Tóm tắt luận án Tiến sĩ Luật học: Hiệu quả của hoạt động xét xử trong tố tụng hình sự

Chia sẻ: Nguyen Minh Cuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án làm rõ những vấn đề về lý luận và thực tiễn liên quan đến hiệu qủa của hoạt động xét xử trong tố tụng hình sự tại Việt Nam; chứng minh chân lý khách quan củ hoạt động xét xử các vụ án hình sự. Để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu mời các bạn cùng tham khảo lận án.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Luật học: Hiệu quả của hoạt động xét xử trong tố tụng hình sự

viÖn khoa häc x∙ héi viÖt nam häc viÖn khoa häc x∙ héi Hoμng m¹nh hïng HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù Chuyªn ngµnh: LuËt H×nh sù M∙ sè: 62.38.40.01 Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ luËt häc Hμ néi - 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: häc viÖn khoa häc x∙ héi thuéc viÖn khoa häc x∙ héi viÖt nam Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: GS - TS Hå Träng Ngò Ph¶n biÖn 1: GS.TS NguyÔn Xu©n Yªm Ph¶n biÖn 2: PGS.TS NguyÔn TÊt ViÔn Ph¶n biÖn 3: PGS.TS TrÇn §×nh Nh∙ LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc: Héi ®ång chÊm luËn ¸n tiÕn sÜ cÊp Häc viÖn T¹i: Häc ViÖn Khoa häc x∙ héi Vμo håi: giê ngμy th¸ng n¨m 2010 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i Th− viÖn quèc gia: * Th− viÖn Quèc gia ViÖt Nam * Th− viÖn Häc viÖn khoa häc x· héi * Th− viÖn ViÖn Nhμ n−íc vμ Ph¸p luËt.
C¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®∙ c«ng bè cã liªn quan ®Õn luËn ¸n 1. Hoμng M¹nh Hïng (2006) “Mét sè ý kiÕn vÒ tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Tßa ¸n nh©n d©n trong bèi c¶nh c¶i c¸ch t− ph¸p”, T¹p chÝ Nhμ n−íc vμ Ph¸p luËt, sè 4-2006, trang 46 - 50. 2. Hoμng M¹nh Hïng (2009) “HiÖu qu¶ xÐt xö vµ vÊn ®Ò ph¸t hiÖn, thu thËp, xö lý tµi liÖu, chøng cø trong vô ¸n h×nh sù”, T¹p chÝ Nhμ n−íc vμ Ph¸p luËt sè 9-2009, trang 67 - 71. 3. Hoμng M¹nh Hïng (2009) “Chøng cø vµ ®¸nh gi¸ chøng cø trong tè tông h×nh sù”, T¹p chÝ C«ng an nh©n d©n, sè 11-2009, trang 84 -86. 4. Hoμng M¹nh Hïng (2009) “Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù”, T¹p chÝ ph¸p lý, C¬ quan ng«n luËn cña Trung −¬ng Héi luËt gia ViÖt Nam, 12-2009, trang 10, 26. 5. Hoμng M¹nh Hïng (2010) "Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö vô ¸n h×nh sù", T¹p chÝ D©n chñ vμ Ph¸p luËt sè 2 - 2010, trang 33 - 35. 6. Hoμng M¹nh Hïng (2010) “Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù hiÖn nay”, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n sè 3 – 2010, trang 19 - 23.
Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi VÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam, ®· ®−îc nªu ra trong c¸c v¨n b¶n cña §¶ng vμ Nhμ n−íc. Trong NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ ngμy 02/6/2005 vÒ chiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020 ®· kh¼ng ®Þnh “Toμ ¸n cã vÞ trÝ trung t©m vμ xÐt xö lμ ho¹t ®éng träng t©m”. NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW ngμy 24/5/2005 cña Bé ChÝnh trÞ “VÒ chiÕn l−îc x©y dùng vμ hoμn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2020” còng ghi râ “Träng t©m lμ hoμn thiÖn ph¸p luËt vÒ tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña TAND, b¶o ®¶m Tßa ¸n xÐt xö ®éc lËp, ®óng ph¸p luËt, kÞp thêi vμ nghiªm minh, ph©n ®Þnh thÈm quyÒn xÐt xö cña Toμ ¸n s¬ thÈm vμ Toμ ¸n phóc thÈm phï hîp víi nguyªn t¾c hai cÊp xÐt xö. Hoμn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý TAND ®Þa ph−¬ng theo h−íng ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp gi÷a c¸c cÊp Toμ ¸n trong ho¹t ®éng xÐt xö”. Nh»m thÓ chÕ ho¸ nh÷ng t− t−ëng cña NghÞ quyÕt 48/NQ-BCT vμ NghÞ quyÕt 49/NQ-BCT nãi trªn, ngμnh TAND ®· vμ ®ang x©y dùng c¸c chñ tr−¬ng tËp trung l·nh ®¹o, chØ ®¹o ®Ó cã nh÷ng v¨n b¶n, ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p nh»m gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi chiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p nãi chung, ®æi míi hÖ thèng xÐt xö vμ t¨ng c−êng hiÖu qu¶ xÐt xö trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn, viÖc nghiªn cøu hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn nãi chung, cña TAND nãi riªng cho ®Õn nay vÉn ch−a ®−îc quan t©m tháa ®¸ng. PhÇn lín c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khi ®¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Tßa ¸n nãi chung míi chØ dõng l¹i ë møc rÊt kh¸i qu¸t. Th«ng th−êng c¸c ®Ò tμi, c¸c b¸o c¸o tæng kÕt trªn lÜnh vùc nμy míi chØ ra c¸c kÕt qu¶ cô thÓ sè vô ¸n, sè bÞ can ®· xÐt xö trong tõng thêi kú vμ ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t− ph¸p nãi chung vμ TAND nãi riªng vÉn cßn tån t¹i, h¹n chÕ. T×nh tr¹ng vi ph¹m tè tông vμ oan, sai trong xÐt xö vÉn cßn x¶y ra. ChÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö ch−a cao; tæ chøc bé m¸y cña TAND c¸c cÊp chËm ®æi míi, ®éi ngò th− 1
