Tình hình sản xuất và xuất khảu thủy sản của Việt Nam và thị trường Mỹ

Chia sẻ: Thanh Thảo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

137
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cùng với sự phát triển tốt đẹp trong quan hệ thương mại Việt –Mỹ chắc chắn xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Mỹ sẽ nhiều triển vọng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tình hình sản xuất và xuất khảu thủy sản của Việt Nam và thị trường Mỹ

MôoC LôC Trang Më ®Çu 2 PhÇn 1: VÞ trÝ cña ngµnh thuû s¶n trong chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu 1.1 Kh¸i qu¸t vÒ ngµnh thuû s¶n . 4 1.1.1 Lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n 5 1.1.2 Nh÷ng th¸ch thøc cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam 7 1.2 Chñ tr¬ng ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n híng vÒ xuÊt khÈu 7 1.3 ThÞ trêng thuû s¶n quèc tÕ vµ nh÷ng c¬ héi cho xuÊt khÈu 10 thuû s¶n ViÖt nam 1.3.1 ThÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi 11 1.3.2 Mü-thÞ trêng thuû s¶n ®Çy tiÒm n¨ng 12 1.3.3 HiÖp ®Þnh th¬nh m¹i ViÖt-Mü 13 1.3.3.1 Nh÷ng c¬ héi chñ yÕu ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña 13 ViÖt nam 1.3.3.2 Th¸ch thøc 14 PhÇn 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü trong thêi gian qua 2.1 T×nh h×nh s¶n xuÊt nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n cña ViÖt nam 16 2.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu chung cña thuû s¶n ViÖt nam 16 2.3 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam sang thÞ trêng Mü 18 2.4 Nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt 20 nam sang thÞ trêng Mü PhÇn 3: Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam sang thÞ trêng Mü 3.1 Dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam sang thÞ trêng Mü 24 trong nh÷ng n¨m tíi 3.2 Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam sang thÞ 24 trêng Mü 3.2.1 Gi¶i ph¸p mang tÇm vÜ m« 24 3.2.2 Gi¶i ph¸p cÊp doanh nghiÖp . 25 KÕt luËn 28 1
M ë ® Çu Trong 10 n¨m thùc hiÖn chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ- x· héi 1991-2010, n«ng nghiÖp níc ta cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo nh÷ng th¾ng lîi chung cña sù nghiÖp ®æi míi, lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho sù æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn cña nh÷ng n¨m tiÕp theo, trong ®ã ®Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng thµnh tùu næi bËt vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n. Víi ph¬ng ch©m xuÊt khÈu ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ, 10 n¨m qua xuÊt khÈu thuû s¶n níc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, cho ®Õn nay c¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cã tèc ®é t¨ng trëng, còng nh tû träng kh¸ cao trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt nam , kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n chiÕm kho¶ng 18% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc vµ lµ mét trong nh÷ng nguån thu ngo¹i tÖ chñ yÕu cña níc ta. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ níc ta cßn ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña q0u¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ c«ng nghiÖp cßn thÊp th× viÖc kh«ng ngõng t¨ng nhanh gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ thuû s¶n cã ý nghÜa quan träng kh«ng chØ víi hiÖn t¹i mµ cho c¶ t¬ng lai. Hµng thuû s¶n ViÖt nam hiÖn ®· cã mÆt trªn 60 quèc gia vµ Mü lµ mét trong nh÷ng b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt nam trong lÜnh vùc nµy. Mü lµ mét quèc gia nhËp khÈu lín thø hai trªn thÕ giíi víi gi¸ trÞ nhËp 10 tû USD b×nh qu©n mçi n¨m. Do ®ã, Mü lµ mét thÞ trêng lu«n s«i ®éng vµ hÊp dÉn c¶ vÒ nhu cÇu, sè lîng, chñng lo¹i, chÊt lîng vµ gi¸ c¶ thu hót trªn 130 níc xuÊt khÈu. Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, tuy nhiªn thùc tr¹ng cña ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu sang Mü vÉn ®ang gÆp nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc. Gi¶i ph¸p nµo ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét c©u hái lín vµ hãc bóa ®èi víi ngµnh thuû s¶n ViÖt nam . §Ò ¸n nµy nh»m cung cÊp mét sè th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt, xuÊt khÈu thuû s¶n cña níc ta vµ c¸c ph¬ng híng, biÖn ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü . Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm: PhÇn 1: VÞ trÝ cña ngµnh thuû s¶n trong chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu . PhÇn 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü trong thêi gian qua. 2
PhÇn 3: Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam sang thÞ trêng Mü. Qua ®©y em xin c¶m ¬n thÇy gi¸o Mai Xu©n §îc ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. 3
