intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 14 phần 1

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST
Báo xấu
58
lượt xem 8
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Marx và những người Hegel trẻ Ở Berlin, Marx chủ yếu quan tâm đến triết học. Ông tham gia một nhóm sinh viên và giáo sư trẻ gọi là những "người Hegel trẻ". Đối với nhiều người trong số họ, phương pháp biện chứng của Georg Wilhelm Friedrich Hegel, mặc dù chỉ với nội dung lí thuyết, đã cung cấp một vũ khí mạnh mẽ cho việc phê bình nền chính trị và tôn giáo lúc đó.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 14 phần 1

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 6 7 ph.¨ng-ghen C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen Toµn tËp 14 Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Sù thËt
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V« s¶n tÊt c¶ c¸c n­íc, ®oµn kÕt l¹i!
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 10 11 ph.¨ng-ghen qu©n ®éi Toµn tËp C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen xuÊt b¶n theo quyÕt ®Þnh cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam Héi ®ång xuÊt b¶n toµn tËp C. M¸c vµ Ph. ¡ng- ghen GS. NguyÔn §øc B×nh Uû viªn Bé ChÝnh trÞ, BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Chñ tÞch Héi ®ång GS. §Æng Xu©n Kú Uû viªn Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ViÖn tr­ëng ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c- Lª-nin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, Phã Chñ tÞch (th­êng trùc) Héi ®ång GS. PTS. TrÇn Ngäc Hiªn Phã Gi¸m ®èc Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, uû viªn PGS. Hµ Häc Hîi Phã tr­ëng Ban T­ t­ëng - V¨n ho¸ Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, uû viªn P hã Gi¸m ®èc Trung t©m khoa häc x· héi vµ GS. PTS. Ph¹m Xu©n Nam nh©n v¨n quèc gia, uû viªn GS. TrÇn Nh©m Gi¸m ®èc, Tæng biªn tËp Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, uû viªn GS. TrÇn Xu©n Tr­êng Trung t­íng, ViÖn tr­ëng Häc viÖn chÝnh trÞ - qu©n sù, uû viªn ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n: Gi¸o s­ TrÇn Nh©m B iªn tËp: Lª Xu©n TiÒm Tr­¬ng §×nh Lai Vò Hång ThÊm S öa bµi: Ban s¸ch kinh ®iÓn Tr×nh bµy, b×a: Nghiªm thµnh
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen Toµn tËp TËp 14 (Th¸ng B¶y 1857 - th¸ng m­êi mét 1860) Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Sù ThËt Hµ Néi - 1994