ký, thÈm ph¸n võa thiÕu, võa yÕu. Trong khi ®ã, thÕ nμo lμ hiÖu qu¶ xÐt xö vμ nh÷ng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ xÐt xö còng nh− c¸c vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Òu ch−a ®−îc gi¶i quyÕt. VÊn ®Ò ®æi míi c¸c c¬ quan t− ph¸p nãi chung vμ TAND nãi riªng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö cña TAND lμ mét yªu cÇu rÊt cÊp b¸ch. §Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô quan träng nμy, ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ hiÖu qu¶ xÐt xö. V× thÕ, nghiªn cøu sinh ®· chän ®Ò tμi “HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù” lμm luËn ¸n tiÕn sÜ luËt häc. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi MÆc dï ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù vμ nãi chung c¸c ®Ò tμi ®ã ®Òu ®· ®−îc ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh cña hiÖu qu¶ xÐt xö, nh−ng trªn thùc tÕ ®Õn nay vÉn ch−a cã mét c«ng tr×nh khoa häc chuyªn kh¶o nμo dμnh riªng cho vÊn ®Ò “HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù”. §Æc biÖt, trong giai ®o¹n c¶i c¸ch t− ph¸p ë n−íc ta hiÖn nay, nhÊt lμ sau khi cã BLTTHS söa ®æi n¨m 2003 ®ang rÊt cÇn cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ vÊn ®Ò nμy. RÊt tiÕc nhu cÇu thùc tiÔn ®ã ch−a ®−îc ®¸p øng tõ gãc ®é khoa häc ph¸p lý. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu khi ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh nμo ®ã liªn quan ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam l¹i vÉn chØ trªn tinh thÇn cña c¸c quy ®Þnh ph¸p lý tr−íc khi cã BLTTHS söa ®æi n¨m 2003. Nh÷ng thμnh qu¶ nghiªn cøu lý luËn liªn quan ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Tßa ¸n nãi chung, cña ho¹t ®éng xÐt xö nãi riªng sÏ ®−îc nghiªn cøu sinh ®Ò cËp s©u h¬n trong ch−¬ng 1 cña c«ng tr×nh nμy. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng cho ®Õn nay, ch−a cã mét c«ng tr×nh khoa häc nμo nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù vμ c¸c yÕu tè t¸c ®éng ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ xÐt xö, còng nh− mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè nμy ®èi víi thùc tiÔn xÐt xö, ho¹t ®éng xÐt xö 2
(c¬ chÕ t¸c ®éng) vμ ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam, trong c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu cña luËn ¸n - Môc ®Ých cña luËn ¸n lμ lμm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vμ thùc tiÔn liªn quan ®Õn "HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ViÖt nam", nh»m môc ®Ých chøng minh ch©n lý kh¸ch quan cña ho¹t ®éng xÐt xö vô ¸n h×nh sù. V× vËy muèn ®¹t ®−îc môc ®Ých nμy, ®iÒu quan träng nhÊt lμ ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i x©y dùng ®−îc kh¸i niÖm, b¶n chÊt, c¸c tiªu chÝ vμ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. Muèn vËy ph¶i nghiªn cøu tæ chøc bé m¸y xÐt xö cña Nhμ n−íc ta qua c¸c giai ®o¹n x©y dùng, ph¸t triÓn vμ hoμn thiÖn, nã hÕt søc ®a d¹ng vμ phong phó. §©y lμ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù. V× vËy, luËn ¸n tËp trung nghiªn cøu lμm râ mét c¸ch toμn diÖn vμ cã hÖ thèng d−íi gãc ®é lý luËn vμ thùc tiÔn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ë n−íc ta, cã sù tham kh¶o luËt tè tông h×nh sù cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi nh»m: - Lμm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa ph−¬ng ph¸p luËn cña hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam. - Gãp phÇn hoμn thiÖn hÖ thèng lý luËn vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù, h¹n chÕ nh÷ng sai sãt trong khi gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n h×nh sù. - Lμm râ c¬ së khoa häc, c¨n cø ph¸p lý cña hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ë n−íc ta. - Nghiªn cøu x©y dùng vμ lμm s¸ng tá c¸c néi dung: kh¸i niÖm, b¶n chÊt, c¸c tiªu chÝ vμ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña 3
ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. Nghiªn cøu tæ chøc bé m¸y hÖ thèng xÐt xö cña Nhμ n−íc ta, c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xÐt xö ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ qua tõng giai ®o¹n hoμn thiÖn vμ ph¸t triÓn, lμ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù. - Lμm râ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ë ViÖt Nam vμ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ang ®Æt ra hiÖn nay, chØ ra nh÷ng nguyªn nh©n, h¹n chÕ thiÕu sãt, tõ ®ã ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi ®Ó hoμn thiÖn gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p theo néi dung tinh thÇn cña NghÞ quyÕt sè 48 NQ/TW ngμy 24/5/2005 vμ NghÞ quyÕt sè 49 NQ/TW ngμy 02/6/2005 cña Bé ChÝnh trÞ. §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých nªu trªn, qu¸ tr×nh nghiªn cøu luËn ¸n ph¶i gi¶i quyÕt mét sè nhiÖm vô nh−: Nghiªn cøu lý luËn vÒ HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù t¹i c¸c tμi liÖu trong n−íc vμ n−íc ngoμi; Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ë n−íc ta thêi gian võa qua. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®ã, luËn ¸n lμm phong phó thªm kho tμng lý luËn cña khoa häc luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam, ®ång thêi ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p cã ý nghÜa thùc tiÔn vμ lý luËn trong ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù. M« h×nh hãa hÖ thèng chñ thÓ cña ho¹t ®éng xÐt xö vμ vÞ trÝ, chøc n¨ng tè tông cña c¸c chñ thÓ, ®Ó x¸c lËp quan ®iÓm khoa häc vÒ tæ chøc hÖ thèng Tßa ¸n, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ë n−íc ta trong thêi gian tíi. 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n LuËn ¸n xem xÐt vÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö chñ yÕu tõ ph−¬ng diÖn khoa häc luËt tè tông h×nh sù. LuËn ¸n cã ®èi t−îng nghiªn cøu lμ toμn bé ho¹t ®éng cña hÖ thèng xÐt xö ë ViÖt Nam, tuy nhiªn chØ tËp trung kh¶o cøu tõ thùc tr¹ng ho¹t ®éng xÐt xö ¸n h×nh sù vμ còng chØ 4
nghiªn cøu tËp trung ë c¸c ®èi t−îng trùc tiÕp thùc hiÖn chøc n¨ng xÐt xö (thÈm ph¸n, héi thÈm). HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh tõ thùc tiÔn xÐt xö ë tÊt c¶ c¸c cÊp s¬ thÈm, phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm. Tuy nhiªn, víi quan niÖm cho r»ng s¬ thÈm lμ cÊp ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ nhÊt hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng xÐt xö vμ còng lμ cÊp béc lé râ nhÊt c¸c vÊn ®Ò cña hÖ thèng nμy. Do vËy, trong ph¹m vi cña luËn ¸n, t¸c gi¶ chñ yÕu tËp trung ®i s©u nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vμ nh÷ng khÝa c¹nh cña ®Ò tμi liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm, còng nh− nghiªn cøu thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt trong ho¹t ®éng xÐt xö, sÏ ®−îc kh¶o cøu tõ nh÷ng t− liÖu trong gÇn mét chôc n¨m trë l¹i ®©y, tøc lμ tõ nh÷ng n¨m 2000 cho ®Õn nay. 5. C¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ x©y dùng nhμ n−íc - ph¸p luËt vμ c¸c quan ®iÓm cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vÒ x©y dùng Nhμ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam, luËn ¸n ®−îc thùc hiÖn trªn nh÷ng c¬ së lý luËn cña khoa häc ph¸p lý nhãm t− ph¸p h×nh sù, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vμ th«ng tin lý luËn, còng nh− t− liÖu kh¶o s¸t phôc vô nghiªn cøu ®−îc lùa chän trªn nÒn t¶ng cña khoa häc LuËt Tè tông h×nh sù. Ph−¬ng ph¸p cô thÓ sÏ ®−îc ¸p dông lμ so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp, thèng kª, l« gÝc, kÕt hîp víi kh¶o s¸t thùc tiÔn, tæng kÕt ®Ó lμm s¸ng tá c¸c néi dung nghiªn cøu cña luËn ¸n. Ngoμi ra, cßn sö dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p phæ biÕn nh− tiÕp cËn lÞch sö, hÖ thèng, ph−¬ng ph¸p chuyªn gia vμ c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc kh¸c. 6. Nh÷ng ®iÓm míi vµ ®ãng gãp cña luËn ¸n LuËn ¸n lμ c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu mét c¸ch toμn diÖn vμ cã hÖ thèng vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. §Æc biÖt, luËn ¸n x©y dùng ®−îc kh¸i niÖm, b¶n chÊt, nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ¶nh h−ëng vμ c¸c tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè 5
tông h×nh sù, ®Ò ra nh÷ng ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù, ®¸p øng yªu cÇu c¶i c¸ch t− ph¸p ë ViÖt Nam hiÖn nay. MÆt kh¸c, luËn ¸n cßn ®−a ra nh÷ng luËn cø, nh÷ng quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù gãp phÇn lμm thay ®æi nhËn thøc vÒ TAND vμ vÞ trÝ cña ThÈm ph¸n, Héi thÈm mét c¸ch ®óng ®¾n vμ khoa häc h¬n. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn ¸n ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thùc tiÔn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö cña Toμ ¸n – nhiÖm vô träng t©m cña c¶i c¸ch t− ph¸p. 7. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña luËn ¸n KÕt qu¶ nghiªn cøu luËn ¸n sÏ gãp phÇn lμm s¸ng tá quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vμ t− t−ëng Hå ChÝ Minh, quan ®iÓm cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ta vÒ TAND trong bé m¸y nhμ n−íc XHCN ViÖt Nam. C¸c tiªu chÝ ®Ó lμm c¨n cø ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña TAND nãi chung vμ xÐt xö ¸n h×nh sù nãi riªng ®−îc nªu trong luËn ¸n cã gi¸ trÞ h−íng dÉn ®Ó ph¸t huy nh÷ng thμnh tùu, kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, yÕu kÐm trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch t− ph¸p ë ViÖt Nam hiÖn nay. ý nghÜa cña luËn ¸n cßn ë chç nh÷ng ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù, lμ thiÕt thùc ®¸p øng yªu cÇu c¶i c¸ch t− ph¸p ë ViÖt Nam hiÖn nay, lμ tμi liÖu tham kh¶o cho c¸c c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng nh− ho¹t ®éng thùc tiÔn xÐt xö. LuËn ¸n cßn lμ tμi liÖu cã gi¸ trÞ ®èi víi viÖc nghiªn cøu vμ gi¶ng d¹y ë c¸c c¬ së ®μo t¹o khoa häc ph¸p lý. 8. KÕt cÊu cña luËn ¸n Ngoμi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vμ danh môc tμi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn ¸n gåm 03 ch−¬ng, 07 tiÕt vμ phÇn phô lôc. 6