PhÇn 1 : VÞ trÝ cña ngµnh thuû s¶n trong chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu 1.1 Kh¸i qu¸t vÒ ngµnh thuû s¶n . Thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh , mét ngµnh ho¹t ®éng kinh tÕ n»m trong tæng thÓ kinh tÕ –x· héi cña loµi ngêi .Thuû s¶n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp thùc phÈm cho nh©n lo¹i , kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn lµ mét ngµnh kinh tÕ t¹o c¬ héi c«ng ¨n viÖc lµm cho nhiÒu céng ®ång nh©n d©n ®Æc biÖt lµ ë vïng n«ng th«n vµ vïng ven biÓn. Nhu cÇu thuû s¶n cho nh©n lo¹i ngµy cµng t¨ng trong khi nguån lîi cña c¸c tµi nguyªn nµy l¹i cã giíi h¹n vµ ®· bÞ khai th¸c tíi trÇn , v× vËy ngµnh nu«i trång thuû s¶n ph¸t triÓn ®Ó bï ®¾p vµo nh÷ng thiÕu hôt ®ã . Ngµy nay nu«i trång thuû s¶n ®· cung cÊp ®îc kho¶ng 27% tæng 0s¶n lîng thuû s¶n thÕ giíi , nhng chiÕm tíi gÇn 30% s¶n lîng dïng lµm thùc phÈm . §èi tîng nu«i trång rÊt phong phó gåm ®ñ c¸c chñng lo¹i : c¸, nhuyÔn thÓ gi¸p x¸t , rong t¶o vµ mét sè loµi kh¸c . Nu«i trång thuû s¶n cã quy m« rÊt kh¸c nhau tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña tõng níc : tõ quy m« nhá gia ®×nh g¾n liÒn víi hÖ thèng canh t¸c tæng hîp ®Õn nh÷ng trang tr¹i nu«i chuyªn c«ng nghiÖp ho¸ cã quy m« lín . Cïng víi viÖc gia t¨ng s¶n xuÊt , th¬ng m¹i thuû s¶n toµn cÇu còng ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng ®Æc biÖt lµ c¸c hµng ho¸ thuû s¶n sèng vµ t¬i ®ang t¨ng nhanh . Sù bïng næ d©n sè thÕ giíi céng víi hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ , ®« thÞ ho¸ ngµy cµng lµm thu hÑp ®Êt canh t¸c trong n«ng nghiÖp céng thªm sù diÔn biÕn bÊt lîi cña thiªn nhiªn …sÏ lµm cho l¬ng thùc thùc phÈm lµ mÆt hµng chiÕn lîc trªn thÞ trêng thÕ giíi .Trong ®iÒu kiÖn ®ã s¶n phÈm thuû s¶n ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ quan träng v× vËy ph¸t triÓn s¶n xuÊt thuû s¶n ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn kh«ng cßn ®¬n thuÇn lµ sù ®ßi hái cÊp b¸ch vµ l©u dµi cho viÖc gi¶i quyÕt thùc phÈm t¹i chç , gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm mµ ngµnh s¶n xuÊt nµy ®ang vµ ®Çy høa hÑn cã thÓ trë thµnh ngµnh kinh doanh cã l·i suÊt cao víi xu híng æn ®Þnh l©u dµi trªn thÞ trêng quèc tÕ . §ã lµ tiÒn ®Ò quan träng bËc nhÊt cña s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n vµ tiÕp tôc lµ mét trong nh÷ng xuÊt ph¸t ®iÓm quan träng cho viÖc x©y dùng chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ë níc ta . 1.1.1 Lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n . 4
§¶ng vµ Nhµ níc rÊt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n, coi ngµnh thuû s¶n lµ mòi nhän, coi c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n lµ bíc ®i ban ®Çu quan träng nhÊt, coi chuyÓn mét bé phËn diÖn tÝch ®Êt ®ai ®ang canh t¸c n«ng nghiÖp vµ muèi kÐm hiÖu qu¶ sang nu«i trång thuû s¶n lµ híng ®i chñ yÕu cña chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n (nghÞ ®Þnh 09 NQ-CP ngµy 15-06-2000 ) vµ cã nh÷ng ch¬ng tr×nh, chÝnh s¸ch hç trî rÊt lín cho c«ng viÖc chuyÓn ®æi vµ ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n trªn toµn quèc . Ngµnh thuû s¶n ®· cã mét thêi kh¸ dµi chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ míi (kho¶ng 20 n¨m) cña nÒn kinh tÕ híng theo thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, ®· t¹o ®îc mét nguån nh©n lùc kh¸ dåi dµo trong tÊt c¶ mäi lÜnh vùc tõ khai th¸c chÕ biÕn, nu«i trång ®Õn th¬ng m¹i. Tr×nh ®é nghiªn cøu vµ ¸p dông thùc tiÔn còng ®· t¨ng ®¸ng kÓ. Hµng thuû s¶n liªn tôc gi÷ thÕ gia t¨ng vµ æn ®Þnh trªn thÞ trêng thùc phÈm thÕ giíi. Viªt Nam cã bê biÓn dµi 3260 km víi 112 cöa s«ng r¹ch vµ 4000 hßn ®¶o lín nhá t¹o nªn nhiÒu eo vÞnh vµ ®Çm ph¸, ®¶m b¶o cho nguån tµi nguyªn thuû h¶i s¶n rÊt phong phó. C¸c vïng biÓn ViÖt nam cã n¨ng lùc t¸i sinh häc cao cña vïng sinh th¸i nhiÖt ®íi vµ m«i trêng biÓn cßn t¬ng ®èi s¹ch do ®ã h¶i s¶n ®îc ®¸nh gi¸ lµ an toµn cho søc khoÎ – mét u ®iÓm hµng ®Çu trªn thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi hiÖn nay. Trong vïng biÓn ®éc quyÒn kinh tÕ réng kho¶ng 1 triÖu km2, tæng tr÷ lîng thuû s¶n biÓn ®îc ®¸nh gi¸ kho¶ng 4 triÖu tÊn, trong ®ã lîng thuû s¶n ë tÇng næi chiÕm 62,7% nµ tÇng ®¸y chiÕm 37,3% ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng khai th¸c 1.4 ®Õn 1.6 triÖu tÊn thuû s¶n c¸c lo¹i hµng n¨m trong ®ã cã nhiÒu lo¹i h¶i s¶n quý cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh : t«m hïm, c¸ ngõ sß huyÕt…Víi 1,4 triÖu ha mÆt níc néi ®Þa, tiÒm n¨ng nu«i trång thuû s¶n ViÖt nam rÊt dåi dµo, kho¶ng 1,5 triÖu tÊn mçi n¨m . Nh×n chung cã thÓ ph¸t triÒn thuû s¶n kh¾p c¸c n¬i trªn toµn ®Êt níc, ë mçi vïng cã nh÷ng tiÒm n¨ng ®Æc thï vµ s¶n vËt ®Æc s¾c riªng. Tuy nhiªn , ViÖt nam cã mét sè vïng sinh th¸i ®Êt thÊp, ®Æc biÖt lµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ ch©u thæ s«ng Hång, n¬i cã thÓ ®a níc mÆn vµo rÊt s©u t¹o ra mét vïng nu«i níc lî hoÆc nu«i trång thuû h¶i s¶n kÕt hîp víi trång lóa vµ c¸c hîp ®ång canh t¸c n«ng nghiÖp kh¸c réng lín gÇn 1 triÖu ha. Trong hÖ sinh th¸i nµy cã thÓ tiÕn hµnh c¸c hîp ®ång nu«i trång thuû h¶i s¶n võa cã chÊt lîng cao võa cã gi¸ thµnh h¹ mµ c¸c hÖ thèng canh t¸c kh¸c kh«ng thÓ cã nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh 5
®ã ®îc. Lîi thÕ nµy ®Æc biÖt ph¸t huy thÕ m¹nh trong c¹nh tranh víi hÖ thèng nu«i trång c«ng nghiÖp khi gi¸ c¶ thuû s¶n trªn thÞ trêng thÕ giíi ë møc thÊp nhÊt lµ mÆt hµng t«m. ViÖt nam cha ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n c«ng nghiÖp nªn cßn nhiÒu tiÒm n¨ng ®Êt ®ai ®Ó ph¸t triÓn nu«i mµ kh«ng ¶nh hëng ®Õn m«i trêng sinh th¸i. ViÖc ®a thµnh c«ng kü thuËt nu«i h¶i s¶n trªn c¸c vïng c¸t ven biÓn ®· më ra mét tiÒm n¨ng vµ triÓn väng míi cho viÖc ph¸t triÓn vïng nu«i t«m vµ c¸c h¶i s¶n kh¸c theo ph¬ng thøc nu«i c«ng nghiÖp. ViÖt nam cã nhiÒu lao ®éng vµ nguån nh©n lùc cßn Ýt ®îc ®µo t¹o, sÏ thÝch hîp cho nh÷ng lîi thÕ khëi ®iÓm mang tÝnh tÜnh khi dïng lo¹i lao ®éng nµy trong lÜnh vùc ph¸t triÓn nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n. ChÝnh nhê nh÷ng lîi thÕ trªn mµ ngµnh thuû s¶n ViÖt nam trë thµnh mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän vµ thÕ m¹nh cña kinh tÕ níc ta. Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh thuû s¶n ®· ®¹t ®îc tèc ®é ph¸t triÓn cao, æn ®Þnh vµ møc t¨ng tæng s¶n lîng thuû s¶n b×nh qu©n hµng n¨m trªn 4% , gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n chiÕm 10% ®Õn 15% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam hµng n¨m. N¨m 1999 tæ chøc long thùc thÕ giíi ®· xÕp ViÖt nam vµo vÞ trÝ thø 29 trªn thÕ giíi vµ thø 4 trong c¸c níc ASEAN sau Th¸i Lan, In®«nªsia, Malaysia vÒ ®¸nh b¾t vµ nu«i trång thuû s¶n. XuÊt khÈu thuû s¶n kh«ng ngõng t¨ng lªn tõ n¨m 1990 ®Õn nay. MÆt kh¸c c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu rÊt phong phó: mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt nam lµ t«m c¸c lo¹i nh: t«m hïm, t«m cµng xanh, t«m só, t«m b¹c cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao vµ chiÕm h¬n mét nöa tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, mùc vµ c¸ chiÕm 17% vµ 15,2% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Theo b¸o cña tæng côc h¶i quan n¨m 1998, mÆt hµng thuû s¶n ViÖt nam ®· cã mÆt trªn 34 níc trªn thÕ giíi víi tæng kim ng¹ch 856,6 triÖu USD. ThÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam lµ c¸c níc Ch©u ©u, 13 níc Ch©u ¸ vµ Mü, trong ®ã Mü ®ang lµ thÞ trêng môc tiªu mµ chóng ta híng vµo nhÊt lµ sau khi hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt- Mü ®îc th«ng qua, c¬ héi cho c¸c ngµnh xuÊt khÈu cña ViÖt nam ®a hµng vµo thÞ trêng Mü trong ®ã cã thuû s¶n ngµy cµng ®îc më réng. Tuy nhiªn ViÖt nam kh«ng ph¶i lµ ®èi t¸c duy nhÊt cña Mü, xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü cã nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh víi ta nh: Indonesia, Canada, Trung Quèc…thÞ phÇn thuû s¶n ViÖt nam trªn thÞ trêng 6
Mü cßn rÊt khiªm tèn. §ã lµ mét ®ßi hái, th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi nhµ ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc cña ViÖt nam. 1.1.2 Nh÷ng th¸ch thøc cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam §Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n mét c¸ch bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ cao chóng ta cÇn ph¶i nhËn thøc râ nh÷ng th¸ch thøc ®ang ®Æt ra, ®ã lµ: · Qu¸ d thõa lao ®éng ë c¸c vïng ven biÓn, nguån nh©n lùc cßn Ýt ®îc ®µo t¹o, cuéc sèng vËt chÊt thiÕu thèn lµ søc Ðp rÊt lín c¶ vÒ kinh tÕ x· héi vµ m«i trêng sinh th¸i ®èi víi nghÒ khai th¸c h¶i s¶n . · C¬ së h¹ tÇng yÕu, cha ®ång bé víi tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu trong khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn dÉn ®Õn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp . · C«ng nghÖ s¶n xuÊt thuû s¶n cña ViÖt nam nh×n chung cßn rÊt l¹c hËu so víi ®èi thñ c¹nh tranh . · Nh÷ng ®ßi hái rÊt cao vµ ngµy cµng chÆt chÏ vÒ yªu cÇu vÖ sinh vµ chÊt lîng s¶n phÈm thuû s¶n cña c¸c níc nhËp khÈu . · Sù héi nhËp quèc tÕ víi sù rì bá hµng rµo thuÕ quan, sù gia t¨ng dÇn vÞ thÕ cña thuû s¶n ViÖt nam trªn trêng quèc tÕ sÏ t¹o ra sù c¹nh tranh khèc liÖt, víi nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ ngay c¶ trªn thÞ trêng ViÖt nam . · M«i trêng cho ph¸t triÓn thuû s¶n lµ m«i trêng hÕt søc linh ho¹t vµ nh¹y c¶m. ViÖc ph¸t triÓn khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n kh«ng theo quy ho¹ch, kh«ng chó ý b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn an toµn sinh th¸i vµ an toµn vÖ sinh thøc phÈm sÏ dÉn ®Õn nhiÒu hËu qu¶ rÊt nghiªm träng cã tÝnh chÊt l©u dµi vÒ m«i trêng, thÞ trêng vµ x· héi . 1.2 Chñ tr¬ng ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n híng vÒ xuÊt khÈu Qu¸n triÖt ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi cña §¶ng trªn tinh thÇn tiÕp tôc ®Èy nhanh c«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt níc, ®Ó gãp phÇn thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ –x· héi ®Ò ra, ®¶m b¶o cho ngµnh thuû s¶n héi nhËp ®îc víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ý thøc ®îc yªu cÇu g¾n kÕt gi÷a ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®a d¹ng víi b¶o vÖ chñ quyÒn vïng biÓn vµ an ninh quèc phßng ngµnh thuû s¶n ViÖt nam ®· lÊy xuÊt khÈu lµm ®éng lùc ph¸t triÓn , coi xuÊt khÈu lµ híng ph¸t triÓn mòi nhän vµ u tiªn sè mét, lÊy c¸c thÞ trêng c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t 7
triÓn cao (B¾c Mü, NhËt B¶n, EU, Trung Quèc vµ Mü ) lµ c¸c thÞ trêng chÝnh. Chñ tr¬ng nµy ®îc thÓ hiÖn cô thÓ trong c¸c vÊn ®Ò sau: - Kh«ng ngõng t¨ng phÇn ®ãng gãp cña ngµnh thuû s¶n vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt níc b»ng viÖc t»ng cêng xuÊt khÈu, gia t¨ng thu nhËp ngo¹i tÖ vµ n©ng cao vÞ thÕ cña ®Êt níc trªn trêng quèc tÕ. - §a ngµnh thuû s¶n trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ ®îc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cã luËn cø khoa häc ch¾c ch¾n cho ph¸t triÓn thuû s¶n vµ ¸p dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i tiªn tiÕn vµ thÝch hîp, nh»m kh«ng nh÷ng t¹o ra hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ph¸t triÓn nh÷ng lîi thÕ so s¸nh mµ cßn gãp phÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. - X©y dùng mét ngµnh thuû s¶n ®îc qu¶n lý tèt nh»m ®¹t ®îc sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng cho hiÖn nay vµ trong t¬ng lai. Nguån lîi h¶i s¶n tù nhiªn cña ViÖt nam ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc ®èi víi vïng ven biÓn vµ gÇn bê, phÇn gia t¨ng s¶n lîng khai th¸c chØ cã thÓ tr«ng cËy vµo viÖc khai th¸c xa bê, nhng sù khai th¸c nµy còng chØ cã giíi h¹n do tÝnh hiÖu qu¶ kh«ng cao. Do vËy ph¬ng ¸n ®îc lùa chän lµ chØ gi÷ s¶n lîng khai th¸c cña níc ta æn ®Þnh ë møc 1.200.000 ¸ 1.400.000 tÊn, víi viÖc gi¶m s¶n lîng khai th¸c vïng ven biÓn