Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Văn học: Quan niệm tính Đảng trong văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975

Chia sẻ: Tri Nhân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày quan niệm tính Đảng và sự lãnh đạo của Đảng đối với văn học cách mạng Việt Nam 1945-1975; tính Đảng trong lý luận và phê bình văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975; quán triệt quan niệm Tính Đảng tới thực tiễn sáng tác trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Văn học: Quan niệm tính Đảng trong văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------- TRẦN THỊ HÀ QUAN NIỆM TÍNH ĐẢNG TRONG VĂN HỌC VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1945-1975 Chuyên ngành: Văn học Việt Nam Mã số: 60 22 01 21 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ (NGÀNH) VĂN HỌC Hà Nội - 2015 PHẦN MỞ ĐẦU 1
1. Lí do chọn đề tài Văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975 giữ một vai trò quan trọng trong lịch sử văn học dân tộc.Trong đó bộ phận văn học cách mạng là nhân tố chủ yếu quyết định sự phát triển của nền văn học giai đoạn này. Từ năm 1945 đến năm 1975, trên đất nƣớc ta diễn ra nhiều sự kiện lớn lao: cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc vô cùng ác liệt kéo dài suốt ba mƣơi năm, công cuộc xây dựng cuộc sống mới, con ngƣời mới ở miền Bắc… Những sự kiện đó đã tác động mạnh mẽ, sâu sắc tới toàn bộ đời sống vật chất, tinh thần của dân tộc, trong đó có văn học nghệ thuật. Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã mở ra trên đất nƣớc ta một thời kì lịch sử mới: thời kì độc lập tự do gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Cùng với sự kiện lich sử ấy, một nền văn học mới ra đời phát triển chặt chẽ, toàn diện dƣới sự lãnh đạo của Đảng nên nó có những đặc điểm, qui luật và thành tựu riêng. Đó là một nền văn học phát triển thống nhất về tƣ tƣởng, tổ chức, phƣơng pháp sáng tác, thống nhất về quan niệm nhà văn kiểu mới: nhà văn- chiến sĩ. Trong đó tính Đảng là một yêu cầu đầu tiên của tác phẩm văn học. Đối với nhà văn thì việc xác định lập trƣờng tƣ tƣởng là quan trọng nhất. Đảng nhấn mạnh lập trƣờng dân tộc, dân chủ nhân dân, lập trƣờng kháng chiến và yêu cầu văn nghệ sĩ sáng tác phục vụ cuộc chiến đấu, và cao hơn nữa yêu nƣớc phải gắn với yêu chủ nghĩa xã hội, tác phẩm phải đạt tới tính Đảng và phải đƣợc sáng tác theo phƣơng pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa. Sau năm 1975 đến nay, từ những biến đổi to lớn của đời sống xã hội, nền văn học đã bƣớc sang một giai đoạn mới trên một đất nƣớc hòa bình thống nhất. Nó mang những đặc điểm mới và phát triển theo những qui luật mới, đã đƣa đến sự thay đổi các thang chuẩn quan trọng trong việc nhìn nhận các giá trị cuộc sống và văn học nghệ thuật. Sự thức tỉnh ý thức cá nhân, sự quan tâm 2
đến con ngƣời trong tính cụ thể cá biệt. Con ngƣời đƣợc đánh giá từ cái nhìn đa chiều. Tinh thần dân chủ và cảm hứng nhân bản là đặc điểm nổi bật của văn học thời kì đổi mới. Đòi hỏi của tính Đảng dƣờng nhƣ không đặt ra thành những nguyên tắc mang tính định hƣớng cho hoạt động văn học. Điều đó chứng tỏ ngày nay, tính Đảng không còn mang ý nghĩa thời sự. Dù nền văn học của chúng ta vẫn phát triển theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa, nhƣng vai trò tính Đảng đã hòa vào đặc điểm chính trị của xã hội tạo nên sự phát triển của nền văn học mới đang đi theo hƣớng tự do, tự phát. Văn học Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám đƣợc coi là “Giai đoạn mở đầu cho một thời kì văn học mới chƣa có tiền lệ” [33;10]. Theo Trần Đình Sử, đó là vì “do nhu cầu đổi mới bức thiết của văn học trong công cuộc