Tư tưởng Hồ Chí Minh - Nghiên cứu thường thức: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách "Thường thức về tư tưởng Hồ Chí Minh" với kết cấu gồm 2 phần, nội dung cuốn sách giúp bạn đọc hiểu rõ về khái niệm, đặc điểm, bản chất tư tưởng Hồ Chí Minh và một số nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung phần 1 cuốn sách tại đây!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tư tưởng Hồ Chí Minh - Nghiên cứu thường thức: Phần 1

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN Số 6/86 Duy Tân, Cầu Giấy, Hà Nội, ĐT: 080 49221, Fax: 080 49222, Email: suthat@nxbctqg.vn Website: www.nxbctqg.org.vn, Sách điện tử: www.stbook.vn, www.thuviencoso.vn SÁCH XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TÌM ĐỌC SÁCH CỦA NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT THƯỜNG THỨC VỀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Tủ sách THƯỜNG THỨC VỀ THƯỜNG THỨC CHÍNH TRỊ * Thường thức về triết học Mác - Lênin * Thường thức về kinh tế chính trị Mác - Lênin Tư tưởng Hồ Chí Minh * Thường thức về chủ nghĩa xã hội khoa học * Thường thức về tư tưởng Hồ Chí Minh * Thường thức về lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam * Thường thức về xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam * Thường thức về hệ thống chính trị Việt Nam * Thường thức về nhà nước và pháp luật * Thường thức về văn hóa * Thường thức về dân tộc, tôn giáo NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT SÁCH KHÔNG BÁN
THƯỜNG THỨC VỀ HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH Tư tưởng Hồ Chí Minh THƯỜNG THỨC VỀ Tư tưởng Hồ Chí Minh NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT
HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN Chủ tịch Hội đồng Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương TRẦN THANH LÂM Phó Chủ tịch Hội đồng Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật PHẠM MINH TUẤN Thành viên NGUYỄN HO I ANH PHẠM THỊ THINH NGUYỄN ĐỨC T I TỐNG VĂN THANH 2
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH THƯỜNG THỨC VỀ Tư tưởng Hồ Chí Minh NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT
BAN CHỈ ĐẠO BIÊN SOẠN BỘ SÁCH LÝ LUẬN PHỔ THÔNG TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN RỘNG RÃI CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH, ĐƯỜNG LỐI ĐỔI MỚI ĐẤT NƯỚC TRƯỞNG BAN GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương CÁC THÀNH VIÊN PGS.TS. Nguyễn Duy Bắc Phó Trưởng ban PGS.TS. Lê Văn Lợi Thành viên PGS.TS. Dương Trung Ý Thành viên GS.TS. Trần Văn Phòng Thành viên PGS.TS. Trần Minh Trưởng Thành viên BIÊN SOẠN PGS.TS. Trần Minh Trưởng (Chủ biên) PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Dung TS. Lê Thị Hiền TS. Lê Thị Hằng TS. Lê Thị Thu Hồng TS. Trần Thị Huyền PGS.TS. Lý Việt Quang TS. Đinh Ngọc Quý TS. Đinh Quang Thành PGS.TS. Đỗ Xuân Tuất TS. Nguyễn Thị Lương Uyên 4
LỜI GIỚI THIỆU Đ ại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII (6/1991) khẳng định “Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”. Từ đó đến nay, Đảng luôn luôn nhấn mạnh “Đảng và nhân dân ta quyết tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định “kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”. Cùng với khẳng định vai trò, giá trị to lớn của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là học thuyết cách mạng và khoa học, là vũ khí tinh thần của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và cả dân tộc, Đảng ta thường xuyên quan tâm, coi trọng tuyên truyền, giáo dục, phổ biến chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nghị quyết số 37-NQ/TW ngày 09/10/2014 của Bộ Chính trị về “Công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030” đã xác định 5
một trong những hướng nghiên cứu chủ yếu là “Tiếp tục khẳng định và cụ thể hóa những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các giá trị bền vững phù hợp với thực tiễn Việt Nam; chỉ rõ vấn đề cần bổ sung, phát triển. Tiếp tục nghiên cứu có hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh, làm rõ sự bổ sung, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin của Hồ Chí Minh”. Thực hiện Nghị quyết của Đảng, trong thời gian qua công tác lý luận đã đạt được những kết quả quan trọng. Tư duy lý luận tiếp tục có bước phát triển. Công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, tuyên truyền, phổ biến chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước được đổi mới cả về nội dung và hình thức, đã góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đổi mới đất nước. Bên cạnh những kết quả đạt được, việc giáo dục, tuyên truyền, phổ biến chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vẫn còn những hạn chế, bất cập nhất định. Nội dung, phương pháp tuyên truyền còn đơn giản; tài liệu tuyên truyền chưa đa dạng; thiếu những bộ tài liệu mang tính cẩm nang, thường thức chính trị, ngắn gọn, súc tích, dễ đọc, dễ hiểu, dễ nhớ, phù hợp với trình độ và đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, học tập của cán bộ, đảng viên và các 6
