Tìm hiểu Ngân hàng thương mại: Phần 2 - PGS. TS Phan Thị Thu Hà

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:240

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách Ngân hàng thương mại: Phần 2 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: Tài sản và quàn lí tài sản; Phân tích tín dụng và chính sách tín dụng. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu Ngân hàng thương mại: Phần 2 - PGS. TS Phan Thị Thu Hà

Chương IU TÀI SẢN VÀ QUẢN LÍ TÀI SẢN H o ạ t đ ộ n g c h í n h của n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i là t ì m k i ế m các [ h o a n v ố n ( h u y đ ộ n g v ố n ) đ ể sử d ụ n g n h ằ m t h u l ợ i n h u ậ n . V i ệ c sử l ụ n g v ố n c h í n h l à q u á t r ì n h t ạ o n ê n c á c l o ạ i t à i s ả n k h á c n h a u của Ì g â n h à n g , t r o n g đ ó cho v a y v à đ ầ u t ư là h a i l o ạ i t à i s ả n l ớ n v à q u a n rạng. Q u ả n lí t à i s ả n l à m ộ t t r o n g n h ữ n g n ộ i d u n g q u ả n lí c ủ a n g â n l à n g v à được x e m x é t theo n h i ề u k h í a cạnh, liên q u a n tới n h i ề u h ư ơ n g n h ư q u ả n lí t h a n h k h o ả n , q u ả n lí s i n h l ờ i . . . C h ư ơ n g n à y sẽ á p t r u n g x e m x é t c á c l o ạ i t à i s ả n của m ộ t n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i , tặc đ i ể m c ủ a c h ú n g , c á c h t h ồ c q u ả n lí sao cho đ ạ t h i ệ u q u ả cao x é t r ê n p h ư ơ n g d i ệ n an t o à n v à sinh lợi. lé Các khoản mục tài sản và đặc điểm của các khoản mục ái sản N g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i là doanh n g h i ệ p k i n h d o a n h t i ề n t ệ . Do ặc t h ù đ ó n ê n p h ầ n l ò n t à i s ả n c ủ a n g â n h à n g l à c á c t à i s ả n tài h ì n h , g ồ m c á c h ợ p đ ồ n g cho v a y , h ợ p đ ồ n g t h u ê - m u a , các chồng hoán, các khoản t i ề n gửi... M ộ t p h ầ n nhỏ trong k h ố i tài sản của g â n h à n g l à t à i s ả n c ố đ ị n h n h ư n h à cửa, t r a n g t h i ế t b ị . . . M ỗ i l o ạ i ái s ả n đ ư ợ c h ì n h t h à n h t h e o c á c c á c h t h ồ c k h á c n h a u , v ì n h ữ n g m ụ c lêu k h á c n h a u s o n g đ ề u t ậ p t r u n g đ ả m b ả o a n t o à n v à s i n h l ợ i cho gân hàng. 1.1. Ngân quỹ : a> N g â n q u ỹ của m ộ t n g â n h à n g t h ư ờ n g g ồ m : 1.1.1. Tiền mặt trong két C ó t h ể g ồ m n ộ i t ệ , n g o ạ i t ộ (ỏ n h ữ n g n ư ó c n g o ạ i t ệ đ ư ợ c sử d ụ n g Mót số ngân hàng gọi là vốn khỗ dụng, hoặc tiền ngân hàng Trung ương, hoặc uy dư trữ bao gồm dự trữ bát buộc và dự trữ thanh toán. Đế tránh nhầm lẫn với lé quỹ phía nguồn vốn và không dùng từ vốn đế chỉ sử dụng vốn, chúng tôi sử ung từ ngân quỹ. 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
NGÂN HANG THƯƠNG MẠI t r o n g l ư u t h ô n g , h o ặ c c h ấ p n h ậ n t i ề n g ử i n g o ạ i t ệ ) . M ộ t v à i ngân h à n g c ò n có cả v à n g v à c á c k i m k h í q u í , đ á q u i k h á c ( 2 ) . T i ề n m ặ t dùng đ ể c h i t r ả n h a n h c h ó n g , t u y n h i ê n , t i ề n m ặ t k h ô n g s i n h lòi v à trên p h ư ơ n g d i ệ n a n t o à n t h ì t h ư ờ n g l à đ ố i t ư ợ n g c ủ a t r ộ m c ư ớ p , t h ụ t két, l à m g i ả . T i ê n m ặ t g ắ n v ớ i c h i p h í p h á t s i n h n h ư b ả o q u ả n , đ ê m , vận chuyển... 1.1.2. Tiền gửi tại ngân hàng khác G ồ m t i ề n g ử i t ạ i n g â n h à n g N h à n ư ớ c , t ạ i c á c n g â n h à n g v à tô c h ồ c t í n d ụ n g k h á c . N g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i p h ả i t h ự c h i ệ n d ự trí b ắ t b u ộ c . H ì n h t h ồ c d ự t r ữ b ắ t b u ộ c có t h ế k h á c n h a u ở c á c nưóc N h i ề u n g â n h à n g t r u n g ư ơ n g y ê u c ầ u n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i phải d u y t r ì d ự t r ữ b ắ t b u ộ c d ư ớ i h ì n h t h ồ c t i ề n g ử i t ạ i n g â n h à n g Trung ư ơ n g . B ê n c ạ n h đ ó , . N g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i n ắ m g i ữ l o ạ i t i ề n g ử i này c ò n v ì m ụ c t i ê u t h a n h t o á n t i ệ n l ợ i : R ấ t n h i ề u c á c k h o ả n t h a n h toán g i ữ a c á c n g â n h à n g đ ư ợ c t h ự c h i ệ n q u a n g â n h à n g N h à n ư ớ c (ngài h à n g T r u n g ư ơ n g ) , h o ặ c q u a n g â n h à n g đ ạ i lí ( t h a n h t o á n qua các n ư ớ c k h á c n h a u ) . K h o ả n t i ề n g ử i n à y có t h ể s i n h l ờ i s o n g r ấ t t h ấ p . N g â n h à n g v ớ i v a i t r ò t h ủ q u ỹ cho n ề n k i n h t ế , c ó t r á c h nhiên] chi t r ả kịp thời mọi nhu cầu của người gửi t i ề n dưới hình thồ c h u y ể n k h o ả n v à c ả b ằ n g t i ê n m ặ t . D o v ậ y , n g â n h à n g l u ô n p h ả i giỉ m ộ t l ư ợ n g t i ề n m ặ t t r o n g k é t v à t i ề n g ử i t ạ i c á c n g â n h à n g v à t ổ chữ t í n d ụ n g k h á c . L ư ợ n g t i ê n m ặ t t r o n g k é t n h i ề u h a y í t p h ụ t h u ộ c vác n h u c ầ u c h i t i ê u v à k h ả n ă n g t h u h ú t t i ề n m ặ t m ỗ i t h ò i k ì , khoảnị c á c h g i ữ a n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i v à k h o t i ề n c ủ a n g â n h à n g Nhí nước. C á c n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i t h ư ờ n g p h ả i g i ữ t ỉ l ệ t i ề n m ặ t ca( do t â m lí v à t h ó i q u e n sử d ụ n g t i ề n m ặ t t -ong t h a n h t o á n c ủ a đ ạ i đi s ố d â n c h ú n g v à d o a n h n g h i ệ p n h ỏ . N h ì n c h u n g n g â n q u ỹ c ủ a ngài h à n g l à t à i s ả n k h ô n g s i n h lòi ( h o ặ c s i n h l ờ i t h ấ p t r o n g t r ư ờ n g hợp t i ề n g ử i t ạ i n g â n h à n g N h à n ư ớ c v à c á c n g â n h à n g k h á c đ ư ợ c hưởng l ã i ) , s o n g l ạ i l à t à i s ả n có t í n h t h a n h k h o ả n - t í n h l ỏ n g - cao nhất, đáp ồng nhu cầu chi trả thường xuyên D ) v ậ y , m ỗ i n g â n h à n g đều c ố g ắ n g g i ữ n g â n q u ỹ ở m ồ c t h ấ p n h ấ t có t h ể đ ư ợ c . T ỷ t r ọ n g ngân q u ỹ t r o n g t ổ n g t à i s ả n c ủ a n g â n h à n g t h ư ò n g t h ấ p v à k h á c n h a u tại c á c n g â n h à n g . T h ô n g t h ư ờ n g , n g â n h à n g g ầ n t r u n g t â m t i ề n t ệ , tỷ lệ ' Một số ngăn hàng xếp vàng, bạc, đá quí vào tài sỗn khác (hoạt động kinh doaủ
t n à y t h ư ơ n g t h ấ p h ơ n so v ớ i n g â n h à n g ở xa. T ỷ l ệ n à y có x u h ư ớ n g [ t ă n g t r o n g g i a i đ o ạ n k i n h t ế suy t h o á i , k h i n g â n h à n g k h ó t ì m k i ế m [được n h i ề u cơ h ộ i cho v a y v à đ ầ u t ư . 