đổi mới chung của đất nƣớc, cũng nhƣ do khát vọng thiết tha muốn tự vƣợt lên chính mình trong thời kỳ mới”[56,31]. Vấn đề nhìn nhận và đánh giá lại nền văn học giai đoạn này nảy sinh rất nhiều ý kiến không trùng khớp nhau, thậm chí phủ định nhau. “Bên cạnh việc khẳng định nền văn học cách mạng giai đoạn này mà những nhƣợc điểm đƣợc nhận thức sâu sắc hơn, một số hiện tƣợng văn học từng đƣợc đánh giá cao nay không còn đƣợc giữ nguyên kích thƣớc nhƣ cũ” [56;31]. Cũng có ý kiến cho rằng văn học 1945 – 1975 là “một khúc gãy làm gián đoạn tiến trình hiện đại hóa văn học dân tộc đã đƣợc dấy lên từ đầu thế kỷ, nhất là giai đoạn 1930 – 1945, mà mãi tới sau 1986 mới lại đƣợc tiếp nối” [56;32]. Ý kiến này có lẽ xuất phát từ việc đem “đối lập tuyệt đối giữa cá nhân và cộng đồng, giữa ý thức xã hội và ý thức nhân bản – đó là sự đề cao ý thức cá nhân, chú trọng đến việc khám phá cái tôi mà xem nhẹ ý thức cộng đồng”[34,16]. Có ý kiến cho rằng, văn học giai đoạn này là văn học “hy sinh nghệ thuật” vì nó phục vụ mục đích chính trị cách mạng. Dƣờng nhƣ việc phục vụ chính trị, cổ vũ và tuyên truyền là tất cả giá trị của nền văn học này, nền văn học này đã “lạm dụng nguyên lý phản ánh, cốt ghi chép cho 3
nhiều ngƣời thật, việc thật” và giá trị đích thực của văn học chủ yếu là ở phƣơng diện tƣ liệu, đời sống [56;32]. Mặc dù có rất nhiều cuộc thảo luận, xuất hiện rất nhiều ý kiến về nhiều vấn đề liên quan nhƣng chúng ta ít thấy những ngƣời nghiên cứu bàn về tính Đảng trong văn học.Bốn mƣơi năm đã trôi qua, đất nƣớc đã có nhiều thay đổi, phát triển theo xu hƣớng hội nhập về mọi lĩnh vực: kinh tế, chính trị , văn hóa…Đó là khoảng thời gian đủ để một thế hệ trƣởng thành, một thế hệ mới nhìn nhận, đánh giá nền văn học chiến tranh, và cũng đủ để các thế hệ trƣởng thành trong chiến tranh nhìn nhận, đánh giá lại nền văn học cách mạng một thời. Tính chính trị của văn học vẫn là một vấn đề quan trọng, cốt lõi của lý luận văn nghệ. Chính thể ở Việt Nam vẫn là chính thể do Đảng cộng sản cầm quyền, nền chính trị của đất nƣớc vẫn phát triển theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy không thể không bàn đến vấn đề tính Đảng. Những cuộc đấu tranh và phê bình trong văn học, văn nghệ gần đây đã chứng tỏ nguyên tắc tính Đảng chƣa phải đã hoàn toàn bị bỏ qua.Chính vì vậy trong phạm vi đề tài này chúng tôi muốn đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu về vấn đề “ quan niệm tính Đảng trong văn học Việt Nam giai đọan 1945-1975’’, mà đối tƣợng nghiên cứu của chúng tôi là văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn này. 2. Lịch sử vấn đề Những năm 1945-1975, khái niệm tính Đảng trong văn học cách mạng là một vấn đề quen thuộc với nhiều bạn đọc, bài báo của Lê nin “Tổ chức của Đảng và văn học có tính Đảng”, 1905 đã đƣợc dich ra tiếng Việt và phổ biến rộng rãi, bên cạnh những sách, tài liệu lý luận, các loại sách dịch thuật, nghiên cứu nhƣ: Tính nhân dân, tính giai cấp và tính Đảng của nghệ thuật do Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô biên soạn, năm 1961; C.Mác - Ph. Ăngghen - V.I. Lênin, Về Văn học và nghệ thuật, Nhà xuất bản Sự thật, năm 1977; C.Mác - Ph. Ăngghen - V.I. Lênin và một số vấn đề lý luận văn học, Hà Minh Đức biên 4
