diễn tiến <br /> Từ bố cục, nhận xét về mạch truyện và cốt  thời   gian,   ít   biến   cố,   sự   kiện,   hầu   như <br /> truyện? không có xung đột; tổ  chức thành các tình <br /> huống nhận thức ­> phẩm chất nhân vật <br /> bộc lộ, hiểu hơn về  người, về  đời và về <br /> chính bản thân mình.<br /> Hoạt động 3: Hướng dẫn đọc hiểu cụ thể 2. Đọc hiểu<br /> HS đọc đoạn 1 và trả lời câu hỏi a.  Đoạn 1: Giới thiệu nhân vật<br /> ­ Giới thiệu nhân vật qua quan hệ họ  hàng,  ­ Quan hệ : chị em đôi con dì với mẹ già nv <br /> người  kể  chuyện xưng tên Khải – cái tôi  tôi ­> Người thật, việc thật ­> tạo độ  tin <br /> tiểu   sử   thể   hiện   sự   khác   biệt   người   kể  cậy cao, có ý nghĩa tô đậm cái tôi tiểu sử,  <br /> chuyện trong VH 1945 ­ 1975 ?  (Tích hợp  cái tôi tự  truyện, nhằm xác lập tư  cách cá <br /> VHS, hướng dẫn HS tìm hiểu sự  khác biệt  nhân, khác hẳn cái tôi tác giả phát ngôn trên <br /> ở  phương  diện tư  cách phát ngôn của tác  tư cách đại diện cộng đồng như VH trước <br /> giả giữa hai giai đoạn VH) 1975<br /> ­ Gia đình ở lại Hà Nội suốt chín năm đánh  <br /> Pháp. Lý do: con nhỏ, không thể xa HN.  <br /> ­ Nhân vật cô Hiền còn được giới thiệu qua  => cô Hiền là người có tình yêu và sự  gắn <br /> những chi tiết nào? Điều đó giúp ta hiểu gì  bó thiết tha với HN.  <br /> về nhân vật? ­ Nơi ở: rộng rãi<br /> ­ Mặc: sang trọng<br /> ­ Ăn : không giống số đông.<br /> => tầng lớp thượng lưu, sang trọng, quý <br /> phái, sống đẹp và có điều kiện, có ý thức <br /> ? Nv người cháu có suy nghĩ, tâm trạng, thái  sống đẹp, sống sang,  không giống với số <br /> <br /> 17<br /> độ gì? đông.<br /> ­ Nhân vật tôi:<br /> + lo<br /> ?Khi nói về  cuộc sống cô Hiền, người kể  + nghi ngại <br /> chuyện   dùng   nghệ   thuật   gì?   Ngôn   ngữ?  +  khó chịu, <br /> giọng điệu?Tác dụng của nó? Tác giả  dùng nghệ  thuật đối lập với cách <br /> sinh   hoạt   của   mình.   Ngôn   ngữ   tự   nhiên, <br />   suồng sã, giọng vừa có chút mỉa mai, chế <br /> GV lưu ý HS: người kể nhớ lại những ngày  giễu lối sống kiểu cách rườm rà không phù <br /> đó,   mình   đã   từng   nghĩ   thế.   Vậy   chi   tiết,  hợp số đông.<br /> giọng điệu đó còn thể hiện điều gì? =>Cách nói vừa có chút hóm hỉnh, tự  trào <br /> về sự ấu trĩ của mình một thời khi lầm lạc <br /> không  định giá  được   các  giá trị  sống,  ko <br /> hiểu được một điều: cái ăn thì nuôi phần <br /> xác, còn cách ăn mới là thể  hiện sự  sống <br /> phần hồn, là văn hóa. Sự  lầm lạc  ấy có <br /> GV hướng  dẫn HS tổng hợp:  cách nói tự  nguyên nhân là nhìn con người bằng định <br /> trào về  cách nhìn con người thể  hiện đặc  kiến giai cấp.<br /> điểm gì của VH sau 1975? (Tích hợp VHS,  => Do đó, chi tiết có ý nghĩa như  một sự <br /> hướng   dẫn   HS   tìm   hiểu   cảm   hứng   nhận  phản tỉnh của cái tôi sau 1975 trong việc <br /> thức mới  về  hiện thực, nhận thức lại về  nhận   thức   lại,   nhận   thức   mới   về   hiện <br /> con người bằng ý thức phản tỉnh) thực, về  con người cũng là về  chính bản <br /> thân mình. <br /> b. Đoạn 2: Nhân vật cô Hiền những năm  <br /> vừa giải phóng – 1954.