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 6 7 Lêi nhµ xuÊt b¶n T Ëp 14 cña bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen bao gåm nh÷ng t¸c phÈm cña hai nhµ kinh ®iÓn viÕt trong thêi gian tõ th¸ng B¶y 1857 ®Õn th¸ng M­êi mét 1860. Vµo thêi kú nµy, cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi lÇn thø nhÊt ®· bïng næ cao trµo ®Êu tranh c¸ch m¹ng míi cña giai cÊp v« s¶n vµ phong trµo chèng phong kiÕn, chèng ¸p bøc giµnh ®éc lËp d©n téc vµ thèng nhÊt ®Êt n­íc ë mét sè quèc gia ch©u ¢u ®· d©ng lªn m¹nh mÏ. Nh÷ng t¸c phÈm in trong tËp 14 chñ yÕu lµ nh÷ng bµi viÕt vÒ ®Ò tµi qu©n sù. Trong ®ã hai «ng ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ s©u s¾c lÞch sö nh÷ng cuéc chiÕn tranh tõ thêi Cæ ®¹i, lÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c qu©n ®éi, c¸ch tæ chøc qu©n ®éi, c¸c ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tiÕn hµnh chiÕn tranh; kÌm theo ®ã lµ nh÷ng ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña c¸c nhµ c¶i c¸ch qu©n sù… Bµi “Ngµi Ph«-gt¬”, mét t¸c phÈm dµi n»m ë trän nöa sau tËp nµy, lµ mét t¸c phÈm luËn chiÕn lín cña M¸c viÕt vµo buæi ®Çu cao trµo ph¸t triÓn míi cña phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ. T¸c phÈm kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng cña C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen cho ®¶ng v« s¶n vµ b¶o vÖ c¸c nhµ c¸ch m¹ng v« s¶n mµ cßn cã gi¸ trÞ s©u s¾c vÒ néi dung t­ t­ëng vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt. TËp nµy ®­îc dÞch dùa vµo b¶n tiÕng Nga bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng- ghen, tËp 14, do Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Liªn X« xuÊt b¶n t¹i M¸t-xc¬-va n¨m 1959. Ngoµi phÇn chÝnh v¨n, chóng t«i cßn in kÌm theo phÇn chó thÝch vµ c¸c b¶n chØ dÉn do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª- nin Liªn X« (tr­íc ®©y) biªn so¹n ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. §ång thêi víi viÖc xuÊt b¶n bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, chóng t«i sÏ tæ chøc biªn so¹n s¸ch giíi thiÖu néi dung mçi tËp vµ c¸c t­ t­ëng c¬ b¶n trong c¸c t¸c phÈm chÝnh cña hai nhµ kinh ®iÓn. T h¸ng 6-1994 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 8 9 B ×a phô cña tËp mét "B¸ch khoa toµn th­ míi cña Mü"
