SKKN: Vài ý giúp học sinh nắm vững cách gõ đệm theo tiết tấu, nhịp, phách khi hát.

Traàn Thò Thuyù Mô                                                                               Tieåu hoïc Ñònh <br /> An I<br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> VÀI Ý GIÚP HỌC SINH NẮM VỮNG CÁCH GÕ ĐỆM THEO <br /> TIẾT TẤU, NHỊP, PHÁCH KHI HÁT.<br /> A / MỞ ĐẦU: <br /> Đất nước ta đang chuyển dần sang thời kì thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại <br /> hoá đất nước và hội nhập quốc tế. Văn kiện Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam  <br /> nhiều khoá đã nhấn mạnh : "Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài <br /> và phát huy nguồn nhân lực to lớn của con người Việt Nam là nhân tố  quyết định <br /> thắng lợi của công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước"<br /> Vì vậy mà mục tiêu của giáo dục nước nhà là hướng tới việc đào tạo những  <br /> con người phát triển toàn diện về đức, trí, lao, thể, mĩ. Nhằm hướng tới những con  <br /> người lao động chủ  động linh hoạt, sáng tạo, sẵn sàng thích  ứng với xã hội đang  <br /> từng ngày đổi thay.<br /> Ở bậc tiểu học hiện nay Bộ Giáo Dục đã quy định dạy đủ 9 môn bắt buộc  và <br /> môn Âm nhạc là một trong những môn học không thể thiếu trong quá trình giáo dục <br /> toàn diện, cân đối hài hoà cho các em học sinh. Bởi vì âm nhạc là nhu cầu thiết yếu  <br /> trong đời sống tinh thần của mỗi con người nói chung và ở  trẻ em nói riêng. Trẻ em  <br /> tham gia ca hát là được tự hoạt động để  nhận thức thế giới xung quanh và bản thân <br /> mình. Từ hình tượng âm nhạc của bài hát, bản nhạc có tác động rất nhiều vào cảm <br /> xúc của các em. Từ đó giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc thẩm mĩ, trí tưởng tượng.  <br /> Thông qua nội dung bài hát các em thêm yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước, yêu <br /> truyền thống, bản sắc dân tộc con người Việt Nam. Học sinh tiểu học rất nhạy cảm  <br /> với âm thanh , nhịp điệu, tiết tấu. Trẻ em thích được hoạt động và tự  biểu hiện. Từ <br /> việc nghe hát, nghe nhạc, tập hát và biết được một số  kiến thức phổ  thông về  âm  <br /> nhạc….Tất cả  những điều đó sẽ  tạo thành một trình độ  văn hoá tối thiểu để  góp  <br /> phần cùng các  môn học khác giáo dục nhân cách con người.<br /> Qua nhiều năm được phụ trách giáo dục môn Âm nhạc bản thân tôi nhận thấy <br /> rằng học sinh trường tôi còn lúng túng chưa phân biệt được từng cách gõ đệm theo  <br /> tiết tấu, theo nhịp, theo phách khác nhau như thế nào trong một bài hát cụ thể. Chính <br /> vì điều đó mà các em hát và sử  dụng cách gõ đệm còn tuỳ  tiện lúc nhanh, lúc chậm <br /> dẫn đến việc hát sai giai điệu của bài hát. Vì thế mà học sinh rất e ngại khi đứng hát  <br /> trước đám đông, do sợ  mình hát sai, sợ  các bạn chê cười. Bởi thế  mà làm giảm đi  <br /> phần nào khả năng biểu hiện năng lực học tập âm nhạc của bản thân mình.<br /> Khi giáo viên giới thiệu các kiểu gõ đệm  theo tiết tấu, gõ theo nhịp, gõ theo  <br /> phách thì các em hiểu rất mơ  hồ  bởi vì những từ  đó rất trìu tượng với lứa tuổi của  <br /> học sinh tiểu học.