1
A. GIỚI THIỆU LUẬN ÁN
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Giáo dục và
Đào tạo (GDĐT) được xác định là s nghiệp của Đng, Nhà nước và của
toàn dân, là quốc sách hàng đầu. Sứ mệnh của GDĐT là nâng cao dân trí,
đào tạo nhân lc và bồi dưỡng nhân tài.
Thc hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo hướng hiện
đại, phát huy tính tích cc, chủ động và năng lc t học của học sinh.
Trong tất c các cấp học đều gim số lượng môn học bắt buộc và tăng các
môn học, các chủ đề, hoạt động giáo dục t chọn đáp ứng nhu cầu và ph
hợp với năng lc của học sinh.
Thái Nguyên là một tỉnh miền núi, có thế mạnh các môn thể thao dân
tộc (TTDT), có ưu thế là kinh phí đầu tư ít và dễ chơi, thu hút nhiều người,
nhiều đối tượng tham gia. Như vậy, phát triển các môn TTDT là những nét
truyền thống văn hóa của địa phương, góp phần củng cố s đoàn kết, sức
mạnh dân tộc. Từ cơ sở tiếp cận, chúng tôi thc hiện đề tài luận án:
“Nghiên cứu phát triển các môn thể thao dân tộc cho học sinh trung học
cơ sở tỉnh Thái Nguyên”.
Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu ứng dụng các môn TTDT, làm phong phú nội dung giáo
dục thể chất (GDTC), đáp ứng nhu cầu của học sinh các dân tộc thiểu số,
góp phần nâng cao hiệu qu GDTC và đổi mới căn bn, toàn diện giáo dục
đối với cấp học trung học cơ sở (THCS) tỉnh Thái Nguyên.
Mục tiêu nghiên cứu:
Mục tiêu 1: Nghiên cứu thc trạng công tác GDTC và tập luyện các
môn TTDT trong các trường phổ thông và THCS tỉnh Thái Nguyên.
Mục tiêu 2: La chọn, ứng dụng và đánh giá hiệu qu tập luyện các môn
TTDT, góp phần nâng cao hiệu qu GDTC ở cấp học THCS tỉnh Thái Nguyên.
Giả thuyết khoa học:
Nếu ứng dụng thành công các môn TTDT trong chương trình môn học
thể dục phần t chọn, sẽ làm phong phú nội dung GDTC, đáp ứng nhu cầu
của học sinh các dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao hiệu qu GDTC, góp
phần đổi mới căn bn, toàn diện trong giáo dục ở cấp học THCS tỉnh Thái
Nguyên, bo tồn và phát triển một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà
bn sắc dân tộc.
2
2. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Đề tài đánh giá được thc trạng công tác GDTC và tập luyện các
môn TTDT của học sinh THCS tỉnh Thái Nguyên thông qua: Chương trình
môn học thể dục tại các trường THCS thc hiện đúng quy định của Bộ
GDĐT; Đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn khá tốt, nhiệt huyết và
yêu nghề, đáp ứng yêu cầu ging dạy và các hoạt động TDTT trong các
trường học; Đánh giá được hình thái, chức năng và tố chất thể lc của học
sinh; Thc trạng đưa các môn TTDT và chương trình ging dạy còn nhiều
hạn chế.
- Đã la chọn được 4 môn TTDT: Tung còn, Kéo co, Đẩy gậy, Võ cổ
truyền vào nội dung học chính khóa và phần t chọn cho học sinh THCS
12 tiết/năm học. Đề tài đã ứng dụng các nội dung môn học cho học sinh
lớp 6 đến lớp 9 cho một số trường THCS ở Thái Nguyên và hoạt động
ngoại khoa cho học sinh. Kết qu cho thấy các môn TTDT đã đáp ứng s
phát triển thể lc của học sinh.
3. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN.
Luận án được trình bày 126 trang gồm: Phần mở đầu: (4 trang);
Chương I: Tổng quan các vấn đề nghiên cứu (38 trang); Chương II: Đối
tượng, phương pháp và tổ chức nghiên cứu (11 trang); Chương III: Kết qu
nghiên cứu và bàn luận (71 trang); Phần kết luận và kiến nghị (2 trang).
Trong luận án có 39 bng và 8 biểu đồ. Luận án sử dụng 100 tài liệu tham
kho (trong đó 91 tài liệu trong nước, 9 tài liệu nước ngoài) và 14 phụ lục.