tầng lớp nhân dân. Hiệu quả tuyên truyền, phổ biến chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh chưa cao. Một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân nhận thức chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh chưa thật sâu sắc, toàn diện, hệ thống. Chính vì vậy, Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức, nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Quán triệt và thực hiện các nghị quyết của Đảng, với vai trò là trung tâm quốc gia về đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý trung, cao cấp của hệ thống chính trị, trung tâm quốc gia nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, từ năm 2020, dưới sự chỉ đạo của GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, nhóm tác giả, các nhà khoa học ở các viện chuyên ngành thuộc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã biên soạn bộ sách lý luận phổ thông về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối đổi mới đất nước. Bộ sách gồm nhiều quyển, tập trung nghiên cứu 10 nhóm vấn đề: 1. Thường thức về triết học Mác - Lênin. 2. Thường thức về kinh tế chính trị Mác - Lênin. 3. Thường thức về chủ nghĩa xã hội khoa học. 7
4. Thường thức về tư tưởng Hồ Chí Minh. 5. Thường thức về lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. 6. Thường thức về xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam. 7. Thường thức về hệ thống chính trị Việt Nam. 8. Thường thức về nhà nước và pháp luật. 9. Thường thức về văn hóa. 10. Thường thức về dân tộc, tôn giáo. Bộ sách được biên soạn công phu, khoa học, nội dung súc tích, bảo đảm tính cơ bản, hệ thống, cập nhật về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối đổi mới đất nước nhằm đáp ứng yêu cầu công tác giáo dục, tuyên truyền, phổ biến lý luận rộng rãi cho cán bộ, đảng viên và nhân dân trong bối cảnh mới. Mặc dù đã rất cố gắng trong công tác biên soạn, biên tập, nhưng đây là những cuốn sách thường thức, phổ thông đòi hỏi phải có cách thức tiếp cận và thể hiện phù hợp, nên chắc chắn khó tránh khỏi hạn chế, thiếu sót. Ban Biên soạn và Nhà xuất bản mong nhận được ý kiến đóng góp của bạn đọc để bộ sách được hoàn thiện hơn về nội dung trong những lần xuất bản sau. Xin trân trọng giới thiệu bộ sách quý với bạn đọc. Tháng 9 năm 2022 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT 8
LỜI NÓI ĐẦU C hủ tịch Hồ Chí Minh được tôn vinh là Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt xuất của Việt Nam. Tư tưởng, đạo đức và phong cách của Người mãi mãi là tấm gương sáng cho các thế hệ người Việt Nam học tập, noi theo. Sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nhận định: “Thế giới đã và sẽ còn đổi thay, nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn sống mãi trong kho tàng văn hóa nhân loại”. Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành từ sự kế thừa và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin; những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam và các giá trị tinh hoa của văn hóa thế giới. Quá trình hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh gắn liền với tiến trình phát triển của cách mạng Việt Nam. Đảng ta khẳng định: “Cuộc đời của Hồ Chủ tịch trong như ánh sáng. Đó là tấm gương tuyệt vời về chí khí cách mạng kiên cường, tinh thần độc lập tự chủ, lòng nhân đạo và yêu mến nhân dân thắm thiết, đạo đức chí công vô tư, tác phong khiêm tốn, giản dị. Tư tưởng và đạo đức của Người mãi mãi soi sáng và nâng cao tâm hồn chúng ta”. 9
Trong tình hình hiện nay, công cuộc đổi mới và phát triển đất nước đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng. Đặc biệt, trong cuộc đấu tranh chống các quan điểm sai trái, xuyên tạc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh của các thế lực thù địch, cần phải nghiên cứu, tuyên truyền, phổ biến một cách rộng rãi đến các tầng lớp nhân dân về ý nghĩa to lớn và giá trị bền vững của tư tưởng Hồ Chí Minh. Với mục đích đó, Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng thuộc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức biên soạn cuốn sách Thường thức về tư tưởng Hồ Chí Minh. Các tác giả mong muốn sẽ góp phần làm sáng rõ hơn bản chất khoa học, cách mạng, tính độc lập, tự chủ, sáng tạo và một số nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh đến đông đảo bạn đọc trong nước và quốc tế. Do khả năng, trình độ của các tác giả còn hạn chế, chắc chắn cuốn sách sẽ không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót, chúng tôi rất mong nhận được sự chia sẻ và góp ý của quý độc giả. TẬP THỂ TÁC GIẢ 10
