Vẻ đẹp nhân cách nhà Nho chân chính trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát và Bài ca ngất ngưỡng

VĂN MẪU LỚP 11<br /> VẺ ĐẸP NHÂN CÁCH NHÀ NHO CHÂN CHÍNH QUA BÀI CA<br /> NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT (CAO BÁ QUÁT) VÀ BÀI CA NGẤT NGƯỠNG<br /> (NGUYỄN CÔNG TRỨ)<br /> BÀI MẪU SỐ 1:<br /> Phải nói rằng có những nhà thơ, nhà văn mà bóng dáng của họ giờ chỉ là niềm<br /> hoài cổ, dĩ vãng xa xưa. Nhưng ngược dòng thời gian, vẻ đẹp tâm hồn của những con<br /> người ấy vẫn mãi toả sáng, vĩnh hằng. Chúng ta càng thấm thía hơn điều đó khi đến<br /> với”bài ca ngắn đi trên bãi cát” của Cao Bá Quát và “bài ca ngất ngưỡng” cuă Nguyễn<br /> Công Trứ- hai tác phẩm thấm đẫm vẻ đẹp nhân cách của nhà nho chân chính.<br /> Trước hết, vẻ đẹp nhân cách nhà nho chân chính qua hai tác phẩm đều là sự thể<br /> hiện quan điểm của mình về con đường danh lợi. Tuy nhiên mỗi người lại có một cách<br /> bộc lộ khác nhau về ước mơ thời đại ấy. Cao Bá quát chán ghét thốt lên rằng:<br /> “Bãi cát dài bãi cát dài ơi<br /> Đi một bước như lùi một bước<br /> Mặt trời đã lặn chưa dừng được<br /> Lữ khấch trên đường nước mắt rơi”<br /> Phẳi chăng do quá lận đạn với dường danh lợi nên ông đã không mấy khất khao<br /> khi nhắc đến nó? Với ông dường như sự nghiệp đậu đạt làm quan là quá gập ghềnh, trắc<br /> trở. Nói diều ấy không có nghĩa Cao Bá Quát không có tài mà ngược lại, ông là một<br /> người có học vấn uyên thâm. Nguyên ngân chủ yếu làm mất đi một nhân tài đất nước như<br /> ông cũng là vì sự suy thoái cử xã hội, sự khủng hoảng của thời đại. Với cách sử dụng<br /> hình tượng bãi cát đầy tính gợi hình, và hình ảnh người đi trên bãi cát vô cùng tinh tế,<br /> Cao Bá Quát đã miêu tả rất thành công sự mệt nhọc, vất vả của người đi trên con dường<br /> danh lợi. Con dường ấy dài lắm, khó đi lắm đến nỗi giọt nước mắt của những người trí<br /> thức phải tuôn rơi. Giọt nước mắt đó là tiếng khóc cho sự vất vả, mệt mỏi, giọt nước mắt<br /> khóc thương cho biết bao năm đèn sách không là gì cả mà hơn nữa, đó là tiếng khóc của<br /> thời đại, tiếng lòng bi thương cho một xã hội suy đồi. Còn đến với Nguyễn Công Trứ, ta<br /> lại cảm nhận một suy nghĩ khác:<br /> “Vũ trụ nội mạc phi phận sự<br /> Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng”<br /> May mắn hưon Cao Bá Quat, Nguyễn Công Trứ rất thành công trong sự nghiệp<br /> của mình, nhưng không vì thế mà ông đề cao con đường làm quan. Dường như có một sự<br /> <br /> tương đồng nho nhỏ trong suy nghĩ của hai nhà nho lớn khi Nguyễn Công Trứ cũng camt<br /> thấy bị gò bó, ép buộc chốn quan trường. Điều ấy được thể hiện sâu sắc qua từ “vào<br /> lồng”. Có lẽ rằng sống trong thời đại đó thì cái đíh phấn đấu cuối cùng của nhà nho là<br /> một chức quan. Với họ, học là để thi cử, dèn sách là để được vinh danh. Nhưng chúng ta<br /> không nên quá phê phán lối suy nghĩ ấy bởi đó là mục đích sống của cả một thế hệ. Nếu<br /> nhue không đi theo con đường ấy, họ sẽ chẳng có một lối rẽ nào khác cả.