soạn, Nhà xuất bản Sự thật, năm 1981; Lênin, Bàn về văn học và nghệ thuật,Nhà xuất bản Sự thật Hà Nội, 1960… Những cuốn sách này là nguồn tài liệu chính cho những ngƣời làm công tác văn nghệ và sinh viên trong các trƣờng ngữ văn lúc bấy giờ. Trong quá trình lãnh đạo văn nghệ , Đảng cộng sản bao giờ cũng dựa trên cơ sở quan điểm mĩ học mác xít và việc áp dụng nguyên lý tính Đảng đã đƣợc thể hiện trong những văn kiện quan trọng cụ thể hóa đƣờng lối văn nghệ của Đảng : Đề cương văn hóa năm 1943 nhận định con đƣờng phát triển tất yếu của văn hóa Việt Nam là “ Văn hóa xã hội chủ nghĩa”, thƣ của ban chấp hành trung ƣơng Đảng gửi Đại hội văn nghệ toàn quốc lần thứ hai, Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ 3(1960), các bức thƣ, bài phát biểu, bài nói chuyện của các đồng chí lãnh đạo Đảng,đặc biệt là bài phát biểu của Trƣờng Chinh tại đại hội văn nghệ toàn quốc lần thứ III: “Tăng cường tính Đảng, đi sâu vào cuộc sống mới để phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng tốt hơn nữa”. Tính Đảng trong văn học cũng đƣợc các nhà nghiên cứu trình bày trong các cuốn sách lý luận, giáo trình văn học: Cơ sở lý luận văn học, tập 1 của tổ bộ môn Lý luận văn học các trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội, Vinh và Đại học tổng hợp, năm 1976; Nhìn lại nửa thế kỉ lý luận hiện thực xã hội chủ nghĩa- Phƣơng Lựu; Cơ sở lý luận văn học, tập I, của nhóm tác giả Nguyễn Lƣơng Ngọc(chủ biên)- Lê Bá Hán- Phƣơng Lựu- Bùi Ngọc Trác, năm 1980. Các nhà giáo, các nhà nghiên cứu nhƣ Phan Cự Đệ, Bùi Ngọc Trác(Đại học tổng hợp Hà Nội) cũng đã có nhiều bài viết trực tiếp bàn về tính Đảng, tính giai cấp trong văn học. Các bài viết thể hiện quan điểm rõ ràng, nhất quán đề cao nguyên tắc tính Đảng trong sáng tác văn học của các tác giả Nam Mộc, Vũ Đức Phúc, Hoàng Xuân Nhị… Một số bài viết trên tạp chí nghiên cứu văn học số 1, tháng 1 năm 1960(Đặc san kỉ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng): Đặng Thai Mai, Vai trò lãnh đạo của Đảng trên mặt trận văn học ba mươi 5
năm nay, Phạm Bình, Phan Cự Đệ, Mười năm năm văn học cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng; Hoàng Nhƣ Mai, Văn học Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám; Vũ Đức Phúc, Thơ và cách mạng: nghiên cứu tập thơ “Từ ấy” của Tố Hữu…Tuy nhiên, nội dung các công trình nghiên cứu trên hoặc là đánh giá mang tính tổng quát, cung cấp một kiến thức chung nhất hoặc đề cập tới một khía cạnh nhƣ tính Đảng trong môt khoảng thời gian nào đó của văn học giai đọan 1945-1975 hay trong sáng tác của một tác giả cụ thể, hoặc là một số bài viết cách đây nhiều chục năm,nay nhìn lại cũng thấy rõ những hạn chế trong nhận thức và quan niệm đƣơng thời.Hầu hết các tác phẩm này chƣa đi sâu thành chuyên đề có tính lý luận cụ thể về tính Đảng trong văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975. Trong những năm gần đây việc nhìn lại và đánh giá giai đoạn văn học này trở thành một vấn đề mang tính chất thời sự, xuất hiện nhiều bài viết, nhiều quan điểm mới mẻ : Phƣơng Lựu “ Thử tự giải đáp đôi điều về đường lối văn nghệ của Đảng”[37]; Trƣơng Đăng Dung “ Những đặc điểm của hệ thống lý luận văn học mác xít thế kỉ XX”- tạp chí văn học số 7, 2001; Lã Nguyên “ Diện mạo văn học Việt Nam 1945-1975 nhìn từ góc độ thi pháp thể loại”- Tạp chí văn nghệ quân đội số 9, 1995…Tác giả Nguyễn Bá Thành: “ Bản sắc Việt Nam qua giao lưu văn học”, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2006; và cuốn “Tư duy thơ Việt Nam hiện đại”, nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2012…cũng bàn nhiều đến khái niệm tính Đảng, tính chính trị trong văn học cách mạng 1945-1975. Một số công trình nghiên cứu đã đi sâu bàn về những đặc điểm về nội dung, hình thức, thuộc tính… của văn học giai đoạn này liên quan đến đề tài của chúng tôi: Luận án tiến sĩ Ngữ văn của Vũ Hồng Loan, Văn học Việt Nam tiếp nhận văn học Xô Viết [32], Trần Thị Minh Giới, Quan niệm văn học là vũ khí cách mạng và ảnh hưởng của nó đối với thơ 1945-1985[16]. Luận văn 6