1.2. Chứng khoán N g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i n ắ m giữ chồng k h o á n vì mục tiêu t h a n h k h o ả n v à đ a d ạ n g hoa t à i s ả n . N g â n h à n g g i ữ n h i ề u l o ạ i c h ồ n g k h o á n , có t h ể p h â n l o ạ i theo n h i ề u t i ê u t h ồ c , n h ư theo t í n h t h a n h k h o ả n , theo c h ủ t h ể p h á t h à n h , theo mục t i ê u n ắ m giữ... C h ồ n g k h o á n c ủ a C h í n h p h ủ ( T r u n í í ư ơ n g h o ặ c đ ị a p h ư ơ n g ) do K h o b ạ c N h à n ư ớ c p h á t h à n h bao g ồ m C h ồ n g k h o á n n g á n h ạ n , trung h ạ n và dài hạn . ( l ) C h ồ n g k h o á n c ủ a c á c n g â n h à n g k h á c các c ô n g t y t à i c h í n h : Bao £ ồ m c á c c ô p h i ê u v à c á c g i ấ y n ợ k h á c do các; n g â n h à n g , c á c c ô n g t y ;ài c h í n h p h á t h à n h h o ặ c c h ấ p n h ậ n t h a n h l o à n . C h ồ n g k h o á n của các công ty khác. N g â n h à n g g i ữ c h ồ n g k h o á n vì c h ú n g m a n g l ạ i t h u n h ậ p cho n g â n h à n g v à có t h ể b á n đ i đ ế gia t ă n g n g â n q u ỹ k h i c ầ n t h i ế t . N g â n làng thường chia chồng k h o á n t h à n h loại thanh khoản và kém : h a n h k h o ả n . T h ô n g t h ư ờ n g c á c c h ồ n g k h o á n có t í n h t h a n h k h o ả n :ao ( c h ồ n g k h o á n t h a n h k h o ả n ) l à c h ồ n g k h o á n an t o à n , d ễ b á n , ít 7 i ả m g i á , n h ư n g có t ỷ l ệ s i n h l ờ i t h ấ p ; n g ư ợ c l ạ i c á c c h ồ n g k h o á n < é m t h a n h k h o ả n ( c h ồ n g k h o á n đ ầ u t ư ) có m ồ c đ ộ rủi vo cao và ".hường có t ỷ ụ s i n h lòi cao. Các chồng khoán n g ắ n h ạ n của Chính phủ t h ư ờ n g được x ế p h à n g đ ầ u t r o n g số c á c c h ồ n g k h o á n t h a n h k h o ả n , được g i ữ n h ư m ộ t ' á i s ả n đ ê m : h o n g â n q u ỹ : C h ú n g s i n h l ờ i cao h ơ n n g â n q u ỹ v à k h i " ẩ n có t h ể b á n đ ể c h i t r ả n h ư n g â n q u ỹ . Đ ộ a n t o à n c ủ a c h ồ n g k h o á n Chính phủ phụ t h u ộ c n h i ề u vào k h ả n ă n g t r ả nợ của nước phát hanh T i n h t h a n h k h o ả n của chồng k h o á n C h í n h p h ủ p h ụ thuộc vào khả năng bán mồc độ g i ả m giá k h i bán... M ộ t số loại c h ồ n g k h o á n " Tai các ì ước có thị trường vốn phát triển, chứng khoán ngắn hạn của Chính phủ đước COI lữ co chất lượng cao do dễ mua bán trên thị trường thứ cấp. Tại Việt Nam mác du thi trường vón còn kém phát triển, phần lớn chửng khoán Chính phủ có kì hạn 2 nam song vẫn được coi là có chất lượng cao. 53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h í n h p h ủ có t h ể b á n t ạ i h ầ u h ế t c á c t h ị t r ư ờ n g t à i c h í n h t h ế giới. N h i ề u n g â n h à n g n ắ m g i ữ c h ồ n g k h o á n C h í n h p h ủ v ì c h ú n g có thể đ ư ợ c m i ễ n t h u ế h o ặ c l à do y ê u c ầ u c ủ a c h í n h q u y ề n c á c c ấ p . Đồng ( 2 ) sau c h ồ n g k h o á n n g ắ n h ạ n c ủ a C h í n h p h ủ l à g i ấ y n ợ n g ắ n h ạ n do c á c n g â n h à n g , h o ặ c c á c c ô n g t y t à i c h í n h n ổ i t i ê n g p h á t h à n h hoặc c h ấ p n h ậ n t h a n h t o á n . M ộ t s ố g i ấ y n ợ c ủ a c á c c ô n g t y t à i c h í n h quốc t ế n ổ i t i ế n g c ò n đ ư ợ c c á c n g â n h à n g ư a c h u ộ n g h ơ n c ả c h ồ n g khoán C h í n h p h ủ . C h ồ n g k h o á n C h í n h p h ủ có t h ò i g i a n đ á o h ạ n d à i , chồng k h o á n t r u n g v à d à i h ạ n c ủ a c á c c ô n g t y k h á c c ó t ỷ l ệ s i n h lòi cao. N g â n h à n g t h ư ờ n g n ắ m g i ữ n h ữ n g c h ồ n g k h o á n đ ế n n g à y đ á o hạn đ ể t h u l ợ i . N g â n h à n g c ũ n g n ắ m c h ồ n g k h o á n c ô n g t y đ ể t h ự c hiện quyền t h a m dự, k i ể m soát hoạt động của công ty. 1.3. Tín dụng Ị T í n d ụ n g l à l o ạ i t à i s ả n c h i ê m t ỷ t r ọ n g l ớ n n h ấ t ở p h ầ n l ớ n các n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i , p h ả n á n h h o ạ t đ ộ n g đ ặ c t r ư n g c ủ a ngân h à n g . L o ạ i t à i s ả n n à y đ ư ợ c p h â n c h i a t h e o n h i ề u t i ê u t h ồ c khác nhau. 1.3.1. Tín dụng ngăn hạn, trung hạn, dài hạn T í n d ụ n g n g ắ n h ạ n - t h ò i h ạ n t ừ 12 t h á n g t r ở x u ố n g , t r u n g h ạ n - t r ê n Ì n ă m đ ế n 5 n ă m , d à i h ạ n - t r ê n 5 n ă m . V i ệ c x á c đ ị n h t h ờ i hạn t r ê n c ũ n g c h ỉ có t í n h c h ấ t t ư ơ n g đ ố i v ì n h i ề u k h o ả n c h o v a y không x á c đ ị n h t r ư ớ c đ ư ợ c c h í n h x á c t h ò i h ạ n . P h â n c h i a t í n d ụ n g t h e o thòi g i a n có ý n g h ĩ a q u a n t r ọ n g đ ố i v ớ i n g â n h à n g v ì t h ờ i g i a n l i ê n quan m ậ t t h i ế t đ ế n t í n h an t o à n và sinh lợi của tài sản. Tỷ trọng tín dụng ngắn hạn t ạ i các n g â n hàng t h ư ơ n g mại t h ư ờ n g cao h ơ n t í n d ụ n g t r u n g v à d à i h ạ n : C á c n g â n h à n g c h ủ yếu t à i t r ợ cho t à i s ả n l ư u đ ộ n g c ủ a k h á c h h à n g . T í n d ụ n g t r u n g v à dài h ạ n t h ư ờ n g có t ỷ t r ọ n g t h ấ p h ơ n do r ủ i r o cao h ơ n , n g u ồ n v ố n đ ắ t và khan h i ế m nơn. Có n h i ề u n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n tỷ l ệ n à y n h ư kì h ạ n v à t í n h ổ n đ ị n h c ủ a n g u ồ n v ố n , k h ả n ă n g q u ả n lí t h a n h khoản c ủ a n g â n h à n g , k h ả n ă n g d ự b á o v à d ự p h ò n g r ủ i ' r o t r o n g t r u n g và dài hạn... ' Điều kiện để thành lập ngăn hàng ở nhiều nước là ngăn hàng phỗi tham gùi vài I2 quá trình tài trợ cho sự phát triển kinh tê - xã hội đìa phương. Chứng khoán cúc Chính phủ (đặc biệt là ở địa phương) thường được sử dụng để gọi vốn cho các cônị trình phúc lợi của địa phương. 1)4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.3.2. Theo hình thức tài trợ tín dụng được chia thành cho vay, bỗo lãnh, cho thuê...' ' 1 C h o v a y l à t à i s ả n l ớ n n h ấ t t r o n g k h o ả n m ụ c t í n d ụ n g . Cho vay t h ư ờ n g đ ư ợ c đ ị n h l ư ợ n g t h e o h a i c h ỉ t i ê u : D o a n h s ố cho v a y t r o n g k ì v à d ư n ợ c u ố i k ì . D o a n h s ố cho v a y t r o n g k ì là t ổ n g s ố t i ề n m à n g â n h à n g đ ã cho v a y t r o n g k ì . D ư n ợ c u ố i k ì l à s ố t i ề n m à n g â n h à n g h i ệ n đ a n g c ò n cho v a y v à o t h ò i đ i ể m c u ố i k ì . K h i l ậ p c á c b á o c á o t à i c h í n h ( t h ờ i đ i ể m ) , cho v a y đ ư ợ c g h i d ư ớ i h ì n h t h ồ c d ư N ợ . M ộ t s ố n g â n ( 1 ) h à n g t h ư ờ n g g h i g i ả m d ư N ợ p h ầ n t r í c h l ậ p d ự p h ò n g t ổ n t h ấ t hoặc lãi được n h ậ n trước. C á c n g â n h à n g c ũ n g ghi n h ư v ậ y đ ố i v ớ i c h i ế t k h ấ u . Cho t h u ê t à i s ả n t r u n g v à d à i h ạ n ( L e a s i n g ) đ ư ợ c g h i v à o k h o ả n m ụ c t à i s ả n t h e o g i á t r ị t à i s ả n cho t h u ê t r ừ đ i p h ầ n t i ề n t h u ê n g â n h à n g đ ã t h u đ ư ợ c ( d ư N ợ cho t h u ê ) . B ả o l ã n h đ ư ợ c g h i v à o t à i s ả n n g o ạ i bảng, đó là g i á t r ị m à n g â n h à n g cam k ế t t r ả t h a y k h á c h h à n g của m ì n h . P h ầ n bảo l ã n h n g â n h à n g p h ả i thực h i ệ n chi t r ả dược ghi v à o t à i s ả n n ộ i b ả n g ( m ụ c cho v a y b ắ t buộc, t í n h v à o n ợ q u á h ạ n ) . 1.3.3. Tín dụng được chia theo đỗm bỗo: K h ô n g có đ ả m b ả o , có đ ả m b ả o b ằ n g t à i s ả n t h ế c h ấ p , , c ầ m cố. v ề n g u y ê n t ắ c , m ọ i k h o ả n t í n d ụ n g của n g â n h à n g đ ề u có đ ả m bảo. T u y n h i ê n , n g â n h à n g . chỉ ghi v à o h ợ p đ ồ n g t í n d ụ n g l o ạ i đ ả m bảo, m à n g â n h à n g có t h ể b á n đ i đ ể t h u n ợ n ế u k h á c h h à n g k h ô n g t r ả n ợ . D o đ ó , c á c k h o ả n t à i t r ợ có đ ả m b ả o t r ê n q u a n đ i ể m c ủ a n g â n h à n g l à c á c k h o ả n t à i t r ợ có n g u ồ n t h u nợ t h ồ h a i t ừ đ ả m bảo. C á c k h o ả n t à i trợ k h ô n g g ắ n v ố i hợp đồng đ ả m bảo được n g â n h à n g x ế p v à o t à i trợ k h ô n g đ ả m bảo. Việc p h â n chia n à y k h ô n g nói lên t í n h an t o à n của k h o ả n t à i trợ của n g â n h à n g m à chỉ g i ú p n g â n h à n g theo dõi c á c hợp đ ồ n g v ề đ ả m bảo, đ ư a ra c á c b i ệ n p h á p x ử lí đ ả m b ả o k h i c ầ n t h i ế t . "' Theo Luật rác tố chức tín dụng của nước Cộng hoà xã hội chủ n ghĩa Việt Nam hoạt động tín dụng bao gồm cho vay, cho thuê tài