Trách nhiệm bồi thường của nhà nước trong Pháp luật Việt Nam: Phần 2

Chương 2<br /> TRÁCH NHIỆM BỔ I THƯỜNG CỦA NHÀ NƯỚC<br /> TRONG CÁC LĨNH v ự c c ụ TH E<br /> <br /> 191.<br /> <br /> D ẩn n h ậ p . Trưỏc đây có ý kiến cho rằng,<br /> <br /> trong lĩnh vực quản lý hành chính, thi hành án, việc<br /> giải quyết bồi thường có liên quan chặt chẽ đến quyền<br /> khiếu nại, tố cáo của công dân nên có thê đê chung<br /> trong một mục. Tuy nhiên, hai lĩnh vực nêu trên vẫn có<br /> những đặc thù riêng nên có ý kiến đê nghị tách các quy<br /> định vê' trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong<br /> lĩnh vực quản lý hành chính và thi hành án thành hai<br /> mục khác nhau để quy định cụ thể hơn. Cuối cùng, Luật<br /> trách nhiệm bồi thường của N hà nước đã theo hướng<br /> tách hai lĩnh vực này thành các phần khác nhau.<br /> Nhìn một cách tổng thể, việc giải quyết bồi thường<br /> trong hoạt động tố tụng tuy có những điểm tương tự<br /> cơ chê giải quyết bồi thường trong hoạt động quản lý<br /> hành chính, thi hành án, nhưng không phải hoàn<br /> toàn giông nhau. Vì vậy, vẫn phải có thủ tục riéng và<br /> L u ật trách nhiệm bồi thường của N hà nước đã theo<br /> 306<br /> <br /> hướng này với các quy định riêng cho lĩnh vực quản lý<br /> hành chính, tô" tụng và thi hành án.<br /> Trong phần này, chúng ta lần lượt nghiên cứu<br /> những đặc thù của các lĩnh vực trên.<br /> I- TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG CỦA NHÀ NƯỚC<br /> TRONG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH<br /> 192. D ẩn n h ậ p . Quản lý hành chính là một hoạt<br /> động của Nhà nước và trong hoạt động quản lý hành<br /> chính, người thi hành công vụ có thể gây thiệt hại cho<br /> người khác nên vấn đề trách nhiệm bồi thường của Nhà<br /> nước được đặt ra.<br /> Trách nhiệm bồi thường của Nhà nưốc trong hoạt<br /> động quản lý hành chính phải tuân thủ các quy định<br /> chung đã nghiên cứu như điêu kiện làm phát sinh trách<br /> nhiệm bồi thường, xác định thiệt hại, nguyên tắc và cơ<br /> chê cũng như thủ tục bồi thường... Trong phạm vi phần<br /> này, chúng ta chỉ phân tích những điểm chưa được phát<br /> triển trong phần chung.<br /> Cụ thể, chúng ta tập trung vào phân tích “phạm vi<br /> trách nhiệm bồi thường trong hoạt động quản lý hành<br /> chính” và “cơ quan có trách nhiệm bồi thường”.<br /> 1. Phạm vi trá c h nhiệm bồi thường trong hoạt<br /> động quản lý h ành chính<br /> 193. X á c đ ịn h p h ạ m vỉ. Hoạt động quản lý hành<br /> 307<br /> <br /> chính có phạm vi rất rộng và Điểu 13, Luật trách nhiệm<br /> bồi thường của N hà nước có đưa ra một danh sách<br /> những trường hợp làm phát sinh trách nhiệm bồi<br /> thường của Nhà nưốc. v ề danh sách này. xin có mấy<br /> nhận xét ban đầu như sau:<br /> Trước đây, Dự thảo Luật đưa vào danh sách này<br /> việc trưng mua, trưng dụng tài sản, việc trưng dụng<br /> đất. Thực ra các vấn đề này đã có văn bản điêu chỉnh<br /> (trong Luật trưng mua, trưng dụng tài sản và trong<br /> Luật đất đai) và điều quan trọng là vê bản chất không<br /> phải là trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Chính vì<br /> vậy mà những trường hợp này không còn lại trong danh<br /> sách những trường hợp làm phát sinh trách nhiệm bồi<br /> thường của Nhà nước theo Điều 13, Lu ật trách nhiệm<br /> bồi thường của N hà nước.<br /> Dưới đây là danh sách “mỏ” những trường hợp có<br /> thể làm phát sinh trách nhiệm bồi thường của Nhà<br /> nước trong hoạt động quản lý hành chính. Đáy là những<br /> nhóm hành vi có ảnh hưởng lớn đến các quyển cơ bản<br /> như quyền tự do thân thể, quyền tự do kinh doanh,<br /> quyền tự do sở hữu...