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 1<br /> Traàn Thò Thuyù Mô                                                                               Tieåu hoïc Ñònh <br /> An I<br /> Hơn nữa  điều kiện ở nơi các em đang sinh sống, việc tiếp cận với những bài <br /> hát cho thiếu nhi còn hạn chế. Ít em xem ti vi, nghe đài, băng đĩa về  những bài hát <br /> dành cho lứa tuổi thiếu nhi mà chủ yếu là xem nhiều về phim hoạt hình, xem đĩa siêu  <br /> nhân….thời gian dạy hát ở nhà trường chỉ được phân bố 1 tiết/ tuần. Do sự phát triển  <br /> trí tuệ  chưa hoàn chỉnh, tâm lứa chưa  ổn định nên  ở  lứa tuổi này các em dễ  thuộc  <br /> nhưng lại rất hay quên. Có thể là tiết trước dạy các em nhưng tiết sau hỏi lại thì các  <br /> em đã quên, mà trong một tuần chỉ có một tiết Âm nhạc trong 35 đến 40 phút. Vậy  <br /> làm thế  nào mà để  giúp học sinh biết cách " vỗ  bài" đúng tiết tấu, đúng nhịp, đúng <br /> phách khi hát. Mà những điều trên là cơ sở làm nền tảng cho việc hát đúng giai điệu  <br /> của bài hát. Đó là điều trăn trở của bản thân tôi mỗi khi lên lớp.<br /> Từ  những điều trăn trở  đó bản thân tôi luôn tìm tòi , nghiên cứu, tìm ra cách <br /> giảng dạy học sinh nắm vững cách gõ đệm theo tiết tấu, gõ theo nhịp, gõ theo phách  <br /> trong bất cứ bài hát nào. " Vài ý giúp học Tiểu học nắm vững cách gõ đệm theo tiết  <br /> tấu, theo nhịp, theo phách khi hát". Đó là sáng kiến nhỏ  để  góp phần vào dạy học <br /> mang tính thiết thực hơn nhằm mang lại hiệu quả cao trong mỗi giờ lên lớp.<br /> B. NỘI DUNG CỤ THỂ:<br /> Bước vào năm học mới khi được sự phân công của Ban Giám Hiệu cho tôi phụ <br /> trách các khối lớp, từ khối 1 đến khối 5 ở điểm chính và 1 lớp ở điểm lẻ. Trong mỗi  <br /> khối lớp có rất nhiều đối tượng học sinh khác nhau, có lớp học 2 buổi/ ngày, 1 buổi/ <br /> ngày. Vì thế  mà trình độ  học sinh không đồng đều. Cho nên việc tiếp thu bài  ở  các <br /> em cũng rất khác nhau.<br /> Bản thân luôn tìm tòi học hỏi qua sách, báo, đài, phương tiện thông tin đại <br /> chúng…..Từ  đó chọn lọc các cách dạy cụ  thể  phù hợp với đặc điểm học sinh địa <br /> phương. Tìm tòi sáng tạo những trò chơi âm nhạc phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu  <br /> học, lôi cuốn lòng yêu thích giúp các em tham gia tích cựa vào môn học.<br /> ­ Giáo viên luôn hoà mình với học sinh tạo sự gần gũi giữa thầy và trò. Tạo cho <br /> không khí lớp học thoải mái, không gò bó để các em được tự nhiên bộc lộ  phát triển  <br /> khả năng biểu hiện năng khiếu của mình .<br /> Các hoạt động dạy dành cho từng đối tượng học sinh được thể  hiện rõ trên  <br /> giáo án. Luôn đan xen và tổ chức nhiều hình thức gõ đệm trong một tiết.