<br /> Không dừng lại ở đó, cả Cao Bá Quát và Nguyễn Công Trứ đều để lại một dáu ấn<br /> riêng qua Tác phẩm của mình để khẳng định phong cách . Với Cao Bá Quát, phong cách<br /> nhà nho chân chính thật sự toả sáng kho ông có quan niệm sống vô cùng tiến bộ.<br /> Con đường danh lợi gập ghềnh đến thế thì bạn hãy tự thoát ra. Một bước đi để<br /> đường đời thay đổi, để không còn phải vất vả bon chen, hướng tới một tương lai tốt đẹp<br /> hơn. Đâu phải chỉ có làm quan mới là con đường duy nhất đi tới thành công, hãy chọn<br /> cho mình một lối rẽ riêng, không xô bồ, chen lấn.Đừng để vòng xoáy danh lợi nhấn chìm<br /> những con người tài giỏi vào hố sâu, dũng cảm bước ra khỏi vòng xoáy ấy mới là quyết<br /> định sáng suốt nhất. Cao Bá Quát đã có một quan niệm rất đúng đắn, vượt qua thời đại để<br /> hướng con người tới một cuộc sống hạnh phúc hơn. Đó cũng là bước đi đầu tiên để làm<br /> thay đổi xã hội, thoát khỏi sự lũng đoàn, suy đồi. Từ đó, Cao Bá Quát đã trở thành một<br /> biểu tượng của nhà nho chân chính, rất khác biệt so với các thế hệ trước. Cũng là một nhà<br /> nho chan chính, vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Công Trứ thể hiện qua phong cách, bản<br /> lĩnh cá nhân của mình.<br /> … “Đô môn giải tổ chi niên<br /> Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng<br /> Kìa núi nọ phau phau mây trắng<br /> Tay kiếm cung mà nen dạng tằ bi<br /> Gót tiên đủng đỉnh một đôi gì<br /> Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.”<br /> Nguyễn Công Trứ đã thể hiện mình vô cùng “ngất ngưởng”. Ông luôn làm những<br /> điều khác thường, không giống người trong khi mình là một vị quan trên muôn dân.<br /> Không những thế, ông còn khoe khoang tự đại về thành tích, công lao của mình, rồi coi<br /> mình cao hơn người khác. Hơn thế nữa, Nguyễn công Trứ còn có một cuộc sống vô cùng<br /> tự do,phóng khoáng. Vượt lên cả những lời đồn thổi tầm thường, ông sống mà không để<br /> ý đến xung quanh. Một cuộc sông đúng với choính mìn, sống thật với bản thân. Nhưng<br /> ông mãi sống trong lòng nhân dân với một hình ảnh vô cùng tốt đẹp, rất đáng kham phục.<br /> Cũng bởi vì ông đã công hién rất nhiều cho công cuộc xây dựng đất nước, có những<br /> tháng ngày sống hết mình vì nhân dân. Cành đáng trân trọng hơn nữa đó là ông đã dám<br /> thể hiện cái “tôi” cá mhân của mình. Một cái tôi bản ngã – vượt lên thời đại. Một nhà nho<br /> <br /> chân chính là người dám nói, dám thể hiện bản lĩnh của mình trước thiên hạ. Và ông đã<br /> làm được điều đó, xứng đáng với vị trí của mình trong đất nước.