Tìm hiểu truyện "Vợ nhặt" của Kim Lân
I.Tìm hiểu chung về tác phẩm
1.Xuất xứ:
Vợ nhặt là truyện ngắn xuất sắc của Kim Lân, in trong tập Con chó xấu xí(1962)
Tác phẩm có tiền thân là tiểu thuyết Xóm ngụ cư, được Kim Lân viết ngay sau
cách mạng tháng Tám 1945. Truyện được khơi nguồn cảm xúc từ nạn đói khiến
hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra.
2.Tóm tắt:
+ Tràng là một thanh niên nghèo ở xóm ngụ cư với mẹ già,làm nghề kéo xe thuê.
+ Trong nạn đói, một lần kéo thóc lên tỉnh, anh gặp một người con gái ngồi lượm
thóc ở nhà kho. Qua vài câu đưa đẩy, họ quen nhau.Thời gian sau anh gặp lại cô
gái nhưng đói rách tả tơi thảm thương. Tràng đãi cô ta một bữa bốn bát bánh đúc
và chỉ một câu nói đùa của Tràng mà cô sẵn sàng theo anh về làm vợ.
+ Tràng đưa vợ về nhà trong sự ngỡ ngàng của dân xóm ngụ cư, cũng như sự buồn
tủi của bà cụ Tứ, mẹ Tràng. Nhưng khi hiểu ra, thương xót cho hoàn cảnh của
mình, của Tràng và cả người đàn bà ấy, bà đã vui vẻ chấp nhận con dâu mới.
+ Đêm tân hôn của Tràng diễn ra trong không khí tái tê của nạn đói. Hôm sau, căn
nhà thay đổi hẳn dưới bàn tay quét dọn của hai người đàn bà. Riêng Tràng, anh
cảm thấy mình “nên người”, thấy gắn bó và có trách nhiệm hơn với gia đình.
+ Bữa cơm ngày cưới có cả tiếng cười và cũng có cả sự hiện diện của nạn đói qua
niêu cháo lõng bõng và nồi “chè khoán”,miếng cám chát đắng nhưng họ cùng
hướng về cuộc sống đổi mới. Trong óc Tràng hiện lên đám người đói phá kho thóc
và lá cờ đỏ phấp phới.
3. Ý nghĩa nhan đề:
Nhan đề Vợ nhặt thâu tóm giá trị nội dung tư tưởng của tác phẩm. Nhặt- là hành
động đi với những thứ không ra gì, không được coi trọng, giá trị nhỏ bé, thấp kém.
Còn “vợ”- gợi ra sự trân trọng, thiêng liêng trong tình nghĩa của con người, người
vợ gắn liền với tổ ấm, hạnh phúc cả đời người. Dựng vợ gả chồng là công việc lớn
lao của cuộc đời con người. Hai từ Vợ nhặt đi cạnh nhau gợi ra thân phận con
người bị rẻ rúng như cái rơm cái rác, có thể nhặt nhạnh ở bất kì đâu, bất kì lúc nào.
Người nhặt được vợ ở đây là Tràng, người ta thì cưới xin hẳn hoi, còn Tràng lại
nhặt được vợ. Điều đó gợi ra sự khốn cùng của thân phận và hoàn cảnh sống của
con người.
Như vậy, nhan đề Vợ nhặt vừa thể hiện thảm cảnh của người dân trong nạn đói
năm 1945. vừa bộc lộ sự cưu mang, đùm bọc, khát vọng xây tổ ấm, sức mạnh
vươn tới cuộc sống, niềm tin của con người trong cảnh sống khốn cùng.
4. Tình huống đặc sắc của truyện Vợ nhặt:
-Tràng là nhân vật có ngoại hình xấu, còn dở người. Lời ăn tiếng nói của Tràng
cũng cộc cằn, thô kệch như chính ngoại hình của anh ta. Gia cảnh Tràng rất ái ngại.
Nguy cơ ế vợ đã rõ. Đã vậy lại gặp năm đói khủng khiếp, cái chết luôn đeo bám.
Trong lúc không một ai nghĩ đến chuyện vợ con ( kể cả Tràng), thì anh ta lại đột
nhiên có vợ. Trong hoàn cảnh đó, Tràng “nhặt được vợ” là nhặt thêm một miệng
ăn, là nhặt thêm tai học cho mình, đẩy mình gần hơn với cái chết. Vì vậy, việc
Tràng có vợ là một tình huống éo le, là một nghịch cảnh vui buồn lẫn lộn, cười ra
nước mắt.
- Dân xóm ngụ cư ngạc nhiên cùng bàn tán, phán đoán rồi cùng nghĩ “ biết có nuôi
nỏi nhau sống qua được cái thì này không”, cùng nín lặng.
- Bà cụ tứ, mẹ Tràng lại càng ngạc nhiên hơn. Bà lão chẳng hiểu gì, rồi cúi đầu nín
lặng với nỗi lo rất chung mà mà cũng rất riêng “ Biết chúng nó có nuôi nổi nhau
sống qua được cơn đói khát này không”.
- Bản thân Tràng cũng bất ngờ với chính hạnh phúc của mình. Nhìn thị ngồi ngay
giữa nhà đến bây giờ hắn vẫn còn ngờ ngợ. Thậm chí sáng hôm sau, Tràng vẫn
chưa hết bàng hoàng.
=> Tình huống truyện mà Kim Lân xây dựng vừa bất ngờ lại vừa hợp lí.
5.Giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và giá trị nghệ thuật.
Giá trị hiện thực:
- Tố cáo tội ác thực dân, phát xít qua bức tranh xám xịt về thảm cảnh chết đói.
- Cái đói đã bóp méo cả nhân cách con người.
- Giá trị con người bị phủ nhận khi chỉ vì cùng đường đói khát mà phải trở nên trơ
trẽn, liều lĩnh, bất chấp cả e thẹn.
Giá trị nhân đạo:
- Đề cao tình người, lòng nhân ái, cưu mang đùm bọc nhau, khát vọng hướng tới