thạc sĩ của Nguyễn Thị Thắm, Quan niệm về tính giai cấp trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1985[60].Đó chính là vốn tƣ liệu phong phú cho đề tài nghiên cứu của chúng tôi. 3. Đối tƣợng, phạm vi đề tài và mục đích nghiên cứu. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là quan niệm tính Đảng trong văn học cách mạng,bắt nguồn từ quan niệm về tính Đảng của hệ tƣ tƣởng mác xít, nó đã du nhập vào Việt Nam, ảnh hƣởng, chi phối một cách toàn diện đến văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975. Một số công trình nghiên cứu chọn giai đoạn văn học 1945 đến sau năm 1975 kéo dài đến năm 1985. Nhƣng trong đề tài này chúng tôi chọn văn học 1945-1975 vì nó tồn tại và phát triển trong bối cảnh xã hội đặc biệt-Ba mƣơi năm kháng chiến chống chủ nghĩa thực dân và đế quốc, vai trò của Đảng luôn tỏ rõ tính chất độc tôn của mình trong đƣờng lối lãnh đạo văn nghệ . Tính Đảng, yêu cầu của Đảng đối với văn học cách mạng đã đƣợc thể hiện một cách toàn diện, thống nhất mang tính nguyên tắc một cách rõ nét nhất. Mĩ học Mác- Lênin xem sáng tác văn học nghệ thuật là thể hiện tinh thần đấu tranh của con ngƣời, do lập trƣờng một giai cấp nhất định chi phối. Nghĩa là, thế giới quan thống nhất với sáng tác, quyết định sáng tác.Từ thế giới quan đến phƣơng pháp sáng tác, đến tác giả, tác phẩm, tạo thành một khung định hƣớng cho hoạt động sáng tác và nghiên cứu phê bình văn học. Sáng tác văn học của nhà văn phải tuân theo yêu cầu của tính đảng, tính giai cấp, tính nhân dân, dân tộc... Vì vậy mục đích nghiên cứu của chúng tôi tiến hành khảo sát mối quan hệ đồng nhất giữa thế giới quan, lập trƣờng giai cấp và sự tuyệt đối hóa vai trò của mĩ học mác xít trong sáng tác nghệ thuật dƣới sự lãnh đạo của Đảng trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975. Quá trình khảo sát, nghiên cứu cũng nhằm đánh giá một cách toàn diện, khách quan về các giá trị và thành tựu cũng nhƣ hạn chế của văn học giai 7
đoạn này do điều kiện lịch sử, ý thức của thời đại và những nguyên nhân chủ quan khác. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Từ đặc điểm của đối tƣợng và mục đích nghiên cứu của luận văn, tôi thực hiện đề tài theo các phƣơng pháp sau đây: - Phƣơng pháp lịch sử - xã hội - Phƣơng pháp nghiên cứu xã hội học văn học - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp và các phƣơng pháp khác nhƣ:, phƣơng pháp nghiên cứu hệ thống, phƣơng pháp nghiên cứu văn hóa học, phƣơng pháp liên ngành. 5. Cấu trúc Luận văn Luận văn gồm 109 trang. Ngoài phần mở đầu, kết luận, thƣ mục tham khảo, phần chính của luận văn đƣợc cấu tạo thành 3 chƣơng: Chƣơng 1: Quan niệm tính Đảng và sự lãnh đạo của Đảng đối với văn học cách mạng Việt Nam 1945-1975. Chƣơng 2: Tính Đảng trong lý luận và phê bình văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975. Chƣơng 3:Quán triệt quan niệm Tính Đảng tới thực tiễn sáng tác trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975. 8
PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1. QUAN NIỆM TÍNH ĐẢNG VÀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI VĂN HỌC CÁCH MẠNG VIỆT NAM 1945-1975 1.1. Quan niệm tính Đảng trong văn học 1.1.1. Khái niệm về tính Đảng. Chủ nghĩa Mác-Lênin và sự ra đời của quan niệm tính Đảng Trong quá trình phát triển của lịch sử xã hội loài ngƣời, quần chúng lao động luôn luôn ƣớc mơ, mong muốn đƣợc sống trong một xã hội bình đẳng, công bằng, có cuộc sống ấm no và hạnh phúc. Vì vậy, họ liên tục đấu tranh để thực hiện ƣớc mơ, khát vọng đó. Nhiều tƣ tƣởng tiến bộ và nhân đạo đã hình thành và phát triển để dẫn dắt cuộc đấu tranh của quần chúng.Đến giữa thế kỷ XIX, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống lại sự áp bức bóc lột của giai cấp tƣ sản phát triển mạnh mẽ, đòi hỏi có một lý luận khoa học hƣớng dẫn. Tuyên ngôn Đảng cộng sản ra đời, đây là bản cƣơng lĩnh cách mạng đầu tiên của phong trào cộng sản và công nhân thế giới, là tác phẩm lý luận tổng kết toàn bộ quá trình hình thành chủ nghĩa Mác, trình bày những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác, thế giới quan khoa học của giai cấp vô sản. Tác phẩm này do Các Mác (1818 - 1883) và Ăng-ghen (1820 -1895) soạn thảo vào cuối năm 1847, đƣợc công bố vào tháng 02 năm 1848 và xuất bản vào tháng 3/1848, đã mở đầu bằng một đúc kết mang tính 9