chính, chiết khấu, bỗo lãnh và một số hoạt động khác do Ngăn hàng Nhà nước qui định. Việc mua trái phiếu của khách hàng củng tó một hình thức tài trợ cho khách hàng; giữ trái phiếu Chính phủ nhiều truồng hợp được xếp vào cho vay. Trong tài liệu này, tín dụng chỉ bao gồm việc tài trợ trực tiếp. Phần tài trợ thông qua nắm giữ trái phiếu được tính vào "chứng khoán". "' Rất xhiểu tài liệu và các báo cáo của các ngân hàng dùng "dư Nợ tín dung" "dư Nợ tiến vay" để phân biệt với dư Nợ tiền gửi. Tuy nhiên, trong ngăn hàng, nêu dùng cụm từ "dư Nợ" ỏ phía bên tài sỗn thì đều được hiểu đó là số tiền ngân hàng đang cho vay đến thời điểm tính. 55 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.3.4. Tín dụng phân loại theo rủi ro: T í n d ụ n g bao gồm các k h o ả n có đ ộ a n t o à n cao, k h á , t r u n g b ì n h v à t h ấ p . Đ ể p h â n l o ạ i theo t i ê u t h ồ c n à y , n g â n h à n g c ầ n n g h i ê n c ồ u c á c m ồ c đ ộ , c á c c ă n cồ để c h i a l o ạ i r ủ i ro. M ộ t s ố n g â n h à n g l ớ n c h i a t ớ i 10 t h a n g b ậ c r ủ i ro tín d ụ n g , t ồ c là x ế p l o ạ i t í n d ụ n g t h e o c á c d ấ u h i ệ u r ủ i r o t ừ t h ấ p đến cao. C á c h p h â n l o ạ i n à y g i ú p n g â n h à n g t h ư ờ n g x u y ê n đ á n h g i á l ạ i k h o ả n m ụ c t í n d ụ n g , d ự t r ù q u ỹ cho c á c k h o ả n t í n d ụ n g r ủ i r o cao, đ á n h giá chất lượng tín dụng... 1.3.5. Tín dụng theo ngành kinh tế (công, nông nghiệp...) hoặc theo đôi tượng tài trợ (hàng hoa, hoặc bất động sỗn...) hoặc theo mục đích (sỗn xu át, tiêu dùng...). 1.4. Các tài sỗn khác 1.4.1. Tài sỗn uy thác: T à i sản được h ì n h t h à n h theo sự uy thác c ủ a k h á c h h à n g . N g â n h à n g l à m d ị c h v ụ u y t h á c cho v a y cho các n g â n h à n g k h á c , c á c T ổ c h ồ c C h í n h p h ủ h o ặ c P h i C h í n h p h ủ . Ví dụ, Ngân h à n g Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho v a y h ộ W B t h e o c h ư ơ n g t r ì n h xoa đ ó i g i ả m n g h è o ở m ộ t s ố t ỉ n h t ạ i V i ệ t Nam. N g u ồ n t i ề n , c á c y ê u c ầ u cho v a y c ũ n g n h ư t o à n b ộ t ổ n t h ấ t t h u ộ c v ề N g â n h à n g T h ế g i ớ i . N g â n h à n g N ô n g n g h i ệ p c h ỉ t h ự c h i ệ n cho vay h ộ v à h ư ở n g hoa h ồ n g ( p h í u y t h á c ) ' . T à i s ả n u y t h á c c ò n bao 0 gồm c h ồ n g k h o á n uy t h á c ( đ ầ u t ư uy t h á c ) . T u y c h i ế m t ỷ t r ọ n g k h ô n g lốn t r o n g t ổ n g t à i san, song t à i sản uy t h á c ít r ủ i ro v à m a n g l ạ i thu n h ậ p đ á n g k ể cho n g â n h à n g . Q u i m ô c ủ a t à i s ả n u y t h á c p h ụ thuộc v à o k h ả n ă n g c u n g c ấ p d ị c h v ụ u y t h á c có c h ấ t l ư ợ n g cao c ủ a ngân hàng. 1.4.2. Phần hùn vốn (liên kết) ^ N g â n h à n g có t h ế t h a m gia g ó p v ố n v ớ i c á c t ổ c h ồ c k h á c ( k h ô n g t h ể h i ệ n d ư ố i h ì n h t h ồ c n á m g i ữ c h ồ n g k h o á n ) . Ví dụ, n h ư t h a m gia h ù n vốn v à o các n g â n h à n g liên doanh, các c ô n g ty... ỉ,4.3. Các tài sỗn khác N h à c ử a ' v à t r a n g t h i ế t bị c ủ a n g â n h à n g p h ụ c v ụ cho q u á t r ì n h l á i h d o a n h c ủ a n g â n h à n g v à cho t h u ê . T o a n h à n g â n h à n g l a t à i "' Một sô'ngân hàng đưa dư nợ uy thác (cho vay hộ) vào phần dư nợ (tin dung) Theo chúng tôi, mặc dù cho vay hộ cũn g là cho vay, son g thường không tạo nên thu nháp từ lãi cho ngân hàng, do vậy cần tách riêng khỏi mục tín dung và đưa váo tài san khác. 56 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
sản cố đ ị n h lớn n h ấ t của n g â n h à n g . Tuy c h i ế m tỷ t r ọ n g n h ỏ trong t ô n g t à i s ả n s o n g c á c t à i s ả n n à y ả n h h ư ở n g t ố i v ị t h ế , n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g c ủ a n g â n h à n g . N g o à i r a c ò n có c á c k h o ả n ồ n g t r ư ố c đ ể mua c ô n g c ụ n h ỏ c h ư a p h â n b ổ h ế t t r o n g k ì , ồ n g t r ư ố c cho c á n b ộ n g â n h à n g . . . M ộ t s ố n g â n h à n g còn x ế p cả nợ k h o a n h ( 2 ) vào tài sản khác. 1.5. Các tài sỗn ngoai bỗng N g â n h à n g đ ư a ra n h ữ n g cam k ế t của m ì n h đ ố i v ớ i k h á c h h à n g , h ì n h t h à n h n ê n m ộ t l o ạ i t à i s ả n là hợp đ ồ n g cam k ế t . Ví d ụ n h ư , hợp đ ồ n g b ả o l ã n h , h ợ p đ ồ n g u y t h á c q u ả n lí ( t à i s ả n k h á c h h à n g u y t h á c cho n g â n h à n g q u ả n lí), c á c h ợ p đ ồ n g t à i c h í n h . . . M ặ c d ù k h ô n g được sử d ụ n g đ ể t í n h t o á n n h i ề u c h ỉ t i ê u t à i c h í n h q u a n t r ọ n g l i ê n q u a n đ ế n t ổ n g t à i s ả n ( T ổ n g t à i s ả n - Asset - chỉ g ồ m t à i s ả n n ộ i bảng), song t à i s ả n n g o ạ i b ả n g c ũ n g p h ả n á n h d u n g l ư ợ n g c ô n g t á c của n g â n h à n g , t ạ o n ê n t h u n h ậ p v à r ủ i r o cho n g â n h à n g . ( 1 ) Tài sản của m ộ t n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i (Số liệu tính tròn đến 31/12) Đơn vị: Tỷ đổng Tài sản 1. Tiền mặt và ngân phiếu thanh toán 400 2. Tiền gửi tại ngân hàng NN và các tổ chồc tín dụng khác 3400 - Gửi .tạ i các tổ chồc tín-dụng nước ngoài 600 3. Cho vay 19000 Trong đó: Nợ quá hạn 4000 3.1. Cho vay ngắn hạn: nội tệ, ngoại tệ 16000 3.2. Cho vay trung và dài hạn: nội, ngoại tệ 2800 3.3. Cho vay uy thác 200 4. Đầu tư, kinh doanh khác 3500 '* Nợ khoanh là các khoỗn nợ xấu không có khỗ năng thu hồi được Nhà nước cho phép khoanh, không tính lãi. Do tồn tại lịch sử đê lại và do phương pháp bù đắp nợ xấu còn nhiều bất cập, tại nhiều ngân hàng thương mại Nhà nước ở Việt Nam, nhiều khoỗn nợ xấu vẫn chưa được bù đắp và vẫn tồn tại trong bỗng cân đối với tên "nợ khoanh ". "' Nhiều ngân hàng lớn, hoạt động ngoại bỗng chiếm phần quan trọng. Những ngăn hàng này trong khi lập và phân tích các báo cáo thường niên đều nêu cỗ phần nội bỗng và ngoại bỗng. Nhiều ngân hàng thương mại, mặc dù trong bỗng cân đối tai sỗn múi chỉ nêu phần nội báng, song trong khi phân tích và đánh giá hoạt động của ngân hàng đều phân tích hoạt động bỗo lãnh, lãi treo... 57 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
4.1. Hùn vốn mua cổ phần 500 4.2. Mua chồng khoán 2500 4.3. Tín dụng thuê mua 500 5. Tài sản trong thanh toán 3000 .6. Tài sản cố định 500 7. Giá trị các khoản phải thu 200 Tổng tài sản nội bảng 30000 Tài sản ngoại bảng: Bảo lãnh, tái bảo lãnh 5000 2. Q u ả n lí t à i sản 2.1. Khái niệm Q u ả n lí t à i s ả n l à h o ạ t đ ộ n g c ủ a n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i v ớ i n ộ i d u n g c h u y ể n hoa n g u ồ n v ố n - t i ề n gửi, t i ề n vay, v ố n của c h ủ - t h à n h các loại t à i sản n h ư n g â n quỹ, tín dụng, c h ồ n g k h o á n , t à i sản khác theo m ộ t p h ư ơ n g t h ồ c t h í c h hợp, n h ằ m t h o a m ã n c á c m ụ c t i ê u m à n g â n h à n g đ ặ t ra. 2.2. Múc tiêu M ụ c t i ê u q u ả n lí t à i s ả n c ủ a n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i c ũ n g c h í n h l à m ụ c t i ê u q u ả n lí n g â n h à n g , đ ó l à t ố i đ a h o a l ợ i í c h c ủ a c h ủ n g â n h à n g t r ê n cơ sỏ đ ả m b ả o a n t o à n . 