vµ gÇn bê ®ång thêi t¨ng dÇn s¶n lîng khai th¸c ë c¸c vïng biÓn xa bê ®Ó bï ®¾p sè s¶n lîng bÞ suy gi¶m do h¹n chÕ dÇn viÖc khai th¸c gÇn bê. Nu«i trång thuû s¶n sÏ trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu chñ yÕu vµ s¶n lîng cña ngµnh nu«i trång ph¶i v¬n lªn chiÕm kho¶ng 60% tæng s¶n lîng thuû h¶i s¶n trong t¬ng lai. Nh÷ng chØ tiªu ®Þnh híng cña ngµnh thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 ®îc ho¹ch ®Þnh nh sau: · Kh«ng t¨ng s¶n lîng khai th¸c trong c¸c thêi kú 2003- 2010, gi÷ møc dao ®éng xung quanh 1.400.000 tÊn/ n¨m( ë ®©y chØ tÝnh riªng cho c¸ mùc). T¨ng nhanh s¶n lîng nu«i trång thuû s¶n tõ 10%-15%. · Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng víi tèc ®é trung b×nh kho¶ng 10%-15%/ n¨m , trong giai ®o¹n 2000 – 2005 t¨ng kho¶ng 12%-15%, giai ®o¹n 2005- 2010 t¨ng kho¶ng 10%-12%/n¨m. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¬ng øng lµ 3,0-3,5 tû USD( n¨m 2005) vµ 4,5 –5 tû USD n¨m 2010. ThÓ hiÖn ë b¶ng 1: 8
B¶ng 1 N¨m 2003 2005 2010 §Ò môc I.Tæng s¶n lîng (tÊn) 2.490.000 2.550.000 3.400.000 Trong ®ã: 1. S¶n lîng nu«i ( tÊn) 1.090.000 1.150.000 2.000.000 - Thuû s¶n níc ngät 568.720 600.000 870.000 - T«m 213.270 225.000 420.000 - C¸ biÓn 53.057 56.000 200.000 - NhuyÔn thÓ 175.355 185.000 380.000 79.598 84.000 130.000 - Thuû s¶n kh¸c 1.400.000 1.400.000 1.400.000 2. s¶n lîng khai th¸c( tÊn) 700.000 700.000 700.000 - Khai th¸c gÇn bê. 700.000 700.000 700.000 - Khai th¸c xa bê. Bao gåm: 1.230.000 1.230.000 1.230.000 - S¶n lîng c¸. 120.000 120.000 120.000 - S¶n lîng mùc. 50.000 50.000 50.000 - S¶n lîng t«m 2.300 3.000 4.500 II. Kim ng¹ch xuÊt khÈu( ngh×n USD) §Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm tõ thuû h¶i s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao cho c¸c thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ, chèng l¹i sù gi¶m sót cña nguån lîi biÓn t¨ng kh¶ n¨g phôc håi tù nhiªn cña c¸c nguån lîi biÓn nhng vÉn duy tr× ®îc tèc ®é ph¸t triÓn cao, ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n híng vÒ xuÊt khÈu cÇn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng sau: - §¸nh b¾t thuû s¶n: ®Ó ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh nguån nguyªn liÖu ®¸nh b¾t, ViÖt nam cÇn t¨ng cêng ®Çu t vµo ®iÒu tra cã hÖ thèng c¸c nguån lîi thuû s¶n, x©y dùng b¶n ®å ph©n bè biÕn ®éng c¸c ®µn c¸ trªn c¸c ng trïng, ph¸t triÓn c¸c ®éi tµu c«ng suÊt lín, trnag thiÕt bÞ vµ ®µo t¹o kx thuËt ®¸nh b¾t c¸ ®¹i d¬ng lµm c¬ së cho ®¸nh xa bê, kü thuËt b¶o qu¶n, më réng vµ hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ®¸nh b¾t. 9
- Nu«i trång thuû s¶n:ph¸t triÓn ngµnh nu«i trång thuû s¶n níc lî víi viÖc u tiªn chiÕn lîc cho nu«i phôc vô xuÊt khÈu, nhÊt lµ nu«i t«m, c¸ biÓn vµ nhuyÔn thÓ. ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. CÇn chó ý x©y ùng c¸c tr¹i gièng thuû s¶n,nhµ m¸y s¶n xuÊt thøc ¨n, c¶i t¹o vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c vïng nu«i trång qu¶ng canh vµ b¸n th©m canh, ph¸t triÓn cacs vïng nu«i trång c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ ®a d¹ng ho¸ nu«i trång thuû s¶n níc ngät, níc mÆn , níc lî, phßng chèng sÏ lµ nh÷ng träng ®iÓm mµ ngµnh thuû s¶n cÇn quan t©m trong vµi n¨m tíi. - ChÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu: §a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn cho xuÊt khÈu, ®ång thêi ph¶i ®Çu t cho chÕ biÕn thuû s¶n ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ (HACCP). ViÖc x©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn hiÖn ®¹i ph¶i theo kÞp tèc ®é ph¸t triÓn s¶n lîng thuû s¶n nh»m n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu, ph¶i gi¶m dÇn tû lÖ xuÊt khÈu thuû s¶n th« tr¸nh hiÖn tîng l·ng phÝ nguån lîi thuû s¶n do yÕu kÐm trong kh©u nµy. - Më réng thÞ trêng xuÊt khÈu: ViÖt nam cÇn ®Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ ®Ó tranh thñ sù hîp t¸c giup ®ì vÒ vèn, c«ng nghÖ, trong c¸c lÜnh vùc khai th¸c, chÕ biÕn thuû s¶n,®µo t¹o vµ chuyÓn giao kinh nghiÖm qu¶n lý vµ ph¸t triÓn thÞ trêng … C«ng t¸c Marketing quèc tÕ cho lÜnh vùc thuû s¶n lu«n cµn cã sù tham gia tÝch cùc cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n; Bé th¬ng m¹i …nh tæ chøc vµ tham gia c¸c héi chî th¬ng m¹i vÒ thuû s¶n t¹i ViÖt nam hay t¹i c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng (EU, Mü, NhËt b¶n, Trung Quèc…) nh»m giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt nam. - C¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ: ChÝnh phñ cÇn sím hoµn thiÖn c¸c luËt vµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ nguån lîi tù nhiªn, b¶o vÖ m«i trêng vµ ph¸t triÓn lÜnh vùc thuû s¶n; c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t, chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, b¶o l·nh tÝn dông, b¶o hiÓm xuÊt khÈu… Víi lîi thÕ tù nhiªn to lín vµ sù quan t©m cña chÝnh phñ cïng sù n¨ng ®éng chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ, ngµnh thuû s¶n ViÖt nam cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ®øng trong hµng ngò 10 quèc gia xuÊt khÈu hµng ®Çu thÕ giíi vµo n¨m 2010. 1.3 ThÞ trêng thuû s¶n quèc tÕ vµ nh÷ng c¬ héi cho xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam 10