Phần I KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, BẢN CHẤT TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 1. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã xác định: “Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại; là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta giành thắng lợi”1. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh mà Đảng đưa ra đã làm rõ những vấn đề cơ bản sau đây: ___________ 1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.88. 11
Một là về nội dung: Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam. Đó là tư tưởng về cách mạng giải phóng dân tộc; về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về vị trí, vai trò và sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn kết toàn dân tộc; về Nhà nước của dân, do dân, vì dân; về xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về phát triển kinh tế - văn hóa, không ngừng nâng cao đời sống vật chất - tinh thần của nhân dân; về đạo đức cách mạng; về chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau; về xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ thật trung thành của nhân dân... Hai là về cơ sở hình thành: Tư tưởng Hồ Chí Minh là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta; kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại. Ba là về ý nghĩa và giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh: Là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta; mãi mãi soi đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta giành thắng lợi. 12
2. Cơ sở - nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh Về cơ sở và nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng nêu rõ có 3 thành tố cơ bản: Một là, các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Hai là, tinh hoa văn hóa nhân loại. Ba là, chủ nghĩa Mác - Lênin. a) Các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Là nguồn gốc quan trọng hình thành nên tư tưởng Hồ Chí Minh. Điếu văn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã khẳng định: “Dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta đã sinh ra HỒ CHỦ TỊCH, người anh hùng dân tộc vĩ đại, và chính Người đã làm rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân ta và non sông đất nước ta”1. Truyền thống văn hóa Việt Nam được hình thành từ hàng ngàn năm lịch sử, được hun đúc, kết tinh cùng quá trình dựng nước và giữ nước của ông cha ta đã nuôi dưỡng và góp phần hình thành nên tư tưởng Hồ Chí Minh. Cũng như mỗi con người Việt Nam, văn hóa dân tộc đã thấm sâu vào tâm tư, tình cảm, nếp nghĩ, cách nhìn của Hồ Chí Minh, văn hóa truyền thống của dân tộc đã nuôi dưỡng, bồi đắp cho mỗi người con của đất mẹ vốn ___________ 1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t.15, tr.627. 13
tri thức để vươn lên tầm cao trí tuệ. Chủ tịch Hồ Chí Minh là ví dụ điển hình của một con người vươn lên từ tri thức văn hóa dân tộc. Từ hành trang là tri thức văn hóa dân tộc, trở thành động lực thôi thúc Người ra đi tìm đường cứu nước, một nhân tố quan trọng hình thành nên tư tưởng của Người. Những giá trị tốt đẹp của văn hóa dân tộc ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong các giá trị văn hóa truyền thống, chủ nghĩa yêu nước, ý chí bất khuất, tự lực, tự cường là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, gắn liền với quá trình dựng nước và giữ nước, được hun đúc qua hàng ngàn năm lịch sử của dân tộc Việt Nam, được Hồ Chí Minh tiếp thu, phát triển, là động lực giúp Người vượt qua mọi khó khăn, gian khổ trên hành trình tìm đường cứu nước. Yêu nước là tình yêu quê hương, xứ sở, xóm làng; yêu nhân dân; yêu độc lập, tự do. Yêu nước đã trở thành ý chí bất khuất, tự lực, tự cường, tạo nên bản lĩnh của dân tộc Việt Nam. Yêu nước là giá trị tinh thần cao nhất của dân tộc Việt Nam, là bệ đỡ của quá trình hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Tinh thần đoàn kết và lòng nhân ái, yêu thương con người, Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành 14
