Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghệ thuật đàn Bầu trong giai đoạn mới tại Việt Nam

1

ề ứ

Tên đ  tài nghiên c u: ệ ậ ớ ạ ệ ầ ạ “Ngh  thu t đàn B u trong giai đo n m i t i Vi t Nam”

ở ầ M  đ u

ầ ệ t Nam, nó có t

ọ ề 1. Lý do ch n đ  tài: ộ Đàn B u là m t cây đàn đ c s c c a Vi ụ ụ ờ ố

ị ọ ệ ặ ắ ủ ầ ặ

ế ộ ườ i dân Vi

ạ ậ ệ ố

ả ầ ả ệ ữ

ố ờ ướ

ể ễ ể ự ủ đi tr ề ề ả

ữ ệ

ừ ờ    lâu đ i và ố ộ ắ ớ ể i cây đàn v n sinh ra đ  ph c v  đ i s ng tinh th n dân t c. Khi nh c t   ố ớ ờ   ắ ớ ầ B u là nh c t t quan tr ng đ i v i đ i i m t cây đàn có v  trí đ c bi ố ầ ố ệ   t Nam. Chính vì th , chúng tôi mu n nhìn s ng tinh th n ng ộ ề ệ ệ ậ t Nam, nh n m t cách có h  th ng v  hi n tr ng ngh  thu t đàn B u Vi   ả ơ ở ứ   ự ế  và tham kh o nh ng thành qu  nghiên c u trên c  s  kh o sát th c t ể   ồ ả ọ ủ c. Đ ng th i chúng tôi cũng mong mu n tìm hi u c a các h c gi ầ   ạ ấ nh ng v n đ  v  gi ng d y, bi u di n, s  phát tri n c a cây đàn B u hi n nay. ị 2. L ch s  đ  tài ớ ề ườ ấ i quan tâm t

ữ ư ậ

ề ạ ệ ư ố ể ấ ậ

ư ế ậ ộ

ế ầ

ử ề ầ   ề ề i nh ng v n đ  v  đàn B u. Hi n nay đã có khá nhi u ng ả ượ   c kho ng 12 Ch a k  r t nhi u băng đĩa CD, chúng tôi đã s u t p đ ố ầ ế ề ơ   cu n lu n văn th c sĩ,  có h n 16 bài báo vi t v  đàn B u, 9 cu n giáo ọ   t cho cây đàn này. Tuy nhiên, ch a có m t lu n án trình và sách h c vi ề ti n sĩ nào đi sâu v  đàn B u. ữ ủ ứ ổ

ề ả ủ ế ề ạ

ề ả ấ ọ

ng là các tr ạ ữ ườ ề ạ

ườ ạ ư ậ   T ng   quan   nh ng   tình   hình  nghiên   c u   c a  chúng  tôi   đã   s u   t p ạ   ả c, ch  y u đi vào nh ng v n đ  gi ng d y: 1. V  công tác gi ng d y ạ ộ   ọ ng h c và các b c h c. 2. V  gi ng d y m t ề ậ ụ   ng nh c. 3. V  v n d ng ườ   ố i ng nh c. Ngoài ra còn s  ít ng

i các tr ấ ườ ề ả ễ

ậ

ụ ­­ T ng k t l

ủ ậ ừ ệ ể  khi thành l p tr

ườ ữ

ự

ặ ạ ố ế ệ ế ượ đ ớ ố ượ ậ v i đ i t ố ạ lo i hình âm nh c truy n th ng cho các tr ạ ạ ẩ ộ ố m t s  tác ph m gi ng d y t ữ ề ể ể tìm hi u v  bi u di n và nh ng v n đ  khác. ứ ủ 3. M c đích nghiên c u c a lu n án ậ ệ ế ạ ự ổ   i s  hình thành và phát tri n c a ngh  thu t đàn ạ   ớ ạ ầ ạ ng Âm nh c t Nam t B u trong giai đo n m i t ế ệ ả ế ỳ i pháp Vi   t Nam (1956) cho đ n cu i th  k  XX. Qua đó tìm ra nh ng gi ạ ươ   ư ằ ng nh m phát huy nh ng  u th  c a cây đàn trong lĩnh v c âm nh c đ ế ế ụ ẩ   ả ạ ạ i quy t các m t h n ch , ti p t c đ y đ i t ữ t Nam và qu c t i Vi ố ế ủ , gi i Vi

2

ạ ể ng lai.

ươ ơ ả ạ

ầ i và t i nh ng đ c tr ng c  b n nh t v  k ầ ậ

ạ ệ ạ ậ ệ m nh, phát tri n ngh  thu t đàn B u trong hi n t ấ ề ỹ  ư ệ ố ề ệ    âm nh c đa d ng c a đàn B u. Phân tích v  hi n ớ ư

ẩ ự ầ ạ ộ ệ ể ệ ằ ­ Phân tích, h  th ng l ạ ễ ả ả thu t, kh  năng di n t ị tr ng và v  trí cây đàn trong các th  h  ng duy nh m thúc đ y s  phát tri n ngh  thu t đàn B u t ặ ữ ủ ạ ế ệ ườ i dân trong xã h i, đ i m i t ậ i Vi ổ t Nam. ạ ứ

ở ộ ố ượ ậ ng và ph m vi nghiên c u ạ ứ ả

ộ ẫ ườ ứ ừ

ượ ộ ọ i th  k  XX. Cây đàn B u đ

ọ

ố ớ ứ ạ ộ

ệ ộ ừ ề 4. Đ i t Trong lu n án, chúng tôi m  r ng ph m vi nghiên c u c  trong   ế    năm 1956 cho đ n ng l n ngoài xã h i, tr ng tâm nghiên c u t nhà tr ế ỳ ướ   c c xem xét và đánh giá m t cách toàn ố ớ ự ệ   di n, s  tác đ ng tích c c c a nó đ i v i ngành h c và ý nghĩa đ i v i xã ộ ủ   c nghiên c u m t cách sâu s c. Ph m vi nghiên c u đi h i c a nó đ ướ theo h ộ ượ ừ ươ ứ ầ ự ủ ắ ứ ng v a có chi u sâu, v a có di n r ng. ng pháp nghiên c u  5. Ph ư ữ ứ ươ

ươ ươ Chúng tôi có nh ng ph ế thuy t, Ph ng pháp nghiên c u lý ng pháp quan sát.

ề ươ ứ ng pháp nghiên c u phi th c nghi m,Ph ớ ủ ữ ộ ố ắ ủ ầ

ệ ầ ộ ng pháp nh  Ph ự ệ ậ 6. Nh ng đóng góp m i c a lu n án ữ Đ  tài c a chúng tôi là m t trong nh ng c  g ng đ u tiên nghiên   ớ ạ   i

ệ ế ướ ệ ứ c u m t cách toàn đi n v  ngh  thu t đàn B u trong giai đo n m i t Vi

ầ

ạ ượ ủ ế ớ ưở ề ữ ị ủ ườ ớ ậ ả ự ế t Nam. D i đây là nh ng k t qu  d  ki n đ t đ ệ ậ ­ Ngôn ng  b n đ a có quan h  m t thi ự ả i có s   nh h ữ ả t là âm thanh phát ra c a con ng ạ ậ c c a lu n án. ặ   t v i cây đàn B u, đ c ữ   ế ng l n đ n nh ng

ậ ủ ề ỹ ệ bi ấ v n đ  k  thu t c a cây đàn.

ộ ề ẽ ể

ế ữ

ắ ố ượ ổ ộ ọ ề ộ ­ Chúng tôi s  tri n khai m t cu c đi u tra xã h i h c v  cây đàn   ậ   ộ ố ế ừ c m t s  k t lu n ớ   ng, l a tu i khác nhau v i

ầ ấ ị ộ ố ệ ệ ầ ủ ừ t.

ể ­ V i s  k  th a và phát tri n đàn B u, chúng tôi mu n trên c

ố ữ ề ớ

” và “tiêu chí hóa”.

ậ ủ ề ấ ộ ượ ả ề B u. T  nh ng k t qu  đi u tra này, chúng tôi thu d ứ nh t đ nh, nh m vào yêu c u c a t ng đ i t m t s  bi n pháp khác bi ớ ự ế ừ ơ  ầ ướ ườ ở ủ ế c đã làm và đ  ra vài ý ki n m i, đó là nh ng quan s  c a ng i tr   đi m “ể ế ạ ho t hóa ”, “ti n hóa ề ớ ­ Phân tích sâu v  các v n đ  v i cách nhìn nh n c a m t ng ườ   i

ướ n c ngoài.

3

7. B  c c lu n án ậ ế ượ ậ ở ầ ng:

Ngoài ph n m  đ u và k t lu n, lu n án đ ầ ườ

ươ ươ ậ ờ ố ạ i Vi ạ ể ễ ầ ố ụ ầ ng I: Đàn B u trong đ i s ng âm nh c c a ng ng II: Bi u di n và đào t o đàn B u trong giai đo n m i t ươ c chia thành ba ch ệ ạ ủ t. ớ ạ   i

ệ Vi

ự ế ừ ươ ệ ể ầ ng III: S  k  th a và phát tri n ngh  thu t đàn B u ậ Ạ Ủ ươ Ầ ƯỜ   I Ch

Ch Ch t Nam Ch Ờ Ố ng I:ĐÀN B U TRONG Đ I S NG ÂM NH C C A NG VI TỆ ề

ề ườ ệ i Vi t ầ

ấ ữ ị

ạ ầ ử ư ề ề ề ủ

ẩ ị  c a ngh  hát X m v i cây đàn B u ệ ”, “Ông t

ề ẹ ề

ủ ữ ộ ố ả

ệ ữ ế

ữ ấ

ữ ế ẩ ế ở  trên, chúng ta th y đ ẩ ậ ầ ế ữ ầ 1.1 Vài nét v  cây đàn B u trong văn hóa ng ế ổ 1.1.1 Nh ng truy n thuy t c  truy n v  cây đàn B u ề ế ỳ ệ ề   Trong l ch s , có r t nhi u truy n thuy t k  di u v  cây đàn ộ   ươ ộ ẳ ng”, “Cây đàn m t B u, ch ng h n nh  “Cây đàn m t dây c a Th  Ph ầ ”…T tấ   ổ ủ ớ dây c a ông Thi n ẩ   ề ề ả c  nh ng câu chuy n trên đ u không h n mà cùng nói v  ngh  hát X m. ề luôn có nh ng hoàn c nh khó ẩ ườ ủ   i hát X m đ u  Cu c s ng c a nh ng ng ờ ệ khăn, oan trái. Ti ng đàn hòa quy n vào ti ng hát x m làm cho l i ca   ượ ự  ề càng thêm ai oán. Qua nh ng truy n thuy t  c s ắ g n bó m t thi t gi a đàn B u và ngh  hát x m.

ầ ệ

t Nam, tôi đã đ ẩ ầ ấ ề ơ ầ 1.1.2. Cây đàn B u trong th  ca Khi tôi l n đâu tiên b c sang Vi iạ  trong m t câu ướ ượ  thơ: “Đàn B u ai g y n y ngh

ơ ủ

ộ ầ ”. Ngoài ra còn có m t câu th  c a nhà th ầ ộ ị ủ ờ ử ầ ộ ư M t dây nũng n u đ  l c nghe trong   e, làm thân  ơ  ư   i, N a b u ch a

dân gian kể l ớ con gái ch  nghe đàn B u ế Ti n Lê hình dung đàn B u nh :“ ả ấ ờ c  đ t tr i âm thanh”.