2.2.1. Đỗm bỗo an toàn (an toàn thanh khoỗn, an toàn tín dụng và các an toàn khác) N g â n h à n g huy động h à n g n g h ì n tỷ đồng của các doanh nghiệp, các t ổ chồc x ã h ộ i v à của h à n g t r i ệ u cá n h à n đ ể cho v a y v à đ ầ u t ư , t r o n g k h i v ố n sở h ữ u c ủ a ngân hàng t h ư ờ n g chỉ c h i ế m m ộ t p h ầ n n h ỏ ( k h o ả n g d ư ớ i 10%). C á c v ụ sụp đổ n g â n h à n g , các cơn h o ả n g l o ạ n t à i c h í n h chỉ ra t í n h n h ạ y c ả m của h ệ thống tài c h í n h nói chung và h ệ thống n g â n h à n g nói riêng t r ư ó c các b i ế n đ ổ i b ấ t t h ư ờ n g của n ề n k i n h t ế trong nước, k h u vực v à t o à n cầu. N h ữ n g t ổ n t h ấ t to l ố n t r o n g các n g â n h à n g ả n h h ư ở n g t r ự c t i ế p và n g h i ê m t r ọ n g t ớ i s ự ổ n đ ị n h c h í n h t r ị - k i n h t ế - x ã h ộ i v à đ ờ i sống của các t ầ n g lớp d â n cư. Vì vậy, s ự ' a n t o à n của h ệ t h ố n g c ũ n g n h ư m ỗ i n g â n h à n g là m ố i q u a n t â m t h ư ờ n g x u y ê n của các t ầ n g lớp d â n c ư , C h í n h p h ủ , N g â n h à n g N h à n ư ớ c v à c á c n h à q u ả n lí n g â n hàng. C á c bộ L u ậ t , c á c N g h ị đ ị n h , qui đ ị n h t h ư ờ n g đ ư a r a c á c đ i ề u khoản cấm, h ạ n chế, p h ả i thực hiện... liên quan tới hoạt động của ngân 58 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
h à n g k h ô n g đ ư ợ c cho v a y đ ố i v ớ i H ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị c ủ a n g â n hàng đó. c ả m n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i k h ô n g t r ự c t i ế p k i n h d o a n h b ấ t đ ộ n g sản. q u i đ ị n h t ỷ l ệ cho v a y cao n h ấ t đ ố i v ớ i m ộ t k h á c h h à n g t r ê n v ố n của chu... C á c qui đ ị n h n h ì n chung đ ề u h u ố n g h o ạ t động của các n g â n h à n g v à o k h u n g a n t o à n . B ê n c ạ n h đ ó , c á c cơ q u a n q u ả n lí c ò n đặt ra các h ì n h thồc k i ể m tra, g i á m s á t hoạt động của các n g â n h à n g cũng n h ư các điều khoản phạt vi p h ạ m từ đơn giản n h ư phạt tiền, đ ế n c á c h ì n h t h ồ c cao h ơ n n h ư h ạ n c h ế h o ạ t đ ộ n g , k i ể m s o á t đ ặ c biệt, r ú t p h é p . . . đ ể buộc các n g â n h à n g p h ả i t u â n t h ủ các qui đ ị n h an toàn. B ê n c ạ n h v i ệ c t h ự c h i ệ n c á c q u i đ ị n h c ủ a c á c cơ q u a n q u ả n l ý c ấ p t r ê n , m ỗ i n g â n h à n g đ ề u có c h í n h s á c h đ ả m b ả o a n t o à n r i ê n g , p h ù hợp v ớ i t ừ n g g i a i đ o ạ n c ụ t h ể . N g u ồ n t i ề n c ủ a n g â n h à n g c h ủ y ế u l à t i ề n g ử i của d o a n h n g h i ệ p v à cá n h â n , n g â n h à n g p h ả i có nghĩa v ụ c h i t r ả n h a n h c h ó n g . B ấ t c ồ m ộ t sự c h ậ m t r ễ n à o đ ề u c ó t h ể g â y r a n h ữ n g b ấ t l ợ i cho n g â n h à n g . K h á c h h à n g g ử i t i ề n t u y k h ô n g có k h ả n ă n g k i ể m s o á t h o ạ t đ ộ n g c ủ a n g â n h à n g n h ư n h ữ n g cơ q u a n q u ả n lí, s o n g h ọ l ạ i r ấ t n h ạ y c ả m v ớ i n h ữ n g t h ô n g t i n v ề h o ạ t đ ộ n g c ũ n g n h ư t ư c á c h đ ạ o đ ồ c c ủ a n g ư ờ i q u ả n lí n g â n h à n g (cả c h í n h t h ồ c v à k h ô n g c h í n h t h ồ c ) v à h ọ có q u y ề n l ự a c h ọ n g ử i t i ề n h o ặ c r ú t tiền tương ồ n g với n h ữ n g t h ô n g t i n đó. Các k h á c h h à n g vay t i ề n cũng l u ô n y ê u c ầ u sự n h a n h c h ó n g v à kịp t h ờ i . Đ i ề u đ á n g c â n n h ắ c là n h i ề u nhu cầu của các loại k h á c h l ạ i m â u t h u ẫ n với y ê u cầu an t o à n của n g â n h à n g , ví d ụ k h á c h h à n g vay t i ề n t h ư ờ n g k h ô n g m u ố n phải t h ế chấp, t h ư ờ n g y ê u cầu các t h ủ tục p h ả i n h a n h , gọn... Do v ậ y , n g â n h à n g luôn p h ả i t í n h t o á n các n h u cầu của k h á c h h à n g v à p h ả i đ á p ồng n h ữ n g n h u c ầ u hợp p h á p đó m ộ t c á c h t ố t n h ấ t . M ỗ i n g â n hàng cũng p h ả i xây d ự n g c h í n h sách và qui c h ế k i ể m s o á t đ ể đ ả m bảo an toàn n h ư an t o à n kho quỹ, tín dụng, các tài sản khác... 2.2.2. Tỗng khỗ năng sinh lời Sự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n của n g â n h à n g chủ y ế u dựa vào khả n ă n g s i n h l ờ i c ủ a n g â n h à n g . C á c h an t o à n t u y ệ t đ ố i l à k h ô n g l à m gì cả. T u y n h i ê n đ ố i v ớ i n g â n h à n g g i ữ t i ề n ỏ t r o n g k é t c ũ n g k h ô n g p h ả i l à g i ả i p h á p a n t o à n . T ă n g k h ả n ă n g s i n h l ờ i có t h ể l à c á c h đ ả m bảo an t o à n n h ấ t . N g â n h à n g p h ả i tìm k i ế m các .choán t h u n h ậ p để vừa b ù đ ắ p c á c k h o ả n c h i v ừ a có t h u n h ậ p r ò n g . C á c c h ỉ t i ê u đ o s i n h lòi t r u y ề n t h ố n g n h ư t h u n h ậ p r ò n g sau t h ủ ế , t h u n h ậ p r ò n g s a u thuế 59 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
trên tổng tài sản (ROA), hoặc t r ê n v ố n của c h ủ ( R O E ) , l ợ i tồc cổ p h ầ n . . . C á c c h ủ sỏ h ữ u l u ô n m o n g đ ợ i m ộ t m ồ c l ợ i t ồ c h ấ p d ẫ n , t ư ơ n g x ồ n g v ớ i r ủ i r o m à h ọ c h ấ p n h ậ n . N ế u l ợ i t ồ c c ổ p h ầ n g i ả m , t h ì g i á cổ p h i ế u c ủ a n g â n h à n g sẽ g i ả m g i á , u y t í n c ủ a n g â n h à n g s u y g i ả m , d ẫ n đ ế n suy g i ả m d ò n g t i ề n g ử i v à o n g â n h à n g . N ê u n h à q u ả n lí n g â n h à n g k h ô n g đ á p ồ n g đ ư ợ c y ê u c ầ u g i a t ă n g q u y ề n l ợ i c ủ a c á c cổ đ ô n g c h í n h , h ọ s ẽ bị t h ô i v i ệ c . T ă n g k h ả n ă n g s i n h lòi c ũ n g l à c á c h t ố t n h ấ t đ ể có t h ể t r ả l ư ơ n g cao cho n g u ô i lao đ ộ n g , đ ể t ă n g năng suất và t í n h liêm k h i ế t r ấ t cần t h i ế t đ ố i với c á n bộ n g â n h à n g . T ă n g k h ả n ă n g sinh lời là biện p h á p quan trọng đ ể n g â n h à n g t ă n g quỹ t í c h l ũ y ( t ă n g v ò n c ủ a c h ủ ) , t h i ế t l ậ p q u ỹ d ự p h ò n g l ớ n , đ ủ sồc c h ố n g đỡ r ủ i r o . 2.3. Nội dung quỗn lí 2.3.1. Quỗn lí ngân quỹ N g â n q u ỹ của n g â n h à n g là n h ữ n g t à i s ả n có t í n h t h a n h k h o ả n cao n h ấ t ( đ ư ợ c s ử d ụ n g đ ể t h a n h t o á n tồc t h ò i ) , đ ư ợ c t h i ế t l ậ p n h ằ m duy trì k h ả n ă n g chi t r ả v à các y ê u c ầ u k h á c của n g â n h à n g t h ư ơ n g mại. Thứ nhất, m ỗ i n g â n h à n g đ ề u cần duy trì d ự t r ữ b ắ t buộc (dự trữ p h á p đ ị n h ) theo q u i đ ị n h của n g â n h à n g N h à n ư ố c . D ự t r ữ b ắ t buộc được t í n h d ự a t r ê n n g u ồ n h u y đ ộ n g t r o n g kì t í n h v à t ỷ l ệ d ự t r ữ b ắ t buộc cụ t h ể . D ự t r ữ b ắ t buộc được t ồ n t ạ i t r o n g n g â n h à n g d ư ớ i h ì n h thồc n g â n quỹ của n g â n h à n g , có n g h ĩ a l à n g â n q u ỹ t r o n g k ì của n g â n h à n g p h ả i đ ả m bảo t h ỏ a m ã n số lượng d ự t r ữ b ắ t buộc m à m ộ t n g â n h à n g p h ả i duy t r ì t r o n g k ì đó. Mồc dự trữ _ Tỷ l ệ dự trữ Số dư bình quân của c á c nguồn bắt buộc trong kì bắt buộc x phải dự trữ bắt buộc trong kì (1) T ỷ l ệ d ự t r ữ b ắ t b u ộ c t h ư ờ n g do Q u ố c h ộ i q u i đ ị n h , n g â n hàng T r u n g ư ơ n g ( n g â n h à n g N h à n ư ớ c ) có t h ể t h a y đ ổ i t ỷ l ệ n à y t r o n g c á c t h ò i kì k h á c n h a u đ ố i v ớ i c á c n g u ồ n k h á c n h a u , hoặc có t h ê được p h â n b i ệ t theo q u i m ô , theo loại t i ề n , theo vùng...' 21 '" Kỉ tính là thời gian tính dự trữ bắt buộc. Theo qui định cua Ngân hàng Nhà nước, kì tính dự trữ bắt buộc là ì tháng. Tại Mỉ, kỉ tính là Ì tuần, kì tính càng ngắn, quỗn lí ngăn quỹ và dự trữ bắt buộc càng phức tạp. a> Đê hạn chế các ngân