<br /> Đúng vậy, vẻ đẹp nhân cách nhà nho chân chính qua 2 tác phẩm “Bài ca ngăn đi<br /> trên bãi cát” và “Bài ca ngất ngưỡng” được thể hiện rất thành công. Tuy mỗi người có<br /> một phong cách riêng nhưng nó đều đã trỏ thành một nốt nhấn thời đại, trở thành điểm<br /> sáng thẩm mĩ trong lòng người đọc bởi ấy là vẻ đẹp biểu tượng của con người Việt Nam<br /> trong thời đại dĩ vãng, xa xưa.<br /> <br /> BÀI MẪU SỐ 2:<br /> Vẻ đẹp nhân cách nhà nho trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát:<br /> - Vẻ đẹp nhân cách của nhà nho trong bài thơ này chủ yếu được thể hiện ở tấm<br /> nhìn xa trông rộng của Cao Bá Quát.<br /> - Tầm tư tưởng cao rộng của nhà thơ chính là đã nhận ra tính chất vô nghĩa của lối<br /> học khoa cử, con đường công danh theo lối mòn cũ. Từ chuyện đi trên bãi cát mà liên<br /> tưởng đến chuyện lợi ích, công danh, đến chốn quan trường. Đây là một sự liên tưởng rất<br /> sáng tạo, hợp logic. Người đi trên cát nhưng để sa lầy vào cát chẳng khác nào cái mồi<br /> công danh, bổng lộc giống như cái bả lôi kéo con người, làm cho người ta mê muội, mất<br /> phương hướng. - Nhìn thấy con đường danh lợi đầy nhọc nhằn, chông gai, khắc nghiệt và<br /> mặc dù chưa tìm được cho mình một con đường nào khác, song Cao Bá Quát cảm thấy<br /> mình không thể nào cứ mãi tiếp tục đi trên bãi cát danh lợi đó được.<br /> Vẻ đẹp nhân cách của nhà nho trong Bài ca ngất ngưởng:<br /> - Vẻ đẹp nhân cách trong bài thơ này chủ yếu thể hiện ở thú chơi “ngông” của con<br /> người cậy tài, hiểu rõ và sâu sắc cái tài của mình.<br /> - Trên cơ sở ý thức về tài năng và nhân cách của bản thân, tác giả đã phô trương,<br /> khoe sự ngang tàng, sự phá cách trong lối sống của mình – một lối sống ít phù hợp với<br /> khuôn khổ gò bó của đạo Nho.<br /> - Nguyễn Công Trứ ngất ngưởng khi hành đạo. Khi làm quan, thực hiện các chức<br /> phận, ông luôn tỏ ra thẳng thắn, thậm chí dám kiến nghị, góp ý cho cả vua. Có được<br /> phong cách ngạo nghễ ấy là vì ông có tài năng thật sự và luôn tận tâm với sự nghiệp,<br /> không hề luồn cúi để vinh thân phì gia. Trong cuộc đời thực, ông đã từng lập nhiều công<br /> trạng và là người có nhiều tài năng; mặc dù vậy, ông vẫn phải chấp nhận một cuộc đời<br /> làm quan không mấy thuận lợi, bị thăng giáng chức thất thường.<br /> - Sau khi từ quan, cách ông nghĩ và chơi cũng rất ngông, rất khác thường. Ông đeo<br /> mo vào đuôi bò, dẫn các cô gái trẻ lên chơi chùa, ông đi hát ả đào và tự đánh giá cao các<br /> việc làm ấy. Ông có quyền ngất ngưởng vì ông về hưu trong danh dự sau khi đã cống<br /> hiến hết mình cho đất nước. Theo ông, điều quan trọng nhất của nhà nho là hoạt động<br /> thực tiễn chứ không phải là nếp sống uốn mình theo dư luận. Ông thích hát nói vì đó là<br /> môn nghệ thuật ông say mê từ nhỏ. Nên khi về hưu ông vẫn đi hát vì không muốn tỏ ra<br /> mình là một bậc phi phàm khác người, khác đời như các thánh nhân.