ệ ữ ộ

ầ Ngoài nh ng câu truy n mi ng quen thu c trong n ề ắ ề c khá nhi u ng ườ ướ i n

ữ ộ ơ

ế

ế ầ ế   ướ c này, ti ng ượ   đàn B u đã thu hút đ c ngoài l ng nghe mà đã có ơ ợ ớ ế   nh ng nhà th  ca ng i t i ti ng đàn. trong đó có ghi rõ m t nhà th  Pháp ­ ơ ộ Mary, ngoài ra, còn có m t nhà th  Bungary, Blaga Dimitrova đã vi   t khi ượ c nghe ti ng đàn B u. đ ậ ạ ự ữ ớ ệ 1.1.3. Nh ng nhân v t đ i di n có đóng góp l n cho s  phát ể ầ tri n đàn B u

4

ấ ươ

ứ ,  Ông đã b  sung ph ệ ổ ệ ể ố ắ ng pháp ký âm   ữ ạ ặ t đ  c  g ng ghi l 5    i nh ng ngón

ề ặ ủ ầ NSND  Vũ Tu n Đ c ề dòng  kẻ, thêm nhi u ký hi u đ c bi ngh  đ c thù c a đàn B u.

NGND  Xuân Kh iả ,  ông có m t s  tác ph m ầ ổ ẩ n i ti ng   ộ ố ổ ế sáng tác  ư “Bu i sáng sông H ng ấ ướ ”, “H iồ   ươ ”, “Cung đàn đ t n c

cho đàn B u nh ngưở ”…  t

NS TƯ  M nh Th ng ạ ặ ở ộ ầ ầ ắ ạ ượ  và đ t đ

cu c thi Qu c t ắ ạ c huy ch ầ ắ ầ ắ , Năm 1957, ông M nh Th ng cùng cây đàn ạ   ươ   ố ế ng ệ   ăm 1964,  ông M nh Th ng đã b t đ u mang đàn B u đi n

ầ B u l n đ u tiên có m t  vàng. Đ n nế ướ b c lên sân kh u chuyên nghi p.

ư ườ ầ

ầ ề ự ậ ẩ ệ ậ , Ông là ng ỹ

ả ầ ắ

ấ ứ NSƯT Đ c Nhu n ạ   i đ u tiên sáng t o ra và đ a các ỹ ạ   ẩ ư ậ k  thu t cho đàn B u nh : K  thu t g y hai chi u, g y th c âm, t o ế ti ng chuông,. ồ ọ NS H  Kh c Chí ề

ơ ạ ể ượ i, đ

ạ ệ ề

ạ   , Trong 20 năm gi ng d y ông đã góp ph n đào ặ   ạ ộ ạ t o nhi u h c sinh, sinh viên ngành nh c dân t c.  Ông sáng tác ho c ả ờ ạ   i đài phát c thu thanh t chuy n so n h n 35 b n nh c không l thanh và truy n  ề hình Vi ẫ ố ả ệ   t Nam. Nhi u b n đàn trong s  này hi n v n còn ượ ử ụ đang đ

ả c s  d ng. ớ ơ NSND Thanh Tâm, v i h n 40 năm gi ng d y ệ ạ ọ

ươ

ộ ạ ụ ữ ầ ệ ả ướ ườ ề ườ ng trong c  n ậ c. Bà

ộ

ề ấ ứ ở ề ả ố ế ượ ổ  đ ch c

ạ , bà đã góp ph nầ   ạ đào t o nhi u h c sinh, sinh viên ngành nh c dân t c hi n đang công tác   ị   ạ i   các   tr ng   và   đ a ng   ngh   thu t,   các   đoàn   ca   múa   nh c   trung   t ươ i ph  n  đ u tiên đem vinh quang còn là ng ph   ầ   ộ ạ ệ ề t Nam, cho ngành nh c dân t c nói chung và b  môn đàn B u v  cho Vi ủ các  cu c ộ thi,  liên hoan  ươ ằ nói riêng b ng nhi u t m Huy ch ng vàng c a  ấ ế ớ Bà đã xu n b n 8 giáo ơ qu c t   i.   nhi u n i trên th  gi c t trình đàn B u. ầ ữ ớ ầ

ự ả ế ụ ằ

ơ ơ

ệ ả ế ự ể

ẩ ườ ề ả ế 1.1.4. Nh ng quá trình c i ti n đàn B u đáng ghi nh ầ   Nhìn chung, s  c i ti n đàn B u nh m vào 3 m c đích: làm cho ẹ âm thanh to h n, làm cho hình dáng đ p h n, làm cho màu âm phong phú   ủ   ơ h n. Vi c c i ti n đã làm phong phú và thúc đ y cho s  phát tri n c a ế ề vi cệ   cây đàn B u.ầ  Chúng tôi mong muốn nhi u ng i có tâm huy t v

5

ả ế ng th c ứ  c i ti n không nên m t ấ nh ngữ

ả ế c i ti n đàn B u,  ư ặ đ c tr ng “ ươ ầ tuy nhiên ph nguyên ch tấ ” c a nó. ữ ườ ệ ớ ố

ữ ữ ậ ỹ ủ ệ ữ i Vi t v i âm thanh cây đàn 1.2 M i quan h  gi a ngôn ng  ng ầ ơ ả ề ặ ư 1.2.1. Nh ng đ c tr ng c  b n v  ngôn ng  và k  thu t đàn B u

ệ

ấ

TT

D u hi u

Tên g iọ

Ch  sữ ố

Ghi chú

1

ả

Không d uấ

Đo n bình thanh

5­5/3­3

Âm ngang ng nắ

2

ấ

D u huy n (

Tràng bình thanh

3­2/2­1

Âm đi ngang và kéo dài

ề \ )

3

ấ

ứ

ộ

D u ngã

Kh  thanh

3­2­5/

ồ   Âm lên cao m t chút r i

(~)

ồ ạ

ố

3­2.5­5

xu ng r i l

i lên cao

4

ấ

ố

ừ

ố

D u h i (

H i thanh

3­2­3/

Âm t

trên xu ng d

ướ   i

ỏ ?)

2.5­1­1.5

ồ ạ ượ r i l i l

n lên cao

5

ượ

D u s c (

Th

ng thanh

4­5/2­4.5

Âm lên cao

ấ ắ / )

6

ấ

ạ

ặ D u n ng (

H  thanh

3­1/3­2

Âm đi xu ngố

∙)

ế ự ạ ệ  Thanh đi u ti ng Vi ệ ượ t đ

c phân thành 3 lo i âm v c khác nhau:   ấ ắ

ỉ ọ ằ

ề

ầ ớ ộ ẩ ạ ề ả

ể ặ

ờ ộ ồ ỹ

ấ ạ ậ ễ ấ ạ ạ t

ầ ử ụ ễ ấ

ế ở ậ ả Nhóm cao có hai thanh (d u gi ng): s c và ngã  ộ Nhóm trung ch  có m t thanh b ng ngang ỏ ặ Nhóm tr m có ba thanh: huy n, n ng, h i.[I.41.246] ủ ể   Cùng v i đ ng tác g y t o âm c a tay ph i, tay trái đi u khi n ố ữ   ợ ầ c n đàn đ  căng lên ho c chùng xu ng s i dây duy nh t, t o ra nh ng ư rung,  ể ệ cao đ  khác nhau, đ ng th i cũng th  hi n các ngón k  thu t nh :  ầ   ồ ậ … đã t o nên ph n h n trong di n t u đàn B u. ỗ luy n, láy, v , ch m, gi ụ ủ ầ ệ B i v y, nhi m v  c a tay trái khi s  d ng c n đàn trong di n t u các   ơ ẽ ề bài b n truy n th ng s  khó khăn h n và đa d ng h n. ế ố ả ưở ủ ạ ớ ơ ễ ấ nh h ng t i  đi n t u c a cây đàn ố ữ 1.2.2. Nh ng y u t

B uầ ớ ơ ả Bài b n Chèo “L i L ”:

6

ẫ ồ ố ề Trong trích d n, ch

ề ở ị  đ u  ấ

ấ ữ ta, đi, d c, t ố ớ

ẩ ề

ấ ả

ươ ụ ọ

ươ

do.   ầ ạ ụ ế

ị ả ưở ệ

ề ừ ạ

ể ệ ở

ủ ộ c th  hi n  ể ặ ế

ổ ợ  h p liên k t gi a h ớ ủ

ủ ự ế

ủ ố ủ ộ ưở ướ ng và chi ph i c a xu h

ệ ố , ng i, g c, cây, đa    v  trí ư ố ự ớ ớ   ữ tề và ng iồ  là n t Đô (c1), v i âm v c th p so v i n t Đô, nh ng hai ch   ữ d c, g c ữ ấ ạ ố ữ ố  cùng v i các ch  không d u l ố ch  không d u. Ch   i là n t Đô   ắ ữ ấ ư ả ừ ố ử  (c2), nh ng hai ch  d u s c này đ u g y tay ph i t  n t Đô, song s ậ ủ ố ế ỹ ụ ữ  luy nế  lên quãng 3 đ n n t Mi. T t c  các ch d ng k  thu t c a tay trái  ề ấ ắ ễ ấ ư d c, g c luy nế  lên.  ố , đ u có ph ố d u s c nh   ng pháp di n t u theo cách  ề ế ữ i  ch  là ph  h a cho hát nên không có quy lu t cao ậ ỉ ệ V  ti ng đ m ch     ố ự ấ ặ ho c th p, nó t ng đ i t ễ ấ ằ Chúng tôi cho r ng, h u h t các phong cách di n t u nh c c  dân   ữ ả   ủ ố ộ  thanh đi u c a ngôn ng  b n ng c a các nhân t t c đ u ch u  nh h ặ ư ố ề ị    đó hình thành nên m t hình thái âm nh c truy n th ng đ c tr ng. đ a, t ụ ể ượ ạ   ủ ố ệ  phong cách giai đi u v n có c a nh c Trong đó, c  th  đ ổ ủ   ữ ướ ứ ng đi âm cao c a c  và dân ca, t c là đ c đi m t ậ   ạ ỹ ạ ự ế ệ đi u ca và s  bi n hóa c a nó v i âm thanh c a khí nh c. Lo i k  thu t ạ   ấ ễ ấ ng cao đ  và s  bi n hóa c a nó làm tr ng di n t u này l y chính xu h ủ ể ạ thái âm nh c ch  th , ch u s   nh h   ng 6 ế thanh đi u trong ti ng Vi ươ ế ng I ướ ị ự ả ệ t. Ti u k t ch ế ệ i   Vi c   ng

ấ ườ

ạ ượ ẩ ầ ữ c nh ng ng ở

ỗ ố

ế ễ ả ủ ư ả

ướ ả

ề ố ượ ố c t

ể ề ườ Thông   qua   các   truy n   thuy t   dân   gian   đ t   Nam ượ ậ ế i hát X m dùng làm k  sinh ch p nh n, cây đàn này đ ệ ượ ả ế ầ nhai. Đàn B u đã đ c c i ti n tr  thành cây đàn B u hi n đ i: thân đàn ằ ượ ượ ắ c g n thêm Mô t và đ c làm b ng g  t  ­ bin làm cho ti ng đàn vang đ ớ ầ ề ầ ơ to h n nhi u l n so v i đàn B u x a, làm tăng kh  năng di n t  c a cây ườ   i nghe. c đông đ o ng đàn tr ễ ấ ố Nhìn chung, mu n di n t u đ ể ượ ố ả ướ

t âm nh c truy n th ng Vi ủ ắ ượ ượ ờ ủ ể ắ c l

i c a nó; n m b t đ ễ ả ả ọ ướ

ướ ế

ễ t nh  trong di n x ơ ở ỏ ẩ ỉ ắ ệ   ạ t ạ   c b i c nh và phong cách c a dân ca, nh c ậ ủ   c âm lu t c a ạ ổ ồ   ng dân ca và nh c c ; đ ng ớ ư ậ ng. Ch  có nh  v y m i có   ự ớ ộ   t tác ph m trên c  s  nguyên t c trung th c v i n i c t

ả c tiên ph i hi u đ Nam, tr ữ ầ ổ ế c ; ti p n a c n ph i hi u đ ạ ộ ệ giai đi u; l i ph i h c thu c cách di n x ế ờ th i chú ý đ n các chi ti ả ượ ố ể ễ i đ th  di n gi dung âm nh c.ạ

7

Ễ Ạ Ầ ng   II:   BI U   DI N   VÀ   ĐÀO   T O   ĐÀN   B U   TRONG   GIAI ươ Ạ

Ệ ậ ể ố ề ễ

Ể Ch Ớ Ạ ĐO N M I T I VI T NAM ệ ệ ậ ể ễ ầ ầ 2.1. Ngh  thu t bi u di n đàn B u theo phong cách truy n th ng 2.1.1 Ngh  thu t bi u di n đàn B u trong phong cách dân ca ba

mi nề ộ ố ệ ề ề Trong n n âm nh c truy n th ng c a các dân t c Vi

ạ ạ ư ể ạ

ổ ạ ủ ạ ề ộ ộ

ả ấ t Nam

ậ

ộ ễ ố ớ ể ầ . ệ ngh  thu t bi u di n đàn B u ườ ọ ướ c quan tr ng đ i v i ng

t Nam có các th  lo i khác nhau nh  dân ca, dân nh c, âm nh c thính phòng, âm   ậ   ạ Dân ca là m t b  ph n nh c Cung đình, âm nh c sân kh u c  truy n…  ấ ậ   ắ ệ ề c u thành n n văn hóa Vi ,  giàu b n s c dân t c, chính vì v y, ễ ấ  dân ca r t quan tr ng trong  ọ di n t u 3 mi nề  là b ớ ọ ọ

ễ ấ ệ ế ấ ớ ễ ễ ả ọ ộ

ơ

ề ấ

ượ ế ể

ễ ở ế ấ ể   Di n t u dân ca  i bi u ặ ễ di n, đ c bi   t là h c sinh m i h c đàn, vì các các bài dân ca luôn có giai ơ ẹ ệ t t u đ n gi n, làm cho h c sinh d  nh , d  thu c. Càng đi u đ p, ti   ớ   ể ơ ộ ế ườ ờ ọ i ch i đàn càng có c  h i ti p xúc, tìm hi u v i h c th i gian lâu, ng ế ơ ấ ừ ả t cách nhi u bài b n dân ca, t  đó h  s  càng ng m ch t, bén h i và bi   ể ệ ả ồ   ử x  lý bài b n, khi n cho ng c cái h n i bi u di n càng th  hi n đ ắ ấ ủ c a dân ca  y, ti ng đàn c a h  s  càng tr  nên sâu l ng. ọ ẽ ườ ủ ọ ẽ ể ầ ễ ệ ậ

ề

ầ ễ ể

ệ ệ ề ở ộ ố ạ 2.1.2. Ngh  thu t bi u di n đàn B u trong phong cách thính ổ phòng c  truy n ậ Ngh  thu t bi u di n đàn B u trong phong cách thính phòng c  Vi

ử ữ ... đ

ộ ượ ầ

ự ế ờ

ổ  ổ ậ   ặ ắ t Nam khá phong phú và đ c s c. M t s  lo i hình n i b t truy n  ạ   ế ờ ẩ ư nh  Ca trù, Hát Văn, X m, Hu , Đ n ca ­ Tài t c coi là nh ng lo i ệ   hình đ c đáo mang tính chuyên nghi p cao. Trong ph n này, chúng tôi xin ạ ượ   c đi sâu vào hai lĩnh v c là âm nh c thính phòng Hu  và Đ n ca ­ Tài đ ộ ử  Nam b . t ề ặ ắ

V  nh ng đ c s c trong Phong cách Hu , ữ ệ ố ữ ấ ế

ề ề ủ ủ ệ ớ ợ

ọ ố ủ ế

ệ ố ố ả ắ ả ế ề ế ậ

ạ ễ ấ ủ ữ ủ ậ ả ả ư   ế  chúng ta c n ph i l u ầ    th ng thang âm Đô, Rê (non), Fa ý đ n nh ng v n đ  v  thang âm, vì h ườ   ấ (già), Sol, La (non) c a đi u Nam r t phù h p v i gi ng nói c a ng i   dân Hu . H  th ng thang âm này bao trùm trên đa s  bài b n c a âm ế  Chính vì th , trong khi   nh c truy n th ng Hu  và tô đ m b n s c Hu .   di n t u nh ng phong cách này ph i tuân th  quy lu t thang âm c a tính

8

ấ ễ ứ ẩ ủ ch t dân t c, ch  không di n theo chu n c a 12 âm bình quân.

ặ ắ

ờ ờ ữ ệ ố ộ ề V  nh ng đ c s c trong Phong cách Đ n ca ­ Tài t ạ Đ n ca ­ Tài t ả ế t, h  th ng bài b n trong âm nh c

ắ ơ

ễ ể ể ạ ạ ơ ữ ề ặ ơ

ườ

ể ụ, trong nh c ạ Đ n ca ­ Tài t

ề ả ườ ư ử h  chúng   , n cượ   ử  cũng đ ơ Trong khi  ể ậ   rung,  ỹ ề  k   thu t: i   lo i   h i   đ u  có  nh ng  đ c  đi m   v ệ ượ ể ỗ   ơ ủ c H i c a m i t đ i ta có th  phân bi ộ ố Fa n u ế rung thì  ử, cùng m t n t  ế   ơ ẽ rung mà láy thì s  là h i Xuân.  Đi u này khi n ấ ủ ừ c tính ch t c a t ng bài b n. ơ ệ ể ầ ị

ta  đã bi ơ phân chia thành th  lo i theo h i: H i B c, h i Nam, h i Oán.  ỗ bi u  di n,   m luy n,ế  láy, vỗ khác nhau đ  ng ờ ả bài b n. Ví d ơ ẽ s  mang h i oán, không  ả ắ ắ ượ i ch i ph i n m ch c đ cho ng ễ ậ      2.1.3 Ngh  thu t bi u di n đàn B u trong phong cách Ca K ch truy n th ng ộ ệ ữ ộ ị ố ạ m t v  trí đ c bi ề Âm nh c trong Chèo gi

ọ ặ ậ ạ ị

ỗ ệ ễ ạ ộ

ẻ ố ọ c k  đàn sau, quan tr ng nh t là d a vào ti

ệ ẫ ỗ

ắ ủ ự ứ ủ ủ   t, nó là m t th  pháp quan ư ự ệ   , s  vi c và t o k ch ủ ể   i nh c công là m t ch  th  sáng t o không   i đàn t t u và lòng b n chính   Ở  ủ ơ ắ Duyên ph nậ

ọ ườ ả ấ ể ể tr ng nh t đ  bi u hi n tính cách nhân v t, tâm t ạ ể tính. Trong khi bi u di n, m ỗ ườ ai gi ng ai. Tùy theo tính năng và âm s c c a m i cây đàn mà ng ấ ả ế ấ ướ tr ự ủ c a làn đi u mà m i cây đàn t  ng u h ng theo cách riêng c a mình.  đây, chúng tôi xin so sánh m y cây đàn c a bài b n h i B c “ ph i chi u ấ ườ Đ ng tr ng duyên ph n ả ậ ”):

ề ” (hay g i là “ Đàn B u:ầ

Đàn Tranh:

ậ ụ Đàn Tam th p l c:

9

Đàn Nh :ị

ộ ớ ấ ượ

ụ Qua nh ng ví d  trên, chúng tôi th y đ ạ ở c so n  ạ

ế ề ậ ụ ễ

ơ ạ ượ ố

ả ỹ

ữ ủ ả ố

ườ ệ   ữ c cùng v i m t làn đi u ượ ẫ ư  các cây đàn khác nhau nh ng v n không làm Chèo tuy đã đ   ươ ễ ấ   ủ ấ ổ i, trong sáng c a bài. Chúng ta d  th y, thay đ i tính ch t âm nh c vui t ị  ư ễ ấ trong khi di n t u, các cây đàn nh  đàn Tranh, đàn Tam th p l c, đàn Nh ể ầ ấ   ơ ố c bi n hóa h n. Phong cách bi u di n đàn B u r t có nhi u n t nh c đ ỉ ầ   ờ ầ ạ ố i ca, các âm ch  c n gi ng ca hát, n t nh c đàn B u đ n gi n tùy theo l ậ luy n láy ả ồ ử ụ ẩ ế    c a tay trái, hai g y m t n t tay ph i r i s  d ng các k  thu t  ư ộ   ệ ạ ạ tay ph i h p linh ho t, t o ra nh ng âm thanh hi u qu  gi ng nh  m t ng

ể ệ ặ

ơ ố

i ca và l ờ i Vi

ộ ố ố ợ i đang hát. ặ ắ ữ 2.1.3.2. Nh ng đ c s c trong phong cách C i l Âm nh cạ  C i l ả ươ ớ ố i đàn v i các h i  ệ ọ ậ ạ ố ạ

ả

ệ ạ

ễ ấ ề

ụ ệ ạ

ạ ố ả ươ ng ề   ả ắ ng có đ c thù th  hi n rõ b n s c vùng mi n ơ nh c ạ nh : h i Nam, h i B c, h i Oán… ư ơ ơ ắ qua l ự ị ướ   s  trùng tên ấ   tôi r t thú v  tr   c Trong th i gian h c t p t t Nam, ư Kim ti nề ”,  ụ ệ ổ ộ ố t Nam, ví d  nh  “ m t s  bài nh c c  Trung Qu c và Vi ề   ạ ổ ả ủ ” , “Kh c ố hoàng thiên” ... Các bài b n nh c c  tr i qua nhi u ư “L u th y ễ ề ể ớ ờ ạ ượ c các ngh  sĩ truy n đ t, v i phong cách bi u di n khác   th i đ i đ ệ ủ ớ ủ   t c a các nhau c a các vùng mi n, cùng v i phong cách di n t u khác bi ử ừ ộ ầ   ạ lo i nh c c . Chúng tôi th  t  m t bài mang tính đ i di n có tên g n ể gi ng nhau làm phân tích đ  các nhà nghiên c u sau này tham kh o.

ử ứ ủ ả ả ươ Trích Bài b n “ả Kh c  ố hoàng  thiên” c a Tài t ­ C i l ng Vi ệ   t

Nam

Trích “Kh c ố hoàng thiên” Trung Qu cố

10

ừ ạ ố ể ố ẻ T  nh c s  Trung Qu c chuy n sang năm dòng k :

ấ ở ướ trên chúng t ôi  th y, 2 bài b n ả cùng tên hai n ữ   c có nh ng

khác bi

ướ ệ c có nh ng khác bi t.

ệ ố t Nam di n t u theo t c đ

Ở ư ệ t nh  sau: ệ ủ ­ Làn đi u c a hai n ễ ấ ­ Phong cách di n t u, bài b n Vi ả ở ố ườ ữ ả  Trung Qu c vì th ễ ấ ộ  dùng trong nh c lạ ễ ng

ố ộ luôn luôn ch mậ  ch p.ạ

ư ơ h i nhanh nh ng bài b n  truy đi uệ , nên t c đ   ỹ ệ

ử ụ   t Nam s  d ng   i có

ề ề ễ ấ ấ ả t c  các n t đ u đ

ễ ấ  “Kh c ố hoàng thiên” c a Vi ố ố ề ượ ể

ố ạ ” Trung Qu c l ử ụ luy nế . c di n t u, ít s  d ng  ủ ư ả ứ ủ ữ ề ử ụ ứ ệ ệ ủ ậ ­ K  thu t di n t u, ố luy n, ế láy, trong khi đó “Kh c hoàng thiên nhi u n t  ố ơ nhi u n t h n và t Chúng tôi cũng tìm ra nh ng đi m chung c a hai bài b n nh  sau: ­ Đi u th c, hai bài đ u s  d ng Vũ đi u th c c a “Vũ cung” Trung

Qu c.ố

ộ ắ ầ ừ ị t t u, m i m t câu nh c đ u b t đ u t

ề ấ ạ

ệ

ộ ể ộ ỏ  nh p nh . ị  ố i Trung Qu c đã có r t nhi u d ủ   t Nam cũng mang phong ả   ậ t Nam. V y khó đ  so sánh m t bài b n

ủ ệ ồ ỗ ạ ề Kh c ố hoàng thiên” t   “Kh c  ố hoàng  thiên”  c a Vi ả ươ  Vi ệ ng ữ c có nh ng nét t ng đ ng và khác bi

ế ấ ­ Ti ệ Hi n nay, “ ạ ả b n, bên c nh đó, ủ C i l cách đ c đáo c a  ướ cùng tên c a hai n ầ t. ạ ổ ươ ấ ằ

ạ ạ ổ ộ ỗ Trong ph n này, chúng tôi th y r ng phong cách nh c c  vô cùng phong phú và đa d ng, m i m t phong cách nh c c  còn chia thành các

11

ạ ế ả

ấ ư ạ ơ ư ễ ấ

ủ ễ ạ

ế ể ộ ổ ậ lo i h i và tính ch t khác nhau. Bên c nh đó, bi n hóa di b n n i b t lên   ườ   ế ạ ổ i nh  là m t đ c tr ng c a nh c c . Phong cách di n t u này khi n ng ch iơ  mu nố  x  lý và di n đ t m t cách linh ho t, đúng phong cách  nh cạ   ộ ấ ổ c  nh t thi ộ ặ ử ả  tìm hi u m t cách sâu s c v  phong cách đó. t ph i ệ ạ ắ ề ầ ể ễ ậ

ầ ớ ệ ễ ể ậ ớ 2.2. Ngh  thu t bi u di n đàn B u theo phong cách m i ạ ổ 2.2.1. Ngh  thu t bi u di n đàn B u v i dân ca, nh c c  theo

phong cách m iớ ề ệ ế ễ

ớ ầ ố ượ ộ ớ

ượ ạ   ể ậ N u phân tích v  ngh  thu t bi u di n đàn B u v i dân ca, nh c ầ ử ụ ẩ   ng tác ph m ẫ   ậ c trích d n i h n c a lu n án, chúng tôi xin đ

ọ ắ ơ Hoa th m b m l n ổ c  theo phong cách m i, chúng ta c n s  d ng m t kh i l ớ ạ ủ ấ ớ r t l n. Tuy nhiên, do gi ụ ể hai thí d  đi n hình. Dân ca Quan h  B c Ninh: “ ướ ượ ”

ạ ể ễ ượ

ấ ể ư ủ

ạ

ộ i bi u di n còn s  d ng k  thu t

ắ ừ ố ố

ễ ấ ễ ế ở ị ậ ứ ạ ỹ  n t Đô   v  trí n t ti p theo, r i l

ị ố ế ệ ồ ạ ừ nh nấ  n t Sol tr rung Fa, làm cho giai đi u càng thêm phong phú và sinh đ ng.

ỉ ả ố ế

ể ở

luy n láy, nh n nhá  ừ  ô nh p này v a th  hi n đ ả ấ ể ệ ạ ố ế ễ ườ ừ ệ ể ạ ị i hi u qu  âm nh c cho ng i bi u di n, v a mang l

ưở ứ Ư   c nghe trong bi u di n giao l u văn hóa do NS T Đo n này đ ễ ễ ể   Hoàng Anh Tú bi u di n, phong cách bi u di n c a anh r t phong phú, ị   Ở ơ ự ượ c di n t u trên đàn cao h n m t quãng 8.  đa d ng. Âm v c đ  ô nh p ậ vỗ 2 cái đ  làm cho ể ử ụ ể ườ ố 2, sau n t Đô, ng   ế luy nế  lên đ n n t Rê,   âm s c thêm phong phú. Đ n ô nh p 4, t ở  ố ngay l p t c ch m dây  i t ộ Ở  ề v  Fa và  ị và rung  ô nh p 8 ch  g y n t Sol, thông qua các âm  ả  ượ ồ r i chuy n sang các n t ti p theo,  c kh ườ   ủ năng c a ng i ng th c.  th

ử ụ ệ ỹ

ằ ạ ậ ợ ớ

ườ ủ ả

i hi u qu  là ng ể ổ ờ ạ ầ ệ ệ ễ ạ ắ ờ ớ ữ   Chúng tôi nghĩ r ng s  d ng nh ng bi n pháp k  thu t m i khi ớ ạ ơ i phong cách m i phù h p v i nhu ch i các bài dân ca, nh c c  mang l   ễ ế   ạ ầ ủ i nghe d  ti p c u c a dân chúng, c a th i đ i mang l ề   ồ thu, đ ng th i cũng thêm m u s c cho vi c bi u di n âm nh c truy n

12

ố ấ

ễ ể ẩ

th ng trên sân kh u. ệ ể ậ ễ ầ ớ ạ ự ả ẩ

ệ ớ ạ ổ ả ề

ử ộ ả ạ ể ổ ớ ữ ể ạ

ễ ự ạ ẩ ớ ớ 2.2.2. Ngh  thu t bi u di n đàn B u v i các tác ph m m i ớ ệ ậ Ngh  thu t bi u di n tác ph m m i (âm nh c có tác gi ) có s  khác   ẫ   ạ bi t v i các lo i hình dân ca và nh c c  c  v  cách x  lý âm thanh l n ự   ướ ể phong cách bi u di n. D i đây chúng ta làm thành m t b ng bi u tr c ệ t gi a các lo i hình dân ca, nh c c  v i tác quan đ  so sánh s  khác bi   ả ph m m i (âm nh c có tác gi ).

ộ

ớ

N i dung chi ti

ế t

Dân ca, nh c cạ ổ

ẩ Tác ph m m i

ạ

ả

(âm nh c có tác gi

)

ề ả

ổ

ả

ổ ố ị

ả

V  b n ph

ư   ố ị Lòng b n c   đ nh nh ng

B n ph  c  đ nh

ề

ị ả có nhi u d  b n khác nhau

ề

ệ ủ

ơ

ứ

ưở

ứ

ẩ V  âm chu n

Theo h i và đi u c a bài

ệ Theo đi u th c tr

ng th   châu Âu,

ư

các   thang   âm   ngũ   cung,   nh ng   khi

ể ừ

ơ

ẩ ch i các tác ph m phát tri n t

ạ    nh c

ầ ứ

ụ

ơ

ệ   ổ c , cũng c n  ng d ng h i và đi u

ủ c a bài.

ề ỹ

ậ

ự

ề

ồ

B i âmồ

ặ   B i âm, th c âm, hai chi u, vê, ch n

V   k   thu t   tay

ế

ồ

dây,   b i   âm   kép,   ti ng   chuông,   g

ỗ

ph iả

ồ b i âm...

ề ỹ

ậ

ế

ấ

ậ ả

ớ

ỹ

ỗ   Nh n,   luy n,   rung,   v ,

V   k   thu t   tay

Cùng v i các k  thu t c i biên dân

ố

ậ

ạ

ạ

ổ

ơ

vu t, láy, gi

t

trái

ca,   nh c  c ,   bên  c nh   đó,   ch i  tác

ẩ

ắ

ả

ph m ph i rõ ràng và s t nét theo âm

chu n.ẩ

ủ ẩ Các tác ph m nguyên g c  Tác ph m “ẩ ề Vì mi n Nam ố sáng tác dành cho đàn B uầ ụ ” c a NS Huy Th c

ạ ự ớ ượ ế ở ọ V i đo n t do đ c vi gi ng Đô th , b t đ u t ứ ắ ầ ừ ế ấ   t t u ti t

13

ị ỉ ộ ể ệ ô nh p m t, nhi u ngh  sĩ bi u di n đã s  d ng k

ẩ

ề ầ ạ ể

ề ể ể ệ ậ ạ t t u d n d n ch m l ỏ ề  ni m tin vào ngày toàn th ng và gi ạ ư ấ ướ ế ấ ậ ầ ỹ  ễ ử ụ ọ ủ ư ự ố đ  th  hi n nh  s  kêu g i c a con   ớ ưở ạ ầ ng v i đàn   i, dàn nh c giao h ả   ắ i ể ẫ   t t u ch m đ  d n vào

ở nhanh ch  riêng  thu t  ậ rung, g y hai chi u, vu t   ườ ế ấ i. Sau đó, ti ng ố ầ B u nh  đang đ i tho i đ  bày t ố ủ c. Ph n cu i c a  đo n này, ti phóng đ t n ạ đo n B.

ẩ ữ ừ ẩ

ỹ ướ c ngoài ầ   ệ ủ t c a đàn B u

ẩ ể ọ  các tác ph m n Nh ng tác ph m chuy n s an t ữ ễ ậ ể ấ Đánh d u k  thu t bi u di n có nh ng nét khác bi ủ Ave Maria” c a Fr. Schubert: ớ v i tác ph m “

ẩ ữ ư ấ

ấ ậ ử ỹ

ạ ẽ ở ế ạ

ể ả  Nh ng tác ph m này ph i chú ý m y v n đ  nh  sau: x  lý âm   ẽ Ph i c n th n s  d ng các k  thu t ả ầ ậ ẩ ậ   ử ụ chu n th t chính xác và s ch s .   ộ   ễ ấ ế luy n láy , n u không s  tr  thành di n t u phong cách âm nh c dân t c ệ t Nam.. Vi ớ ễ ệ ể ẩ ầ ậ ẫ   2.2.3.   Ngh   thu t   bi u   di n   đàn   B u   v i   tác   ph m   ng u

h ngứ ẩ ẫ ươ ứ Tác ph m ng u h ng đi theo hai ph

ẩ ơ ở ộ ng pháp khác nhau: m t là   ủ ề  ẩ

ẫ ứ ẫ ứ tác ph m ng u h ng trên c  s  hòa thanh, hai là tác ph m có ch  đ mang tính ng u h ng.

ặ ề

ươ ạ ụ ể ể ầ

ầ ả  suy nghĩ và sáng tác theo các yêu c u khác nhau. S

ơ ở ứ ẩ ơ

ả ự

i ch i ph i t ẩ ạ ẫ ẩ

ứ ạ ả ự ạ ơ ữ ng pháp trên đ u có nh ng đ c đi m chung,   Nhìn chung hai ph ườ   ổ ố i ự  ả ự ẫ  đây là khi ch i tác ph m ng u h ng trên c  s  hòa thanh   ẵ    sáng tác và tuân th  theo đúng vòng hòa thanh có s n ứ   i càng    sáng tác giai đi u theo ý đó là không có n t nh c c  th  ghi rõ trên b n ph  cho đàn B u, ng ễ ể bi u di n ph i t ệ ở t  khác bi ơ ườ ng ủ c a tác ph m. Còn tác ph m có ch  đ  mang tính ng u h ng l ệ ườ linh ho t và ph c t p h n, ng ủ ủ ề ơ i ch i ph i t

14

ưở ữ ề ả t ng và nh ng tiêu đ  và yêu c u c a tác gi . ể ệ ể ậ ầ ủ ằ ễ   2.3. Đào t o đàn B u nh m phát tri n ngh  thu t bi u di n ạ i Vi ạ ớ ạ trong giai đo n m i t ạ ộ ầ ệ t Nam ễ ể ẩ ạ ệ ạ 2.3.1 Ho t đ ng bi u di n đã đ y m nh vi c đào t o đàn

ọ ạ ễ ể ệ

ầ ậ ệ

ả ầ ệ ể ưở ể ạ ộ

ợ ầ ể

ự ọ ậ ủ

ệ ạ ụ ạ

ọ ầ ể B u ầ ệ   ố ớ ề ự ỳ      Vi c bi u di n và đào t o là hai đi u c c k  quan tr ng đ i v i vi c ướ ủ ể ng phát tri n c a các phát tri n ngh  thu t đàn B u. Trong đó, xu h   ầ   ạ ớ ớ ễ ho t đ ng bi u di n đàn B u có  nh h i vi c đào t o đàn B u ng l n t ễ ể ạ ộ   sau này. Thông qua tìm hi u các ho t đ ng bi u di n đàn B u và tr  giúp sinh vi n nhìn rõ m c tiêu, kích thích tính tích c c h c t p c a sinh viên,   ầ ẩ đ y m nh vi c đào t o đàn B u. ễ ự ệ ươ ng   trình  bi u   di n  là   ph n   h c   và   th c   hành   không   th

ạ ườ ố

ể ễ ạ

ầ ể ấ ự ệ ệ

ữ ự ệ ệ

ư ẽ ỏ ủ ấ ướ i c a đ t n ạ ơ ở ể c.

ể  Ch ọ ế ng nh c, các h c sinh, sinh viên trong su t quá trình thi u trong các tr   ể ọ ậ ẫ   ọ ậ h c t p c n tham gia và xem các lo i hình bi u di n đ  h c t p l n   nhau,   đ   l y   kinh   nghi m   th c   hành,   kinh   nghi m   s   ph m   và   kinh nghi m sân kh u. Nh ng s  tích lũy kinh nghi m này s  là c  s  đ  sau   ữ này giúp h  tr  thành nh ng ngh  sĩ, gi ng viên gi ầ ể ệ ả ượ c  bi u  di n t Hi n  nay,   đàn B u đ

ườ ệ

ệ ề

c ngoài mà gi

ệ

ễ ạ ướ   c  ngoài   thông  qua i  n ư ạ ướ ị ệ   t Nam đ nh c  t c ngoài i n ườ ướ ầ   c ngoài; do i n ệ ớ   i thi u cây đàn ệ ệ t Nam   ố ế ế   , ti ng c ngoài; do các ngh  sĩ Vi ộ c ngoài giao l u văn hóa; do tham gia cu c thi Qu c t

ả ấ ọ ở ệ ề ng khác nhau: do ngh  sĩ Vi nhi u con đ ả ớ i thi u, tuyên truy n, qu ng bá cây đàn B u cho ng gi ọ ậ ạ ướ ả các gi ng viên, sinh viên h c t p t i n ườ ướ ặ ắ ủ đ c s c c a Vi i n ướ sang n đàn này đã thu hút đ ượ c quan tâm.  ầ c   áp ụ ượ ỹ ơ ở ề ướ  nhi u n ấ ủ ệ 2.3.2.   Các   k   thu t   di n   t u   c a   đàn   B u   đang   đ i Vi d ng trong các c  s  đào t o t ớ ộ ề ả t Nam cho ng ư c các khán gi ậ ễ ạ ạ ẩ ạ

ể ặ t Nam ủ ợ

ộ ờ ỹ

ấ ạ ậ ễ ấ ạ

ở ậ ồ ầ ệ ẽ ơ ể   Cùng v i đ ng tác g y t o âm c a tay ph i, tay trái đi u khi n ố ữ   ầ c n đàn đ  căng lên ho c chùng xu ng s i dây duy nh t, t o ra nh ng ư  rung,  ể ệ ồ cao đ  khác nhau, đ ng th i cũng th  hi n các ngón k  thu t nh : ầ   ầ tậ …đã t o nên ph n h n trong di n t u đàn B u. luy n, ế láy, v , ỗ ch m, ạ gi ử ụ ụ ủ   B i v y, nhi m v  c a tay trái khi s  d ng c n đàn s  khó khăn h n và

15

ả

ớ ỹ ặ v i k  thu t tay ph i, cũng   , g yẩ ậ , gõ b i âmồ ề , vê, ch n dây

ượ ậ ự ...

ệ ậ ẩ ạ ế ể ơ ạ ầ đa d ng h n, c n đ ề ấ ỹ có r t nhi u k  thu t nh   ậ th c âmự , ngón b t th c âm ề Chúng ta luôn đ  ý đ n k  thu t

ỹ ế ơ ả ỉ ơ ư ậ ỉ ậ rung, k  thu t này có th  chia ậ   ể

c luy n t p công phu.  ư g y hai chi u ế , t o ti ng chuông ỹ thành 2 lo i ạ rung c  b n: nhanh và ch m, nh ng n u làm t  m  h n có th chia thành 4 lo i ạ rung c  th :

ể ọ rung êm).

ằ ằ ụ ể ớ ớ ­ Rung nhanh v i biên đ  h p (có th  g i là  ể ọ ­ Rung nhanh v i biên đ  r ng (có th  g i là rung g n, g n ch ỉ

ả ạ ờ

ấ ứ ộ ẹ ộ ộ rung êm). rung bu n).ồ

ậ ớ ớ ử

ộ ẹ ộ ộ tr ng thái tình c m gi n h n, u t  c). ậ ­ Rung ch m v i biên đ  h p (có th  g i là  ậ ­ Rung ch m v i biên đ  r ng (có th  g i là  ệ Đ i v i vi c x  lý c ử ụ ố ớ ư ỹ ể ọ ể ọ ề ư ế ầ ác lo i  ạ rung, v  t  th  c m tay thì không   ừ   ả ậ rung nào ph i tùy theo phong cách t ng

ề ả

ả ườ khác gì nh ng s  d ng k  thu t  bài b n, tác ph m và phong cách vùng mi n.  ạ phong cách Chèo  th ẩ ố ớ ­  Đ i v i nh c ng

ư ữ ừ ậ ẹ ế

ậ

rung  v a ph i, êm và rung nhanh và rung ch m, nh ng bài i  ơ ả rung

ơ ậ ậ ơ ắ ch m và êm, h i B c thì

ng ả ươ  cũng th : h i B c

ầ ỹ nh , ti ng bay. Nh ng cũng có lúc  ơ ồ ể ạ rung ch m h n;  ơ vui thì có th  ể rung nhanh h n và bài bu n thì có th  l ạ ­ V  ề phong cách Huế, cũng chia ra hai lo i: H i Nam ph i  ạ rung ch m và h i m nh;  ế ơ ơ Khi x  lý k  thu t

ắ rung nhanh, h iơ   ậ rung  ử ủ ả ắ ả Nam cũng nhanh nh ng sâu và đ m ti ng h n.  trong nh c c , tr ­ V i ớ phong cách C i l ư c tiên ph i n m đ

ế ạ ổ ướ ượ c phong cách c a bài b n.   ớ V iớ   các tác ph mẩ   m i,ớ   sinh viên  cũng  ph i phân tích m i bi

ớ ộ ế ả ạ

ặ

ủ ề cách  rung  th  nào cho đúng v i n i dung, ý t truy n t ệ Vi

ả ế   t ố   ưở ng mà b n nh c mu n tác ph mẩ  mang tính dân gian ho c các dân t c c a ộ ủ   ữ ề ả i. Nh ng bài  ấ rung c a vùng mi n đó ả t Nam thì ph i ra ch t  ổ . H ngươ ”, c a ủ NS Xuân Kh iả Ví dụ:Trích bài “Bu i sáng sông

16

c ượ khai thác  ố Fa và Si, rung r ngộ    hai âm n t  ươ ạ

ắ ấ ng Tây.  ắ ” , c a ủ NS Kh c Chí ả đ ạ ủ H ngươ ” c a nh c sĩ Xuân Kh i  ổ       Bài “Bu i sáng sông  ở ế ạ ậ rung  ấ ệ ủ ch t li u c a âm nh c Hu , vì v y  ớ ố Fa c a âm nh c ph và n t ố Fa h i cao h n so v i n t  ủ ơ ơ Ví dụ: Trích bài “Ni m tin t ề t th ng

ề Ni m tin t t th ng NS  Kh c Chí sáng tác bài “

ườ ạ ấ ừ ắ ”  v iớ   ch tấ   li uệ   âm  rung ắ  bài dân ca Nam b  “ ấ ộ Lý chi u ề chi uề ”. Trong bài th

ủ ng  ắ nh c l y t v i ớ hai n tố  Fa và Si, theo phong cách c a bài nên rung ch m ậ và sâu l ng.

ủ vsky Ví d :ụ Trích bài “Chèo Thuy nề ” c a P.I.Tchaiko

ẩ ạ ầ ể

ế

ướ vsky vi ể c ngoài chuy n so n cho đàn B u nh  “ ớ ầ

ẩ ộ ố

Ở ữ ẩ ầ

ạ ầ ỹ

ệ ạ

ộ ạ ầ ư Chèo  ị ấ   t cho Piano. V i tính ch t êm d u, không ữ ườ ạ rung nh ng âm   ng  , khi chuy n so n cho đàn B u, th ỉ rung  m t âm n t Re, g y âm vang c a n t Re xong ủ ố   ướ   ả ơ c  đây c n ph i chú ý khi ch i nh ng tác ph m n ậ rung, n uế   ụ ạ ớ   t Nam. Các sáng tác m i rung

ẹ ữ Nh ng tác ph m n ủ thuy nề ” c a P.I.Tchaiko có nhi u ề luy n láy ế ư ở  trên ch   dài nh   ẹ ấ rung r t nh  nhàng.  ể ngoài chuy n so n cho đàn B u không nên l m d ng k  thu t  ơ ủ ẽ ở không s  tr  thành h i c a âm nh c dân t c Vi ể ữ ệ ủ t Nam và nh ng bài hát chuy n so n cho đàn B u cũng nên  c a Vi ậ ch m và nh  nhàng.

17

ỹ ầ

ể ệ ậ Ngoài ra, k  thu t di n t u   ườ ọ i ch i đàn th  hi n đ

ữ ễ ấ ph i h p   ượ ơ ả

ườ ả ơ

ộ ỹ ộ ơ

ậ ậ ệ i ngh  sĩ

ố ợ hai tay c a đàn B u r t ấ   ủ ấ   ả ư c tâm t , tình c m, nh t quan tr ng, nó giúp ng ạ ế ấ ứ ạ ả ử   t t u cao và đa d ng. là khi ph i x  lý nh ng bài b n ph c t p, có tính ti ườ ệ ủ ứ ớ nh nấ , luy n, ế v , ỗ vu tố  c a tay trái và vi c tăng c   ng hàng V i ch c năng  ả ượ ộ ễ ấ ủ ạ   c trang i ch i đàn ph i đ lo t th  pháp di n t u cho tay ph i bu c ng ừ m cứ  đ  mang tính ch t ấ   ấ ị ị ộ b  m t trình đ  k  thu t ch i đàn nh t đ nh. T   ậ , ng ự ế ợ   ệ ẽ ườ ỹ k  thu t s  nâng lên thành ngh  thu t khi có s  k t h p ễ ầ nhu n nhuy n gi a hai tay. ạ

ng pháp và giáo trình đào t o đàn B u ươ ạ ệ ườ ữ ươ 2.3.3. Ph Hi n nay ph ng pháp gi ng d y đàn B u

ầ  các tr ư ệ t Nam đã hình thành nh ng ph

ạ ậ ươ ầ ở ng pháp đa nguyên nh  sau: Ph ơ ả ể

ề ề

ế ườ ạ ơ ở ng Tây đ  làm c  s  lý lu n; Ph ọ ạ ổ

ạ ươ ẫ ỏ ề ả t nh  v  phong cách nh c c ;  Th ớ

ạ ề

ề ọ ậ ữ ợ ế ợ ể

ọ ố ạ ụ ạ ổ ạ ộ

ộ ả ạ   ng nh c ữ ươ   ươ ng Vi ủ ụ ọ ậ   ẻ ể pháp s  d ng 5 dòng k  đ  ký âm c  b n, bên c nh đó sinh viên h c t p ệ ố ng pháp theo h  th ng âm nh c ph   ử   ệ ẩ truy n kh u, truy n ngón v n là vi c quan tr ng giúp cho sinh viên x  lý ờ   ừ ng xuyên m i chính xác t ng chi ti ạ ổ ể ổ  ệ ạ nh ng ngh  nhân vào l p gi ng d y các lo i phong cách nh c c  đ  b ứ ổ  ọ tr  ki n th c v  phong cách nh c c  cho sinh viên; Nhi u môn h c b ươ   ể ệ ng  cho vi c h c t p  âm nh c truy n th ng, tri n khai nhi u ch tr ự   ồ ưỡ trình h c hát dân ca, nh c c , hòa t u nh c c  dân t c; B i d ng l c ượ l

ổ ề ấ ệ ố ạ ệ ộ ở

Vi ừ

ng gi ng viên m t cách có h  th ng chuyên sâu. ả ạ ổ ứ

ả ầ     Trong quá trình gi ng d y b  môn đàn B u ọ ạ ể ắ ử ị ộ ọ ậ ế ầ ạ ổ ế ộ ả ươ  ­ C i l

ữ

ượ ữ

ể ạ . Có th  nói, h c t p các bài b n phong cách nh c c

ọ ậ ể ể ệ ữ ễ ậ ộ nh ng b  môn nh c c

ố ễ ủ ngh  thu t bi u di n đàn B u và  ề , vi cệ   t Nam ấ ế ả gi ng d y phong cách nh c c  chi m v  trí quan tr ng. T  trung c p lên   ọ   ạ ọ đ i h c, các th y cô căn c  trình đ  h c t p đ  s p x p n i dung h c ư   phong cách nh c c  nh  dân ca, Chèo, Hu , Tài t ng cho các ể ừ rung, luy n, ế láy, vỗ… các em có  em đ  t  đó, thông qua nh ng ngón đàn  ề ,  ủ ừ ặ ắ ể ể ệ c nh ng phong cách đ c s c riêng c a t ng vùng mi n th  th  hi n đ ạ ổ chính  ả ừ t ng th  lo i ạ ụ  ầ là “g c r ” c a  truy n th n ố g khác. ế ng II ể Ti u k t ch ỷ ầ ữ ạ ậ ươ ể   ế ỷ    Trong nh ng th p k  đ u th  k  XXI, công tác đào t o và bi u

18

ộ ầ ạ ễ

ầ ạ ể ệ ể

ộ ạ ể ẽ ễ

ầ ễ ấ ế ớ

ệ ậ ạ ổ ầ ậ ễ ấ ả ắ

ể ạ ỹ

ầ ạ ớ ể ử ừ ủ

ả ấ ữ ề ơ ể ừ ườ ự

ể

ừ ể ể ệ ẩ  đó ng ượ ẩ ễ ặ ữ ủ ẹ ầ

Ự Ế Ừ ươ Ậ Ể Ệ ạ ướ ớ   di n đàn B u đã b c sang m t giai  đo n m i. Trong giai đo n này, ượ ễ ậ   c phát tri n m nh m  do ngh  thu t bi u di n và đào t o đàn B u đ ể ủ   yêu c u c a xã h i. Trong quá trình phát tri n, phong cách bi u di n và ỹ k  thu t di n t u đàn B u có quan h  m t thi   t v i nhau. Nhìn chung, ữ   khi di n t u phong cách dân ca và nh c c , chúng ta c n ph i n m v ng ậ   ượ ừ c phong cách t ng v ng mi n, t ng th  lo i âm nh c. Trong k  thu t đ ễ ấ i ch i đàn ph i r t chú ý m i có th  s  lý đúng di n t u, tay trái c a ng   ớ ả ắ   ễ phong cách; trong lĩnh v c bi u di n nh ng tác ph m m i thì ph i n m ả   ượ ườ ệ ộ đ i ngh  sĩ ph i c n i dung tác ph m, đ c đi m âm thanh, t ố ợ ph i h p nhu n nhuy n gi a hai tay đ  th  hi n đ   c cái đ p c a tác ph m.ẩ Ch ng III: S  K  TH A VÀ PHÁT TRI N NGH  THU T ĐÀN

B UẦ ầ

ộ ọ ề ế ậ ả ề ố ả ể ề ỏ ế 3.1 Đi u tra xã h i h c v  cây đàn B u  3.1.1. B i c nh thi t l p b ng câu h i và ti n hành tìm hi u v  đàn

B uầ ộ ằ ầ ể ề ệ

ộ ộ ờ

ộ

ể

ườ ừ

ề ả ộ ế

ỏ ộ ọ ộ t đ i v i m t ng i nông dân  ủ ộ  góc nhìn c a m t ng ề ườ ế ế ộ ả ể ề

ệ ầ ặ i dân, đ t tên là “

ả ạ ườ ể ậ ệ i mang tính đ i di n. Đó là các đ i t

ườ ệ

ạ ộ ứ ả ườ ọ ườ i là thanh niên; Nhóm ng

i là h c sinh l a tu i tr ; Nhóm ng ổ ạ Nh m tìm hi u m t cách khách quan v  hi n tr ng đàn B u trong   ể ể ộ   ệ xã h i hi n nay, chúng tôi dùng th i gian m t năm đ  tri n khai các cu c ạ   ệ ề đi u tra xã h i h c nh . Cũng do kinh phí, kinh nghi m cá nhân có h n, ườ ướ ệ ố ớ ể ề ặ c ngoài, khó đ  đi u tra m t cách toàn đ c bi i n   ộ   ố ắ ở ề ệ  nông thôn. Chúng tôi c  g ng tìm hi u m t di n v  ng ườ ướ ể  ố c ngoài trong kh  năng có th i n i đa t cách t ở ỏ ặ  nông thôn là m t thi u sót.  i nông dân  m c dù b  qua đi u tra v  ng ỏ ộ ọ ề  t k  m t b ng bi u câu h i đi u tra xã h i h c v Chúng tôi thi ườ ậ ỏ ả ể ề   B ng câu h i tìm hi u v ngh  thu t đàn B u cho ng ộ ố ị   ạ đàn B uầ ”. Sau đó, chúng tôi in ra 150 b n, t p trung phát t i m t s  đ a ố ượ   ng sau: đi m kho ng 6 nhóm ng ộ i ngoài xã h i; Nhóm Nhóm ng   ườ   ườ ng i ớ l n tu i; Nhóm ng ổ ườ ặ i đ c bi

i ho t đ ng chuyên nghi p; Nhóm ng ẻ ệ t. ộ ấ ấ ả ề Sau khi hoàn thành cu c đi u tra này, chúng tôi l y t t c  các

19

ỉ ườ ề ế

ỏ ẻ ườ ổ i đ  ti n hành phân tích: Nhóm   ổ   i cao tu i.

ậ ấ ề ồ ộ ả b ng câu h i ch nh lý thành 4 nhóm ng ứ l a tu i tr ; Nhóm thanh niên; Nhóm trung niên; Nhóm ng ả B ng đi u tra này g m 20 câu h i, do 3 b  ph n c u thành.

ầ ả ỏ ả ề ộ ế 3.1.2. Đánh giá k t qu  đi u tra  ị ỏ Trong b ng câu h i m t: Anh/ Ch  có thích đàn B u hay không?

ố ỏ ộ ề ứ

ấ

ổ ẻ ấ ườ ườ

ỉ ề ầ ọ ệ ả

ề ạ ầ

ị Đánh giá v  m c đ  yêu thích, qua m y câu h i th ng kê chúng ta   ấ   ề i yêu thích đàn B u nh t. th y, Trong nhóm trung niên có nhi u ng ầ ố ườ ở ứ   i  i yêu đàn B u, h  không  ch  có s  ít ng  l a tu i tr Nhóm ng ạ   ộ ể ề ề ể hi u nhi u v  cây đàn này. Đi u này có th  đã ph n ánh m t hi n tr ng ố ằ r ng s  yêu thích đàn B u nói riêng và âm nh c truy n th ng nói chung   ế ệ ẻ đang m t d n v  trí trong lòng th  h  tr .

ề ả

ạ ạ ể ầ ả ỏ ố ị ấ ư t Nam có c n đ a vào gi ng d y t ấ ầ ườ i các tr

ự ấ ầ ứ ưở   ng Trong đi u tra này, chúng tôi cũng c m th y ngoài s c t ề   ạ ề ượ ng v  đáp án câu h i s  10: Anh/Ch  th y đàn B u và âm nh c truy n t ọ ệ ố th ng Vi   ng ti u h c, trung ọ h c không?

không bi tế không nên nên

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

50+

31­ 50

18­ 31

18­

ớ ế ả ề ư ạ ấ

ệ ườ ổ ầ ề   V i k t qu  đi u tra này, chúng ta th y vi c đ a âm nh c truy n ọ   ng trung h c ph  thông

c đa s  ng

ố th ng nói chung và đàn B u nói riêng vào các tr ộ ủ ượ i dân  ng h . đ ỏ ố ố ườ ả ể ề ề trong b ng câu h i s  13,14. Chúng tôi tri n khai đi u tra v  yêu

20

ạ ủ ạ ớ ượ c phép

ạ thích c a đ i chúng v i các lo i hình âm nh c. Có 9 đáp án đ ch n.ọ Tu iổ

Th  haiứ

Thú ba

Thứ

Th  tứ ư

nh tấ

ạ

ươ

ưở

50+

Dân ca

Nh c cạ ổ

Âm Nh c Ph

ng đông

ạ Dàn nh c Giao h

ng

ạ

ưở

31 ­ 50

Dân ca

Nh c cạ ổ

Âm nh c Thính phòng

ạ Dàn nh c Giao h

ng

18 ­ 30

Dân ca

Jazz

Nh c cạ ổ

Pop&rock

18 ­

Hip­hop

Jazz

Dân ca ớ ự ự

ườ ủ ế

Pop&rock ạ ọ  V i s  l a ch n đa d ng c a các nhóm ng ể ạ ấ

ườ ấ   ả ề i, k t qu  đi u tra r t ạ ạ ổ ẫ   phong phú. Trong các th  lo i âm nh c khác nhau, dân ca và nh c c  v n ệ ượ i dân  a thích nh t, đ c bi đ t là dân ca. c ng ư ữ ả 3.1.3. Nh ng góp ý c a các nh c sĩ sáng tác, gi ng viên và ặ ủ ộ ạ ấ ầ ệ ỏ