chân lý: “Lịch sử tất cả các xã hội tồn tại từ trƣớc tới nay chỉ là lịch sử đấu tranh giai cấp”. Mà “ Giai cấp là những tập đoàn ngƣời đông đảo, những tập đoàn này khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, về những quan hệ(phần lớn là do luật pháp qui định và thừa nhận) của họ đối với tƣ liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động, xã hội, và do đó, về những phƣơng thức hƣởng thụ của cải, và về số lƣợng của cải xã hội mà họ chi phối. Giai cấp là những tập đoàn ngƣời mà tập đoàn này có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác, do địa vị khác nhau mà họ chiếm giữ trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định”[51,359]. Trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp là động lực phát triển của xã hội. Ăng-ghen gọi qui luật đấu tranh giai cấp là qui luật vận động vĩ đại của lịch sử. Học thuyết của Mác về giai cấp và đấu tranh giai cấp là chìa khóa để nhận thức và phản ánh một cách trung thực, khách quan bản chất của các quá trình lịch sử. Cuộc đấu tranh giai cấp biểu hiện dƣới nhiều hình thức và nhiều mức độ khác nhau. Biểu hiện hoàn chỉnh nhất, toàn diện và rõ rệt nhất là cuộc đấu tranh giữa các chính Đảng.Nhƣ vậy tính Đảng là biểu hiện tập trung của tính giai cấp. Tính Đảng là bạn đồng hành và là kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp phát triển cao độ. Tính Đảng là biểu hiện tự giác cao nhất về nhận thức những quan điểm, lợi ích của một giai cấp nhất định, ở đây là giai cấp vô sản. Trong nghiên cứu khoa học, tính Đảng đƣợc thể hiện ở cuộc đấu tranh trên nhiều lĩnh vực khác nhau để hiểu biết chân lý, phục vụ những lợi ích của giai cấp vô sản một cách có ý thức. Tính Đảng cộng sản thể hiện ở việc công khai bảo vệ lợi ích của quần chúng nhân dân và giai cấp tiêu biểu nhất là giai cấp vô sản. Vì vậy tính Đảng là một biểu hiện đặc thù của tính giai cấp trong hoàn cảnh xã hội có đối kháng giai cấp và đấu tranh giai cấp. Và một khi cuộc đấu tranh giai cấp phát triển lên đỉnh cao thì phải có Đảng lãnh đạo. Tính Đảng đã ra đời. Lê nin là ngƣời đầu tiên đƣa ra khái niệm tính Đảng. Lê nin cho rằng: “ 10
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lãng Bạc (1962), Công tác lý luận phê bình, Nghiên cứu Văn học, 1. 2. Bộ Văn hóa – Thông tin, Vụ đào tạo(1995), Đường lối Văn hóa văn nghệ của Đảng cộng sản Việt Nam, Nxb. Văn hóa thông tin, Hà Nội, 3. C.Mác- Ph.Angghen- V.I.Lenin, Về văn học nghệ thuật, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1977. 4. Nguyễn Minh Châu (1987), “Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minh họa”, Báo Văn nghệ, 9. 5. Trƣờng Chinh (1957), Phấn đấu cho một nền văn nghệ dân tộc phong phú dưới ngọn cờ của chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa xã hội, Tạp chí Văn nghệ , 1. 6. Trƣờng Chinh (1962), “Tăng cường tính Đảng đi sâu vào cuộc sống mới để phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng tốt hơn nữa”, Tạp chí Văn học, 4. 7. Trƣờng Chinh (1969), Về phê bình văn nghệ- Tạp chí Văn học, 11. 8. Trƣờng Chinh (1963), Về văn hóa văn nghệ, Nghiên cứu Văn học, 2. 9. Hồng Chƣơng (Chủ biên) (1977), Tổng tập Văn học Việt Nam, tập 31 và tập 35, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội. 10. Nguyễn Văn Dân (2004), Phương pháp nghiên cứu văn học, Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội. 11. Nguyễn Đức Đàn (1969), Đập tan những luận điệu phản động trong văn chương Võ Phiến, Tạp chí Văn học, 1. 12. Đề cương văn hóa Việt Nam 1943(2000), Nxb, Chính trị Quốc gia Hà Nội. 13. Phan Cự Đệ (1983), Nhà văn Việt Nam(1945-1975), Tập II, Nxb. Đại học và Trung học chuyên nghiệp, Hà Nội. 11