<br /> ?Những   năm   vừa   giải   phóng   thủ   đô,   tâm  ­ Tâm trạng của chúng tôi: vui<br /> trạng mọi người? Tâm trạng cô Hiền? Vì  ­ Người HN – cô Hiền không vui. Lý do:<br /> sao có tâm trạng đó? + Nói hơi nhiều, vui hơi nhiều, phải lo làm  <br /> 18<br />  ăn chứ?<br /> +   CP   can   thiệp   vào   nhiều   việc   của   dân <br /> (Chuyện chị vú)<br /> ­>Cô   Hiền   là   người   điềm   tĩnh,   tỉnh   táo, <br /> ?Qua đó, cô Hiền là người như thế nào? thực tế. Không dễ bị những giá trị tức thời, <br /> những hào quang hiện tại làm lóa mắt, vui <br /> say. Nhân vật đồng thời là người tự trọng, <br /> bản lĩnh, luôn làm chủ  những giá trị  cuộc <br /> sống của mình.  <br /> ­>   Câu   chuyện   vợ   chồng   chị   vú   với   gia <br /> đình cô Hiền có ý nghĩa:<br /> ? Tác giả  kể  câu chuyện chị  vú nhằm mục  + Ngầm khẳng định một điều: đó là mối <br /> đích gì? quan hệ  tốt lành, chủ  cần tớ, tớ  cần chủ;  <br />   có ân tình, có chung có thủy => không phải <br /> cứ  tư  sản là bóc lột, xấu xa, có một thứ <br /> tình cảm vượt lên tình chủ  tớ,  ấy là tình <br /> người, lẽ  sống làm người => thay cái nhìn <br /> định kiến giai cấp bằng cái nhìn nhân loại<br /> + Thực hiện môt cách trần thuật mới: đặt <br /> ?Sự   vận   động   nào   của   VH   sau   1975   thể  một sự  việc dưới nhiều góc nhìn, hệ  quy <br /> hiện qua cách đặt một sự  việc dưới nhiều   chiếu (chúng tôi, người HN, cô Hiền, chị <br /> điểm nhìn? (Tích hợp VHS, hướng dẫn HS  vú   với   nhiều   vai:   người   kháng   chiến, <br /> tìm hiểu nghệ thuật trần thuật) người   ở   lại,   người   làm   thuê   ..)   =>hiện <br /> thực   phong   phú,   đa   chiều,   tăng   tính   dân <br /> chủ.<br /> c. Đoạn 3: Nhân vật cô Hiền những năm  <br /> cải tạo công thương 1956<br /> ­  Cô Hiền:  Có bộ  mặt tư  sản, cách sống  <br /> 19<br /> ?Trong cuộc trò chuyện với người cháu, cô  tư  sản nhưng không bóc lột ai thì thành tư  <br /> Hiền khẳng định điều gì ?Lời khẳng định  sản làm sao được. Chứng minh:<br /> ấy có cơ sở nào? + Nhà: do tiền chú viết sách (bằng trí tuệ <br /> sang trọng).<br /> + Chồng: không làm ông chủ<br /> + Mưu sinh: bằng sức lao động của cả nhà<br /> =>   không   bóc   lột   ai   mà   vẫn   sống   đàng <br /> hoàng, ung dung, dư dả.<br /> ? Nhân vật người cháu đánh giá người cô  => Người cháu đánh giá qua gương mặt, cô <br /> qua yếu tố  nào? Có gì khác với người cô?  nhìn   vào   bản   chất   lối   sống,   nhân   cách; <br /> Hai cách  nhìn  đó  phản  ánh  đặc  điểm nào  cháu nhìn bề ngoài, cô nhìn sâu bên trong = <br /> của VH sau 1975? sự phá sản của cái nhìn định kiến giai cấp.  <br /> (Tích   hợp   VHS,   hướng   dẫn   HS   tìm   hiểu  Cháu nhìn bề  ngoài, kết luận là tư  sản => <br /> quan niệm con người sau 1975) không ghi cô vào lý lịch – một kiểu đoạn <br /> tình => cái nhìn giai cấp không chỉ làm cho  <br /> ta không hiểu được con người mà còn có <br /> nguy cơ  làm băng giá những quan hệ  lẽ  ra <br /> nồng ấm tình họ hàng máu mủ.