hàng thương mại gia tăng huy động tiền gửi bằng đô la Mĩ gửi ra nước ngoài lấy lãi, ngân hàng Nhà nước đã tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với 60 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C á c n g u ồ n l à đ ố i t ư ợ n g p h ả i t í n h d ự t r ữ b ắ t b u ộ c c ũ n g có t h ể bị t h a y đ ổ i t u y theo c h í n h s á c h của N g â n h à n g N h à n ư ố c , t h ô n g t h ư ờ n g đó là các n g u ồ n t i ề n gửi. Các nguồn t i ề n gửi n g ắ n h ạ n t h ư ờ n g phải t í n h d ự t r ữ b ắ t b u ộ c v ớ i t ỷ l ệ cao so v ớ i c á c n g u ồ n k h á c . H ì n h t h ồ c b i ể u h i ệ n của d ự t r ữ b ắ t buộc c ũ n g k h á c n h a u t ạ i các nước k h á c n h a u , t u y theo k h ả n ă n g k i ể m s o á t của N g â n h à n g N h à nước. T ạ i V i ệ t N a m , d ự t r ữ b ắ t buộc t h ể h i ệ n ỏ k h o ả n mục " T i ề n gửi của n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i t ạ i N g â n h à n g N h à n ư ớ c " . (3) Ví d ụ , c á c n g u ồ n t i ề n gửi p h ả i d ự t r ữ b ắ t buộc b ì n h q u â n t h á n g Ì l à 200 t ỷ v à t ỷ l ệ d ự t r ữ b ắ t b u ộ c l à 5% t h ì m ồ c d ự t r ữ b ắ t b u ộ c p h ả i có t r o n g t h á n g 2: 2 0 0 X 5% = 10 t ỷ . V à o 3 n g à y đ ầ u t h á n g 3, N g â n h à n g N h à n ư ó c sẽ t í n h s ố d ư b ì n h q u â n t i ề n g ử i của n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i t ạ i N g â n h à n g N h à nước t r o n g t h á n g 2, g i ả s ử l à 12 t ỷ . V ậ y t r o n g t h á n g 2, n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i đ ã t h ừ a d ự t r ữ 12 - 10 = 2 t ỷ . G i ả sử s ố d ư l à 9 t ỷ t h ì n g â n h à n g đ ã t h i ế u d ự t r ữ b ắ t buộc 10 - 9 = Ì t ỷ ( 1 ) . Thứ hai, n g â n h à n g p h ả i duy trì k h ả n ă n g chi t r ả b ằ n g cách duy trì n g â n q u ỹ vói t ỷ l ệ t h í c h hợp với n h u cầu t h a n h t o á n của khách. Đối v ố i n g â n h à n g đ á p ồ n g nhu cầu t h a n h k h o ả n chủ y ế u b ằ n g các tài sản t h a n h k h o ả n t h ì n g â n quỹ ngoài đ ả m bảo d ự t r ữ b ắ t buộc còn phải đ á p ồng y ê u cầu chi trả ( 2 ) . Tính toán nhu cầu chi trả chủ yếu dựa v à o các n g u ồ n t i ề n g ử i n g ắ n h ạ n với các tỷ l ệ chi t r ả d ự t í n h v à n h u c ầ u cho v a y m à n g â n h à n g đ ã c a m k ế t , k h ả n ă n g h u y đ ộ n g c á c nguồn tiền rẻ để chi trả... đô la Mĩ từ 3% (bằng nội tệ) lên 5%, rồi lên 12%. Điều này đã làm cho tiền gửi đô la Mĩ đắt lên đối ươi các ngân hàng thương mại. ' Tại những nước phát triển, hình thức biểu hiện của dự trữ bắt buộc có thể bao í3 gồm cỗ tiền mặt trong két, tiền gửi tại ngân hàng Trung ương, các ngân hàng khác, thậm chi là các chứng khoán ngắn hạn của Chính phủ. "' Nếu kì tính là Ì tháng, thì hết tháng Ì (tức là đầu tháng 2) nhà quỗn lí mới có số liệu nguồn phỗi tính dự trữ tháng 1. Khi đó ngân hàng mới tính được mức dự trữ bắt buộc (phỗi có) trong tháng 2 và phỗi hết tháng 2 (sang đầu tháng 3) nhà quỗn lí mới tính được ngân quỹ (hoặc tiền gửi tại Ngân hàng Nhà nước) trong tháng 2, lúc đó mới tính được dự trữ thừa hay dự trừ bát buộc thiếu trong tháng 2. ' Những nước có thị trường trái phiếu ngắn hạn của Chính phủ phát triển nhu cầu >2 thanh khoỗn của ngân hàng còn được đáp ứng băng các chứng khoán ngân quỹ (các chứng khoán lỏng). Trong trường hợp này, ngân hàng có thể duy trì ngân quỹ thấp. 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
N h ư vậy, n g â n q u ỹ của n g â n h à n g ngoài mục t i ê u thực h i ệ n chi t r ả t h ư ờ n g x u y ê n còn p h ả i đ ả m bảo y ê u c ầ u qui đ ị n h của p h á p l u ậ t v ề d ự t r ữ b ắ t buộc. N g â n q u ỹ n g â n h à n g s i n h lòi r ấ t t h ấ p , vì v ậ y , g i ữ n g â n q u ỹ n h i ề u là k h ô n g k i n h t ế . Q u ả n lí n g â n q u ỹ , v ề thực c h ấ t là t í n h t o á n số n g â n q u ỹ t ố i t h i ể u c ầ n g i ữ t r o n g c á c t h ờ i kì k h á c n h a u , đồng t h ờ i c â n đ ố i giữa các bộ p h ậ n của n g â n q u ỹ (tiền m ặ t , t i ề n gửi...) m ộ t c á c h p h ù hợp v ớ i n h u c ầ u sử d ụ n g c ủ a khách h à n g ( p h ầ n n à y s ẽ đ ư ợ c n g h i ê n c ồ u k ĩ h ơ n t r o n g c h ư ơ n g q u ả n lí thanh khoản). 2.3.2. Quỗn lí chứng khoán C h ồ n g k h o á n có t h ể dược p h â n chia theo n h i ề u t i ê u t h ồ c . Tuy n h i ê n n g â n h à n g quan t â m tới chồng k h o á n t r ê n 2 giác độ c h í n h : An t o à n v à s i n h l ợ i c ủ a c h ồ n g k h o á n . Vì v ậ y , n g â n h à n g p h â n l o ạ i c h ồ n g k h o á n t h à n h 2 n h ó m c h í n h : Các chồng k h o á n t h a n h k h o ả n song sinh lợi t h ấ p v à các c h ồ n g k h o á n k é m t h a n h k h o ả n h ơ n song sinh lợi l ạ i cao. L o ạ i t h ồ n h ấ t đ ư ợ c n ắ m g i ữ c h ủ y ế u đ ể đ á p ồ n g n h u c ầ u c h i t r ả , loại t h ồ hai chủ y ế u đ á p ồng yêu cầu sinh lợi. L o ạ i t h ồ n h ấ t thường là c h ồ n g k h o á n c ủ a các C h í n h p h ủ , các t ổ chồc t à i c h í n h h à n g đ ầ u t r o n g n ư ớ c v à q u ố c t ế v à có t h ờ i g i a n đ ế n l ú c đ á o h ạ n n g ắ n . L o ạ i t h ồ h a i t h ư ờ n g l à c ủ a C h í n h p h ủ , c á c t ô c h ồ c t à i c h í n h v à c á c c ô n g t y có thòi gian đáo h ạ n t ư ơ n g đ ố i dài' '. 3 C ô n g t á c q u ả n lí c h ồ n g k h o á n đ ò i h ỏ i p h ả i t h ư ờ n g x u y ê n xếp h ạ n g c h ồ n g k h o á n tuy theo t í n h an t o à n v à t h ờ i g i a n c ò n l ạ i của c h ú n g . V í d ụ , c h ồ n g k h o á n c ô n g t y có t h ờ i h ạ n 5 n ă m , s o n g đ ã nắm g i ữ được 4 n ă m 8 t h á n g , t ì n h h ì n h t à i c h í n h của c ô n g ty t r ả n ợ t ố t , t h ì có t h ể x ế p v à o c h ồ n g k h o á n t h a n h k h o ả n . C h ồ n g k h o á n 12 t h á n g song c ô n g t y p h á t hành đang lâm vào tình trạng khó khăn bất t h ư ờ n g , ít k h ả n â n g c ồ u v ã n t h ì c ũ n g bị x ế p v à o c h ồ n g k h o á n kém t h a n h k h o ả n . N h i ề u n g â n h à n g p h â n chia n h ỏ t h a n g bậc của c h ồ n g k h o á n t h e o c á c h x ế p l o ạ i c ủ a c á c t ổ chồc t ư v ấ n t à i c h í n h q u ố c t ế (theo c h ấ t l ư ợ n g q u ố c g i a , n g à n h , c ô n g t y p h á t h à n h c h ồ n g k h o á n ) . C á c c h ồ n g k h o á n c ũ n g có t h ê được x ế p l o ạ i theo m ụ c đ í c h n ắ m giữ chủ yếu, n h ư chồng k h o á n n ắ m giữ n h ằ m mục đích k i ể m soát công 131 Cách xếp loại như thế này còn tuy thuộc vào sự phát triển của thị trường tài chính, tình hình hoạt động của công ty có chứng khoán phát hành. 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