<br /> ­ Sử dụng những nhạc cụ gõ đa dạng phù hợp với nội dung của từng bài, cho  <br /> học sinh xem các hình nốt nhạc và giá trị  của các nốt được liệt kê vào bảng phụ   ở <br /> góc học tập thường xuyên (với các lớp 3, 4, 5) để  rèn cho học sinh nhớ  những nốt <br /> nhạc và giá trị của mỗi hình nốt. <br /> Với lớp 1 và 2 các em chưa nhận biết hình nốt và giá trị của các nốt trắng, nốt <br /> đen, nốt móc đơn, dấu lặng đơn, dấu lặng đen. Mà với lứa tuổi ở lớp này chỉ yêu cầu  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 2<br /> Traàn Thò Thuyù Mô                                                                               Tieåu hoïc Ñònh <br /> An I<br /> hát đúng giai điệu theo phương pháp truyền miệng của giáo viên. Các em biết gõ tiết <br /> tấu, gõ nhịp là thông qua giáo viên với các thao tác đó học sinh bắt chước theo giáo  <br /> viên.<br /> Ví dụ: Bài   " Quê hương tươi đẹp" dân ca Nùng.<br /> Trước khi dạy hát cho học sinh giáo viên cho các em đọc lời ca theo tiết tấu 1­2 <br /> lần. Sau đó giáo viên dạy cho học sinh hát rồi hướng dẫn các em các cách gõ đệm,  <br /> với bài này thì giáo viên sử dụng cách gõ đệm theo phách và gõ đệm theo tiết tấu đã  <br /> được viết sẵn vào bảng phụ trên khuông nhạc chia làm  2 cách gõ đệm khác nhau.<br /> *Gõ theo tiết tấu:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> *Gõ đệm theo phách:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Mỗi  nốt trên khuông nhạc giáo viên đã đánh dấu x vào từ được gõ trong ô nhịp. <br /> Giáo viên chỉ  định cho học sinh là gõ vào những tiếng  ở  bài hát trên chứ  không giải  <br /> thích là vì sao. Vì nếu giải thích thì học sinh sẽ không hiểu gì mà còn làm cho các em <br /> lúng túng hơn. Vì vậy mà giáo viên chỉ định áp đặt bằng dấu x tiếng nào được đánh  <br /> dấu x ở dưới thì phần gõ của hai thanh phách sẽ rơi vào những tiếng đó. Sau đó giáo  <br /> viên yêu cầu học sinh nhận xét về hai cách gõ của câu hát trên, bài trên.<br /> Giáo viên nêu cách gõ đệm theo tiết tấu là gõ đệm vào từng từ (tiếng) trong câu <br /> hát, còn gõ phách là gõ vào phần mạnh của phách tương ứng với 1 nốt đen, hoặc hia <br /> nốt móc đơn.<br /> Để phân biệt hai cách gõ trên giáo viên chia lớp thành hai nhóm, mỗi nhóm thực  <br /> hiện gõ một cách, khi đã được gõ và được nghe các em sẽ  nhận biết được điểm khác <br /> của hai cách gõ trên. Như vậy với học sinh lớp 1 và 2 giáo viên dạy cho học sinh tập  <br /> gõ đệm bằng cách áp đặt về  cách gõ và hướng dẫn các em luyện tập nhiều lần.  <br /> Nhưng với học sinh lớp 3, 4, 5. các em đã được học về các hình nốt  trắng, nốt đen,  <br /> nốt móc đơn, dấu lặng đơn, dấu lặng đen và các kí hiệu âm nhạc khác thì với bài mới <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 3<br /> Traàn Thò Thuyù Mô                                                                               Tieåu hoïc Ñònh <br /> An I<br /> giáo viên yêu cầu học sinh tự xác định cách gõ tiết tấu, xác định nhịp, xác định cách  <br /> gõ phách trong câu hát của từng bài bằng những kí hiệu là mũi tên (    ). Giáo viên nêu  <br /> khái niệm về nhịp phách.