<br /> d. Đoạn 4: Nhân vật cô Hiền những năm  <br /> chống Mỹ<br /> GV hướng dẫn Hs tìm hiểu nh©n vËt c« Thu xếp việc nhà<br /> HiÒn qua viÖc thu xÕp viÖc nhµ ­  Hôn nhân: không hứa hẹn với đám văn <br /> ?ViÖc h«n nh©n? nhân thi sĩ, không lấy một ông quan nào mà <br /> chọn một ông giáo khiến cả  Hà Nội phải  <br /> kinh ngạc.  Họ  kinh ngạc  vì họ  nghĩ theo <br /> thói thường, nhân vật cô Hiền đã vượt lên <br /> thói thường ấy: không lãng mạn viển vông, <br /> ?Sinh con?<br /> không cơ hội tính toán.<br /> 20<br />  ­  Sinh   con:   Giữa   lúc   vẫn   nặng   nề   quan <br /> niệm trời sinh  voi sinh cỏ; một con  một  <br /> của   ai   từ,   đông   cội   ấm   cành,   lắm   con <br /> nhiều phúc => ko tin trời sinh voi sinh cỏ,  <br /> nên: sinh ít, trách nhiệm nuôi con để con tự <br /> lập= tự  trọng = ko sống bám vào ai, dù đó <br /> ?ViÖc qu¶n lý gia ®×nh?<br /> là anh chị em ruột.<br /> - ViÖc qu¶n lý gia ®×nh: làm nội tướng <br /> ko phải để  thể  hiện uy quyền, hưởng thụ <br /> mà để xây tổ ấm.<br /> Phª ph¸n ngêi ch¸u, coi viÖc b×nh ®¼ng<br /> nam n÷ lµ b¾t nguån tõ thiªn chøc cña<br /> ngêi phô n÷, nªn rÊt hiÖn ®¹i nhng còng<br /> ?ViÖc d¹y con? lóc nhá, khi lín?<br /> rÊt b×nh dÞ nh mét ch©n lý tù nhiªn,<br /> gi¶n dÞ.<br /> ­ ViÖc d¹y con:<br /> + Lóc nhá: d¹y ¨n, uèng, c¸ch cÇm b¸t,<br /> móc canh, nãi chuyÖn trong b÷a ¨n-><br /> chuyÖn v¨n ho¸, chuyÖn lµm ngêi mµ<br /> h¹t nh©n cña nã lµ lßng tù träng.<br /> + Lóc lín: t«n träng sù lùa chän cña con,<br /> d¹y con sù lùa chän mµ c¸i chuÈn cho<br /> sù lùa chän lµ lßng tù träng( tù träng lµ<br /> kh«ng sèng Ých kØ, hëng sù hi sinh cña<br /> b¹n bÌ, tù träng dÉn ®êng ®Õn ý thøc<br /> tr¸ch nhiÖm c«ng d©n, tr¸ch nhiÖm víi<br /> ®Êt níc. Lßng yªu níc ®îc b¾t nguån tõ<br /> pc tù nhiªn, ch©n thËt, xa l¹ víi nh÷ng g×<br /> <br /> 21<br />  ån µo, gi¶ t¹o)<br /> ?Việc tổ chức bữa tiệc có ý nghĩa gì? Lµ ngêi b¶n lÜnh, trung thùc, lu«n d¸m<br /> lµ m×nh, giµu tù träng<br /> e. Đoạn 5: Nhân vật cô Hiền những năm  <br /> đất nước thống nhất<br /> - Cô Hiền: mỗi tháng đều tổ  chức bữa ăn <br /> bè bạn<br /> +   Thành   phần:   cựu   công   dân   Hà   Nội, <br /> những tên tuổi thành danh đất kinh kì<br /> + Trang phục<br /> GV tổ  chức  cho HS  làm  việc nhóm, thảo  + Mục đích: không phải cốt để  cải thiện, <br /> luận:  Trong bữa tiệc, nhân vật tôi và Dũng  ăn tươi hay tụ tập mà là một cách để nhắc <br /> nói những gì? Hệ thống, đối chiếu và nêu ý  nhở  nhau đừng quên mình là ai, đừng quên <br /> nghĩa.  (Tích hợp VHS, hướng dẫn HS tìm  nếp sống, nếp người rất dễ  bị  cuộc sống  <br /> hiểu nét mới trong nghệ thuật trần thuật sau  xô bồ  sặc mùi lính tráng  làm tàn phai mai <br /> 1975) một.