B. NỘI DUNG CỦA LUẬN ÁN
Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Quan điểm của Đảng, nhà nước ta về GDĐT:
1.1.1. Những vấn đề cơ bản về đổi mới căn bản, toàn diện GDĐT ở
nước ta:
Thc hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung
ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) với nội dung đổi mới căn bn,
toàn diện GDĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong
điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế.
3
1.1.2. Nội dung cơ bản phát triển GDĐT và thể thao trường học giai
đoạn 2016 - 2020, định hướng đến năm 2025:
Mục tiêu của giáo dục phổ thông Việt Nam được xác định trong Luật
Giáo dục là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất,
thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bn nhằm hình thành nhân cách con người Việt
Nam xã hội chủ nghĩa, xây dng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị
bước vào cuộc sống lao động, tham gia xây dng và bo vệ Tổ quốc.
1.2. Mục đích, mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung chƣơng trình và
nguyên tắc của GDTC:
1.2.1. Mục đích, mục tiêu, nhiệm vụ của GDTC
Mục đích chung của hệ thống GDTC ở trường phổ thông là phi thc
hiện hoàn thiện thể chất liên tục ở mỗi giai đoạn lứa tuổi và trên cơ sở đm
bo khi kết thúc thời gian học phi đạt mức cần thiết về trình độ chuẩn bị
thể lc toàn diện để tham gia các hình thức hoạt động xã hội quan trọng
tiếp theo trong cuộc sống.
1.2.2. Nội dung, chƣơng trình môn TD trong trƣờng phổ thông:
Chương trình dạy học thể dục trường học là một văn bn cụ thể hóa
mục tiêu dạy học, quy định phạm vi, mức độ và cấu trúc nội dung dạy học,
phương pháp, hình thức hoạt động dạy học, chuẩn mc và cách thức đánh
giá kết qu dạy học đối với các môn học ở lớp và toàn bộ một bậc học, cấp
học, trình độ đào tạo. Bộ GDĐT ban hành chương trình giáo dục mầm
non, chương trình các cấp học, bậc học của giáo dục phổ thông trên cơ sở
thẩm định của hội đồng quốc gia thẩm định chương trình.
1.2.3. Những nguyên tắc của hệ thống GDTC:
Những yêu cầu khi thc hiện nguyên tắc phát triển con người toàn
diện; Những yêu cầu khi thc hiện nguyên tắc kết hợp giáo dục thể chất
với thc tiễn lao động và quốc phòng; Những yêu cầu khi thc hiện
nguyên tắc nâng cao sức khoẻ:
1.3. Thể thao dân tộc là một phương tiện GDTC:
1.3.1. Quan điểm phát triển TTDT của Đảng, Nhà nước:
Nghị quyết số 03-NQ/TW ngày 16/7/1998 Hội nghị lần thứ 5 BCHTW
Đng (khóa VIII) về xây dng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bn sắc dân tộc và Thông tư số 12/2014/TT-BVHTTDL, ngày
10/10/2014 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, vùng dân tộc thiểu số sẽ
được hưởng nhiều chính sách ưu tiên để phát triển TDTT như hỗ trợ phát
triển các môn thể thao truyền thống của các dân tộc thiểu số.
4
1.3.2. TTDT một bộ phận của nền văn hóa dân tộc:
Mỗi một dân tộc đều có một truyền thống, một nền văn hoá của dân
tộc mình. Nền văn hoá đó chứa đng bn sắc độc đáo về s hình thành đến
s phát triển sáng tạo không ngừng trên các phương tiện văn hoá, nghệ
thuật. Những loại hình sinh hoạt văn hoá nghệ thuật được ny sinh trong
dân gian vô cùng phong phú và đa dạng. Nó là sn phẩm sáng tạo của
người xưa nhằm đáp ứng nhu cầu của các thành viên trong cộng đồng và
đã lưu truyền qua bao nhiều thế hệ.
1.4. Khái quát phát triển TTDT khu vực miền núi phía Bắc:
Cùng với quá trình phát triển của lịch sử dân tộc, các tỉnh miền núi
phía Bắc luôn phát huy bn sắc văn hóa dân tộc. Trong giai đoạn hiện nay
Đng và nhà nước luôn thc hiện chính sách ưu tiên trong đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ tri thức là người thiểu số. Đng và nhà nước luôn có những
chủ trương chính sách phát triển vng đồng bào dân tộc và miền núi, thu
hẹp khong cách nhằm phát triển đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, văn minh và phát triển đồng bộ văn hóa, xã hội.
