BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
PHẠM VIỆT QUỲNH
VËN DôNG TIÕP CËN D¹Y HäC PH¢N HãA §Ó
Tæ CHøC D¹Y HäC HäC PHÇN “SINH LÝ TRÎ LøA TUæI
TIÓU HäC” CHO SINH VI£N CAO §¼NG S¦ PH¹M
Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học Sinh học
Mã số: 9140111
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2019
LUẬN ÁN ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Văn Hiền
2. PGS.TS. Trịnh Nguyên Giao
Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Phúc Chỉnh
Đại học sư phạm – ĐH Thái Nguyên
Phản biện 2: PGS.TS. Mai Văn Hưng
Đại Học Giáo dục – Đại học QGHN
Phản biện 3: TS. Hoàng Hữu Niềm
Sở Giáo dục & Đào tạo Hà Nội
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng cấp trường họp tại
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
vào hồi … giờ, ngày … tháng … năm 2019
Có thể tìm đọc luận án tại:
- Thư viện Quốc gia;
- Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
1
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo và đổi mới phương pháp
dạy học ở các trường cao đẳng sư phạm.
1.2. Xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lí của sinh viên CĐSP.
Thực tế cho thấy, ngay trong một khóa học, SV ngoài nhng đặc điểm chung về
tâm sinh lí lứa tuổi còn có nhng đặc điểm khác nhau về hứng thú, kiểu trí tuệ, trình
độ nhận thức, năng lực và phong cách học tập....
1.3. Xuất phát từ vai trò của dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa trong đào
tạo SV CĐSP.
DHPH sẽ đáp ứng được nhu cầu, phong cách học tập, năng lực của người học.
Và góp phần phát huy hết năng lực của người học, tạo điều kiện thuận lợi để người
học có thể khắc phục được nhng trở ngại, tạo cơ hội cho mỗi người tiếp tục được
học tập và phát triển không ngừng.
Để góp phần giải quyết vấn đề này, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: Vận dụng
tiếp cận dạy học phân hóa để tổ chức dạy học học phần “Sinh lí trẻ lứa tuổi Tiểu
học” cho sinh viên cao đẳng sư phạm.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu quy trình tổ chức dạy học phân hóa dựa trên phong cách học tập,
kiểu trí tuệ, trình độ nhận thức của SV CĐSP để người học chủ động học học phần
Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học nhằm nâng cao chất lượng lĩnh hội kiến thức bộ môn đồng
thời góp phần hình thành nhận thức về DHPH cho SV.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Quy trình tổ chức dạy học phân hóa dựa trên phong cách học tập, kiểu trí tuệ,
trình độ nhận thức của SV CĐSP.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học cho SV CĐSP.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu tổ chức cho SV chủ động học học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học theo tiếp
cận dạy học phân hóa thì có thể nâng cao chất lượng lĩnh hội kiến thức bộ môn, đồng
thời góp phần hình thành nhận thức về dạy học phân hóa cho sinh viên cao đẳng sư
phạm tiểu học.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về DHPH trên thế giới và ở Việt Nam. Hệ
thống hóa cơ sở lí luận về DHPH làm cơ sở lí luận để triển khai nghiên cứu.
5.2. Khảo sát, điều tra thực trạng dạy học phân hóa học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi
tiểu học cho SV CĐSP làm cơ sở thực tiễn để đề xuất các biện pháp, kĩ thuật tổ chức
DHPH.
5.3. Nghiên cứu đề xuất nguyên tắc, quy trình tổ chức DHPH cho SV CĐSP
trong dạy học học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi Tiểu học.
2
5.4 Xác định cấu trúc, tiêu chí đánh giá năng lực DHPH. Từ đó xây dựng tiêu
chí và bộ công cụ để đánh giá nhận thức về DHPH của SV CĐSP Tiểu học
5.5. Thực nghiệm sư phạm để kiểm định tính khả thi của quy trình tổ chức
DHPH đã được đề xuất. Từ đó khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết đề tài đã nêu.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu việc vận dụng tiếp cận dạy học phân hóa để tổ chức
dạy học học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học dựa trên phong cách học tập, trình độ,
kiểu trí tuệ của sinh viên hệ cao đẳng sư phạm tiểu học.
7. Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp được sử dụng: Phương pháp nghiên cứu lí thuyết; Phương
pháp điều tra; Phương pháp chuyên gia; Phương pháp thực nghiệm sư phạm; Xử lí số
liệu bằng thống kê toán học.
8. Đóng góp mới của luận án
8.1. Xác định và hệ thống hóa được cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về DHPH
cho sinh viên cao đẳng sư phạm trong dạy học học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học.
8.2. Đề xuất được nguyên tắc, quy trình để tổ chức cho sinh viên chủ động tham
gia học tập phân hóa học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học.
8.3. Thiết kế được các hoạt động học tập phù hợp với các đặc điểm về phong
cách học tập, kiểu trí tuệ, trình độ nhận thức của sinh viên trong dạy học học phần
Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học.
8.4. Xác định được cấu trúc, tiêu chí đánh giá năng lực dạy DHPH làm căn cứ
để xây dựng nên tiêu chí và bộ công cụ đánh giá nhận thức về DHPH của sinh viên.