ty p h á t h à n h , n ắ m giữ chỉ n h ằ m mục đích t h u lợi tồc, n ắ m giữ n h ằ m m ụ c đ í c h t h a n h k h o ả n ( b á n đ ể có t i ề n c h i t r ả ) , n h ằ m m ụ c đ í c h đ â u cơ ( k ì v ọ n g g i á l ê n cao, b á n đ ể h ư ở n g c h ê n h l ệ c h g i á ) . . . N g â n h à n g có t h ể t ổ c h ồ c p h ò n g q u ả n lí c h ồ n g k h o á n , h o ặ c p h ò n g n g â n q u ỹ sẽ q u ả n lí c á c c h ồ n g k h o á n t h a n h k h o ả n c ò n p h ò n g c h ồ n g k h o á n (hoặc c ô n g t y c h ồ n g k h o á n ) sẽ q u ả n lí c h ồ n g k h o á n đ ầ u t ư . Đ ể x ế p l o ạ i c h ồ n g k h o á n , n g â n h à n g p h ả i t h ư ờ n g x u y ê n theo dõi, p h â n tích v à đ á n h g i á t ì n h h ì n h t à i c h í n h của các c ô n g t y p h á t h à n h c h ồ n g k h o á n , sự b i ế n đ ộ n g t ỷ giá, lãi s u ấ t t h ị t r ư ờ n g , giá b ấ t động s ả n , t ì n h h ì n h c h í n h t r ị . . . c ủ a m ỗ i q u ố c gia, k h u v ự c v à t o à n c ầ u . N g â n h à n g t h ư ờ n g xem x é t m ộ t số chỉ t i ê u l i ê n q u a n đ ế n d a n h mục c h ồ n g k h o á n n h ư r ủ i ro v à t h u n h ậ p t ừ c h ồ n g k h o á n , x u h ư ớ n g v ậ n đ ộ n g của g i á c h ồ n g k h o á n và các n h â n t ố ả n h h ư ở n g , tỷ l ệ chồng k h o á n t h a n h k h o ả n t r ê n n g â n q u ỹ hoặc t i ề n gửi... c á c t ỷ l ệ n à y p h ả n á n h c h i ế n l ư ợ c q u ả n lí c h ồ n g k h o á n c ủ a n g â n h à n g . Q u ả n lí c h ồ n g k h o á n đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t r ê n n g u y ê n t ắ c q u ả n lí danh mục đ ầ u tư. C á c c h ồ n g k h o á n t h ư ờ n g x u y ê n được p h â n tích với giá t h ị t r ư ờ n g v à c u ố i c ù n g là n g u y ê n tắc đ a d ạ n g hoa " k h ô n g bỏ trồng vào một giỏ". 2.3.3. Quỗn lí tín dụng N g â n h à n g c ấ p t í n d ụ n g n h ằ m m ụ c t i ê u t h u lòi, n h ư v ậ y , mục t i ê u a n t o à n v à s i n h l ợ i v ẫ n l à m ụ c t i ê u c h í n h t r o n g q u ả n lí t í n d ụ n g . 2.3.3.1. Hoạt đ ộ n g tín dụng mang lại thu nhập lớn nhất cho n g â n h à n g T h u d ự t í n h t ừ h o ạ t đ ộ n g t í n d ụ n g (là m ộ t bộ p h ậ n của t h u lãi) p h ụ t h u ộ c v à o q u i m ô , t h ò i g i a n v à l ã i s u ấ t v à c ả b a y ế u t ố n à y có m ô i l i ê n h ệ k h ă n g k h í t . Thứ nhất, n g â n h à n g sử d ụ n g m ọ i n ỗ l ự c c ủ a m ì n h đ ể t à n g q u i m ô t í n d ụ n g n h ư m ỏ r ộ n g m ạ n g l ư ớ i , đ a d ạ n g hoa các loại h ì n h t í n d ụ n g , p h á t t r i ể n công n g h ệ m ớ i n h ằ m gia t ă n g t i ệ n í c h cho k h á c h , g i ả m l ã i s u ấ t h o ặ c c u n g c ấ p c á c đ i ề u k i ệ n ư u đ ã i . . . c á c b i ệ n p h á p n à y m ộ t m ặ t l à m t ă n g q u i mô, song m ặ t k h á c c ũ n g l à m t ă n g chi p h í . Do vậy, t h ồ hai, n g â n h à n g p h ả i n g h i ê n cồu v à xác lập mối quan h ệ giữa các biện p h á p t ă n g qui mô với thu nhập ròng từ hoat đ ô n g t í n d ụ n g t h ô n g qua c h ê n h lệch lãi s u ấ t b i ê n . M ố i q u a n h ệ n à y cho p h é p n g â n h à n g p h â n b i ệ t l ã i s u ấ t v à c á c đ i ề u k i ệ n t à i t r ợ k h á c v ớ i c á c k h á c h h à n g l ớ n , q u a n t r ọ n g v à l i ê n k ế t v ố i c á c t ổ chồc tín dụng khác trên thị trường. 63 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
2.3.3.2. Rủi ro từ hoạt đồng tín dụng là rất lớn T ổ n t h ấ t n ế u x ả y r a sẽ l à m g i ả m t h u n h ậ p d ự t í n h v à c ó t h ể g â y t h u a l ỗ h o ặ c p h á s ả n cho n g â n h à n g . Đ o v ậ y , a n t o à n t í n d ụ n g l à n ộ i d u n g c h í n h t r o n g q u ả n lí r ủ i r o c ủ a m ọ i n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i . Có hai m ố i q u a n h ệ giữa r ủ i ro v à sinh lợi t r o n g h o ạ t đ ộ n g t í n dụng. T r ư ớ c k h i t à i t r ợ , m ố i q u a n h ệ có t h ể l à : R ủ i r o c à n g cao, s i n h l ợ i kì v ọ n g c à n g l ớ n ; cho v a y t r u n g v à d à i h ạ n , cho v a y t i ê u d ù n g . . . r ủ i ro cao h ơ n t h ì l ã i s u ấ t d a n h n g h ĩ a sẽ cao h ơ n so v ớ i l ã i s u ấ t cho vay n g ắ n h ạ n , h o ặ c cho v a y đ ố i v ố i d o a n h n g h i ệ p . . . T u y n h i ê n , s a u khi t à i t r ợ , q u a n h ệ đ ó l ạ i l à t ổ n t h ấ t c à n g cao t h ì s i n h l ợ i c à n g thấp. N g â n h à n g c ó t h ể t h e o đ u ổ i c h i ế n lược t à i t r ợ r ủ i r o cao h o ặ c t h ấ p t r o n g n g ắ n h ạ n , s o n g đ ề u p h ả i x á c l ậ p m ố i l i ê n h ệ r ủ i r o v à s i n h lời n h ằ m đ ả m b ả o g i a t ă n g t h u n h ậ p cho c h ủ sở h ữ u t r o n g d à i h ạ n . N g â n h à n g t h ư ờ n g p h â n l o ạ i r ủ i r o t í n d ụ n g d ự a t r ê n t h ố n g kê k i n h n g h i ệ m v à p h â n t í c h c á c đ i ề u k i ệ n t h ị t r ư ờ n g . P h â n l o ạ i n à y cho p h é p n h à q u ả n lí x á c đ ị n h c á c t ỷ l ệ r ủ i r o l i ê n q u a n t ớ i t ừ n g nhóm k h á c h h à n g , các n g u y ê n n h â n g â y r ủ i ro v à m ô i t r ư ờ n g n ả y s i n h r ủ i ro. P h â n l o ạ i c ũ n g g i ú p n h à q u ả n lí x á c đ ị n h c á c p h é p đ o r ủ i r o t í n d ụ n g m ộ t c á c h h ợ p l í v à n g ư ỡ n g r ủ i r o m à n g â n h à n g c ó t h ể chấp nhận ( 1 ) . N g h i ê n c ồ u v à t ì m các g i ả i p h á p đ ể h ạ n c h ế r ủ i ro p h á t sinh, giải q u y ế t v à b ù đ ắ p t ổ n t h ấ t đ ã x ả y r a là m ộ t t r o n g n h ữ n g n ộ i dung c h í n h c ủ a q u ả n lí t í n d ụ n g . X â y d ự n g q u i t r ì n h p h â n t í c h t í n d ụ n g và p h ố b i ế n r ộ n g r ã i q u i t r ì n h đ ó cho m ọ i k h á c h h à n g s ẽ g ó p p h ầ n l à m cho k h á c h h à n g h i ể u y ê u c ầ u v à n ộ i d u n g c ô n g v i ệ c c ủ a n g â n hàng k h i t à i t r ợ . T h i ế t l ậ p c á c q u ỹ v à c á c h ợ p đ ồ n g t à i c h í n h n h ằ m b ù đắp t ổ n t h ấ t x ả y r a , t h i ế t l ậ p c á c r à n g b u ộ c p h á p lí g i ữ a n g â n h à n g v ố i k h á c h h à n g ( t à i s ả n t h ế chấp...) giữa n g â n h à n g v ớ i c á n b ộ t í n dụng... (khoán thu n h ậ p g ắ n vói c h ấ t lượng t í n dụng...) là b i ệ n p h á p mà n h i ề u n g â n h á n g đ a n g h ư ó n g tới t r o n g m ô i t r ư ờ n g r ủ i ro đ a n g ngày c à n g gia t ă n g . "' Rủi ro tín ding thường được các ngăn hàng đo bằng tỷ lệ Nợ quá hạn ỉ tổng dư Nợ, nợ khó đòi, nợ quá hạn. Tuy nhiên, một ngân hàng có thế có những cách định lượng chỉ tiêu này nhăm phỗn ánh sai lệch rủi ro, ví dụ như giãn nợ, đỗo nợ... Do vậy, cần có qui định cụ thê trong việc định lượng các chỉ tiêu phỗn ánh rủi ro tín dụng. Một số ngân hàng phỗn ánh rủi ro tín dụng không chỉ bằng các chỉ tiêu trên, mà quan trọng hơn băng chỉ tiêu rủi ro tiềm năng: Các khoỗn tín dụng có chất lượng trung bình và xấu/tông tin dụng. 64 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
D ự p h ò n g l à b i ệ n p h á p n h i ề u n g â n h à n g á p d ụ n g đ ể ước l ư ợ n g g i á t r ị c á c k h o ả n cho v a y có k h ả n ă n g t h u h ồ i . D ự p h ò n g có t h ể được coi n h ư t à i s ả n đ ố i ồ n g k h i n g â n h à n g cho v a y . Dư nợ ròng = Dư nợ - Dự p h ò n g tín dụng D ự p h ò n g t í n d ụ n g l à m g i ả m v ố n của chủ. N g â n h à n g p h ả i t í n h t o á n sao cho t h u n h ậ p r ò n g sau t h u ế v à t r í c h l ậ p d ự p h ò n g t ổ n t h ấ t đủ đ ể t ă n g v ố n của c h ủ sau k h i l ậ p d ự p h ò n g t ổ n t h ấ t . C á c k h o ả n nợ, n ế u được x á c đ ị n h là nợ q u á h ạ n , lãi t í c h l ũ y t r ê n t à i k h o ả n t h u l ã i ( l ã i d ự t í n h ) p h ả i b ị l o ạ i k h ỏ i t h u l ã i cho đ ế n k h i khoản t h u lãi t h ự c được t h ự c h i ệ n . Do v ậ y , tỷ l ệ s i n h lời t ừ h o ạ t động t í n d ụ n g t h ư ờ n g n h ỏ h ơ n l ã i s u ấ t cho vay. 2.3.3.3. Thường khoản mục tín dụng chiếm khoảng 70% tổng tài sản V ớ i q u i m ô n h ư v ậ y , t í n d ạ n g ả n h h ư ở n g t ớ i r ấ t n h i ề u c h i ế n lược hoạt động của n g â n h à n g n h ư d ự t r ữ , vay, đ ầ u tư... K h i c h ồ n g k h o á n t h a n h k h o ả n c h ư a có h o ặ c k h a n h i ế m , h o ặ c k h i k h ả n ă n g gia t ă n g h u y đ ộ n g b ị h ạ n c h ế , n h i ề u n g â n h à n g p h ả i sử d ụ n g t í n d ụ n g n h ư tài sản d i m bảo t h a n h khoản. N g â n h à n g t h ư ờ n g n g h i ê n g v ề n á m g i ữ c á c k h o ả n t í n d ụ n g n g ắ n h ạ n , h o ặ c c á c k h o ả n t í n d ụ n g có t h ê c h u y ể n đ ô i n h a n h . C h i ế t k h ấ u t h ư ơ n g p h i ế u có c h ấ t l ư ợ n g cho p h é p n g â n h à n g t h ư ơ n g m ạ i có t h ê t á i c h i ế t k h ấ u . C á c k h o ả n v a y 3 t h á n g n h a n h c h ó n g sẽ đ ư ợ c t h u h ồ i đ ể đ á p ồ n g n h u cầu chi trả. Trong đ i ề u k i ệ Ì n g â n h à n g chuyển h o á n kì h ạ n của nguồn, việc t h u nợ n h i ề u l ầ n t r o n g k ì ( n h i ề u k ì h ạ n nợ) sẽ g ó p p h ầ n t ă n g t í n h t h a n h k h o ả n c ủ a k h o ả n cho v a y . 