Ch−¬ng 1 nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù Môc tiªu cña ch−¬ng nμy nh»m gi¶i quyÕt mét c¸ch tæng qu¸t c¬ së lý luËn vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nμy, luËn ¸n tËp trung ph©n tÝch c¸c néi dung c¬ b¶n sau: 1.1. Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö T¹i môc nμy, luËn ¸n ®· lμm râ hai vÊn ®Ò nªu vμ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù; nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®Æt ra cÇn ph¶i tiÕp tôc gi¶i quyÕt. 1.1.1 Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cã ®Ò cËp ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù VÊn ®Ò nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong lý luËn t− ph¸p h×nh sù ë n−íc ngoμi, ®−îc luËn ¸n ®Ò cËp ®Õn theo quan ®iÓm cña c¸c nhμ nghiªn cøu ng−êi NhËt; c¸c nhμ khoa häc ng−êi Nga vμ mét sè n−íc Ch©u ¸ trong c¸c c«ng tr×nh khoa häc cña t¸c gi¶ Adi Andojo Soetjito (In®«nªxia); cña tiÕn sÜ Mahammad Shoap Sudle (Pakistan); cña t¸c gi¶ Justice Ramon Mabutas Jr (Philippin)... Qua ®ã cã thÓ thÊy r»ng: cho ®Õn nay vÉn ch−a thÊy cã mét c«ng tr×nh chuyªn s©u nμo ®−îc c«ng bè nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö theo Tè tông h×nh sù ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®· cã rÊt nhiÒu c¸c nhμ nghiªn cøu n−íc ngoμi quan t©m ®Õn khÝa c¹nh nμy cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù vμ theo ®ã, nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hiÖu qu¶ xÐt xö h×nh sù ®−îc coi lμ nh÷ng c¬ së t¹o nÒn mãng lý luËn ban ®Çu cho viÖc xem xÐt hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö. VÒ nh÷ng c«ng tr×nh ë ViÖt Nam cã nghiªn cøu ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù; luËn ¸n chia thμnh hai nhãm: Nhãm thø nhÊt: §ã lμ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò cña hÖ thèng t− ph¸p ë ViÖt Nam (cã liªn quan ®Õn TAND) cña c¸c nhμ khoa 7
häc GS.TSKH §μo TrÝ óc; GS.TS Hå Träng Ngò; GS.TSKH Lª V¨n C¶m; PGS.TS Ph¹m Hång H¶i; PGS.TS Lª Minh Th«ng; TS NguyÔn V¨n YÓu; TS NguyÔn §×nh Léc; TS NguyÔn V¨n Th¶o...: "tuy kh«ng bμn s©u vÒ chÊt l−îng, hiÖu qu¶ xÐt xö nh−ng ®· nªu ®−îc mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®Ó b¶o ®¶m ph¸t huy vai trß cña Toμ ¸n, trung t©m cña hÖ thèng t− ph¸p h×nh sù. C¸c c«ng tr×nh nμy cung cÊp nh÷ng c¬ së lý luËn quan träng cho nghiªn cøu hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö". Nhãm thø hai: Lμ nh÷ng ®Ò tμi nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn, tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña TAND Ýt nhiÒu ®Ò cËp trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ xÐt xö cña c¸c nhμ khoa häc: PGS.TS NguyÔn TÊt ViÔn; PGS.TS Ph¹m Hång H¶i; TS TrÞnh Hång D−¬ng; TS NguyÔn V¨n S¸u; TS Lª Thμnh D−¬ng; TS NguyÔn V¨n HiÖn; Th¹c sü §inh V¨n QuÕ... Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh cña c¸c t¸c gi¶ nªu trªn còng míi chØ ®Ò cËp ®Õn tõng m¶ng vÊn ®Ò hoÆc tõng khÝa c¹nh cña HiÖu qu¶ xÐt xö, mÆc dï ®ã lμ nh÷ng c¬ së lý luËn rÊt quan träng ®èi víi nghiªn cøu sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn ¸n nμy. 1.1.2 Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ®−îc tiÕp tôc gi¶i quyÕt Trong c¸c néi dung nghÞ quyÕt sè 08 NQ-TW; 49 NQ-TW cña Bé ChÝnh trÞ ®· chØ râ: “ChÊt l−îng c«ng t¸c t− ph¸p nãi chung ch−a ngang tÇm víi nhu cÇu vμ ®ßi hái cña nh©n d©n; cßn nhiÒu tr−êng hîp bá lät téi ph¹m, lμm oan ng−êi v« téi; vi ph¹m c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n, lμm gi¶m sót lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi §¶ng, Nhμ n−íc vμ c¸c c¬ quan t− ph¸p”. V× thÕ, ®èi t−îng ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n nμy ®−îc giíi h¹n tËp trung vμo c¸c vÊn ®Ò: - Nghiªn cøu vÒ mÆt lý thuyÕt vÞ trÝ, chøc n¨ng tè tông cña Toμ ¸n vμ ho¹t ®éng xÐt xö ®Ó lμm c¬ së x¸c ®Þnh râ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö; nghiªn cøu c¸c nguyªn t¾c tè tông h×nh sù cña ho¹t ®éng xÐt xö ®Ó b¶o ®¶m x¸c ®Þnh ®óng h−íng ®æi míi ho¹t ®éng xÐt xö nh»m n©ng cao chÊt l−îng hiÖu qu¶ xÐt xö. - Lμm râ thùc tr¹ng vÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö h×nh sù ë 8