8.5. Đề xuất được quy trình tổ chức dạy học phân hóa sử dụng dạy học theo
trạm, dạy học theo hợp đồng và kĩ thuật mảnh ghép trên cơ sở phân hóa người học
theo phong cách học tập, theo trình độ nhận thức và theo kiểu trí tuệ.
9. Bố cục của luận án
Ngoài phần “Mở đầu” và “Kết luận và đề nghị”, “Tài liệu tham khảo”, “ Phụ
lục”, nội dung chính của luận án gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn liên quan đến đề tài
Chương 2: Tổ chức DHPH học phần Sinh lí trẻ lứa tuổi tiểu học cho sinh viên
cao đẳng sư phạm.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
PHẦN 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Chương 1. CỞ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. Xu hướng nghiên cứu, vận dụng DHPH trên thế giới và ở Việt Nam
1.1.1. Trên thế giới
Các nhà giáo dục học đều cho rằng, cơ sở khoa học của DHPH xuất phát từ các
lí thuyết nền tảng như: 1) Lí thuyết vùng phát triển gần của L.S. Vygotsky; 2) Thuyết
đa trí tuệ của Gardner (1993); 3) Lí thuyết học tập trải nghiệm của David Kold (1984)
với mô hình về phong cách học tập (PCHT). Xu hướng nghiên cứu và ứng dụng
DHPH trên thế giới hướng vào phát triển tiềm năng trí tuệ, phong cách học cá nhân
3
trong lớp, cụ thể là phân hóa trong quá trình dạy học từng bài, từng chương của từng
môn học là dạy học tự chọn.
1.1.2. Ở Việt Nam
Tư tưởng về DHPH được thể hiện từ rất sớm trong các nguyên tắc giáo dục và
nguyên tắc dạy học được nhiều nhà giáo dục Việt Nam đưa ra như: Đặng Vũ Hoạt
(1987, 2015), Thái Duy Tuyên (1993, 2012), Nguyễn Bá Kim (2006)…Theo các tác
giả Tôn Thân (2005); Trần Ngọc Lan - Nguyễn Thùy Vân (2009), DHPH được tiến
hành ở 2 mức độ: 1) Phân hóa ở cấp độ vĩ mô và 2) Phân hóa ở cấp độ vi mô. Ở Việt
Nam, các nghiên cứu tập trung chủ yếu DHPH theo trình độ nhận thức của người học,
bước đầu quan tâm tới PCHT, kiểu trí tuệ… và các nghiên cứu tập trung nhiều trên
đối tượng HS phổ thông và ít chú ý trên đối tượng SV. Trong đề tài này, chúng tôi
tập trung nghiên cứu và vận dụng quan điểm phân hóa vi mô trong dạy học học phần
Sinh lý trẻ lứa tuổi tiểu học.
1.2. Dạy học phân hóa
1.2.1. Khái niệm DHPH
DHPH là một chin lưc dạy học mà ở đó ngưi học đưc ch động, t giác,
t do khám phá kin thức, la chọn các HĐHT ph hp vi mình trong bối cảnh nội
dung học tập mi và trên cơ sở ngưi dạy đã thit k các HĐHT ph hp, da trên s
đa dạng ca ngưi học về năng lc, phong cách học tập, kiểu trí tuệ, trình độ nhận
thức, sở thích,....và các điều kiện học tập khác.
1.2.2. Đặc điểm của DHPH
+ Tích cực hóa hoạt động của người học là chìa khóa của DHPH.
+ DHPH hướng đến người học là chủ thể của hoạt động, được tạo điều kiện để
chủ động khám phá, trải nghiệm, tìm kiếm tri thức.
+ Người dạy phải cân bằng sự đa dạng của người học và hoạt động học tập. Do
đó, người dạy phải hiểu nhu cầu, năng lực, phong cách học tập...của người học để
thiết kế các HĐHT đủ đa dạng, phù hợp với đối tượng người học của mình.
+ Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn các HĐHT của người học như
điều kiện cơ sở vật chất, người dạy và người học, hoạt động đánh giá.
+ Dù người học được lựa chọn các HĐHT tức là đường đi đến tri thức khác
nhau nhưng tất cả mọi người học đều phải đi đến đích hay đạt được mục tiêu của bài
học.
1.2.3. Vai trò của DHPH trong dạy học cho SV CĐSP tiểu học
Vận dụng quan điểm DHPH trong dạy học SV CĐSP thông qua học phần “Sinh
lí trẻ lứa tuổi tiểu học” không chỉ nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn góp
phần hình thành NLDHPH cho SV.
1.2.4. Phân loại dạy học phân hóa vi mô
1.2.4.1. Phân loại DHPH vi mô theo các yu tố ca quá trình dạy học
Theo Tomlinson DHPH được tiến hành dựa trên 3 yếu tố: phân hóa về nội dung,
phân hóa về quá trình và phân hóa về sản phẩm học tập. Theo Đỗ Hương Trà có thể
tiến hành DHPH dựa trên 3 yếu tố: phân hóa mục tiêu, phân hóa nội dung và phân
hóa giải pháp.