14. Hà Minh Đức(1962), Những nguyên lý về lý luận văn học, tập II, Tác phẩm văn học, Nxb. Giáo dục, Hà Nội. 15. Hà Minh Đức (2004), Tố Hữu cách mạng và thơ, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 16. Trần Thị Minh Giới(2009), Quan niệm văn học là vũ khí cách mạng và ảnh hưởng của nó đối với thơ 1945-1985, Luận án tiến sĩ Ngữ văn, ĐHKHXHvà NV. 17. M.Gorki(1970), Bàn về văn học, Nxb.Văn học, Hà Nội. 18. Hoàng Ngọc Hiến(1979),Tiếp cận Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa từ quan điểm lý thuyết phản ánh và quan điểm lý thuyết thông báo. Tạp chí Văn học, 2. 19. Hoàng Ngọc Hiến(1986), “Văn học Xô Viết bước vào thời kì xã hội chủ nghĩa phát triển”, Tạp chí Văn học, 2. 20. Đông Hoài(1967), “Bàn thêm về chức năng của phê bình văn nghệ”, Tạp chí Văn học, 11. 21. Trần văn Hối(1986), Giáo trình lịch sử văn học Việt Nam, Nxb. Khoa học và xã hội, Hà Nội. 22. Sóng Hồng (1967), Thơ, Nxb. Văn học, Hà Nội. 23. Tố Hữu (1972), Về văn học và nghệ thuật: Những bài phát biểu của Tố Hữu, Nxb. Văn hóa, Hà Nội. 24. Tố Hữu(1973), Xây dựng một nền văn nghệ lớn xứng đáng với nhân dân ta, thời đại ta, Nxb. Văn học, Hà Nội. 25. Tố Hữu (1951), Cuộc sống Cách mạng và Văn học nghệ thuật, Nxb.Văn học. 26. Nguyễn Khải (2000), Cách mạng, kháng chiến và đời sống văn học, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội. 27. Mã Giang Lân (2004), Tiến trình thơ hiện đại Việt Nam, Nxb. Giáo dục, Hà Nội. 12
28. Phong Lê (1997), Văn và người, Tạp chí Văn học, 2. 29. Phong Lê (2003), Văn học Việt Nam hiện đại- Lịch sử và Lí luận, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội. 30. V.I.Lê nin (1960), Bàn về văn học nghệ thuật, Nxb Sự thật Hà Nội. 31. V.I.Lê nin (1957), Tổ chức của Đảng và văn học có tính Đảng, Nxb Sự thật, 1957 32. Vũ Hồng Loan (2005), Văn học Việt Nam tiếp nhận văn học Xô Viết, Luận án Tiến sĩ Ngữ văn, Tp. Hồ Chí Minh. 33. Nguyễn Văn Long (2003), Văn học Việt Nam trong thời đại mới, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 34. Nguyễn Văn Long (2003), Tiếp cận và đánh giá Văn học Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám, Nxb Giáo dục, Hà Nội 35. Trƣờng Lƣu (2008), “Nhìn nhận thêm trường hợp Hải Triều”, Tạp chí Nghiên cứu Văn học, 6 36. Phƣơng Lựu (1979), Học tập tư tưởng văn nghệ V.I. Lê nin, Nxb. Văn học, Hà Nội. 37. Phƣơng Lựu (2001), Thử giải đáp đôi điều về đường lối văn nghệ của Đảng, tạp chí văn học, 10. 38. Phƣơng Lựu (2004), Lý luận, phê bình văn học, Nxb. Đà Nẵng. 39. Phƣơng Lựu(1979), Học tập tư tưởng văn nghệ V.I.Lênin, Nxb.Văn học, Hà Nội 40. Mac- Ăng ghen (1960), bàn về văn học, NXB Sự thật Hà Nội. 41. Đặng Thai Mai (1961), Kháng chiến và văn hóa, Tạp chí Văn học, 8. 42. Nguyễn Đăng Mạnh(2010), Lịch sử văn học Việt Nam, Nxb Đại học sƣ phạm. 43. Hồ Chủ Minh(1984), Những lời kêu gọi, tập 1, Nxb Xã hội. 44. Hồ Chí Minh, Về công tác văn hóa văn nghệ, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1971. 13