<br /> <br /> BÀI MẪU SỐ 3:<br /> Trong khoảng cuối thế kỉ XVIII đến giữa thế kỉ XIX , Nguyễn Công Trứ xuất thân<br /> trong một gia đình nhà nho, ông sống một cuộc sống nghèo khó. Cuộc đời của ông cũng<br /> gặp biết bao sống gió, thăng trầm “lên thác xuống ghềnh”. Ông là một người tài giỏi, hiểu<br /> biết nhiều về các lĩnh vực quân sự, khoa học. Thế nhưng ông “Hi Văn” người Hà Tĩnh ấy<br /> có lúc đang giữ chức quan cao thì bỗng dưng bị giáng chức, chốn công danh như đang<br /> chơi đùa với Nguyễn Công Trứ. Vậy nên ông mới “ngất ngưởng”, mới khinh thường, ông<br /> làm nổi bật một nhà nho “khác thường” trong tác phẩm “Bài ca ngất ngưởng” của mình:<br /> Một nhân cách nhà nho chân chính không theo khuôn mẫu.<br /> Theo quan niệm cũ của xã hội phong kiến xưa, nhà nho là người học rộng, biết<br /> nhiều. Một đấng nam nhi với đầy đủ công danh, đạo đức. Một con người vẹn toàn, hoàn<br /> hảo. Dĩ nhiên, Nguyễn Công Trứ cũng có được những điều ấy vì đã ông được học, thấm<br /> nhuần tư tưởng Nho học từ truyền thống gia đình. “Vũ trụ nội mạc phi phận sự Ông Hi<br /> Văn tài bộ đã vào lồng Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc đông Gồm thao lược<br /> đã nên tay ngất ngưởng Lúc Bình Tây cờ đại tướng Có khi về phủ doãn Thừa Thiên.”<br /> “Bài ca ngất ngưởng” là một bài thơ theo thể hát nói còn gọi là ca trù, được tuân theo một<br /> qui tắc nhất định.<br /> Nguyễn Công Trứ đã thay thế hai câu chữ Hán mở đầu bằng một câu chữ Hán “Vũ<br /> trụ nội mạc phi phận sự” và một câu chữ Nôm “Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng” tạo một<br /> nét độc đáo. Theo ông, trong vòng trời đất này không có cái gì thuộc quyền sở hữu riêng<br /> của một người. Ông đỗ đạt, làm quan và dung tài, đức của mình để cống hiến cho đất<br /> nước, cho nhân dân. Thế nhưng, ông dung từ “vào lồng” để thay thế cho việc làm quan,<br /> ông bị gò bó vào một khuôn mẫu.<br /> Nguyễn Công Trứ là một nhà nho chân chính khi ông đỗ đạt và từng giữ nhiều<br /> chức quan cao như Thủ khoa, Tham tán, Tổng đốc đông. Tư tưởng của một nhà nho học<br /> sách thánh hiền sẽ buộc ông phải có một thái độ khiêm tốn dù mình có tài giỏi đến đâu.<br /> Vậy mà ông đi ngược cái điều ấy, ông phá vỡ cái bức tường vững chắc của luật lệ Nho<br /> học để thể hiện thái độ sống của chính mình, một phong cách rất Nguyễn Công Trứ.<br /> “Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng” ông tự tin, mạnh dạn cho mọi người biết cái tài<br /> cầm binh, thao lược của mình. Ông không khiêm tốn mà có phần ngang tàng, tự kiêu khi<br /> thêm vào chữ “ngất ngưởng”. “Ngất ngưởng” là rất cao, ông dung từ đó để nêu bật cái<br /> phong cách sống của ông. Một phong cách sống vượt bậc, hơn người, thật “ngất<br /> ngưởng”!<br /> Trớ trêu thay, cái xã hội phong kiến xưa, cái suy nghĩ hà khắc của Nho giáo phải<br /> chăng ghét cái suy nghĩ cách tân như ông nên cứ hết giáng chức làm một người lính quèn<br /> rồi lại lên chức đúng với năng lực của ông. Lên rồi lại xuống, xuống rồi lại lên và ông đã<br /> <br />