n−íc ta hiÖn nay; hÖ thèng chñ thÓ cña ho¹t ®éng xÐt xö vμ vÞ trÝ, chøc n¨ng tè tông cña c¸c chñ thÓ xÐt xö g¾n víi vai trß, hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö. - Nghiªn cøu vÒ mÆt ph¸p luËt thùc ®Þnh c¸c c¨n cø ph¸p luËt tè tông ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö h×nh sù; - Kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ thùc tiÔn xÐt xö, nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ xÐt xö trong thùc tÕ. - Nghiªn cøu vÒ mÆt ®−êng lèi chÝnh s¸ch, nh÷ng yªu cÇu, ph−¬ng h−íng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng hÖ thèng t− ph¸p h×nh sù mμ §¶ng vμ Nhμ n−íc ViÖt Nam ®Ò ra. Trªn nh÷ng c¬ së ®ã, t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ®¸p øng yªu cÇu míi. 1.2. C¬ së lý luËn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù T¹i môc nμy, luËn ¸n kh¼ng ®Þnh râ trªn c¬ së lý luËn khoa häc nh»m nªu vμ ph©n tÝch 3 vÊn ®Ò chñ yÕu sau: Kh¸i niÖm, b¶n chÊt, nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng vμ c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. 1.2.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö a/ Kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. §Ó x©y dùng ®−îc kh¸i niÖm nμy, t¸c gi¶ luËn ¸n ®· ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù ®−îc b¾t ®Çu tõ khi nμo vμ kÕt thóc khi nμo, qu¸ tr×nh nμy nh»m môc ®Ých chøng minh ch©n lý kh¸ch quan cña ho¹t ®éng xÐt xö vô ¸n h×nh sù. Trªn c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c Lªnin ph©n tÝch râ b¶n chÊt hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù, tõ ®ã t¸c gi¶ ®−a ra kh¸i niÖm: "HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö vô ¸n h×nh sù cã thÓ coi lμ nh÷ng gi¸ trÞ x· héi mμ b¶n ¸n mang l¹i nh»m phôc håi c¸c quan hÖ x· héi bÞ téi ph¹m x©m h¹i, b¶o ®¶m æn ®Þnh trËt tù x· héi 9
vμ thùc thi ph¸p luËt trªn c¸c ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, quèc phßng, an ninh vμ c¸c yªu cÇu kh¸c cña sù tiÕn bé x· héi". b/ C¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. T¸c gi¶ luËn ¸n ®· ph©n tÝch vμ lμm râ b¶n chÊt gi¸ trÞ x· héi, ®ång thêi ®−a ra ®−îc bèn tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù ®ã lμ: Tiªu chÝ ph¸p luËt; Tiªu chÝ chÝnh trÞ x· héi; Tiªu chÝ x· héi nh©n v¨n vμ tiªu chÝ kinh tÕ. 1.2.2. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö lμ hÖ qu¶ cña mét sù t¸c ®éng ®a ph−¬ng trong qu¸ tr×nh xÐt xö. Cã rÊt nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng xÐt xö nh−: HÖ thèng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt; chÊt l−îng cña thÈm ph¸n; m«i tr−êng chÝnh trÞ x· héi vμ kh¶ n¨ng lo¹i trõ ¶nh h−ëng cña t¸c ®éng tõ phÝa hμnh chÝnh qu¶n lý; c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng xÐt xö. Coi toμn bé ho¹t ®éng xÐt xö nh− mét hÖ thèng, chóng ta sÏ thÊy hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng cña hÖ thèng ®ã phô thuéc vμo hai nhãm c¸c yÕu tè kh¸ch quan vμ chñ quan kh¸c nhau. Trong ®ã, c¸c yÕu tè kh¸ch quan ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö chÝnh lμ: tÝnh thèng nhÊt cña hÖ thèng ph¸p luËt; tÝnh ®óng ®¾n vµ chÝnh x¸c cña viÖc khëi tè vô ¸n h×nh sù; ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vµ hiÖu qu¶ ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù vµ tÝnh chÊt phøc t¹p cña b¶n th©n vô ¸n. Cßn c¸c yÕu tè chñ quan lμm ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö lμ: YÕu tè t− t−ëng t©m lý chñ thÓ ho¹t ®éng xÐt xö; N¨ng lùc nhËn thøc vµ kiÕn thøc ph¸p lý cña chñ thÓ ho¹t ®éng xÐt xö; Tæ chøc hîp lý hÖ thèng ho¹t ®éng xÐt xö. §©y chÝnh lμ nh÷ng yÕu tè cã t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù. 10
Ch−¬ng 2 hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong thùc tiÔn tè tông h×nh sù ë ViÖt Nam hiÖn nay T¹i ch−¬ng nμy, nh÷ng ph©n tÝch chñ yÕu tËp trung vμo t×m hiÓu vμ lμm râ thùc tiÔn x©y dùng vμ hoμn thiÖn hÖ thèng xÐt xö theo ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam, t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vμ lμm râ mét c¸ch toμn diÖn néi dung nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt vÒ bé m¸y xÐt xö cña nhμ n−íc ta qua tõng thêi kú lÞch sö, nhÊt lμ tõ khi cã HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®Õn nay, sau ®ã ph©n tÝch nh÷ng nÐt c¬ b¶n nhÊt hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam vμ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ang ®Æt ra trong thùc tiÔn hiÖn nay vμ nh÷ng nguyªn nh©n cña chóng. 