45. Hồ Chí Minh, Lê Duẩn (1972)…Về văn hóa văn nghệ,(In lần thứ ba), Nxb, Văn hóa, Hà Nội. 46. Nam Mộc (1960), Công tác lý luận phê bình, Nghiên cứu Văn học, 10. 47. Nam Mộc (1960), Vài nét về công tác lí luận phê bình văn học của chúng ta mười năm năm qua, Nghiên cứu Văn học, 10 48. Nam Mộc (1969), Tính Đảng là một đặc trưng bản chất của văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa, Tạp chí Văn học, 2. 49. Nguyễn Thị Tuyết Mĩ (2009), Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong thơ 1955-1975, Luận văn Thạc sĩ, Trƣờng ĐH Cần Thơ. 50. Hoàng Xuân Nhị (1964). Tìm hiểu tính Đảng trong thơ Hồ Chủ tịch, Tạp chí Văn học,8. 51. Nhiều tác giả (1972), Từ điển triết học; Nxb. Sự thật, Hà Nội. 52. Nhiều tác giả (1980), Lịch sử Văn học Việt Nam, tập VI, phần I, Nxb. Giáo dục. 53. Những bức thư của BCHTW Đảng gửi đại hội văn nghệ, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1975 54. Vũ Đức Phúc (1958), Nhớ lại Cách mạng kháng chiến và đời sống văn học, Tạp chí Văn học, 3. 55. Vũ Đức Phúc (1968), Như Phong và công tác phê bình văn nghệ- Tạp chí Văn học,2. 56. Trần Đình Sử (1987), Con người trong văn học Việt Nam hiện đại, (in trong Một thời đại văn học mới), Nxb.Văn học. 57. Trần Đình Sử (1996), Văn học cách mạng 1945-1975 trong tiến trình văn học dân tộc thế kỉ XX. Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội. 58. Nguyễn Bá Thành (2006), Bản sắc Việt Nam qua giao lưu văn học, Nxb. Đại học Quốc gia , Hà Nội. 14
59. Nguyễn Bá Thành (2012), Giáo trình tư duy thơ hiện đại Việt Nam, Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội. 60. Nguyễn Thị Thắm (2012), Quan niệm về tính giai cấp trong văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1985,Luận văn thạc sĩ, ĐHKHXH và NV. 61. Bùi Việt Thắng (2007), Văn học Việt Nam 1945-1954, Nxb. Đại học Quốc gia ,Hà Nội. 62. Nguyễn Đình Thi (1956), Tùy bút nhận đường, Nxb. Xã hội. 63. Nguyễn Ngọc Thiện (2001), Tranh luận văn nghệ nửa đầu thế kỉ XX, Tạp chí Văn học,1. 64. Nguyễn Ngọc Thiện (2002), Về lý luận, phê bình văn học, Nxb Khoa học xã hội. 65. Nguyễn Tuân(1960), Bàn về văn học nghệ thuật, Nxb. Xã hội. 66. Thư của Ban chấp hành TWĐLĐVN gửi Đại hội Văn nghệ toàn quốc lần thứ 3, Nghiên cứu Văn học,1, 1993. 15
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 3 3. Đối tƣợng, phạm vi đề tài và mục đích nghiên cứu. ..................................... 6 4. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 7 5. Cấu trúc Luận văn ........................................................................................ 7 PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................... 8 CHƢƠNG 1. QUAN NIỆM TÍNH ĐẢNG VÀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI VĂN HỌC CÁCH MẠNG VIỆT NAM 1945-1975 ................................ 8 1.1. Quan niệm tính Đảng trong văn học .......................................................... 8 1.1.1. Khái niệm về tính Đảng. ........................................................................ 8 1.1.2. Quan niệm tính Đảng trong văn học. ................................................... 10 1.1.3. Tính Đảng và các thuộc tính của văn học (tính dân tộc, tính nhân dân, tính giai cấp). ........................................................................................................ 15 1.2. Sự lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối, toàn diện của Đảng đối với văn học cách mạngViệt Nam 1945-1975 .............................................................................. 21 1.2.1. Quan niệm văn học phục vụ chính trị, phục vụ sự nghiệp cách mạng......... 21 1.2.2. Sự lãnh đạo của Đảng về tư tưởng, quan điểm, đường lối văn nghệ ... 24 1.2.3. Sự lãnh đạo của Đảng về công tác tổ chức,hội đoàn, xuất bản. .......... 30 CHƢƠNG 2: TÍNH ĐẢNG TRONG LÝ LUẬN VÀ PHÊ BÌNH VĂN HỌC VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1945 - 1975 ........................................................... 35 2.1. Tính Đảng trở thành nguyên tắc chi phối các hoạt đông lý luận và phê bình văn học. .......................................................................................................... 35 2.2. Tính Đảng là linh hồn của phƣơng pháp sáng tác hiện thực xã hội chủ nghĩa. ......................................................................................................................... 39 16