2.3.4. Quẩn lí các tài sỗn khác 2.3.4.1. Q u ả n lí c á c tài sản uy t h á c T à i s ả n uy. t h á c c ủ a k h á c h h à n g giao cho n g â n h à n g có r ấ t n h i ề u l o ạ i . N h i ệ m vụ c ủ a n g â n h à n g l à p h ả i b ả o q u ả n , t h e o d õ i v à (có t h ể ) t ă n g t h u r i . l ậ p cho k h á c h h ồ n g . C á c k h o ả n cho v a y u y t h á c ngân h à n g p h ả i theo dõi đ ể g i ả i n g â n , t h u nợ kịp thòi. N h i ề u k h o ả n đầu t ư , k h á c h h à n g u y t h á c cho n g â n h à n g c á c q u y ế t đ ị n h mua, bán. Những n g â n h à n g lớn đ ã p h á t t r i ể n p h ò n g uy t h á c cung cấp cho k h á c h h à n g c á c d ị c h v ụ u y t h á c k è m t h e o t ư v ấ n . N h à q u ả n lí sẽ x e m xét chi p h í liên q u a n t ố i h o ạ t động uy t h á c v à t h u n h ậ p t ừ p h í uy thác c á c t h u k h á c do m u a v à b á n h ộ cho k h á c h v ớ i g i á b á n buôn (mua b á n với k h ố i lượng lớn); m ố i quan h ệ t ư ơ n g t á c giữa h o ạ t động 65 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
u y t h á c v à c á c h o ạ t đ ộ n g k h á c c ủ a n g â n h à n g í n h ư g i a t ă n g t i ề n gửi, t ă n g cho v a y , t ă n g t h u từ hoạt động thanh toán...). M ụ c tiêu của q u ả n lí l à m ở r ộ n g t h ị t r ư ờ n g u y t h á c t r ê n cơ sở n â n g cao c h ấ t lượng dịch v ụ . 2.3.4.2. Q u ả n lí trang thiết bị, n h à cửa của n g â n h à n g T u y c h i ế m t ỷ t r ọ n g k h ô n g l ớ n t r o n g t ổ n g t à i s ả n , s o n g c á c trang t h i ế t b ị , n h à c ử a c ủ a n g â n h à n g đ ó n g v a i t r ò q u a n t r ọ n g t r o n g hoạt động của n g â n h à n g : Đó là nơi thực h i ệ n các giao dịch v ớ i khách h à n g , l ư u g i ữ v à b ả o q u ả n c á c h ợ p đ ồ n g , t i ề n , t h ự c h i ệ n c á c hoạt đ ộ n g t h a n h t o á n . . . T h i ệ t h ạ i v ề t r a n g t h i ế t bị n h ư m ấ t c ắ p , hỏng, c h á y . . . sẽ g â y t ố n t h ấ t l ớ n cho n g â n h à n g . N g o à i v i ệ c p h ả i t ố n kém mua s á m , l ò n g t i n c ủ a d â n c h ú n g v à c á c d ố i t á c v à o n g â n h à n g sẽ giảm sút. N g â n h à n g t h ư ờ n g p h â n l o ạ i t à i s ả n đ ể t í n h k h ấ u h a o p h ù hợp. N g â n h à n g t h ư ờ n g đ ư a r a c á c q u i đ ị n h v ề q u ả n lí t r a n g t h i ế t bị đê h ạ n c h ế t r ộ m c ắ p , sử d ụ n g l ã n g p h í h o ặ c b ừ a b ã i g â y h ỏ n g , q u i định v ề sửa c h ữ a , b ả o d ư ỡ n g h o ặ c m u a b ả o h i ể m t à i s ả n . 2.4. Quỗn lí tài sỗn ngoai bỗng T à i s ả n n g o ạ i b ả n g m a n g l ạ i t h u n h ậ p cho n g â n h à n g đ ồ n g thời t h ư ờ n g x u y ê n g ắ n v ớ i r ủ i ro. C á c c a m k ế t cho v a y ( h ợ p đ ồ n g v ề hạn m ồ c ) , h o ặ c h ợ p đ ồ n g t à i c h í n h t ư ơ n g l a i , có t h ê m a n g l ạ i cho ngân hàng khoản t h u p h í cam k ế t . Các cam k ế t b ả o l ã n h đ ư ợ c x ế p vào h o ạ t đ ộ n g t í n d ụ n g , h à m c h ồ a r ủ i ro r ấ t cao. K h i p h ả i t h ự c h i ệ n cam k ế t , k h o ả n cho v a y b ắ t b u ộ c ( đ ồ n g t h ò i có t h ê l à n ợ q u á h ạ n ) x ả y ra v à t r ở t h à n h t à i s ả n n ộ i b ả n g . D o v ậ y v ề b ả n c h ấ t , q u ả n l í c á c t à i sản n g o ạ i b ả n g là q u ả n lí r ủ i r o . 0 1 Thứ nhất, n g â n h à n g p h ả i p h â n l o ạ i t à i s ả n n g o ạ i b ả n g t h e o thòi g i a n , c h ủ t h ê , t í n h c h ấ t r ủ i ro. C á c c a m k ế t b ả o l ã n h k h ô n g có t à i sản đ ả m b ả o , h o ặ c cho n h ữ n g k h á c h h à n g t ì n h h ì n h t à i c h í n h k h ô n g thật v ữ n g c h ắ c c h ồ a đ ự n g r ủ i r o cao; c á c hợp đ ồ n g t à i c h í n h t ư ơ n g l a i có t h ế bị r ủ i ro l ã i s u ấ t , h ố i đ o á i . . . Thứ hai, N g â n h à n g p h ả i t h ự c h i ệ n n g h i ê n c ồ u d ự b á o v ề các '" Các ngăn hàng khi tính toán các chí tiêu an toàn đều tính tới tài sỗn ngoại báng. Ví dụ, quỹ dự phòng rủi ro khi tinh trên tài sỗn rủi ro, tính cho cỗ tài san ngoại bỗng. Tỷ lệ vốn của chủ trên tài sỗn rủi ro cũng tín h cho cỗ tài sỗn ngoại bỗng... 66 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
i h â n tô á n h h ư ở n g đ ế n tài sản ngoại bảng n h ư thị trường nguồn vốn, :ý g i á , lãi s u ấ t , s ự t h à n h c ô n g c ủ a c á c đ ố i t á c . . . V i ệ c n g h i ê n c ồ u n à y :ho p h é p n g â n h à n g x ế p l o ạ i c á c t à i s ả n n g o ạ i b ả n g v à h o ạ c h đ ị n h ĩ h í n h s á c h t r o n g c u n g c ấ p c á c hợp đ ồ n g t à i c h í n h t ư ơ n g l a i . Thứ ba, n g â n h à n g c ấ n d ự p h ò n g t r ư ớ c n g u ồ n t à i t r ợ cho t à i s ả n ngoại b ả n g , n h ư g i a t ă n g n g â n q u ỹ , c á c c h ồ n g k h o á n t h a n h k h o ả n rái l ã i s u ấ t s i n h lơi t h ấ p h o ặ c d ự t r ù vay m ư ợ n c ấ p b á c h v ớ i l ã i s u ấ t :ao, h o ặ c t r í c h q u ỹ d ự p h ò n g t ố n t h ấ t . M ộ t s ố t à i s ả n n ộ i b ả n g được đ ư a ra n g o ạ i b ả n g đ ể theo dõi, n h ư lấc k h o ả n n ợ k h ô n g có k h ả n ă n g t h u h ồ i , l ã i t r e o . N g â n h à n g đ ã sử l ụ n g q u ỹ d ự p h ò n g đ ể b ù đ ắ p cho n h ữ n g t à i s ả n n à y s o n g v ẫ n theo lõi ở n g o ạ i b ả n g đ ể n ế u có cơ h ộ i sẽ t ì m c á c h t h u h ồ i . 3. M ố i l i ê n h ộ g i ữ a n g u ồ n v ố n v à tài sản M ố i l i ê n h ệ g i ữ a n g u ồ n v ố n v à t à i s ả n c h í n h là m ố i l i ê n h ệ g i ữ a l ũ y đ ộ n g v à sử d ụ n g v ố n . Đ ó là h a i m ặ t c ủ a q u á t r ì n h h o ạ t đ ộ n g c ủ a Ìgân hàng. 3.1. Môi liên hê sinh lời T à i s ả n m a n g l ạ i t h u n h ậ p c h ủ y ế u cho n g â n h à n g , c ò n n g u ồ n rốn l i ê n q u a n t ớ i c h i p h í c h ủ y ê u c ủ a n g â n h à n g , c h i p h í t r ả l ã i . Q u i •nô h u y đ ộ n g c à n g t à n g , t à i s ả n c à n g t ă n g , k h ả n ă n g s i n h lòi có t h ế :àng lớn hoặc ngược l ạ i . N ế u d ù n g chỉ tiêu c h ê n h lệch t h u , chi t ừ lãi t h u n h ậ p t ừ l ã i - c h i p h í t r ả lãi) đ ê đ o m ố i l i ê n h ệ s i n h lòi giữa Ì g u ồ n v ố n v à tài sản, t h ì s i n h lời t ă n g k h i lãi s u ấ t b ì n h q u â n của tài sản p h ả i l ớ n h ơ n l ã i s u ấ t b ì n h q u â n c ủ a n g u ồ n v ố n , h o ặ c l ã i s u ấ t n ê n của t à i s ả n p h ả i l ớ n h ơ n lãi s u ấ t b i ê n của n g u ồ n v ố n . Đ i ể u n à y :ó n g h ĩ a là n g u ồ n v ố n v à s ự g i a t ă n g n g u ồ n v ố n v ớ i q u i m ô v à c ấ u r ú c n h ấ t đ ị n h , c ầ n đ ư ợ c p h â n b ổ t h à n h c á c t à i s ả n s i n h lòi t h í c h l ợ p . V i ệ c g i a t ă n g cho v a y v à đ ầ u t ư v ớ i m ồ c r ủ i r o t h ấ p c h í n h là đ i ề u k i ệ n đ ề g i a t ă n g s i n h lòi. N g â n h à n g c ó t h ể t h e o đ u ổ i l ã i s u ấ t h u y đ ộ n g cao đ ể t ì m kiếm lác n g u ồ n t i ề n v ớ i q u i m ô l ớ n , đ ê cho vay v ớ i l ã i s u ấ t cao, h o ặ c t ừ l ã i suất cho v a y p h ả i c h ấ p n h ậ n t r ê n t h ị t r ư ờ n g , n ỗ lực t ì m k i ế m các ì g u ồ n v ớ i chi p h í t h ấ p . N h ữ n g n g â n h à n g k h ô n g t h a m gia đ ặ t giá k h ô n g đ ủ lớn đ ổ t h a m gia q u y ế t đ ị n h lãi s u ấ t t r ê n t h ị t r ư ờ n g ) , p h ả i tự đ i ể u c h ỉ n h cơ c ấ u n g u ồ n v ố n v à t à i s ả n n h ằ m t h o a m ã n y ê u c ầ u •sinh l ờ i . 67 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