2.1. Thùc tiÔn x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng xÐt xö theo ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam C¸c ph©n tÝch ®· thÓ hiÖn qu¸ tr×nh x©y dùng vμ hoμn thiÖn hÖ thèng xÐt xö cña Tßa ¸n lμ qu¸ tr×nh n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö. Nh»m x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n, ®©y lμ viÖc lμm rÊt khã kh¨n vμ phøc t¹p, ®ßi hái thÈm ph¸n vμ héi thÈm kh«ng chØ n¾m v÷ng ph¸p luËt, mμ cßn ph¶i cã chuyªn m«n nghiÖp vô xÐt xö chuyªn s©u ®Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c¸c t×nh tiÕt; x¸c lËp ch©n lý kh¸ch quan kh«ng bá lät téi ph¹m vμ kh«ng lμm oan ng−êi v« téi. 2.1.1. Bé m¸y xÐt xö cña Nhµ n−íc ta qua c¸c giai ®o¹n x©y dùng, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn Theo quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p vμ ph¸p luËt tè tông h×nh sù th×: HÖ thèng Toμ ¸n ë ViÖt Nam ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh¸ dμi. Cã thÓ ph©n ®o¹n qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã thμnh nh÷ng thêi ®o¹n liªn tôc kÕ tiÕp nhau. Trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña Toμ ¸n chÞu ¶nh h−ëng nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña ®Æc ®iÓm lÞch sö x· héi ViÖt Nam vμ ghi râ dÊu Ên cña hÖ thèng t− ph¸p h×nh sù ë giai ®o¹n ®ã. Nghiªn cøu qu¸ tr×nh ®ã, thÊy r»ng mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¬ quan xÐt xö ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï riªng. Dùa vμo nh÷ng mèc lÞch sö ph¸t triÓn cña Nhμ n−íc, cña hÖ thèng t− ph¸p 11
h×nh sù, cã thÓ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¬ quan xÐt xö cña ViÖt Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®Õn nay chia ra thμnh 5 giai ®o¹n: Cô thÓ: * Giai ®o¹n thø nhÊt b¾t ®Çu tõ khi thμnh lËp chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n ®Õn khi ban hμnh HiÕn ph¸p n¨m 1946; * Giai ®o¹n thùc hiÖn cuéc kh¸ng chiÕn tr−êng kú chèng Thùc d©n Ph¸p x©m l−îc, ®Õn hoμn thμnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt (tõ khi cã HiÕn ph¸p n¨m 1946 ®Õn kho¶ng n¨m 1954 – 1955); * Giai ®o¹n b¾t ®Çu tiÕn hμnh C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë miÒn B¾c, ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam, tõ n¨m 1954 – 1975. * Giai ®o¹n phôc håi ®Êt n−íc sau chiÕn tranh tõ n¨m 1975-1986; * Giai ®o¹n thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi ®Êt n−íc tõ n¨m 1986 ®Õn nay. 2.1.2 HÖ thèng xÐt xö ë ViÖt Nam hiÖn nay theo HiÕn ph¸p n¨m 1992 HÖ thèng ho¹t ®éng xÐt xö cña Nhμ n−íc ta hiÖn nay, theo HiÕn ph¸p n¨m 1992 vμ c¸c LuËt tæ chøc Toμ ¸n, vÒ c¬ b¶n (trõ hÖ thèng Toμ ¸n qu©n sù) ®−îc tæ chøc thμnh ba cÊp theo ®¬n vÞ hμnh chÝnh, ®ã lμ: TAND Tèi cao; c¸c TAND tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng; c¸c TAND quËn, huyÖn, thÞ x·; thμnh phè trùc thuéc tØnh. MÆc dï hiÖn nay cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ tæ chøc hÖ thèng TAND, nh−ng nh×n chung hÖ thèng TAND ë n−íc ta vÒ c¬ b¶n tæ chøc theo hai cÊp xÐt xö: Toμ ¸n cÊp s¬ thÈm; Toμ ¸n cÊp phóc thÈm. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp Toμ ¸n võa lμ quan hÖ t− ph¸p, võa lμ quan hÖ hμnh chÝnh qu¶n lý. §©y lμ mét nÐt ®Æc thï râ nÐt nhÊt cña hÖ thèng Toμ ¸n ViÖt Nam tõ sau khi ®æi míi hÖ thèng Toμ ¸n n¨m 1993. Toμ ¸n cÊp s¬ thÈm c¬ b¶n ®−îc tæ chøc theo khu vùc d©n c−, Toμ phóc thÈm thuéc TAND Tèi cao, bè trÝ ë 3 khu vùc (miÒn). TAND Tèi cao lμ Toμ ¸n duy nhÊt cã thÈm quyÒn gi¸m ®èc thÈm hoÆc t¸i thÈm. §Æc biÖt hiÖn nay, cÇn ®Æc biÖt chó ý mét sè mèi quan hÖ ®ang rÊt cã ý nghÜa ®èi víi chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ xÐt xö. §ã lμ: Tæ chøc qu¶n lý hÖ thèng xÐt xö. Tr−íc ®©y, theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 16, LuËt Tæ chøc TAND, 12
th× viÖc qu¶n lý Toμ ¸n ®Þa ph−¬ng do Bé tr−ëng Bé T− ph¸p ®¶m nhiÖm cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi Ch¸nh ¸n TAND Tèi cao. Sau c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n lý, tõ n¨m 2002 ®Õn nay TAND Tèi cao thèng nhÊt qu¶n lý hÖ thèng Toμ ¸n ®Þa ph−¬ng. ViÖc qu¶n lý TAND ®Þa ph−¬ng vÒ mÆt tæ chøc trong thêi gian qua ®¹t ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ tuy nhiªn còng cßn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®−îc tiÕp tôc xö lý hoμn thiÖn. 2.2. HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ë ViÖt Nam vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay T¹i môc nμy, t¸c gi¶ luËn ¸n ph©n tÝch vμ lμm râ hai néi dung. §ã lμ nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu cña ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù tõ sau khi cã Bé luËt tè TTHS n¨m 2003 cã hiÖu lùc; nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ang ®Æt ra trong thùc tiÔn ho¹t ®éng xÐt xö tè tông h×nh sù hiÖn nay vμ nguyªn nh©n cña chóng. §©y chÝnh lμ nh÷ng yªu cÇu nhiÖm vô ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p. 2.2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu cña ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù tõ sau khi Bé luËt tè tông h×nh sù 2003 cã hiÖu lùc T¸c gi¶ luËn ¸n ph©n tÝch: HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö biÓu hiÖn trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn kh¸c nhau, tuy nhiªn, râ nÐt nhÊt, tËp trung nhÊt chÝnh lμ b¶n ¸n, c¸c quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n. B¶n ¸n, c¸c quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cã thÓ ®−îc quan niÖm nh− lμ h×nh thøc ph¸p lý ph¶n ¸nh tËp trung nhÊt kÕt qu¶ lao ®éng cña Tßa ¸n. §ã kh«ng chØ lμ kÕt qu¶ trùc tiÕp tõ lao ®éng cña thÈm ph¸n, hoÆc thÈm ph¸n vμ héi thÈm mμ lμ kÕt qu¶ cña mét hÖ thèng ho¹t ®éng, c¶ l·nh ®¹o c¬ quan Tßa ¸n, thÈm ph¸n, héi thÈm vμ c¸c chñ thÓ kh¸c tham gia phôc vô vμo qu¸ tr×nh xÐt xö, g¾n liÒn trong c¶ mét chuçi ho¹t ®éng tè tông. B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù. §©y lμ sù kh¼ng ®Þnh cña Tßa ¸n bÞ c¸o cã téi hay kh«ng cã téi, nÕu cã th× bÞ c¸o ph¹m téi g×, ®−îc quy ®Þnh trong ®iÒu luËt nμo vμ ph¶i chÞu møc h×nh ph¹t ®Õn ®©u. NÕu b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®−a ra phï hîp víi sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n, theo ®óng tr×nh tù, thñ tôc do ph¸p luËt quy ®Þnh, lμm cho nh÷ng ng−êi tham gia tè 13
tông ph¶i thËt sù “t©m phôc khÈu phôc” sÏ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc h¹n chÕ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, lμm cho qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n kh«ng bÞ kÐo dμi kh«ng cÇn thiÕt, mμ quyÒn lîi cña nh÷ng ng−êi tham gia tè tông ®Æc biÖt lμ bÞ c¸o, ng−êi bÞ h¹i, vÉn ®−îc ®¶m b¶o. Mét xu h−íng râ nÐt ®¸ng ®−îc ghi nhËn lμ xu h−íng chñ ®¹o trong viÖc hoμn thiÖn ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n, ®ã lμ cμng ngμy cμng më réng vμ ph¸t huy d©n chñ, t¨ng c−êng nh©n ®¹o x· héi chñ nghÜa. Cμng ngμy hiÖu qu¶ xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù cμng ®−îc kh¼ng ®Þnh. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi vμ nhμ n−íc, nhu cÇu t¨ng c−êng hiÖu qu¶ xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù cμng gia t¨ng cÇn ®−îc §¶ng vμ Nhμ n−íc quan t©m nhiÒu h¬n c¶ vÒ lý luËn vμ thùc tiÔn. 2.2.2. Nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ang ®Æt ra trong thùc tiÔn ho¹t ®éng xÐt xö tè tông h×nh sù hiÖn nay vµ nguyªn nh©n cña chóng Tõ sù ph©n tÝch ®¸nh gi¸ mét c¸ch cô thÓ vÒ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc nh− ®· nªu ë trªn luËn ¸n chØ ra r»ng tr−íc yªu cÇu ®æi míi cña ®Êt n−íc, c¶i c¸ch t− ph¸p hiÖn nay, vÊn ®Ò ®æi míi c¸c c¬ quan ho¹t ®éng t− ph¸p nãi chung vμ TAND nãi riªng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö cña TAND lμ mét yªu cÇu rÊt cÊp b¸ch c¶ vÒ lý luËn vμ thùc tiÔn. + VÊn ®Ò tr×nh ®é ph¸p lý vµ ¸p dông ph¸p luËt cña thÈm ph¸n, còng nh− c¸c chñ thÓ kh¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh tè tông, cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng b¶n ¸n. + VÊn ®Ò ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, kinh nghiÖm cuéc sèng cña c¸c thÈm ph¸n, héi thÈm vµ tr×nh ®é kiÕn thøc ®¸nh gi¸ vÒ téi ph¹m, t×nh h×nh téi ph¹m cña c¸c thÈm ph¸n cßn h¹n chÕ. + VÊn ®Ò thùc hiÖn 2 cÊp xÐt xö vµ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ xö lý c¸c vô ¸n h×nh sù khi cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. + VÊn ®Ò b¶o ®¶m héi thÈm nh©n d©n tham gia xÐt xö vµ b¶o ®¶m thÈm ph¸n vµ héi thÈm ®éc lËp trong qu¸ tr×nh xÐt xö. + VÊn ®Ò chuÈn ho¸ ®éi ngò thÈm ph¸n cÊp huyÖn vµ phèi hîp gi÷a Tßa ¸n víi c¸c c¬ quan kiÓm s¸t, ®iÒu tra cÊp huyÖn, nhÊt lµ trong thêi kú 14
chuyÓn ®æi thùc hiÖn c¶i c¸ch t− ph¸p. + VÊn ®Ò chÊt l−îng b¶n ¸n. V× vËy, nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù cßn h¹n chÕ. - VÒ nguyªn nh©n kh¸ch quan: T×nh h×nh téi ph¹m h×nh sù cßn nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p; HÖ thèng ph¸p luËt cßn nhiÒu nh÷ng quy ®Þnh cßn chång chÐo, khã thùc hiÖn; c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý vμ thÈm quyÒn cña Tßa ¸n ch−a hîp lý; ch−a ph¸t huy vai trß ®éc lËp, tÝnh chñ ®éng, n¨ng ®éng cña tßa ¸n c¸c cÊp trong xö lý ¸n; c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña Tßa ¸n cßn nhiÒu bÊt cËp trong ho¹t ®éng xÐt xö. - VÒ nguyªn nh©n chñ quan: §ã lμ sù h¹n chÕ tr×nh ®é n¨ng lùc cña mét sè kh«ng nhá c¸c thÈm ph¸n vμ c¸n bé tßa ¸n c¸c cÊp; ý thøc tu©n thñ ph¸p chÕ cña mét sè thÈm ph¸n ch−a cao. §©y chÝnh lμ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt trong c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p ë n−íc ta hiÖn nay. Ch−¬ng 3 ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ Cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù T¹i ch−¬ng nμy, luËn ¸n nªu mét sè dù b¸o vÒ t×nh h×nh téi ph¹m vμ nh÷ng vÊn ®Ò ¶nh h−ëng ®Õn hÖ thèng xÐt xö h×nh sù ë n−íc ta trong m−êi n¨m tíi; nh÷ng ®Þnh h−íng ®æi míi hÖ thèng t− ph¸p; nh÷ng yªu cÇu vμ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù theo yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p. 3.1. T×nh h×nh téi ph¹m vµ nh÷ng vÊn ®Ò cña hÖ thèng xÐt xö h×nh sù ë ViÖt Nam trong thËp niªn tíi T¹i tiÓu môc nμy, t¸c gi¶ luËn ¸n ®· ph©n tÝch ®¸nh gi¸ mét sè dù b¸o vÒ t×nh h×nh téi ph¹m h×nh sù g©y ra ë ViÖt Nam trong thËp niªn tíi sÏ tiÕp tôc gia t¨ng víi tÝnh chÊt nghiªm träng vμ cã xu h−íng ngμy cμng phøc t¹p nguy hiÓm h¬n, sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu h¬n c¸c lo¹i ¸n h×nh sù, téi ph¹m ho¹t ®éng cã tæ chøc ë quy m« réng lín h¬n, liªn quan ®Õn nhiÒu quèc gia, 15