<br /> Mỗi nhịp có trường độ tương đương nốt trắng, mỗi nhịp chia làm 2 phách, mỗi <br /> phách bằng một nốt đen hoặc hai nốt móc đơn…<br /> Ví dụ: Bài hát : "Em  yêu hoà bình" lớp 4  của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn có sử <br /> dụng nhiều hình nốt khác nhau trong một khuôn nhạc. Để các em hát và gõ đúng nhịp,  <br /> đúng phách, đúng tiết tấu thì trước tiên để  cho học sinh xác định : Nếu gõ phách thì <br /> biết phân chia phách (đánh phách). Nếu chọn gõ nhịp đánh dấu nhịp sẽ rơi vào từ nào,  <br /> còn tiết tấu thì chỉ cần đánh dấu vào các từ  (tiếng) chứ không đánh dấu vào cả  dấu <br /> lặng đơn hoặc lặng đen.<br /> Giáo viên cho học sinh nêu về 3 cách gõ với câu hát đầu.<br /> *Gõ đệm theo nhịp 2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> *Gõ đệm theo phách<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> *Gõ đệm theo tiết tấu<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Giáo viên yêu cầu học sinh nêu xong và thực hành gõ đệm bằng thanh phách  <br /> hoặc song loan. Trước tiên giáo viên cho học sinh đọc lời ca và gõ đệm theo một lượt <br /> đến hết bài. Sau khi đã quen giáo viên yêu cầu các em hát và gõ đệm theo lời ca. Thực <br /> hiện như vậy sẽ tạo cho các em gõ tốt hơn, ít bị lỗi nhịp, phách.<br /> Khi học sinh đã phân biệt được từng cách gõ với bài hát trên, để  củng cố  kĩ  <br /> năng gõ đệm giáo viên tổ  chức trò chơi thi đua trong các nhóm. Bằng cách giáo viên  <br /> chia lớp thành 3 nhóm mỗi nhóm chịu trách nhiệm một cách gõ. Hát theo kiểu nối  <br /> tiếp đến câu hát nào ở nhóm đó sẽ có cách gõ riêng về nhịp, tiết tấu hay phách. Nhằm <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 4<br /> Traàn Thò Thuyù Mô                                                                               Tieåu hoïc Ñònh <br /> An I<br /> tạo một không khí sôi động khi các em hát và tạo điều kiện cho học sinh nắm vững  <br /> giai điệu của bài hơn.<br /> Với bài hát viết  ở  nhịp 3/4 hoặc 3/8 thì giáo viên chọn cho học sinh cách gõ <br /> theo phách là phù hợp thông qua 2 cách gõ sau để giữ vững phách.<br /> Ví dụ : bài "Tre ngà bên lăng Bác"<br /> Giáo viên luyện cho học sinh cách gõ thứ nhất.<br /> Giáo viên giải thích: Đây là bài hát được viết  ở  nhịp 3/8 nên mỗi phách được <br /> tính bằng một nốt móc đơn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tiếng "bên" hai tay vỗ  vào nhau  ở  phách 1, tiếng " lăng", 'bác" hai tay vỗ  nhẹ <br /> lên mặt bàn ở phách 2 và  3 cứ như vậy cho đến hết bài.<br /> Cách gõ thứ 2 :<br /> Hai học sinh ngồi gần nhau quay mặt vào nhau hát và gõ phách 1 hai tay mình  <br /> tự  vỗ  vào nhau, phách 2 và 3 hai tay của hai bạn sẽ  chạm vào nhau (giáo viên làm  <br /> mẫu một lần) sau đó học sinh hát và vỗ  phách đến hết bài, thực hiện đều đặn như <br /> vậy sẽ giữ vững được cao độ, trường độ bài hát và không bị hát sai giai điệu.