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 10 11 Ph. ¡ng-ghen Qu©n ®éi1 Qu©n ®éi lµ mét tËp ®oµn cã tæ chøc gåm nh÷ng ng­êi ®­îc vò trang, ®­îc nhµ n­íc ®µi thä ®Ó thùc hiÖn chiÕn tranh tÊn c«ng hoÆc phßng ngù. Trong c¸c qu©n ®éi cña thÕ giíi Cæ ®¹i, qu©n ®éi ®Çu tiªn mµ chóng ta cã nh÷ng sö liÖu Ýt nhiÒu ®¸ng tin cËy lµ qu©n ®éi Ai CËp. Thêi ®¹i vinh quang cña nã trïng hîp víi thêi kú thèng trÞ cña Ram-xª-x¬ II (Xª-x«-xtrÝt); nh÷ng bøc ho¹ vµ nh÷ng dßng ch÷ ghi trªn rÊt nhiÒu di tÝch thuéc thêi kú thèng trÞ cña «ng thuËt l¹i c¸c chiÕn c«ng cña «ng lµ nguån tµi liÖu chñ yÕu gióp chóng ta hiÓu biÕt vÒ tr×nh ®é qu©n sù cña ng­êi Ai CËp. §¼ng cÊp qu©n sù cña Ai CËp chia lµm hai ®¼ng cÊp: HÐc-m«-tÝp vµ Ca-la-xia2; ë thêi kú thÞnh v­îng nhÊt, ®¼ng cÊp thø nhÊt cã 160 000 ng­êi, ®¼ng cÊp thø hai cã 250 000 ng­êi. Xem ra th× hai ®¼ng cÊp Êy chØ kh¸c nhau hoµn toµn vÒ ®é tuæi hoÆc thêi gian phôc vô, cho nªn Ca-la-xia qua mét sè n¨m phôc vô nhÊt ®Þnh sÏ chuyÓn lªn HÐc-m«-tÝp hoÆc chuyÓn sang ng¹ch hËu bÞ. Toµn bé qu©n ®éi chia ra ®ãng ë c¸c ®Þa ®iÓm gäi lµ binh Êp, v¶ l¹i mçi qu©n nh©n ®Òu ®­îc th­ëng mét kho¶nh ®Êt réng v× sù phôc vô cña m×nh. Nh÷ng binh Êp Êy chñ yÕu ph©n bè ë phÇn h¹ l­u cña ®Êt n­íc, n¬i cã thÓ x¶y ra nh÷ng cuéc tËp kÝch tõ c¸c n­íc ch©u ¸ l¸ng giÒng; chØ cã mÊy binh Êp ®­îc ®Æt ë Th­îng l­u s«ng Nin, v× r»ng ng­êi £-ti-«-pi lµ kÎ ®Þch kh«ng
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 12 13 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi g¨m. Ng­êi ¸t-xi-ri trong qu©n ®éi cña Cre-rc¬-x¬ còng ®­îc vÏ ®¸ng sî l¾m. Søc m¹nh cña qu©n ®éi lµ ë bé binh cña nã, nhÊt lµ ë c¸c trong bøc ho¹ víi chiÕc c«n bäc s¾t. Vò khÝ phßng vÖ gåm cã mò lÝnh b¾n cung cña nã. Ngoµi nh÷ng lÝnh b¾n cung, qu©n ®éi cßn cã c¸c trô (th­êng ®­îc chÕ t¹o rÊt ®Ñp), gi¸p b»ng nØ hoÆc b»ng da, vµ ®éi bé binh vò trang kh¸c nhau vµ biªn chÕ thµnh c¸c tiÓu ®oµn3 tuú méc. ChiÕn xa vÉn lµ bé phËn quan träng cña qu©n ®éi; trªn xe theo lo¹i vò khÝ: lÝnh gi¸o dµi, lÝnh kiÕm ng¾n, lÝnh cÇm c«n, lÝnh b¾n chë hai ng­êi, mµ ng­êi cÇm c­¬ng ngùa ph¶i cÇm méc che ®ì cho ®¸ v.v.. Bé binh cã nhiÒu chiÕn xa chi viÖn, trªn mçi chiÕn xa cã hai lÝnh b¾n cung. NhiÒu chiÕn sÜ chiÕn ®Êu trªn xe ®­îc vÏ kho¸c ¸o chiÕn sÜ: mét ng­êi cÇm c­¬ng ngùa, mét ng­êi b¾n cung. Trong c¸c di gi¸p dµi cã vÈy. Ngoµi ra cã kþ binh mµ chóng ta gÆp lÇn ®Çu tiªn tÝch kh«ng thÊy vÏ kþ binh. Bøc ho¹ duy nhÊt vÏ ng­êi c­ìi ngùa, ë ngay ®©y. Trªn nh÷ng di tÝch ®iªu kh¾c thuéc thêi kú sím h¬n, thuéc vµo thêi ®¹i La M·, vµ xem ra sÏ lµ ®óng nÕu gi¶ ®Þnh r»ng kþ sÜ ngåi trªn ngùa kh«ng th¾ng yªn; vÒ sau míi sö dông mét ng­êi Ai CËp biÕt dïng ngùa ®Ó c­ìi vµ dïng kþ binh chØ lµ häc ë c¸c thø g× nh­ lµ yªn mÒm vµ trªn mét bøc di vËt ®iªu kh¾c cho thÊy n­íc l¸ng giÒng ch©u ¸. Vµo thêi kú muén h¬n, nh­ ta cã thÓ thÊy chiÕc yªn cao gièng nh­ nh÷ng c¸i hiÖn nay ®­îc sö dông ë ph­¬ng kh«ng chót nghi ngê g× qua sù x¸c nhËn nhÊt trÝ cña c¸c nhµ sö häc §«ng. Kþ binh ch­a h¼n ®· cã g× kh¸c nhiÒu so víi kþ binh Ba T­ Cæ ®¹i vÒ vÊn ®Ò nµy, ng­êi Ai CËp cã nhiÒu kþ binh, kþ binh nµy ho¹t vµ kþ binh cña nh÷ng d©n téc ph­¬ng §«ng sau nµy. §ã lµ kþ binh ®éng bªn s­ên cña bé binh, nh­ bÊt cø kþ binh nµo thêi x­a. Vò khÝ nhÑ, kh«ng chÝnh qui, khi xung trËn th× chôm l¹i thµnh mét khèi phßng vÖ cña ng­êi Ai CËp gåm cã méc, mò trô, gi¸p ngùc hoÆc gi¸p lén xén, dÔ bÞ bé binh trang bÞ tèt vµ kiªn c­êng ®¸nh lui, nh­ng l¹i bµo ®­îc chÕ t¹o b»ng nh÷ng vËt liÖu kh¸c nhau. Trong c¸c ph­¬ng lµ sù uy hiÕp ®èi víi ®éi qu©n ®· bÞ rèi lo¹n hoÆc ®· bÞ ®¸nh b¹i. Do ph¸p tÊn c«ng thµnh luü cña hä ng­êi ta thÊy cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®ã, trªn c¸c bøc ho¹ ng­êi ta thÊy nã ®­îc vÏ ë trong ®éi h×nh phÝa vµ m­u kÕ quen thuéc cña ng­êi Hy L¹p vµ ng­êi La M·. Hä cã sau c¸c chiÕn sÜ chiÕn ®Êu trªn c¸c chiÕn xa, nh÷ng chiÕn sÜ nµy testudo hoÆc vå ®Ëp, vi-nª-a4 vµ thang tÊn c«ng; nh­ng lêi kh¼ng ®Þnh xem ra t¹o thµnh mét thø binh chñng quÝ téc. Trong chiÕn thuËt bé cña ngµi H. Uyn-kin-x¬n cho r»ng hä còng biÕt sö dông th¸p di ®éng binh râ rµng lµ ®· ®¹t ®­îc mét sè tiÕn bé vÒ qui t¾c vËn ®éng vµ bè vµ giái ®µo ®­êng ngÇm d­íi ch©n t­êng th× chØ lµ gi¶ thuyÕt mµ th«i5. trÝ ®éi h×nh. Nh÷ng lÝnh b¾n cung hoÆc chiÕn ®Êu ë phÝa tr­íc, th× trong tr­êng hîp nµy, mçi ng­êi trong sè hä ®Òu ®­îc c¸c lÝnh Tõ thêi Pxam-me-tÝch, ng­êi Ai CËp ®· cã nh÷ng ®¬n vÞ lÝnh ®¸nh mang méc yÓm hé, hoÆc khi dµn hµng ngang ë phÝa sau, th× trong thuª Hy L¹p còng ®ån tró ë H¹ Ai CËp. tr­êng hîp nµy, c¸c chiÕn sÜ cÇm gi¸o ë hµng thø nhÊt vµ thø hai ¸t-xi-ri cho chóng ta mét h×nh mÉu sím nhÊt vÒ nh÷ng qu©n sÏ cói xuèng hoÆc qu× xuèng ®Ó c¸c tay cung cã thÓ b¾n ®­îc. Kh«ng ®éi ch©u ¸ ®· chiÕn ®Êu trªn mét ngµn n¨m ®Ó chiÕm c¸c ®Êt ®ai nghi ngê g× n÷a, ng­êi ¸t-xi-ri ®· biÕt sö dông th¸p di ®éng vµ ®µo ë gi÷a §Þa Trung H¶i vµ s«ng Ên. ë ®©y còng nh­ ë Ai CËp, ®­êng hÇm khi bao v©y, vµ c¨n cø vµo mét ®o¹n trong cuèn I-ª-dª-kin6 nguån t­ liÖu