1.3.1 ThÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi . Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh¸c víi thÞ trêng nhiÒu lo¹i hµng thùc phÈm tr× trÖ hay chËm ph¸t triÓn, thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi kh¸ n¨ng ®éng. §iÒu nµy mét phÇn liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh chÊt quèc tÕ cña hµng thuû s¶n, phÇn kh¸c lµ do t¬ng quan cung- cÇu vÒ thuû s¶n trªn thÕ giíi cha c©n ®èi g©y ra. Dï sao thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi v« cïng ®a d¹ng, phong phó víi hµng tr¨m d¹ng s¶n phÈm ®îc trao ®æi mua b¸n trªn nhiÒu thÞ trêng trong níc vµ khu vùc kh¸c nhau . Do ¶nh hëng cña hiÖn tîng El Nino vµ La Nina sau khi t¨ng nhÑ 1,8% vµo n¨m 1997, tæng s¶n lîng thuû s¶n thÕ giíi ®· gi¶m liªn tiÕp trong hai n¨m 1998 vµ 1999 . N¨m 1999 s¶n lîng ®¸nh b¾t thuû s¶n ®¹t 91 triÖu tÊn vµ s¶n lîng thuû s¶n nu«i trång ®¹t 31 triÖu tÊn. Trong khi s¶n lîng ®¸nh b¾t gi¶m sót liªn tôc th× khu vùc nu«i trång cã nh÷ng bíc t¨ng trëng kh¸ cao, kho¶ng 75%/n¨m trong mêi n¨m qua. Nh÷ng níc ®øng ®Çu vÒ s¶n lîng ®¸nh b¾t thuû s¶n lµ Trung Quèc, Pª Ru, NhËt B¶n, Mü, Nga, ChiLª, Indonesia, Th¸i Lan, ©n §é , AiLen, Na Uy, Hµn Quèc, chiÕm h¬n mét nöa tæng s¶n lîng thÕ giíi. Trong lÜnh vùc nu«i trång thuû s¶n,Trung Quèc chiÕm h¬n 70% tæng s¶n lîng nhng chØ 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong khi ®ã, NhËt b¶n chØ chiÕm 3,7% tæng s¶n lîng thÕ giíi nhng ®¹t gÇn 10% tæng kim ng¹ch trao ®æi thuû s¶n nu«i trång nhê nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ kinh tÕ rÊt cao nh : ngäc trai, c¸ ngõ… ThÞ trêng trao ®æi thuû s¶n thÕ giíi rÊt réng lín bao gåm 195 níc xuÊt khÈu vµ 180 quèc gia nhËp khÈu thuû s¶n trong ®ã nhiÒu quèc gia võa xuÊt khÈu võa nhËp khÈu thuû s¶n nh Mü, Ph¸p, Anh... HiÖn nay Th¸i Lan lµ nhµ xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt víi kim ng¹ch xuÊt khÈu h¬n 4 tû USD, t¬ng ®¬ng 8% tæng kim ng¹ch thÕ giíi. Sau ®ã lµ Mü,Nauy ,Trung Quèc, Pªru, §µi Loan… Trong nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi c¸c níc ph¸t triÓn chiÕm tû lÖ ¸p ®¶o (85% -90%) nhËp khÈu toµn thÕ giíi trong 10 n¨m nay. NhËp khÈu thuû s¶n cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chØ chiÕm tû träng nhá nhng cã xu híng t¨ng lªn trong thêi gian gÇn ®©y. Níc truyÒn thång nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt trªn thÕ giíi lµ NhËt B¶n (chiÕm 35,9%), t¨ng tõ 4,7 tû USD n¨m 1985 lªn 17,8 tû USD n¨m 1995. Thø hai lµ Hoa Kú víi møc nhËp khÈu t¨ng tõ 4 tû USD n¨m1985 11
lªn 7,14 tû USD n¨m 1995 (chiÕm kho¶ng 16% nhËp khÈu cña thÕ giíi ). C¸c níc ph¸t triÓn T©y ¢u ( ®Æc biÖt lµ c¸c níc thuéc liªn minh Ch©u ¢u). ChiÕm tû träng nhËp khÈu lµ 35,1%, nhËp khÈu t¨ng tõ 6,4 tû USD n¨m 1985 lªn 18,9 tû USD n¨m 1995. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m1990, trong sè 15níc nhËp khÈu thuû s¶n hµng ®Çu thÕ giíi hiÖn nay, ngêi ta thÊy cã tªn cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh Hång K«ng, Th¸i Lan, Trung Quèc. Tõ n¨m 1995 ®Õn nay, tiªu thô thuû s¶n cña mçi gia ®×nh Trung Quèc t¨ng lªn gÊp 3,5 lÇn. H¬n thÕ n÷a Trung Quèc ®îc coi lµ thÞ trêng dÔ tÝnh, thÞ trêng nµy chÊp nhËn tiªu thô c¶ nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu ®i EU bÞ tr¶ l¹i do bao b× h. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét thuËn lîi c¨n b¶n cho nh÷ng doanh nghiÖp nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt nam . 1.3.2 Mü- thÞ trêng thuû s¶n ®Çy tiÒm n¨ng. Mü lµ mét cêng quèc hµng ®Çu thÕ giíi vÒ c¶ kinh tÕ, khoa häc- c«ng nghÖ, qu©n sù. Kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu cña Mü hiÖn ®· lªn tíi trªn 1000 tû USD, mçi n¨m chiÕm kho¶ng 1/4 kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. Mü cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn thÞ trêng thÕ giíi, ®Õn c¸c tæ chøc kinh tÕ nh : AFTA, APEC, WTO…v× vËy më réng kinh quan hÖ kinh tÕ – th¬ng m¹i víi Mü ViÖt nam kh«ng nh÷ng cã thÓ tiÕp cËn nhanh chãng mét nÒn kinh tÕ lín nhÊt hµnh tinh, cã thÞ trêng réng lín, ®a d¹ng vµ cã tr×nh ®é khao häc – c«ng nghÖ tiªn tiÕn, mµ cßn gióp ViÖt nam tiÕp cËn ®îc víi thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi, tiÕp cËn víi c¸c tæ chøc thong m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi, tõ ®ã ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, tõng bíc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn, ®Ó xuÊt khÈu ®îc nhiÒu hµng ho¸ sang thÞ trêng Mü chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ph¶i tÝch cùc vµ chñ ®éng khai th¸c mäi c¬ héi ®ång thêi ®Êu tranh vît qua nh÷ng th¸ch thøc, trë ng¹i ®Ó hµng ho¸ ViÖt nam ®Æc biÖt lµ hµng thuû s¶n cã chç ®øng xøng ®¸ng trong thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng nµy . HiÖn nay, víi d©n sè kho¶ng h¬n 270 triÖu ngêi, tæng s¶n phÈm quèc néi lªn tíi 10000 tû USD / n¨m, trong ®ã 80% ®îc dµnh cho tiªu dïng. Mü lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ m¹nh nhÊt, lµ thÞ trêng cã søc mua lín nhÊt, hµng n¨m Mü tiªu thô hµng triÖu tÊn thuû s¶n c¸c lo¹i. Theo sè liÖu cña viÖn nghÒ c¸ quèc gia Hoa Kú (NFI) møc tiªu thô thuû s¶n thùc phÈm b×nh qu©n cña ngêi Mü n¨m 2000 ®· ®¹t 7,02 kg. Bëi vËy, mÆc dï lµ níc cã tiÒm n¨ng vÒ thuû s¶n (Lµ mét trong 10 níc cã s¶n lîng thuû s¶n cao nhÊt thÕ giíi ), hµng n¨m Mü vÉn ph¶i nhËp 12