2.3. Yêu cầu tính Đảng trong các cuộc đấu tranh tƣ tƣởng của văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975 ...................................................................... 43 2.3.1. Đấu tranh để “nhận đường” trong văn học ......................................... 44 2.3.2. Đấu tranh chống Nhân văn - Giai phẩm (1955-1958) ......................... 46 2.3.3. Đấu tranh chống ảnh hưởng của chủ nghĩa xét lại hiện đại trên mặt trận văn nghệ ................................................................................................................. 49 2.4. Một số đặc điểm của phê bình văn học 1945-1975 ................................ 51 2.4.1. Lí luận phê bình được coi là một công tác đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng ......................................................................................................................... 51 2.4.2. Xây dựng nền văn học dân tộc, chống lại ảnh hưởng của các trào lưu văn học tiêu cực nước ngoài .................................................................................. 53 2.4.3. Lí luận phê bình là vũ khí bảo vệ đường lối văn nghệ của Đảng ....... .54 2.5. Một số hạn chế của lý luận phê bình văn học cách mạng giai đoạn 1945-1975. ......................................................................................................................... 56 CHƢƠNG 3: QUÁN TRIỆT QUAN NIỆM TÍNH ĐẢNG TỚI THỰC TIỄN SÁNG TÁC TRONG VĂN HỌCCÁCH MẠNG GIAI ĐOẠN 1945 – 1975 ................... 61 3.1. Văn học phục vụ cách mạng, cổ vũ chiến đấu cho lý tƣởng chính trị ............. 62 3.1.1. Hiện thực cách mạng là đối tượng phản ánh của văn học ................... 62 3.1.2. Con người mới xã hội chủ nghĩa là nhân vật trung tâm của tác phẩm văn học. .................................................................................................................. 74 3.2. Khuynh hƣớng sử thi và cảm hứng lãng mạn đã tạo nên giọng điệu và cách diễn đạt đặc biệt trong tác phẩm văn học........................................................ 86 3.2.1. Giọng điệu ngợi ca thi vị hóa hiện thực ............................................... 86 3.2.2.Cách diễn đạt đậm tính chính luận, tính đại chúng ............................... 91 3.3. Một số hạn chế của văn học cách mạng 1945-1975. ............................... 95 KẾT LUẬN ................................................................................................... 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 105 17
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn thạc sĩ này, trước tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS. Nguyễn Bá Thành - người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội những người đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường. Tôi xin chân thành cảm ơn Trường THPT Nguyễn Trãi - Thường Tín, cơ quan đã cử tôi đi học và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành luận văn này. Đồng thời tôi xin bày tỏ gia đình, người thân, bạn bè những người đã ủng hộ, động viên, giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và hoàn thành luận văn Thạc sĩ. Hà Nội, ngày 01 tháng 6 năm 2015 Tác giả luận văn Trần Thị Hà 18