M ố i l i ê n h ệ s i n h lòi g i ữ a n g u ồ n v ố n v à t à i s ả n t h ư ờ n g đ ư ợ c đo b ằ n g tỷ l ệ t à i s ả n s i n h lãi v à c h ê n h lệch lãi suất. T à i s ả n s i n h l ã i l à t à i s ả n m a n g l ạ i t h u n h ậ p t ừ l ã i cho ngân h à n g . M ộ t s ố t à i s ả n s i n h lòi song k h ô n g x ế p v à o t à i s à n s i n h l ã i cho n g â n h à n g n h ư t à i s ả n cho t h u ê , cổ p h i ế u , n g â n q u ỹ d ù n g đ ể kinh d o a n h n g o ạ i t ệ . . . D o h o ạ t đ ộ n g cho v a y v à đ ầ u t ư v à o c h ồ n g k h o á n ( g i â y nợ) l à h o ạ t đ ộ n g c h ủ y ế u , n ê n t h u t ừ l ã i l à k h o ả n t h u l ớ n nhất của n g â n h à n g . Tài sản sinh lãi Tỷ lê tài sản sinh lãi = — Tong tài sản bình quân (Thu lãi - Chi trả lãi) Chênh lêch lãi suất = — — : (1) Tống tài sản bình quân H o ặ c đ o b ằ n g c h ê n h l ệ c h lãi s u ấ t cơ b ả n (Thu lãi - Chi trả lãi) Chênh lêch lãi suất cơ bản = (2) Tài sản sinh lãi bình quân Hoặc đo b ằ n g t h u n h ậ p r ò n g t r ê n tổng tài sản (ROA) (Tổng thu - Tổng chi) (3) RŨA = ', - " — - Tống tài sản bình quân , N h ì n c h u n g , c á c n g â n h à n g t h ư ờ n g sử d ụ n g t ỷ l ệ (2) v à (3) đ ể đo m ố i l i ê n h ệ s i n h l ờ i c ủ a t à i s ả n v à n g u ồ n v ố n b ở i v ì m ộ t b ộ phận n g u ồ n v ố n đ ư ợ c s ử d ụ n g t ạ o n ê n t à i s ả n k h ô n g s i n h l ã i v à c ó b ộ phận t à i s ả n k h ô n g s i n h l ã i l ạ i t h a m gia t ạ o n ê n t h u n h ậ p cho n g â n h à n g . 3.2. Mối liên hệ an toàn N g â n h à n g p h ả i d u y t r ì c á c m ố i l i ê n h ệ a n t o à n t h e o L u ậ t định. Ví d ụ , k h o ả n cho v a y cao n h ấ t đ ố i v ớ i m ộ t k h á c h h à n g k h ô n g vượt q u á t ỷ l ệ q u i đ ị n h t r ê n v ố n sở h ữ u ; đ ầ u t ư v à o cổ p h i ế u c ô n g t y , hoặc x â y d ự n g n h à cửa, m u a s ắ m t h i ế t bị. k h ô n g đ ư ợ c v ư ợ t q u á v ố n sỏ hữu. Q u i m ô v à c ấ u t r ú c t i ề n g ử i l i ê n q u a n c h ặ t c h ẽ đ ế n n g â n q u ỹ và chồng k h o á n thanh khoản cũng n h ư kì h ạ n nợ của các khoản tín d ụ n g ( x e m t h ê m p h ầ n t h a n h k h o ả n ) . M ộ t s ố n g â n h à n g t ừ c ấ u trúc, t í n h ô n đ ị n h v à t h a n h k h o ả n c ủ a n g u ồ n sẽ q u y ế t đ ị n h c ấ u t r ú c và t í n h t h a n h k h o ả n c ủ a t à i s ả n . M ộ t s ố n g â n h à n g , n g ư ợ c l ạ i , t ừ qui 68 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
m ô v à c ấ u t r ú c t à i s ả n d ự t í n h sẽ t ì m k i ế m v à q u ả n lí q u i m ô v à c ấ u t r ú c n g u ồ n cho t h í c h h ợ p . M ộ t d a n h m ụ c t à i s ả n bao g ồ m c á c k h o ả n cho v a y v à đ ầ u t ư r ủ i . ro cao, c ó t h ể b ị t ổ n t h ấ t l ớ n ( r ủ i ro t í n d ụ n g , r ủ i ro t h ị t r ư ờ n g . . . ) , l à m g i ả m u y t í n của n g â n h à n g . P h ả n ồ n g của d â n c h ú n g l à r ú t t i ề n ra k h ỏ i n g â n h à n g . N g u ồ n t i ề n suy g i ả m n h a n h v à m ạ n h sẽ đ ẩ y n g â n h à n g đ ế n p h á sản. M ộ t d a n h m ụ c t à i s ả n n ế u bao g ồ m p h ầ n l ớ n c á c t à i s ả n r ủ i r o t h ấ p sẽ h ạ n c h ê t h u n h ậ p của n g â n h à n g , h ạ n c h ê n g â n h à n g mở rộng qui m ô t r o n g môi t r ư ờ n g k i n h doanh đầy b i ế n động. K h ả n ă n g m ở r ộ n g t h ị t r ư ờ n g n g u ồ n v ố n c ủ a n g â n h à n g sẽ b ị g i ả m s ú t . Kết luận: Q u ả n lí t à i s ả n c h í n h l à q u ả n lí d a n h m ụ c đ ầ u t ư c ủ a n g â n h à n g n h ằ m m ụ c t i ê u a n t o à n v à s i n h lòi. M ỗ i k h o ả n m ụ c tài sản được h ì n h t h à n h đêu nhằm mục t i ê u cụ t h ể của ngân hàng. Q u ả n lí t à i s ả n bao g ồ m x á c đ ị n h m ụ c t i ê u ư u t i ê n v à c á c m ụ c tiêu p h ụ m à tài sản cần đ ạ t đ ế n ; xác định qui mô, cấu t r ú c và đặc t í n h của t à i s ả n d ư ớ i t á c đ ộ n g của các n h â n tố; x á c đ ị n h c h í n h s á c h và n g h i ệ p v ụ c ủ a n g â n h à n g đ ể q u ả n lí t à i s ả n . M ộ t n g â n h à n g có t h ê tô chồc c á c p h ầ n q u ả n lí g ắ n l i ề n v ớ i t ừ n g k h o ả n m ụ c t à i s ả n v à c á c bộ p h ậ n q u ả n lí l i ê n k ế t , q u ả n lí t ổ n g t h ể c á c k h o ả n m ụ c . T ừ m ụ c tiêu cụ t h ể k ế t h ớ p v ớ i n g h i ê n c ồ u m ô i t r ư ờ n g h o ạ t đ ộ n g m à m ỗ i n g â n h à n g sẽ x â y d ự n g p h ư ơ n g p h á p v à n ộ i d u n g q u ả n lí t à i s ả n p h ù hợp n h ằ m t ă n g t ỷ l ệ t h u n h ậ p r ò n g cho n g â n h à n g . Câu hỏi và bài tạp 1. Trình bày nội dung các khoản mục tài sản của ngân hàng t h ư ơ n g m ạ i . H ã y p h â n t í c h n h ữ n g đặc đ i ể m c h í n h ? 2 T r ì n h b à y m ụ c t i ê u q u ả n lí t à i s ả n . P h â n t í c h lí do v ì sao ngân h à n g p h ả i bị k i ể m s o á t c h ặ t chẽ? 3 T r ì n h b à y n ộ i d u n g q u ả n lí t í n d ụ n g , n g â n q u ỹ , c h ồ n g k h o á n ? 4 T r ì n h b à y n ộ i d u n g q u ả n lí t à i s ả n n h ằ m m ụ c t i ê u a n t o à n v à s i n h lơi? 5 T r ì n h b à y các k h o ả n mục tài sản v à n g u ồ n v ố n của n g â n h à n g t i ư ơ n g m ạ i ? P h â n t í c h m ố i l i ê n h ệ cơ b ả n g i ữ a c á c k h o ả n m ụ c đ ó ? 69 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
6. M ộ t n g â n h à n g có c á c k h o ả n m ụ c t à i s ả n n h ư s a u : ( Đ ơ n vị: tỷ đồng, số d ư cuối kì, lãi s u ấ t % / n ă m ) . Số dư Lãi suất Số dư Lãi suất Số dư Lãi suất Khoản mục 1/1 1/1 1/4 1/4 30/6 30/6 Tiền mặt trong két 160 150 140 Tiến gửi NH Nhà nước 400 1,4 400 1,4 300 1,4 Tiền gửi NH khác 440 3 400 3,5 350 3,5 Chồng khoán KB ngắn hạn 900 6 900 6.5 850 6,8 Cho vay ngắn hạn 2200 9 2300 9,5 2400 9,8 Cho vay trung hạn 1100 10 1150 11 1200 11,3 Cho vay dài hạn 650 11 700 12 750 12.5 Tài sản khác 100 120 120 Cộng 5950 6120 6110 Yêu cầu: - T í n h lãi s u ấ t b ì n h q u â n của t ừ n g tài sản t r o n g 6 t h á n g ? - T í n h lãi s u ấ t b ì n h q u â n của tổng tài sản t ạ i t ừ n g t h ò i điểm? - T í n h lãi s u ấ t b ì n h q u â n của tổng t à ] s ả n t r o n g 6 t h á n g đầu năm? P h â n t í c h s ự t h a y đ ổ i t r o n g q u i m ô v à c ấ u t r ú c c ủ a t à i s ả n . Hây đ ư a r a c á c g i ả t h i ế t đ ể g i ả i t h í c h sự t h a y đ ổ i đ ó ? 7. C h o m ộ t n g â n h à n g v ớ i c á c sô l i ệ u sau: ( Đ ơ n v ị : t ý đ ồ n g , Số du b ì n h q u â n , lãi s u ấ t b ì n h q u â n ) . Tài sản Số dư Lãi suất Nguồn Số dư Lãi suất - Tiền mặt 50 - Các khoản nợ 900 5% - Tiền gửi tại NH khác 150 2% - Cho vay 700 7% - vcc 100 - Tài sản khác 100 Tổng Tổng 1000 Yêu cầu: - T í n h c h ê n h l ệ c h l ã i s u ấ t cơ b ả n . - T í n h R O A , b i ế t r ằ n g t h u k h á c b ằ n g c h i k h á c , t h u ế x u ấ t thuế t h u n h ậ p d o a n h n g h i ệ p l à 30%. - G i ả sử n ợ q u á h ạ n l à 10%, h ã y t í n h l ạ i R O A . 70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn