BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
LÊ QUANG TÚ
NGHIÊN CỨU CHỌN TẠO GIỐNG DÂU MỚI
THÍCH HỢP CHO LÂM ĐỒNG
Chuyên nganh: Di truyền và chọn tạo giống cây trồng
Ma sô: 9.62.01.11
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP
HÀ NỘI - 2018
Công trình được hoàn thành tại:
VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Hà Văn Phúc
2. TS. Phạm Xuân Liêm
Phản biện 1:............................................................................................
Phản biện 2:............................................................................................
Phản biện 3:............................................................................................
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện
họp tại Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam
Vào hồi ....giờ ... phút, ngày ... tháng.... năm 2018
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư Viện Quốc gia Việt Nam
- Thư Viện Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam
HÀ NỘI - 2018
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tỉnh Lâm Đồng là khu vực lý tưởng cho nghề dâu tằm tơ do những ưu thế về
tiềm năng khí hậu, đất đai, lao động… Hiện nay diện tích dâu của Lâm Đồng khoảng
hơn 5.000 ha chiếm gần 50% diện tích dâu cả nước, nhưng cơ cấu giống dâu còn ít,
vẫn còn đến 55 - 65% diện tích là giống dâu địa phương năng suất thấp chỉ đạt
khoảng 15 tấn/ha, do vậy hiệu quả kinh tế thu được chưa cao, chưa tương ứng với
tiềm năng. Đặc biệt thời gian qua việc chọn tạo giống dâu chỉ tập trung cho các tỉnh
miền Bắc, miền Trung, còn vùng Tây Nguyên trong đó Lâm Đồng ít được chú trọng.
Bên cạnh đó hàng loạt các giải pháp kỹ thuật khác cũng cần được quan tâm giải quyết
như: mật độ trồng, chế độ bón phân, tưới nước... cho giống dâu mới. Chỉ khi nào giải
quyết tốt các vấn đề trên mới có thể nâng cao hiệu qủa kinh tế, từ đó tăng thu nhập
cho người trồng dâu nuôi tằm và thúc đẩy sản xuất dâu tằm tơ phát triển. Chính vì
vậy việc nghiên cứu chọn tạo giống dâu mới cho Lâm Đồng thực sự mang tính cấp
thiết để giúp sản xuất có nhiều giống dâu tốt và mang lại hiệu quả cho nghề trồng dâu
nuôi tằm. Xuất phát từ tình hình thực tế trên, chúng tôi đã thực hiện đề tài: “Nghiên
cứu chọn tạo giống dâu mới thích hợp cho Lâm Đồng”.
2. Mục tiêu của đề tài
2.1. Mục tiêu chung
Chọn tạo được giống dâu mới có năng suất cao, chất lượng tốt, thích ứng với
vùng sinh thái và điều kiện canh tác ở Lâm Đồng.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Đánh giá hiện trạng sản xuất dâu tằm ở Lâm Đồng.
- Lựa chọn vật liệu khởi đầu cho công tác tạo giống dâu trồng bằng hom.
- Lai tạo được giống dâu mới, nhân giống vô tính, cho năng suất lá đạt trên
25 tấn lá/ha/năm, chất lượng lá tốt, thích hợp với điều kiện sinh thái ở Lâm Đồng.
- Xác định được một số biện pháp kỹ thuật canh tác chủ yếu để nâng cao năng
suất và chất lượng lá dâu.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Các giống dâu trong tập đoàn giống trồng tại Lâm Đồng.
- Các tô hơp dâu lai đươc hinh thanh do lai hưu tinh giưa giô ng dâu cua đi
a
phương với giống dâu nhập nội.
- Một số giống tằm để kiểm định phẩm chất lá.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Tập trung nghiên cứu ở một số tổ hợp dâu lai có triển vọng.
- Phạm vi nghiên cứu và triển khai chỉ tập trung ở Lâm Đồng.
4. Tính mới của đề tài
Kết quả nghiên cứu đã chọn tạo được 2 giống dâu lai mới:
- Giống dâu TBL-03: Giống được tạo ra từ giống dâu Lâm Đồng (♀), và giống
dâu nhập nội TQ-4 (♂) có nguồn gốc từ Trung Quốc. Nhân giống vô tính. Giống dâu
2
TBL-03 có tán thấp gọn, thân màu xanh sáng, cành nhiều, phân cành muộn, lóng dài
trung bình, ngọn non mềm thường rủ xuống và có màu xanh lơ. Giống dâu TBL-03 có
sức sinh trưởng mạnh, tổng chiều dài thân cành lớn. Lá to, khối lượng trung bình lá
lớn, tốc độ ra lá cao. Năng suất có thể đạt trên 25tấn/ha/năm. Chất lượng lá tương
đương với đối chứng. Giống dâu TBL-03 được công nhận cho sản xuất thử theo Quyết
định số: 623/QĐ-TT-CCN ngày 27/12/ 2012.
- Giống dâu TBL-05: Giống được lai tạo từ giống dâu VA-1386 (♀) với giống
dâu TQ-4 (♂). Nhân giống vô tính. Giống dâu TBL-05 có số cành cấp 1 nhiều và
tổng chiều dài cành đạt khá cao. Lá nguyên, dày, kích thước lá lớn. Các yếu tố cấu
thành năng suất đạt cao. Giống dâu TBL-05 có năng suất trên 30 tấn/ha/năm. Khả
năng chống chịu một số sâu bệnh hại chính ở mức khá. Chất lượng lá tương đương
với đối chứng. Giống dâu TBL-05 được công nhận cho sản xuất thử theo Quyết định
số: 623/QĐ-TT-CCN ngày 27/12/2012.
5. Những đóng góp của luận án
5.1. Ý nghia khoa hoc
Thông qua kết quả chọn tạo được giống dâu TBL-03 và TBL-05 khẳng định vị
trí to lớn của việc sử dụng giống dâu nhập nội của Trung Quốc làm vật liệu khởi đầu
trong khâu lai tạo với giống dâu địa phương.
5.2. Ý nghia thưc tiên
- Bổ xung hai giống dâu mới TBL-03, TBL-05 có năng suất cao, chất lượng tốt
được đưa vào sản xuất góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế của ngành sản xuất dâu
tằm tơ tại Lâm Đồng.
- Xác định được mật độ trồng dâu và liều lượng bón phân vô cơ thích hợp cho
giống dâu mới tại Lâm Đồng.
6. Bố cục của luận án:
Nội dung chính của luận án gồm 125 trang đánh máy, có 52 bảng, 12 hình và
ảnh, được trình bày trong 5 phần: Mở đầu (3 trang); Chương 1: Tổng quan tài liệu và
cơ sở khoa học (33 trang); Chương 2: Vật liệu, nội dung và phương pháp nghiên cứu
(13 trang); Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận (75 trang); Kết luận và đề
nghị (1 trang). Tài liệu tham khảo gồm 111 tài liệu, trong đó có 50 tài liệu tiếng Việt,
45 tài liệu tiếng Anh và 16 tiếng Trung. Có 02 công trình liên quan đến luận án đã
được công bố trên các tạp chí trong nước.
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
1.1. NHỮNG NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI
1.1.1. Chọn lọc từ các giống dâu địa phương
Các giống dâu địa phương thường có tính thích ứng cao với điều kiện khí hậu
đất đai khác nhau và có tính chống chịu tốt với một số sâu bệnh. Giống được chọn lọc
có thể sử dụng thẳng vào trong sản xuất hoặc làm nguyên liệu cho công tác lai tạo.
Đây là phương pháp đơn giản, ít tốn kém, thời gian cho kết quả nhanh. Tuy nhiên các
3
giống dâu địa phương còn tồn tại một số nhược điểm như: lá nhỏ, mỏng, hoa quả
nhiều, năng suất lá thấp. Cho nên các giống dâu này chưa đáp ứng cho nhu cầu thâm
canh trong sản xuất.
1.1.2. Tạo giống bằng phương pháp nhập nội giống
Một số nước như nhật Bản, Ấn Độ thông qua công tác nhập nội giống và đã chọn
ra được những giống dâu tốt được sử dụng thẳng vào trong sản xuất. Phương pháp này
tuy có nhanh, nhưng không chủ động được nguồn. Trong thực tế sản xuất những năm
đầu năng suất đạt rất cao, tuy nhiên sau này phát sinh một số sâu bệnh hại.
1.1.3. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
Khoa học đã chỉ ra rất nhiều tác nhân gây nên đột biến trên cây dâu như bằng
các chất hóa học hoặc các tác nhân vật lý. Trong tạo giống đột biến trên cây dâu, tạo
giống đa bội thể là phương pháp được áp dụng nhiều nhất bởi vì các giống đa bội có
năng suất chất lượng lá vượt trội hơn so với các giống lưỡng bội và chúng còn là vật
liệu tốt cho việc tạo giống tam bội thể. Cùng với tạo giống đột biến bằng các chất hóa
học, phương pháp tạo giống đột biến bằng các tác nhân vật lý cũng được áp dụng và đã
tạo ra nhiều giống tốt cho sản xuất. Tuy nhiên dùng phương pháp gây đột biến bằng
các tia phóng xạ còn bị hạn chế về khả năng định hướng của nó. Vì thế tỷ lệ đột biến
có lợi còn thấp nên các nhà khoa học đã kết hợp gây đột biến với lai hữu tính.
1.1.4. Tạo giống bằng phương pháp lai hữu tính
Để vượt giới hạn năng suất lá của các giống dâu địa phương cần phải áp dụng
phương pháp lai hữu tính để phối hợp với các giống dâu có năng suất cao. Lai hữu
tính là quá trình tái tổ hợp gen để tích lũy những gen tốt của cả giống bố và giống mẹ.
Những cá thể tốt như vậy thông qua phương pháp nhân giống vô tính để duy trì bảo
tồn các tính trạng tốt. Do vậy lai hữu tính là phương pháp được áp dụng phổ biến
nhất hiện nay đối với cây dâu ở các nước trên thế giới.
Phương pháp lai hữu tính đã đem lại hiệu quả rất rõ là đã tạo ra những giống có
năng suất lá cao, chất lượng lá tốt, có tính kháng cao với một số loại sâu bệnh. Bởi
con lai F1 có những ưu điểm hơn hẳn với bố mẹ. Nhiều thí nghiệm của các nhà khoa
học cho thấy khi lai giữa hai giống dâu có đặc điểm di truyền khác nhau đã sản sinh
ra thế hệ lai F1 đồng nhất có ưu thế lai cao vượt được giống bố mẹ.
1.2. NHỮNG NGHIÊN CỨU VỀ CHỌN TẠO GIỐNG DÂU TẠI VIỆT NAM
1.2.1. Chọn lọc giống dâu tốt từ các giống dâu địa phương
Công tác chọn lọc giống được các nhà tạo giống chú trọng phát triển. Trước
tiên là thu thập, so sánh bình tuyển các giống dâu địa phương nhằm chọn ra giống tốt
để sử dụng ngay cho sản xuất. Với rất nhiều giống dâu được thu thập trong cả nước,
các nhà khoa học đã chọn lọc ra một số giống dâu có năng suất, chất lượng cao. Tuy
nhiên còn tồn tại là lá nhỏ, năng suất không cao, tốn công thu hoạch...