khÈu rÊt nhiÒu c¸c mÆt hµng thuû s¶n. N¨m 2000 gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n cña Mü ®· ®¹t con sè kû lôc lµ 19 tû USD. Bªn c¹nh ®ã, níc Mü cã thµnh phÇn x· héi ®a d¹ng, gåm nhiÒu céng ®ång riªng biÖt. HÇu hÕt ngêi Mü cã nguån gèc tõ Ch©u ¢u, c¸c d©n téc thiÓu sè gåm ngêi Mü b¶n xø, Mü la tinh, Ch©u ¸ vµ ngêi tõ c¸c ®¶o Th¸i B×nh D¬ng. C¸c d©n téc nµy ®· ®a vµo níc Mü c¸c phong tôc tËp qu¸n, ng«n ng÷, ®øc tin riªng cña hä. §iÒu nµy t¹o nªn mét m«i trêng v¨n hãa phong phó vµ ®a d¹ng, mét quèc gia ®a s¾c téc. §Æc ®iÓm nµy ®· ®em l¹i cho Mü tÝnh ®a d¹ng trong tiªu dïng rÊt cao. Víi nh÷ng møc thu nhËp kh¸c nhau, ngêi tiªu dïng Mü cã së thÝch mua tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm tõ ®¸ tiÒn ®Õn rÎ tiÒn tõ kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Mét ®Æc ®iÓm ®¸ng lu ý n÷a lµ sè lîng ViÖt kiÒu t¹i Mü lµ rÊt ®«ng, ®©y cã thÓ sÏ lµ mét gîi ý rÊt quan träng cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam th©m nhËp thÞ trêng Mü. H¬n n÷a, ®Ó b¶o tån nguån lîi thuû s¶n, Mü chñ tr¬ng t¨ng nhËp gi¶m xuÊt vµ xu híng nµy vÉn tiÕp tôc kÐo dµi trong nh÷ng n¨m tíi ®©y. ChÝnh v× lÏ ®ã Mü lµ mét thÞ trêng thuû s¶n rÊt hÊp dÉn ®èi víi c¸c níc xuÊt khÈu. 1.3.3 HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü HiÖn nay,ViÖt nam ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, viÖc ký kÕt vµ thùc thi HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü sÏ ®em l¹i cho ViÖt nam nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc. §iÒu ®ã, ®ßi hái chÝnh phñ mµ ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ kinh doanh ViÖt nam ph¶i tÝnh tíi vµ x©y dùng cho ®îc lé tr×nh, bíc ®i thÝch hîp ®Ó ®a ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®¹t hiÖu qu¶ cao trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ gay g¾t. 1.3.3.1 Nh÷ng c¬ héi chñ yÕu ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam Thø nhÊt, khi hiÖp ®Þnh thùc thi cã hiÖu lùc, ViÖt nam sÏ ®îc hëng u ®·i th¬ng m¹i, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc më réng thÞ trêng. Chóng ta ®Òu biÕt Mü lµ mét thÞ trêng hÊp dÉn ®èi víi nhiÒu quèc gia, thu hót sù qua t©m cña nhiÒu nhµ xuÊt khÈu. Tríc thêi ®iÓm HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i cha ®îc ký kÕt, doanh nghiÖp ViÖt nam vµ hµng ho¸ ViÖt nam x©m nhËp thÞ trêng Mü rÊt khã kh¨n, ph¶i c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp cña c¸c níc kh¸c cïng cã mÆt t¹i thÞ trêng Mü, ®Æc biÖt lµ hµng ho¸ ViÖt nam ph¶i chÞu møc thuÕ rÊt cao. Khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, c¸c trë ng¹i trªn bÞ rì bá,c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ®îc b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c khi tiÕp cËn thÞ trêng Mü 13
bëi lÏ ViÖt nam cã ®îc ®èi xö Tèi huÖ quèc (®îc hëng ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i b×nh thêng) tõ phÝa Mü trong ®ã quan träng lµ c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan sÏ ®îc c¾t gi¶m ®¸ng kÓ . Thø hai, t¨ng cêng thu hót ®Çu t vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cao tõ Mü vµ c¸c níc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. NhiÒu níc vµ tríc hÕt lµ c¸c níc trong khu vùc nh Hµn Quèc, NhËt, Singapo, Th¸i Lan…sÏ t¨ng cêng ®Çu t vµo ViÖt nam v× hµng hãa s¶n xuÊt t¹i ViÖt nam xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. B¶n th©n c¸c nhµ ®Çu t Mü còng sÏ vµo ViÖt nam nhiÒu h¬n ®Ó sö dông nh÷ng lîi thÕ ë thÞ trêng nµy s¶n xuÊt ra hµng ho¸ råi xuÊt khÈu trë l¹i Hoa Kú vµ c¸c níc kh¸c. Thø ba, t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ gia nhËp WTO. ViÖc ViÖt nam tham gia vµo ASEAN, APEC vµ ®Æc biÖt lµ hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i cã nh÷ng ®iÓm kh¸ t¬ng ®ång vÒ môc tiªu, nguyªn t¾c vµ lé tr×nh. §ã lµ sù thóc ®Èy tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t gi÷a c¸c quèc gia víi nguyªn t¾c: th¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö díi hai h×nh thøc ®·i ngé Tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia, th¬ng m¹i tù do h¬n, t¨ng cêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, c«ng b»ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch kinh tÕ . Thø t, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt níc ®Æc biÖt lµ ®æi míi c¬ chÕ vµ hµnh chÝnh. ChÝnh viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vµ më cöa thÞ trêng ViÖt nam theo lé tr×nh cña HiÖp ®Þnh ®· ký sÏ lµ chÊt xóc t¸c thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh, ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch, luËt ph¸p vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt níc lµm cho c¸c ho¹t ®éng nµy trë nªn n¨ng ®éng, mÒm dÎo h¬n thÝch øng víi th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ, còng nh c¸c nguyªn t¾c, quy ®Þnh cña Mü. 1.3.3.2 Th¸ch thøc Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi mµ hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt- Mü më ra, nã cßn ®Æt ra cho chóng ta nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®ßi hái sù nç lùc cña toµn §¶ng, toµn d©n ta trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, nhÊt lµ trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thø nhÊt, viÖc ®îc hëng quy chÕ MFN cha ph¶i lµ ®iÓm quyÕt ®Þnh ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi víi hµng thuû s¶n ViÖt nam, v× Mü ®· ¸p dông quy chÕ MFN víi 136 níc thµnh viªn WTO, ngoµi ra cßn cã u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi c¸c níc chËm ph¸t triÓn nhng ViÖt nam cha ®îc hëng chÕ ®é nµy. Møc 14