<br /> a)<br /> Trường hợp được liệt kê trong Lu ật trách nhiệm<br /> bồi thường của N hà nước<br /> 194.<br /> <br /> Xử p h a t vi p h a m h à n h c h ín h . Theo khoản 1<br /> <br /> Điêu 13, L u ật trách nhiệm bồi thường của N ha nước.<br /> “Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành<br /> 308<br /> <br /> vi trái pháp luật của người thi hành công vụ gây ra<br /> trong các trường hợp sau đây: Ban hành quyêt định xử<br /> phạt vi phạm hành chính”1.<br /> Vê việc “Ban hành quyết định xử phạt vi phạm<br /> hành chính”, chúng ta tham khảo các quy định trong<br /> pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính. Trước đây,<br /> khoản 1 và khoản 2 Điều 12, P háp lệnh xử p h ạ t vi<br /> phạm hành chín h quy định “đối vối mỗi vi phạm hành<br /> chính, cá nhân, tổ chức vi phạm phải chịu một trong<br /> các hình thức xử phạt chính sau đây: a) Cảnh cáo; b)<br /> Phạt tiền (khoản 1) và “tuỳ theo tính chất, mức độ vi<br /> phạm, cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính còn có thể<br /> bị áp dụng một hoặc các hình thức xử phạt bổ sung sau<br /> đây: a) Tưốc quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành<br /> nghề; b) Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng<br /> để vi phạm hành chính”. Nội dung các quy định này về<br /> cơ bản được giữ lại trong Lu ật xử lý vi p h ạ m hàn h<br /> chính tại Điêu 21, theo đó “1. Các hình thức xử phạt vi<br /> phạm hành chính bao gồm: a) Cảnh cáo; b) Phạt tiền;<br /> c) Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề<br /> <br /> 1.<br /> <br /> L u ậ t xử lý vi p h ạ m h à n h chín h (có hiệu lực từ ngày 1-7-<br /> <br /> 2013) cũng theo hướng này khi quy định tại khoản 2 Điều 13,<br /> theo đó “người có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính, cơ<br /> quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc xử lý vi phạm<br /> hành chính gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của<br /> pháp luật”.<br /> <br /> 309<br /> <br /> có thòi hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thòi hạn;<br /> d) Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện<br /> được sử dụng để vi phạm hành chính (sau đây gọi<br /> chung là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính);<br /> đ) Trục xuất. 2. Hình thức xử phạt quy định tại điểm a<br /> và điểm b khoản 1 Điểu này chỉ được quy định và áp<br /> dụng là hình thức xử phạt chính. Hình thức xử phạt<br /> quy định tại các điểm c, d và đ khoản 1 Điểu này có<br /> thê được quy định là hình thức xử phạt bô sung hoặc<br /> hình thức xử phạt chính”.<br /> Trong thực tế, đã có trường hợp Cục Hải quan Tây<br /> Ninh ra quyết định tịch thu tang vật là 200 triệu đồng<br /> của bà Thẹn nên bà Thẹn đã khởi kiện vụ án hành<br /> chính đồng thời yêu cầu hoàn trả khoản tiền trên và bồi<br /> thường thiệt hại. Sau khi khẳng định “Quvêt định của<br /> Cục Hải quan tỉnh Tây Ninh là không có căn cứ, chưa<br /> đúng với quy định của pháp luật”, Tòa án đã “chấp<br /> nhận yêu cầu khơi kiện nên cần buộc Cục trường Cục<br /> Hải quan tỉnh Tây Ninh có trách nhiệm hoàn tra ỉại cho<br /> bà Thẹn số tiền 210.000.000 đồng”1. Quyết đinh như<br /> quyết định của Cục Hải quan Tây Ninh nêu trén có thể<br /> được coi là "quyêt định xử phạt vi phạm hành chính”<br /> nên thuộc phạm vi trách nhiệm bồi thường cùa Nhà<br /> nước trong hoạt động quản lý hành chính.<br /> <br /> 1. Bản án sô 01/2009/HC-ST, ngày 14-4-2009 của Toa án<br /> nhân dãn tỉnh Tây Ninh.<br /> 310<br /> <br />