một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”1; Trên tinh thần đó, Hồ Chí Minh đúc kết: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết,/Thành công, thành công, đại thành công”2. Đức tính cần cù, dũng cảm, thông minh, sáng tạo trong lao động sản xuất, chiến đấu để sinh tồn và phát triển; nhờ có đức tính đó mà dân tộc ta đã vượt qua muôn trùng khó khăn nghiệt ngã của thiên nhiên và ngoại xâm hung bạo. Các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc là cội nguồn, là điểm xuất phát, là động lực thúc đẩy người thanh niên Nguyễn Ái Quốc ra đi tìm đường cứu nước, như Người đã nói: “Lúc đầu, chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba”3. b) Tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại Với hành trang là các giá trị văn hóa tốt đẹp của truyền thống dân tộc, trên đường tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã học hỏi, nghiên cứu, chắt lọc tinh hoa văn hóa nhân loại (văn hóa phương Đông và văn hóa phương Tây), phát triển một cách hài hòa, nhuần nhị, bổ sung cho tri thức của mình và văn hóa dân tộc, đồng thời nâng tầm các giá trị văn ___________ 1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.38. 2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.13, tr.119. 3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.12, tr.563. 15
hóa nhân loại lên một tầm cao giá trị mới, phù hợp với sự phát triển tiến bộ của thời đại. Những giá trị tinh hoa của văn hóa phương Đông được Hồ Chí Minh tiếp thu để hình thành nên tư tưởng của Người đó là: tư tưởng “từ bi, hỷ xả, cứu khổ, cứu nạn”, yêu thương con người; đề cao lao động, chống lười biếng... của “văn hóa Phật giáo”; tư tưởng “đại đồng, hòa mục” mong muốn xây dựng một “thế giới đại đồng”, “tứ hải giai huynh đệ”; thể hiện khát vọng được sống trong một thế giới hòa bình, không có chiến tranh, các dân tộc quan hệ với nhau hữu nghị, yêu thương nhau như anh em một nhà của Nho giáo. Tư tưởng Nho giáo còn ảnh hưởng đến sự hình thành các chuẩn mực đạo đức: trung, hiếu, nhân, nghĩa, lễ, trí, tín... trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Cùng với sự ảnh hưởng của các giá trị văn hóa phương Đông truyền thống, Hồ Chí Minh còn chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn: “dân tộc độc lập, dân sinh hạnh phúc, dân quyền tự do”. Ảnh hưởng của tinh hoa văn hóa phương Tây: Trên hành trình tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã có 30 năm sống, lao động, học tập và hoạt động ở nước ngoài (chủ yếu là ở châu Âu). Người đã sống trong môi trường văn hóa phương Tây, tìm hiểu các trào lưu tư tưởng dân chủ (thế kỷ XVIII) qua 16
các tác phẩm của các nhà khai sáng1, đồng thời trực tiếp quan sát sự thực thi các giá trị văn hóa, nhất là về quyền con người của các thể chế nhà nước ở phương Tây. Qua đó, Người nhận thức được các giá trị cao đẹp của tư tưởng “tự do, bình đẳng, bác ái” trong Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp; các giá trị mang tính nhân loại trong Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ. Từ đó, Hồ Chí Minh tiếp thu, kế thừa có phê phán, có chọn lọc các giá trị văn hóa tiến bộ, để mở rộng, nâng cao và làm giàu văn hóa dân tộc. c) Tiếp thu lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin Trong 3 nguồn gốc cấu thành tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Mác - Lênin có ảnh hưởng vô cùng quan trọng, có tính quyết định đến sự hình thành tư duy nhận thức về thế giới quan và phương pháp luận của Người. Chủ nghĩa Mác - Lênin trang bị cho Hồ Chí Minh thế giới quan mácxít và phương pháp luận biện chứng duy vật lịch sử. Trên cơ sở thế giới quan, phương pháp luận khoa học tiên tiến, Hồ Chí Minh đã phát triển, bổ sung một cách sáng tạo các quan điểm, lý luận cách mạng, vận dụng vào điều kiện của Việt Nam một cách linh hoạt, phù hợp, đưa cách mạng Việt Nam đến thắng lợi. Người nói: “Bây giờ học thuyết nhiều, ___________ 1. Các nhà triết học thế kỷ khai sáng như Vônte, J.J. Rútxô, Môngtétxkiơ... 17
chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin”1. Với việc tiếp nhận lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh từ một người yêu nước, trở thành người cộng sản. Chủ nghĩa Mác - Lênin chính là cơ sở quan trọng, có vai trò quyết định trong việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Có thể nói, bằng thiên tài trí tuệ, Hồ Chí Minh đã thâu lượm, chắt lọc, bổ sung phát triển các giá trị văn hóa dân tộc và nhân loại, để tạo nên giá trị vĩnh hằng, mà không lệ thuộc bởi sự khác nhau về thời đại và ý thức hệ. Người nói: “Học thuyết Khổng Tử có ưu điểm là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân. Tôn giáo Giêsu có ưu điểm là lòng nhân ái cao cả. Chủ nghĩa Mác có ưu điểm là phương pháp làm việc biện chứng. Chủ nghĩa Tôn Dật Tiên có ưu điểm là chính sách của nó phù hợp với điều kiện nước ta. Khổng Tử, Giêsu, Mác, Tôn Dật Tiên chẳng phải đã có những điểm chung đó sao? Họ đều muốn mưu hạnh phúc cho loài người, mưu phúc lợi cho xã hội. Nếu hôm nay, họ còn sống trên đời này, nếu họ họp lại một chỗ, tôi tin rằng họ nhất định chung sống với nhau rất hoàn mỹ như những người bạn thân thiết. Tôi cố gắng làm người học trò nhỏ của các vị ấy”2. ___________ 1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.2, tr.289. 2. Dẫn theo Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997, tr.43. 18