thuÕ trung b×nh lµ 5%, nhng nÕu ®îc hëng u ®·i th× møc thuÕ nµy tiÕn tíi 0%. Thø hai, tiªu chuÈn chÊt lîng c¸c mÆt hµng ViÖt nam xuÊt vµo c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Òu ph¶i ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ISO hoÆc tiªu chuÈn t¬ng ®¬ng cña c¸c níc §øc ,NhËt, Hoa Kú, ®©y lµ mét khã kh¨n lín ®èi víi c¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt nam kh«ng nh÷ng thÕ hµng ho¸ ViÖt nam sÏ ph¶i c¹nh tranh m¹nh mÏ víi hµng hãa cïng lo¹i cña c¸c níc Ch©u ¸ kh¸c, ®Æc biÖt lµ Indonesia vµ Canada, trong khi ®ã søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt nam vÒ c¶ ba ph¬ng diÖn: chÊt lîng, gi¸ c¶ vµ mÉu m· hÇu nh cßn rÊt yÕu. Thø ba, khi thùc hiÖn NTR (quan hÖ th¬ng m¹i b×nh thêng), c¸c doanh nghiÖp Mü sÏ thuËn lîi h¬n khi ®Çu t vµo ViÖt nam, ®îc hëng c¸c u ®·i vÒ nhËp khÈu nh÷ng nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt, gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. Khi ®ã c¸c doanh nghiÖp Mü vµ hµng ho¸ do Mü s¶n xuÊt ra sÏ cã u thÕ h¬n c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam vµ hµng ho¸ do ViÖt nam s¶n xuÊt ra bëi Mü cã vèn lín, c«ng nghÖ cao, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn... Thø t, ®Ó doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ ViÖt nam vµo ®îc thÞ trêng Mü, ngoµi viÖc n¾m v÷ng nhu cÇu thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ph¶i lµm quen víi c¸c tËp qu¸n, t¸c phong khi ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång víi c¸c nhµ kinh doanh Mü, ph¶i t×m hiÓu vµ n¾m v÷ng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng cña Mü. §©y lµ mét quèc gia cã hÖ thèng ph¸p luËt, chÝch s¸ch th¬ng m¹i kh¸ r¾c rèi vµ phøc t¹p . 15
PhÇn 2 : Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü trong thêi gian qua 2.1 T×nh h×nh s¶n xuÊt nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n cña ViÖt nam Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng côc thèng kª vµ Bé thuû s¶n,s¶n lîng thuû s¶n ®¸nh b¾t cña ViÖt nam kh«ng ngõng t¨ng qua c¸c n¨m. S¶n lîng ®¸nh b¾t t¨ng tõ 576.860 tÊn ( n¨m 1985) lªn 928.800 tÊn ( n¨m 1995) vµ ®¹t 1,2 triÖu tÊn ( n¨m 2000). S¶n lîng thuû s¶n nu«i trång t¨ng tõ 231.200 (n¨m 1985) lªn 310.000 tÊn ( n¨m 1995) vµ 723.110 tÊn (n¨m 2000). Nh vËy, tæng s¶n lîng thuû s¶n cña níc ta t¨ng tõ 808.100 tÊn ( n¨m 1985) lªn 1,3 triÖu tÊn ( n¨m 1995) vµ 2 triÖu tÊn (n¨m 2000). Xu híng t¨ng s¶n lîng thuû h¶i s¶n cña ViÖt nam thêi gian qua phï hîp vìi xu híng t¨ng chung cña c¸c níc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ giíi . §Æc biÖt lµ tèc ®é t¨ng s¶n lîng thuû s¶n gi÷a ®¸nh b¾t vµ nu«i trång lµ kh¸ c©n ®èi (5,5% & 6%) . Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cña níc ta ®· cã bíc ph¸t triÓn nhanh vÒ sè lîng nhµ m¸y chÕ biÕn còng nh lµ c«ng suÊt chÕ biÕn thuû s¶n. NÕu nh n¨m 1986 c«ng suÊt chÕ biÕn lµ 210 tÊn thµnh phÈm / ngµy th× 10 n¨m sau ®· t¨ng lªn kho¶ng 800 tÊn thµnh phÈm/ ngµy. Nhng còng theo Bé thuû s¶n, gÇn 80% nhµ m¸y chÕ biÕn xuÊt khÈu ®· ho¹t ®éng trªn 10 n¨m trang thiÕt bÞ ®Õn nay ®· qu¸ l¹c hËu, l¹i thiÕu ®ång bé nªn cha ®¶m b¶o ®îc c¸c yªu cÇu vÒ sè lîng vµ s¶n phÈm chÕ biÕn . VÒ ®Çu t ®¸nh b¾t h¶i s¶n vµ nu«i trång thuû s¶n: tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1999 sè lîng tÇu thuyÒn t¨ng h¬n hai lÇn, nhng tæng c«ng suÊt t¨ng lªn ba lÇn. Thùc hiÖn ch¬ng tr×nh khai th¸c xa bê, nhµ níc ®· ®Çu t 900 tû ®ång tõ nguån vèn tÝn dông u ®·i. C¸c ®Þa ph¬ng ®· triÓn khai 615 dù ¸n, ®ãng míi 769 tÇu, c¶i hoµn 132 tÇu c«ng suÊt 90 CV. §Õn nay sè vèn ®îc gi¶i ng©n lµ 614,232 tû ®ång, ®¹t 68,24% so víi tæng nguån vèn vµ 450 tÇu ®i vµo s¶n xuÊt vµ ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê. 2.2 T×nh h×nh xuÊt khÈu chung cña thuû s¶n ViÖt nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thêi kú 1996-2002 liªn tôc gia t¨ng qua c¸c n¨m. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 2 . 16
B¶ng 2: xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam 1996-2002. Kim ng¹ch N¨m xuÊt khÈu Tèc ®é t¨ng (triÖu USD) (%) 1996 696,50 100,00 1997 782,00 112,28 1998 858,00 109,72 1999 985,73 111,74 2000 1478,60 150,00 2001 1800,00 122,00 2002 2100,00 116,67 ( Nguån Bé thuû s¶n ) C¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu thêi kú 1996-2001 ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3 B¶ng 3: c¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu (1996-2001) §¬n vÞ tÝnh: 1000 tÊn C¸ ®«ng Mùc ®«ng T«m ®«ng Mùc Thuû s¶n N¨m l¹nh l¹nh l¹nh kh« kh¸c 1996 29,70 20,2 51,1 5,9 15,2 1997 81,00 40,0 68,2 6,4 41,4 1998 69,70 60,8 431,7 9,4 59,8 1999 89,90 73,9 225,6 11,6 83,6 2001 127,85 89,7 301,5 19,8 117,4 ( Nguån Bé thuû s¶n ) Nh×n vµo biÓu trªn ta thÊy, s¶n lîng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng thuû s¶n liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m, trong ®ã mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt nam lµ t«m c¸c lo¹i (nh t«m hïm, t«m cµng xanh, t«m só, t«m b¹c cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu rÊt cao vµ chiÕm h¬n mét nöa tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu) vµ c¸ ®«ng l¹nh, tiÕp ®Õn lµ c¸c mÆt hµng thuû s¶n kh¸c, mùc ®«ng l¹nh vµ thÊp nhÊt lµ mùc kh« . ThÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n ®· cã sù më réng, c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu ®· cã quan hÖ víi trªn 24 níc trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt nam ®· cè g¾ng më réng thÞ trêng sang Ch©u ¢u, Mü, NhËt… 17