<br /> Với cách dạy không rập khuôn máy móc thầy hát, trò hát theo một cách cứng <br /> nhắc sẽ tạo cho mỗi học sinh có một cách thức học tập cơ bản về các cách gõ đệm  <br /> cho giai điệu bài. Vì nếu các em biết cách xác định từng cách gõ thì các em sẽ  hát  <br /> đúng giai điệu của bài hát đó là điểm cơ  bản để  tất cả  học sinh "nhớ  bài" tốt hơn. <br /> Tuỳ vào từng nội dung bài và trình độ của học sinh mà giáo viên lựa chọn các cách gõ <br /> đệm khác nhau sao cho đảm bảo được tất cả học sinh trong lớp đều nắm được cách <br /> gõ đệm. Không phải bài hát nào cũng có tiết tấu đơn giản và giống nhau và còn có  <br /> những bài hát viết ở dạng đảo phách trong ô nhịp.<br /> Ví dụ : bài "Dàn đồng ca mùa hạ" ở lớp 5 (SGK mới).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Những bài hát có sử  dụng đảo phách thuộc loại bài khó. Nếu giáo viên không <br /> tập cho học sinh tính tự lập xác định nhịp phách thì học sinh sẽ gõ sai phách và không <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 5<br /> Traàn Thò Thuyù Mô                                                                               Tieåu hoïc Ñònh <br /> An I<br /> hát đúng được giai điệu bài. Gặp những bài khó các em lúng túng chắc chắn sẽ  hát  <br /> sai.<br /> Vì vậy để dạy cho học sinh nắm chắc được tiết tấu, nhịp, phách trong bài hát, <br /> giáo viên phải tạo cho học sinh tư thế chủ động, hướng học sinh biết cách xác định <br /> nhịp, phách trong bài. Cần hạn chế việc sử dụng cách gõ đơn giản mà luyện tập cho  <br /> học sinh những cách gõ phách nhiều hơn trong các bài.<br /> Chính vì vậy mà năm nay khi dạy học sinh hát tôi lựa chọn cách thức trên thì số <br /> học sinh trong lớp trên 97% học sinh đều hiểu và thực hiện tốt, hiễu rõ giai điệu và <br /> nội dung của bài.<br /> C. KẾT LUẬN<br /> Qua quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy kết quả  đạt được như  trên là rất khả <br /> quan. Tuy nhiên để đạt được những kết quả này không phải trong một vài tiết học là <br /> rèn cho học sinh có thói quen và cách thức xác định được. Giáo viên phải có sự  kiên  <br /> trì bền bỉ  nhận xét, động viên, luyện tập. Có những em cần phải cầm tay hướng dẫn <br /> cụ thể từng từ, tiếng cho đến câu.<br /> Như  vậy để  đạt được hiệu quả  cao trong một giờ  học người giáo viên phải  <br /> hoà mình với học sinh, hiểu được đặc điểm tâm lí của từng học sinh, cũng như  đặc <br /> điểm của từng lớp mà áp dụng những hình thức và phương pháp hướng dẫn khác  <br /> nhau. Vì trong các phương pháp dạy học không có phương pháp nào là vạn năng mà <br /> giáo viên phải biết kết hợp hài hoà sáng tạo thì khả  năng phát huy được năng khiếu <br /> cũng như tinh thần say mê học tập của học sinh.<br /> Với những cách thức hướng dẫn như trên mà tiết học  nào cũng vậy, học sinh <br /> trong lớp đều  tham gia ca hát rất tích cực. Rất ít học sinh còn rụt rè do sợ  hát và gõ  <br /> đệm sai . Học sinh trong lớp đều biết cách phân biệt từng cách gõ đệm cho lời ca, <br /> điều đó đã tạo niềm vui cho tôi khi bước vào lớp.<br /> Trên đây là vài ý nhỏ  của cá nhân tôi rất mong quý cấp lãnh đạo và quý đồng <br /> nghiệp có ý kiến đóng góp để những năm sau tôi thực hiện tốt hơn.<br /> Định an, ngày………tháng……..năm 2008<br />    Người viết<br /> <br /> <br /> <br />        Trần Thị Thuý Mơ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 6<br />