Có thể khẳng định TTDT ở khu vc miền núi phía bắc được hình
thành những trò chơi dân gian mang tính chất thể thao dần được ci tiến về
hình thức, nội dung, luật và dụng cụ, sân bãi thi đấu với đấy đủ phương tiện,
phương pháp tập luyện mang tính khoa học, dân tộc và nhân dân.
1.5. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh trung học cơ sở:
1.5.1. Đặc điểm sinh lý:
Ở tuổi 11 - 13 quá trình ức chế vỏ não đã đạt trình độ nhất định, năng
lc phân tích tổng hợp bắt đầu được nâng cao và hình thành nhiều phn xạ
phức hợp có điều kiện. Đến 14 tuổi, phn xạ tiềm phục rút ngắn, năng lc
phân hoá tăng cao, có thể nắm được các động tác khó và phức tạp trong
hoạt động tập luyện.
1.5.2. Đặc điểm tâm lý:
Đặc điểm tâm lý lứa tuổi lứa tuổi học sinh THCS có nhiều diễn biến
rất phức tạp. Quá trình diễn biến tâm lý của các em trong học tập thường
được biểu hiện ở: Động cơ, chú ý, kh năng ghi nhớ, năng lc tư duy và
giao tiếp…
5
1.5.3. Đặc trưng tâm lý học sinh các dân tộc thiểu số:
Thừa hưởng và kế thừa truyền thống văn hoá, phong tục tập quán của
đồng bào dân tộc thiểu số đã được tích luỹ lâu đời, trở thành nếp sinh hoạt
ổn định. Đồng bào các dân tộc thiểu số có rất nhiều truyền thống tốt đẹp
như truyền thống đấu tranh cách mạng, đoàn kết, lòng thương người, đức
tính cần cù, thật thà, chất phác, tinh thần dũng cm. Đặc biệt tinh thần quý
trọng người đem “cái chữ”, ánh sáng văn minh cho mình, sống tình nghĩa,
quý s chân thành, tuân thủ người đứng đầu. Là những giá trị quý báu vẫn
tồn tại vững chắc trong tâm lý đồng bào miền núi.
1.6. Những công trình nghiên cứu liên quan:
1.6.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước:
Thể thao dân tộc có nguồn gốc từ trò chơi dân gian. Vì vậy, xác định
bn chất hoạt động chơi là vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về mặt
phương pháp luận trong nghiên cứu về lĩnh vc hoạt động vui chơi, đặc
biệt là trò chơi của trẻ em. Những năm 30 của thế kỉ XX, các nhà tâm lí
học, giáo dục học Xô Viết đã đưa ra một cái nhìn mới về bn chất tâm lí
người nói chung và hoạt động chơi nói riêng.
1.6.2. Tình hình nghiên cứu trong nước:
Tác gi Lê Anh Thơ nghiên cứu "Nghiên cứu sử dụng một số trò
chơi vận động dân gian trong giáo dục thể chất cho trẻ mẫu giáo 3 - 5
tuổi"; Hoàng Công Dân (2005), nghiên cứu phát triển thể chất học sinh các
trường Phổ thông dân tộc nội trú khu vc miền núi phía Bắc; Nguyễn
Ngọc Kim Anh (2013), nghiên cứu phát triển TDTT quần chúng xã, bn
vng đồng bào dân tộc thiểu số Tây Bắc; Nguyễn Đức Thụy (2016),
Nghiên cứu một số gii pháp phát triển môn thể thao dân tộc cho sinh viên
các trường đại học, cao đẳng miền núi phía Bắc.
Kết luận chương I:
Có thể nói TTDT được hình thành t nhiên lúc sơ khai từ một số hoạt
động trò chơi mang tính chất thể thao trong lễ hội và được tồn tại dưới hai
dạng mang rõ tính chất truyền dạy và giáo dục. Từ các nội dung hoạt động
TTDT trên, trong các thời kỳ lịch sử đã thc s góp phần vào việc rèn luyện
thể lc, truyền dạy kỹ năng, kỹ xo cho các thế hệ. Đồng thời đây cũng chính
là những hoạt động tạo nên, tinh thần thượng võ của dân tộc hình thành và
được hun đúc để giáo dục các thế hệ con cháu trong từng dòng họ, ở từng địa
phương trên khắp đất nước. Đó chính là s góp phần làm phong phú thêm
hoạt động TTDT, góp phần vào kho tàng văn hóa chung của nhân loại; thiết
thc thc hiện Nghị quyết của Đng về xây dng và phát triển một nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bn sắc dân tộc.