ả ủ ngh  sĩ đàn B u trong các cu c ph ng v n  ạ ữ

ớ ổ ầ ầ ư ứ

ộ ỏ ổ ấ  chúng tôi đã t ng k t l

Thông qua nh ng góp ý c a các nh c sĩ sáng tác, gi ng viên và ệ ngh  sĩ đàn B u cũng nh  qu n chúng nhân dân v i các l a tu i, nhóm   ế ạ   thính gi i ữ nh ng v n đ  nh  sau:

ề ư ầ ử ụ ủ ể ặ

ườ ề ệ ng ả  khác nhau trong các cu c ph ng v n, ấ ằ ­ C n s  d ng các bi n pháp nh m vào đ c đi m c a các nhóm ầ i khác nhau, v  vi c ph  c p đàn B u

ườ

ng chuyên và không chuyên ầ ớ ầ ạ ươ ề ệ ễ i thi u đàn B u

nh  đ n to

ầ

ầ ế ố ẩ ắ ủ  nguyên âm s c c a đàn ể   ự ế ừ  quan tr ng cho s  k  th a và phát tri n ệ ễ ậ ầ

ệ ổ ậ ạ i các tr ­ Đào t o đàn B u t ể ổ ứ ng trình bi u di n gi ­ T  ch c nhi u ch ừ ỏ ế ộ ổ ứ ­ T  ch c các cu c thi t ệ ế ­ Khuy n khích các ngh  sĩ sáng tác tác ph m cho đàn B u ữ ề ả ế ­ V  c i ti n đàn B u nên gi ữ ọ 3.2. Nh ng y u t ể ườ ờ ỳ ớ ngh  thu t bi u đi n đàn B u trong th i k  m i ủ ủ ố ả i và chính sách c a Đ ng và Chính Ph  trong 3.2.1. Đ ng l ề ậ

ế ị ủ ủ ố ệ i và chính sách

ệ ả ồ ườ Đ ng l ướ ủ ể ề ạ ố ố ố   vi c b o t n và phát huy ngh  thu t truy n th ng   c a Chính Ph  luôn quy t đ nh và chi   ệ ng phát tri n c a âm nh c truy n th ng nói chung và ngh ph i xu h

21

ầ ữ

ầ ề ươ ạ ộ

ỉ ệ ạ ứ ệ ạ ổ ệ t trong ý th c văn minh hi n đ i. Nh ng thay đ i m nh m

ậ ạ ụ ơ ườ ệ i Vi ư ậ ể c

ủ ệ ộ   ể thu t đàn B u nói riêng. Có th  nói, cây đàn B u không nh ng ch  là m t ậ   ầ nh c c  đ n thu n mà là m t ph ng ti n truy n đ t văn hóa ngh  thu t ẽ  ữ ng ủ   ế ượ   và chính sách  phát tri n văn hóa c a nh  v y chính là do chi n l Chính Ph  Vi t Nam.  ổ ớ ộ

ế ự ừ ơ ả ủ ộ  xã h i và s

ạ 3.2.2. Đ i m i n i dung là c  b n Do s  phát tri n không ng ng c a văn hóa, kinh t ề ứ

ầ ố ố ả ủ ớ ộ ứ ớ ổ ự  ầ   ng th c l n c a đ i chúng, v   ng đ i yêu c u   ng, c n đ i m i n i dung xuyên su t c  quá trình

ậ

ầ ệ ậ ể ộ ưở ị ườ ầ ớ ọ ụ ư i h c thu t có quan h  m t thi

ọ

nâng cao trình đ  th ộ ủ c a xã h i và th  tr ể ủ phát tri n c a đàn B u.  ầ ố i h c thu t là c u n i 3.2.3. Gi ớ ự ế ệ Vi c ph c h ng đàn B u v i s  h t lòng gi ậ ế ớ t v i nhau. Gi ộ ả  có trình đ  chuyên môn sâu r ng, trong đó có nhi u h c gi ứ ỗ ợ ơ ở ấ ự ộ ị

ứ ế

ộ ầ ạ ạ

ể ạ ụ ẩ ầ ớ ữ ứ ủ    gìn, nghiên c u c a ồ   ậ ớ ọ ớ ọ i h c thu t bao g m gi ả  ề ọ các h c gi ệ   ề ậ ổ ừ  t ng ch c h i ngh  và đ  xu t d  án, h  tr  c  s  lý lu n cho vi c t ề ả ế ườ   phát tri n đàn B u, có ng i nghiên c u chuyên sâu v  c i ti n, ch  tác ệ nh c c . Bên c nh đó, còn có nh c sĩ sáng tác chuyên nghi p sáng tác tác   ph m m i cho đàn B u... ủ ể

ủ ể

ầ ấ ứ ờ ỳ ề ấ ầ ọ i sáng tác đ u r t quan tr ng cho s  phát tri n c a văn hóa ngh

ườ ậ ủ ệ ầ ớ

ế ị ủ 3.2.4. Qu n chúng nhân dân là ch  th B t c  th i k  nào, qu n chúng nhân dân cũng là ch  th  và   ệ  ổ   i tính, tu i ệ ể ề t ngh  nghi p, gi ể ướ ng phát tri n c a ngh ệ ng h

ự ng thu t. Qu n chúng nhân dân (không phân bi ươ tác) luôn có vai trò quy t đ nh trong ph thu t. ậ ầ 3.3. Phát tri n ngh  thu t đàn B u theo h ậ ờ ạ ệ ớ ủ ướ ế ế ậ ể ầ ớ ạ

ằ   ở ng m  nh m ti p c n v i yêu c u m i c a th i đ i (ho t hóa, ti n hóa, tiêu chí   hóa) ạ ữ ạ ộ ệ ậ

ễ ể    gìn và đa d ng hóa các ho t đ ng ngh  thu t bi u ạ

ể ầ ậ

ữ ớ ổ ệ ớ ư ệ ố ố 3.3.1. Gi ầ di n đàn B u (ho t hóa) ệ ạ ề ầ ượ t” n i vi c duy trì truy n th ng v i đ i m i ngh ễ       Ho t hóa ngh  thu t, bi u di n đàn B u có nh ng bi n pháp ệ ự nh  xây d ng “c u v

22

ứ ể ễ ạ ớ ệ ầ   i thi u đàn B u

ậ thu t đàn B u; Đa d ng hóa các hình th c bi u di n; Gi cho các tr ầ ọ ườ ng h c. ổ ứ ể ể 3.3.2.   Đ i   m i   n i   dung   và   hình   th c   đ   phát   tri n   ngh ệ ậ ế ớ ộ

ư

ậ ệ

ề ặ

ệ ầ ổ ng v

ng đào t o cho đàn B u chuyên nghi p; Đ i m i t ệ ớ ư ưở  t ậ ầ ạ ụ ườ ứ ề

ầ thu t đàn B u (Ti n hóa) ữ ầ ệ ể ế ệ   Đ  ti n hóa ngh  thu t đàn B u có nh ng bi n pháp nh  tăng ề   ạ ể ử ụ ườ ệ ươ c ng ti n truy n thông hi n đ i đ  tuyên truy n, ng s  d ng các ph ế ệ ẻ ệ ố ớ ệ ớ t đ i v i th  h  tr ; Nâng cao i thi u đàn B u cho dân chúng, đ c bi gi   ề  ấ ượ ch t l ạ ả ể   ậ ế c i ti n nh c c ; Tăng c ng nghiên c u lý lu n v  ngh  thu t bi u ầ ễ di n đàn B u. ổ ậ ị ủ ệ ầ ậ 3.3.3. Làm n i b t v  trí c a ngh  thu t đàn B u (tiêu chí

hóa) ộ ỗ ườ

ạ ụ ộ

ộ ệ ượ Tính đ c s c trong âm nh c c a m i dân t c th ộ ạ ụ t Nam nói chung và nh c c

ầ ệ ệ ộ ữ ng nh c c  dân t c Vi ệ

ẩ ự ậ ữ ở ộ

ế ả ầ ả ạ

ậ ượ ự

ế

ế ặ ữ ề ị ế ể t là ngh  du l ch đ u t , đ c bi ế ng III ộ ồ ụ  là m c đích” ề ổ ứ ể ả Ti u k t ch ề ầ

ữ ầ ằ

ế ộ

ề ộ ằ

ộ

ế ủ ủ ậ ướ ể ng m ”,

ế

ươ ả ộ ặ ắ ạ ủ ng mang tính   ặ ắ   ầ ạ đ i đi n. Đàn B u chính là m t trong nh ng nh c c  đ c đáo đ c s c ạ ụ  ạ đ i di n cho hình t ữ   dân t c Kinh nói riêng. Tiêu chí hóa ngh  thu t đàn B u còn có nh ng cách đi khác, đó là ph i tích c c m  r ng nh ng s n ph m văn hóa có   ủ   ộ ỳ ệ ấ ứ ừ  cây đàn B u. Ti ng đàn k  di u và ngo i hình đ c đáo c a xu t x  t ủ ế ướ ễ ầ c và ngoài c s  yêu m n c a nhân dân trong n đàn B u d  nh n đ   ữ ướ ạ   ậ ượ ệ c xã h i đ ng thu n, đó là “Ho t n c. Hi n nay có nh ng ý ki n đã đ ề   ấ ủ ề ộ  trong r t nhi u đ ng văn hóa làm ch  đ , phát tri n kinh t ạ ộ ệ  ch c nh ng ho t đ ng văn ngành kinh t   ươ ạ ể hóa âm nh c đ  chào hàng. ữ ọ ệ   Nh ng năm g n đây, nhi u ngh  sĩ, gi ng viên, nhà khoa h c đã ư ữ   ớ ể ự có nh ng s  đóng góp l n nh m phát tri n cây đàn B u. Cũng nh  nh ng ướ ụ   ằ ứ c, chúng tôi ti n hành cu c đi u tra nh m m c nhà nghiên c u đi tr ể   ớ ầ ữ ậ ượ c nh ng ý ki n c a các t ng l p xã h i nh m phát tri n đích thu th p đ ộ ầ ệ t Nam. cây đàn B u, m t cây đàn đ c đáo c a Vi ở  chúng  ầ ệ ệ ớ V i vi c phát tri n ngh  thu t đàn B u “theo h ữ   ạ ươ ằ ng pháp ho t hóa, ti n hóa, tiêu chí hóa” là nh ng tôi cho r ng “ph ế ừ ệ ệ   ng pháp hi u qu  cho vi c k  th a văn hóa dân t c nói chung và ph

23

ệ ầ ậ ngh  thu t đàn B u nói riêng.