<br /> ­ Tôi và Dũng:<br /> Tôi Dũng<br /> ­ Nói về tp Sài Gòn  ­ Suy nghĩ về  việc <br /> to hơn, đẹp hơn Hà  > 600 chàng trai  ưu <br /> Nội. tú   ra   đi   mà   trở   về <br /> ­   Người   Sài   Gòn  còn có 40 người<br /> lịch   sự,   nhã   nhặn  ­ Về  mẹ  Tuất: đau <br /> hơn người Hà Nội đớn   tột   cùng   (níu <br /> chặt   cánh   tay;   run <br /> bần   bật;   nói   run <br /> rẩy)   nhưng   bình <br /> tĩnh, bản lĩnh, nhân <br /> <br /> 22<br />  hậu, bao dung = vẻ <br /> đẹp người Hà Nội<br /> =>Dũng là hậu thân <br /> của cô Hiền, là vẻ <br /> đẹp   nối   dài   của <br /> người Hà Nội (tinh <br /> tế,   nhân   hậu,   sâu <br /> sắc)<br /> Nhìn vẻ bề ngoài Nhìn sâu bên trong<br /> Nói chuyện vui Nói   chuyện   ko <br /> được vui<br /> Hời hợt Sâu sắc<br /> Đắc   thắng  của   kẻ  Suy   tư   về   cái   giá <br /> thắng trận phải trả  của người <br /> ?Trong nh÷ng n¨m ®Êt níc ®æi míi, nv<br /> trong cuộc<br /> c« HiÒn cã nh÷ng thay ®æi vµ cã nh÷ng => đặt một sự việc dưới nhiều góc nhìn<br /> ®iÒu v÷ng bÒn? §ã lµ nh÷ng ®iÒu g×?  <br /> Sù v÷ng bÒn Êy nãi lªn ®iÒu g×? g. Đoạn 6: Nv c« HiÒn nh÷ng n¨m ®Êt<br /> níc ®æi míi<br /> - Hoµn c¶nh ®· ®æi: chó mÊt, c¸c em<br /> ®· lín vµ b¾t ®Çu giµ. C« ®· yÕu<br /> nhiÒu, giµ h¼n Nhng vÉn kh«ng ph¶i lµ<br /> ngêi l¹c thêi: ngêi cña h«m nay, thuÇn<br /> tuý HN, kh«ng pha trén-> hiÖn th©n cho<br /> c¸i ®Ñp tinh hoa v¨n ho¸ HN. BiÓu hiÖn:<br /> + N¬i tiÕp kh¸ch: b×nh phong, xa l«ng<br /> gô, sËp gô, tñ chïa, lä men, l h¬ng, ®Üa<br /> hÊp s©m<br /> +C¸ch ®ãn tÕt: lau b¸t sø ®ùng hoa thuû<br /> tiªn.TÊt c¶ trong tiÕt xu©n HN ma l©y<br /> 23<br />  r©y chØ ®ñ Èm ¸o chø kh«ng ít ¸o->nv<br /> ngêi kÓ thÌm ë l¹i hëng thªm c¸i tÕt HN.<br /> ->c« HiÒn lµ hiÖn th©n cña v¨n ho¸:<br /> lÞch l·m sang träng, cæ kÝnh quý ph¸i<br /> vµ tinh tÕ. NghÖ thuËt ®èi lËp víi chi<br /> tiÕt d©n HN kh«ng biÕt mua thuû tiªn,<br /> ? Thái độ  trước cuộc đời của nhân vật cô  mµ cã mua còng kh«ng biÕt gät tØa-><br /> khác nhân vật cháu như  thế  nào? Qua đó,  gi÷a lèi sèng x« bå, å ¹t,vô lîi víi lèi sèng<br /> hiểu gì về đổi mới của VH sau 1975? ( Tích  b×nh tÜnh, ung dung, thanh th¶n, sang<br /> träng vµ tinh tÕ.<br /> hợp VHS, hướng dẫn HS tìm hiểu cách nhìn <br /> + Th¸i ®é víi cuéc ®êi:<br /> hiện thực của VH sau 1975)<br /> Nv tôi Cô Hiền<br /> Nhìn   HN   ở   phần  Phần hồn<br /> xác<br /> Người HN đi đứng,  Cây si đền NS<br /> nói năng<br /> Nông nổi Sâu sắc<br /> Thiển cận Giỏi<br /> Tự cao Khiêm tốn<br /> Cạn hẹp Rộng lượng<br /> Nghi ngờ Tin tưởng<br /> Già nua cằn cỗi Trẻ   trung   vì   luôn <br /> gắn với thời cuộc<br /> <br /> => Là người ung dung, réng lîng vµ giµu<br /> tin tëng khi nh¾c ®Õn chuyÖn c©y si<br /> cæ thô -> niÒm tin vµo sù tuÇn hoµn<br /> bÊt diÖt cña vò trô, lÏ ho¸ sinh cña t¹o<br /> vËt vµ sù vÜnh h»ng cña vÎ ®Ñp HN.<br /> Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tổng kết NiÒm tin ®ã còng lµ niÒm tin cña nv<br /> ch¸u göi vµo.<br /> <br /> 24<br /> GV hướng dẫn HS hệ thống, khái quát Tæng kÕt<br /> ?Qua hÖ thèng sù kiÖn, dùng ch©n - §Æt n