NhËt B¶n, thÞ trêng nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi, lµ thÞ trêng sè mét cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam. XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam sang NhËt trong n¨m 2002 ®· t¨ng h¬n 40% so víi n¨m 2001, ®a thÞ phÇn xuÊt khÈu thuû s¶n sang NhËt b¶n chiÕm 45% tæng kim ng¹ch. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang c¸c thÞ trêng Ch© ¸ kh¸c nh Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan còng t¨ng nhanh vµ chiÕm 21% thÞ phÇn xuÊt khÈu, trong ®ã Trung Quèc ®· v¬n lªn vÞ trÝ thø ba trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam víi kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ trêng nµy n¨m 2001 ®¹t gÇn 30 triÖu USD. §©y lµ khu vùc thÞ trêng rÊt cã tiÒm n¨ng cho xuÊt khÈu thuû s¶n cña ta trong thêi gian tíi mét thÞ trêng cã møc tiªu thô thuû s¶n kho¶ng 24kg/ngêi/n¨m. Trung Quèc ®ang nhËp khÈu rÊt nhiÒu mÆt hµng cña ViÖt nam nh: mùc kh« c¸ muèi c¸c lo¹i, mùc ®«ng l¹nh, cua, l¬n, t«m, b¹ch tuéc. ViÖt nam chÝnh thøc xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ trêng EU tõ n¨m 1997. HiÖn nay, thÞ trêng EU lµ thÞ trêng tiªu thô thuû s¶n lín cña ViÖt nam, chiÕm kho¶ng 15% xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ níc , kim ng¹ch ®¹t 89 triÖu USD n¨m 1999 vµ t¨ng lªn 91 triÖu n¨m 2001. 2.3 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü B¾t ®Çu tõ n¨m 1994, sau khi Mü bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt nam, nh÷ng l« hµng thuû s¶n ViÖt nam ®Çu tiªn ®· cã mÆt trªn thÞ trêng Mü. Tõ ®ã trë ®i cho ®Õn th¸ng 7-2000, mÆc dï cha ký ®îc HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü nhng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ViÖt nam vÉn t¨ng ®Òu ®Æn vµ t¨ng ®ét biÕn vµo nh÷ng n¨m 2000 vµ 2001, Mü ®· vît NhËt vµ trë thµnh níc nhËp khÈu hµng thuû s¶n lín nhÊt cña ViÖt nam ( b¶ng 4) . 18
B¶ng 4: T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü §¬n vÞ tÝnh : triÖu USD N¨m Kim ng¹ch Tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu Kim ng¹ch xuÊt khÈu Tû lÖ (%) 1994 5,780 _ _ 1995 19,498 13,71 237,2 1996 33,988 14,49 74,3 1997 39,830 5,85 17,2 1998 80,200 40,37 101,3 1999 129,500 49,30 61,5 2000 298,220 168,72 130,2 2001 523,600 225,58 75,6 2002 631,200 107,60 20,5 ( Nguån Bé thuû s¶n ) Trong c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang Mü, t«m vµ c¸ vÉn lµ mÆt hµng chñ lùc, trong ®ã nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu lín trong n¨m 2001 lµ: t«m c¸c lo¹i 33200 tÊn, c¸ tra vµ c¸ basa 7800 tÊn, c¸ ngõ c¸c lo¹i 1200 tÊn. MÆt hµng t«m cña ViÖt nam ®ang xuÊt khÈu vµo Mü võa cã khèi lîng lín võa cã gi¸ trÞ cao. T«m cña ViÖt nam xuÊt khÈu vµo Mü cã u thÕ so víi mét sè níc kh¸c vÒ kÝch cì s¶n phÈm cã uy tÝn vÒ chÊt lîng ®èi víi ngêi tiªu dïng. C¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt nam ®· dµnh ®îc thÞ phÇn kh«ng nhá trong tæng khèi lîng nhËp khÈu lo¹i c¸ nµy vµo Mü. Giíi tiªu dïng Mü ®· quen dïng c¸ basa cña ViÖt nam ®©y lµ mét lîi thÕ lín ®Ó ViÖt nam ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mÆt hµng nµy vµo Mü. C¸c s¶n phÈm kh¸c nh c¸ ngõ , c¸ philª ®«ng, cua t¬i, c¸ biÓn ®«ng, c¸ níc ngät ®«ng, cua ®«ng…còng chiÕm ®îc thÞ phÇn kh«ng nhá trªn thÞ trêng Mü…c¬ cÊu gi¸ trÞ xuÊt khÈu bèn lo¹i thuû s¶n trªn cña ViÖt nam vµo Mü t¬ng øng nh sau: t«m 79,8%; c¸ tra, c¸ basa 4,5%; c¸ ngõ 4,1%; vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c lµ 11,6%. Theo thèng kª cña Mü, s¶n phÈm thuû s¶n cña ViÖt nam xuÊt khÈu sang Mü ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, cã tíi 135 lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. 19
Theo ®¸nh gi¸ cña ngêi tiªu dïng Mü th× c¸c s¶n phÈm thuû s¶n cña ta cã chÊt lîng tèt, mïi vÞ th¬m ngon v× nu«i chñ yÕu theo kiÓu qu¶ng canh vµ qu¶ng canh c¶i tiÕn nªn vÞ t«m ngät tù nhiªn, ngon h¬n t«m nu«i c«ng nghiÖp cña Th¸i Lan vµ Indonesia nªn thêng b¸n ®îc víi gi¸ cao h¬n. N¨m 2000 mÆc dï ViÖt nam chØ xuÊt 15.000 tÊn t«m nhng gi¸ trÞ rÊt cao: 224 triÖu USD, trong khi ®ã Ên §é xuÊt 26.000 tÊn mµ chØ thu ®îc 223 triÖu USD tÝnh ra mét kg t«m cña ViÖt nam b¸n ®îc 14,935 USD, cña Mexico lµ 13,961 USD, cña Th¸i Lan lµ 11,895 USD, vµ cña Ên §é lµ 8,076 USD. 2.4. Nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam sang thÞ trêng Mü. XuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam sang thÞ trêng Mü trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu khëi s¾c ®Æc biÖt lµ n¨m 2001. Tuy nhiªn thÞ trêng tiÒm n¨ng nµy còng ®ang ®Æt ra nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc. Thø nhÊt, c¸c mÆt hµng thuû s¶n cña ta xuÊt khÈu vµo Mü chñ yÕu vÉn ë d¹ng s¬ chÕ, gi¸ trÞ cha cao trong khi víi h¬n 100 mÆt hµng thuû s¶n thùc phÈm nhËp khÈu Mü cã nhu cÇu cao vÒ c¸c mÆt hµng ®· qua tinh chÕ (t«m luéc, t«m bao bét, t«m hïm, c¸ philª, hép thuû s¶n ). Cô thÓ, víi mÆt hµng c¸ ngõ hiÖn nay ViÖt nam míi chØ xuÊt khÈu phÇn lín c¸ ngõ t¬i hoÆc ®«ng vµo Mü (chiÕm 90% gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¸ ngõ), trong khi c¸ ngõ ®ãng hép lµ mÆt hµng ®îc tiªu thô nhiÒu ë Mü th× gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt nam kh«ng ®¸ng kÓ ( 5%). Mü coi träng c¶ nhËp khÈu thuû s¶n phi thùc phÈm bao gåm c¸c s¶n phÈm ho¸ häc gèc thuû s¶n (thøc ¨n gia sóc, dÇu c¸, bét c¸ ), ngäc trai, c¸ c¶nh…(gi¸ trÞ nhËp khÈu cña Mü n¨m 2000 ®¹t 9 tû USD, chØ kÐm hµng thuû s¶n thùc phÈm 1 tû USD) nhng ta chØ míi chó träng ®Õn xuÊt khÈu thuû s¶n thùc phÈm. V× vËy cã thÓ nãi lµ cha cã sù phï hîp cao trong viÖc xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt nam víi yªu cÇu nhËp khÈu cña thÞ trêng Mü. Thø hai, tuy hµng ho¸ ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü sÏ ®îc hëng quy chÕ quan hÖ th¬ng m¹i b×nh thêng, nhng hµng thuû s¶n ViÖt nam vÉn gÆp ph¶i sù c¹nh tranh quyÕt liÖt ch¼ng nh÷ng vÒ gi¸ c¶, chÊt lîng mµ c¶ ph¬ng thøc ®èi víi nhiÒi ®Þch thñ trªn thÞ trêng Mü. HiÖn nay cã h¬n 100 níc xuÊt khÈu ®ñ c¸c mÆt hµng thuû s¶n vµo Mü, trong ®ã cã nhiÒu níc cã truyÒn thèng l©u ®êi trong bu«n b¸n thuû s¶n víi Mü nh: Th¸i Lan (t«m só ®«ng, ®å hép thuû s¶n…) Trung Quèc ( t«m ®«ng, c¸ r« phi…), Canada ( t«m hïm, cua…), Indonesia 20