24

Ế K T LU N ớ ầ ể ể

ế ớ ự ư ệ

ề ả ể V  lĩnh v c bi u di n ườ

ấ ướ c và ngoài n

ố ắ ớ

ệ ớ ẩ ế ỏ ạ ứ ệ ưở

ứ

ẫ

ứ ấ

ữ ể

ề ấ Ậ ạ ủ   V i s  phát tri n c a đàn B u trong giai đo n m i có th  tóm ơ ả ế   ể ừ ặ ượ ủ c   đ c  tr ng  c   b n  c a  quá   trình  phát   tri n  t l   dân  gian  cho  đ n ạ ừ ơ ể ệ ư  đ n gi n cho đ n đa d ng, th  hi n nh  sau: chuyên nghi p, t ễ : đàn B u t ự ầ ừ ộ ỗ ợ  m t cây đàn h  tr    cho ỉ ơ ườ   ụ ụ ượ ố c s  ít ng i hát X m ăn xin, thân đàn thô s  mà ch  ph c v  đ ng i ấ ứ ộ ấ ệ ở ấ    các sân nghe, cho đ n nay, đã có  hình th c đ c t u, hòa t u xu t hi n  ủ ể ớ ự ướ   c. Cùng v i s  phát tri n c a văn kh u to nh  trong n ầ ữ   ử hóa âm nh c hi n nay, đàn B u cũng c  g ng th  nghi m v i nh ng ễ ư ể ươ ạ ẩ   ớ ng, tác ph m ng th c m i nh  bi u di n v i dàn nh c giao h ph ể ệ ổ ậ   ầ ừ ễ ậ ẫ  trong dân gian đã n i b t ng u h ng... Ngh  thu t bi u di n đàn B u t ở ạ   ạ ụ ệ ả ế ớ ừ ộ ứ ấ  m t nh c c  đ m cho hát tr  thành nh c s c h p d n cho c  th  gi i, t ễ ấ ớ ạ   ượ ể ụ ộ ấ c  đ c t u, hòa t u trên sân kh u l n, hình th c bi u di n đ c đa d ng ẹ ể hóa cũng là m t trong nh ng phát tri n không th  xem nh . c đ a lên sân kh u làm cho nhi u ng

ườ ể ế ị ự ệ ệ ễ i bi u di n. V  trí ng

ể ệ ệ ấ ổ ườ  ngh  nhân t ng l p th p, tr  thành ngh  sĩ, chuyên gia, giáo s , ngh

ổ ậ ấ ệ ề ạ

ướ ủ

ủ ệ ộ

ệ ể ộ ể ườ ượ ư ể ừ ế   i hi u bi  khi đ K  t t ố ườ ọ ệ ầ ề ầ   v  cây đàn B u, s  ng i h c đàn ngày càng tăng lên, s  nghi p đàn B u ự ở ộ ế ớ ự  cũng ngày càng m  r ng. S  thay đ i này có quan h  m t thi t v i s ề ị ộ ủ ị ễ   ể chuy n bi n v  đ a v  xã h i c a ng i bi u di n ớ ầ ở ừ ư ệ  t ệ ễ ặ ể ữ ấ   sĩ bi u di n. Đ c bi t là giai đo n này n i b t r t nhi u ngh  sĩ n  xu t ư  ượ ườ ắ ệ i đã đ s c, có ng c phong cách danh hi u cao quý c a nhà n c nh ớ ủ   Ư NSND, NS T... Đây chính là s  hình thành c a m t quan ni m m i c a ậ th i đ i v  ngh  thu t bi u di n đàn B u. ờ ạ ề ề ầ ượ ự ễ   k  t ự V  lĩnh v c sáng tác: ệ ứ ư c đ a và tr ạ ể ầ  khi đàn B u đ ẫ ấ

ạ ạ ổ

ả ề ủ ấ ượ ụ

ườ ủ ệ ạ

ể ế

ấ ệ ư ạ ề ọ

ầ ượ ậ ủ ưở ỹ ườ   ể ừ ng chuyên nghi p, hình th c sáng tác v n l y c i biên, chuy n so n  âm   ư ầ   nh c dân gian (nh  dân ca, nh c c ) là chính, v  th  pháp sáng tác ph n ẫ ấ ệ ể   ớ l n v n m n ch t li u dân gian. Thông qua m y ch c năm phát tri n, ưở ọ ẫ ấ   ị ả ng c a âm nh c chuyên nghi p, h  v n l y i sáng tác ch u  nh h ng ộ   ư ệ ố ộ ạ âm nh c dân t c làm t  li u s ng đ  ti n hành sáng tác, nh ng trong n i ộ ộ ỉ ữ    nguyên m t ph n v  ch t li u dân t c. Bên c nh đó h  đã dung ch  gi ề ề ổ   ng phong phú và nhi u k  thu t c a đàn b  sung nhi u óc t ng t

25

ớ ậ ở ộ

ơ ớ ạ ế ứ ẩ ả

ả ầ ươ   ng ừ ả    c i biên đ n gi n đ n sáng tác, sáng t o cái m i, đã làm ề

ạ ủ ạ trong khi sáng tác, vì v y tác ph m đã m  r ng không gian m i. Ph th c sáng tác t ể cho phong phú v  kh  năng bi u hi n âm nh c c a đàn B u. ẩ Các tác ph m đàn B u t

ọ ạ

ẩ ừ

ạ ươ ng phát tri n phong cách tác ph m đ

ự

ượ ừ khi  đàn B u đ ớ ề V   ph ng pháp  gi ng  d y: ệ ế ấ   ầ ừ ả  c i biên âm nh c dân gian, cho đ n l y ể   ế ố  quan tr ng trong sáng tác. Sau khi phát tri n âm nh c dân gian làm y u t ệ ướ  phong cách dân gian dân   ng sáng tác chuyên nghi p, các tác ph m t h ể ị  ẩ ướ ng đ i có giá tr gian đi theo h ố ế ậ ộ . h i nh n v i khu v c và qu c t ươ ả ạ ả ạ ả

ế ả ổ

ệ ớ ng theo l

ườ ừ

ề

ươ

ắ ủ ể ả ớ ả

ầ ọ

ượ ệ ả ắ ậ ộ ờ ỹ

ạ   t ư ầ   c đ a  vào ề ạ ươ ườ ng pháp gi ng d y và truy n bá đã   ng Âm nh c gi ng d y, ph tr ề  ạ ư ệ ả ữ ượ c tr i qua nh ng bi n đ i, c i cách l n. Ngày x a, vi c d y ngh đ ề ề   ẩ ố ườ ủ i truy n kh u và truy n c a các ngh  nhân trong dân gian th ạ ầ   ả ệ ạ ư ệ ng nh c chuyên nghi p, gi ng d y, đàn B u  khi đ a vào tr mi ng, t ổ   ộ ướ ả ổ ệ ố ượ c thay đ i c h  th ng hóa, có b n ph  chính quy. Đây là m t b đã đ ạ ừ ầ   ơ ướ ẩ ả ươ ớ c đ n thu n  truy n kh u và b t ch l n, ph ng pháp gi ng d y t ử ụ ạ ủ   ẻ ể ng pháp 5 dòng k  làm ch  th  gi ng d y c a chuy n sang s  d ng ph ả ườ   ạ ươ ớ ạ i ng pháp gi ng d y m i này, ng mô hình gi ng d y m i. Trong ph ạ ổ ế ủ ử ụ   th y đã s  d ng ph  bi n c a các lo i giáo trình, làm cho h c sinh, sinh ữ viên n m v ng đ   c các k  thu t khó m t cách hi u qu  trong th i gian ng n.ắ

ữ

ạ ề ệ ả ế V  vi c c i ti n nh c c ế ệ ử ượ ạ ụ: Trong nh ng quá trình c i ti n, “H c coi là m t b

khuy ch đ i âm thanh” đ ữ ộ ướ ế ượ ả

i quy t đ ầ ủ ớ ứ ề c yêu c u c a ng ng, đáp  ng đ

ườ ả ế ơ ở ườ ệ ạ

ữ ư ế ơ ệ  ả ế ế c ti n quan   ấ   ữ c nh ng v n ễ   ể ượ i bi u di n   i nghe nh c. Trên c  s  đó, các ngh  nhân còn c i ti n cây đàn    nh  làm th  nào cho âm thanh to h n, làm

ơ ẹ ố th ng đi n t ọ tr ng và có nh ng thành công to l n. Nó đã gi ượ ọ ề đ  quan tr ng v  âm l và ng ầ ế ố B u xoay quanh nh ng y u t ơ ế th  nào cho hình dáng đ p h n, làm th  nào cho màu âm phong phú h n.

ổ ạ ả ề ữ ế

ế ế ạ i, chúng ta đã t ng k t l ủ ể ứ Tóm l ộ ể ầ

ầ ể ủ ả

ề ạ ệ ạ ộ ố i nh ng chuy n bi n c  v  hình ự   th c và n i dung trong s  phát tri n c a cây đàn B u g n 60 năm qua. ự ầ ỏ ủ   Đây là hình  nh thu nh  c a đàn B u trong s  phát tri n c a n n âm ệ   ầ ề t Nam. Đàn B u là m t cây đàn mang tính đ i di n nh c truy n th ng Vi

26

ị ố ề ể ử

ớ ạ ệ ộ ướ

ế ớ ỉ ạ ướ ủ ế t v i ch  đ o c a Chính ph , Nhà n

ạ ụ ở

ệ ầ

ể ươ ự ớ ộ ộ ạ ủ t Nam trong giai   trong l ch s  phát tri n c a âm nh c truy n th ng Vi ữ ạ   c ngo t mang tính đ t phá này có quan đo n m i. Giai đo n có nh ng b ầ ừ  ệ ậ c khi n đàn B u t h  m t thi ố   ộ ố ầ ộ m t nh c c  dân gian tr  thành m t nh c c  mang t m qu c gia, qu c ế ỳ ế ướ   t Nam đã . B c sang th  k  XXI, s  phát tri n c a cây đàn B u Vi t ở m  ra m t không gian r ng l n trong t ặ ủ ạ ụ ủ ng lai. Ị KI N NGH Ế ầ ạ ể ượ ộ c phát tri n m t cách thu n l Trong giai đo n này, đàn B u đ

ị ộ ở ạ ệ

ố ầ ề

ộ ớ ướ

ả ọ ậ ợ   i, ầ ử   đàn B u đã tr  thành m t cây đàn mang tính đ i di n trong l ch s  phát ể ủ ệ ạ   tri n c a âm nh c truy n th ng Vi t Nam. Tuy nhiên, đàn B u cũng đăng ạ ữ ặ   g p nh ng khó khăn trong giai đo n m i. D i đây, chúng tôi có m t vài ế ki n ngh  nh  sau: ụ ổ ậ ­ C n t n d ng m i kh  năng nh m ph  c p cây đàn B u ị ư ầ ậ ệ ằ ủ ườ ể ằ

ự ề ộ

ấ ứ ệ ể ọ

t là nhóm l a tu i tr  có nhi ệ ệ ặ i, đ c bi ể ườ ạ ộ ả i thi u và qu ng bá cây đàn này. ầ . Sử  ặ ụ   d ng các bi n pháp nh m vào đ c đi m c a các nhóm ng i khác nhau. ố   Tăng thêm các cu c thi c p qu c gia và khu v c đ  thu hút các nhóm ổ ẻ ng   t tình h c đàn. Tri n khai các ệ ể ớ ễ ho t đ ng bi u di n văn ngh  đ  gi ạ i các tr ầ ạ ­ C n đào t o chuyên và không chuyên đàn B u t ầ ệ ề ạ

ấ ượ ổ ườ   ng ạ   i ạ   ng d y

ọ ườ ệ ạ ầ h c.ọ  Gi ố ớ i thi u âm nh c truy n th ng nói chung và đàn B u nói riêng t ườ các tr ng trung h c ph  thông, các trung tâm. Nâng cao ch t l ọ ng âm nh c chuyên nghi p. và h c trong các tr ế ạ ầ

­ Khuy n khích các nh c sĩ sáng tác cho đàn B u. ể ậ ơ ỹ

ỉ ể ả ữ ạ ẩ ầ  Đàn B u không ầ nên ch  ch i nh ng bài dân ca, còn c n chú ý phát tri n k  thu t, tăng bi u c m âm nh c trong các tác ph m. ả ế ộ ệ

ế ọ ư ợ  Vi c quan tr ng trong   ẫ   c âm thanh nh ng v n

ẩ ớ ­ C i ti n đàn B u v i m t cách phù h p. ế ạ ượ ủ ầ ắ ộ ả ế c i ti n đàn B u là làm th  nào khu ch đ i đ ữ ượ  đ gi c âm s c đ c đáo c a nó.