nhiÒu vô ¸n lõa ®¶o, tham nhòng, bu«n lËu ma tóy quèc tÕ, mua b¸n phô n÷ vμ trÎ em qua biªn giíi, khñng bè .v..v.. víi nhiÒu thñ ®o¹n tinh vi, nguy hiÓm h¬n x©m ph¹m tíi nÒn kinh tÕ, trËt tù an ninh cña ®Êt n−íc, dÉn ®Õn viÖc ph¸t hiÖn ®iÒu tra, truy tè vμ xÐt xö sÏ ngμy cμng khã kh¨n phøc t¹p h¬n. Nh÷ng nhËn ®Þnh mang tÝnh chÊt dù b¸o vÒ hÖ thèng t− ph¸p h×nh sù, ®−îc x©y dùng trªn c¬ së b¸m s¸t ®−êng lèi x©y dùng hÖ thèng ®ã vμ cã ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè kh¸ch quan trùc tiÕp ®Õn sù h×nh thμnh vμ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch qu¶n lý cña nhμ n−íc. Tr−íc hÕt ®ã lμ nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra trong néi dung NghÞ quyÕt sè 48, NghÞ quyÕt sè 49 NQ/TW cña Bé chÝnh trÞ vμ yªu cÇu ®æi míi, c¶i c¸ch hÖ thèng xÐt xö, cã tÝnh ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xÐt xö. 3.2. Nh÷ng ®Þnh h−íng ®æi míi hÖ thèng t− ph¸p vµ yªu cÇu n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù T¹i tiÓu môc nμy, t¸c gi¶ luËn ¸n ®· nªu lªn sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù, ®©y lμ nhu cÇu rÊt cÊp thiÕt cña viÖc ph¸t triÓn x· héi n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. ChÝnh nh÷ng ®ßi hái ®ã nªn rÊt cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, bÊt cËp vμ yÕu kÐm cña hÖ thèng t− ph¸p h×nh sù ë n−íc ta. Còng ë tiÓu môc nμy, t¸c gi¶ luËn ¸n ®· ph©n tÝch viÖc thùc hiÖn c¸c yªu cÇu, nhiÖm vô c¶i c¸ch hÖ thèng t− ph¸p ®· ®−îc §¶ng nªu ra trong c¸c nghÞ quyÕt 48; 49 NQ/TW cña Bé chÝnh trÞ, ®ã lμ viÖc hoμn thiÖn hÖ thèng thÓ chÕ ph¸p luËt vμ hoμn thiÖn hÖ thèng xÐt xö. Trong nh÷ng n¨m qua hÖ thèng TAND c¸c cÊp ®· ®−îc hoμn thiÖn, TAND cÊp huyÖn ®ang tõng b−íc ®−îc t¨ng thÈm quyÒn. ViÖc ®æi míi tæ chøc hÖ thèng cña c¸c c¬ quan t− ph¸p vμ bæ trî t− ph¸p lμ rÊt cÇn thiÕt. CÇn sím ban hμnh luËt vÒ thÈm ph¸n vμ héi thÈm nh©n d©n. §¹o luËt nμy cÇn quy ®Þnh cô thÓ tiªu chuÈn, thñ tôc còng nh− c¸c ®iÒu kiÖn bæ nhiÖm thÈm ph¸n vμ c¸c quy ®Þnh kh¸c liªn quan ®Õn quyÒn vμ nghÜa vô ®Æc thï cña nghÒ thÈm ph¸n, héi thÈm nh©n d©n. LuËn ¸n ®−a ra ®−îc 5 yªu cÇu, nhiÖm vô n©ng cao hiÖu 16
qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö h×nh sù trong thêi gian tíi ®ã lμ ph¶i tu©n thñ nh÷ng tinh thÇn chñ ®¹o cña chiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p, ho¹t ®éng xÐt xö ph¶i nh»m ®¶m b¶o gi÷ v÷ng trËt tù ph¸p luËt, t¨ng c−êng kû c−¬ng, kû luËt thùc hiÖn ph¸p luËt, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc trong thêi kú ph¸t triÓn míi; xÐt xö h×nh sù ph¶i ®¶m b¶o æn ®Þnh an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toμn x· héi, ph¶i ®¸p øng ®−îc môc tiªu ®Êu tranh phßng chèng vi ph¹m, téi ph¹m; ph¶i ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn d©n chñ vμ héi nhËp quèc tÕ, t¨ng c−êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa. CÇn tæ chøc l¹i toμn bé hÖ thèng t− ph¸p h×nh sù c¶ Tßa ¸n, ViÖn kiÓm s¸t, c¬ quan §iÒu tra vμ c¬ quan Thi hμnh ¸n h×nh sù còng nh− c¸c c¬ quan bæ trî t− ph¸p. §Æc biÖt cÇn sím hoμn thiÖn m« h×nh hÖ thèng c¬ quan xÐt xö theo h−íng thμnh lËp Tßa ¸n s¬ thÈm khu vùc; T¨ng c−êng gi¸o dôc ®¹o ®øc t− t−ëng Hå ChÝ Minh nh»m t¹o sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ t− t−ëng vμ hμnh ®éng trong ®éi ngò c¸n bé Tßa ¸n vμ héi thÈm nh©n d©n; Ph¶i ®Êu tranh quyÕt liÖt víi c¸c hiÖn t−îng tiªu cùc tham nhòng trong hÖ thèng t− ph¸p; T¨ng c−êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t ®Ó ph¸t hiÖn, ®Êu tranh kh¾c phôc nh÷ng hiÖn t−îng tiªu cùc trong c¸c c¬ quan ®iÒu tra, truy tè xÐt xö. §Æc biÖt ph¶i t¨ng c−êng sù kiÓm tra, gi¸m s¸t chÊt l−îng c¸c b¶n ¸n, ®Ò cao viÖc tu©n thñ c¸c yªu cÇu ®èi víi b¶n ¸n: ®ã lμ tÝnh hîp hiÕn, hîp ph¸p cña b¶n ¸n, b¶o ®¶m tÝnh kh¸ch quan, toμn diÖn, b¶o ®¶m ¸p dông ®óng ph¸p luËt, cã søc thuyÕt phôc cao, ®−îc tuyªn truyÒn phæ biÕn réng r·i vμ ph¶i ®−îc thi hμnh triÖt ®Ó. 3.3. Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù theo yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p Trong tiÓu môc nμy, t¸c gi¶ luËn ¸n ®· ph©n tÝch vμ nªu ra 5 gi¶i ph¸p ph¶i tiÕn hμnh ®ång bé ®Ó hoμn thiÖn vμ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö trong tè tông h×nh sù ®ã lμ: - Nhãm gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, nh»m bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng xÐt xö trong c¸c vô ¸n h×nh sù cña hÖ thèng c¬ quan Tßa ¸n vμ nh÷ng ng−êi tiÕn hμnh tè tông nh− thÈm 17