chñ yÕu cña chóng ta lµ c¸c di vËt. Ph¸n ®o¸n theo cã thÓ kÕt luËn r»ng hä ®· dùng lªn mét thø chiÕn luü hoÆc gß ®Êt c¸c di vËt ®ã th× bé binh ®­îc trang bÞ gièng nh­ bé binh Ai CËp, ®Ó cã thÓ khèng chÕ c¸c t­êng thµnh bÞ v©y, - mÇm mèng ban tuy r»ng xem ra còng gi÷ vai trß nhá h¬n, cßn vò khÝ phßng vÖ ®Çu cña agger1* La M·. Nh÷ng th¸p di ®éng vµ cè ®Þnh cña hä vµ tÊn c«ng th­êng ®­îc chÕ t¹o tinh vi vµ h×nh d¸ng ®Ñp h¬n. Ngoµi ra, do ®Êt ®ai cña ®Õ quèc nµy réng h¬n, nªn vò khÝ còng _____________________________________________________________ nhiÒu chñng lo¹i h¬n. Vò khÝ chñ yÕu lµ gi¸o, cung, kiÕm vµ dao 1* - t­êng luü
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 14 15 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi còng ®­îc x©y cao b»ng vµ cao h¬n t­êng cña thµnh luü bÞ bao ph­¬ng §«ng thùc sù, gåm nh÷ng ®¬n vÞ ®ñ lo¹i kh¸c nhau vÒ v©y ®Ó cã thÓ khèng chÕ ®­îc thµnh luü ®ã. Ng­êi ¸t-xi-ri còng trang bÞ vµ ph­¬ng ph¸p t¸c chiÕn; ®éi vËn t¶i ®å sé vµ v« sè sö dông vå ®Ëp vµ l¸ ch¾n; v× qu©n ®éi cña hä rÊt ®«ng nªn hä cã nh÷ng ng­êi phôc vô qu©n ®éi ®i kÌm theo nã. ChÝnh sù tån t¹i thÓ thay ®æi c¶ dßng ch¶y cña mét con s«ng nhá ®Ó tiÕp cËn c¸c cña sè ng­êi phôc vô nµy gi¶i thÝch cho chóng ta vÒ sè l­îng ®å sé ®o¹n yÕu trªn chÝnh diÖn cña thµnh luü bÞ tÊn c«ng, hoÆc lîi dông cña qu©n ®éi Ba T­ mµ ng­êi Hy L¹p nãi tíi. Binh sÜ, tuú theo lßng s«ng c¹n lµm ®­êng tiÕn vµo thµnh luü. Qu©n ®éi cña ng­êi thµnh phÇn d©n téc cña hä, ®­îc trang bÞ cung, lao, gi¸o, kiÕm, Ba-bi-lon xem ra gièng víi qu©n ®éi cña ng­êi ¸t-xi-ri, nh­ng chuú, dao g¨m, m¸y phãng ®¸ v.v.. Qu©n lÝnh cña mçi tØnh ®Òu ë chóng ta kh«ng biÕt nh÷ng chi tiÕt cô thÓ vÒ hä. d­íi quyÒn mét ng­êi chØ huy riªng, theo Hª-r«-®èt, th× nh÷ng §Õ quèc Ba T­ cã ®­îc sù vÜ ®¹i cña nã lµ nhê nh÷ng ng­êi s¸ng qu©n lÝnh Êy h×nh nh­ chia thµnh c¸c ®¬n vÞ 10 ng­êi, 100 ng­êi, lËp ra nã - nh÷ng ng­êi du môc thiÖn chiÕn cña xø Ph¸c-xi-xtan 1 000 ng­êi, v.v., mµ mçi ®¬n vÞ thËp ph©n Êy cã mét sÜ quan hiÖn nay, ®Êt n­íc cña nh÷ng kþ sÜ, ë ®ã kþ binh chiÕm ngay ®­îc ®øng ®Çu7. ViÖc chØ huy c¸c binh ®oµn lín hoÆc c¸c c¸nh qu©n ®Þa vÞ thèng trÞ, c¸i ®Þa vÞ mµ nã vÉn gi÷ trong tÊt th¶y c¸c qu©n ®éi th­êng ®­îc giao phã cho thµnh viªn cña hoµng téc. Trong bé ph­¬ng §«ng suèt tõ håi ®ã, cho tíi m·i thêi gian gÇn ®©y, khi mµ binh th× ng­êi Ba T­ vµ ng­êi thuéc c¸c bé téc A-ri-an kh¸c trong c¸c qu©n ®éi Êy ng­êi ta ®em ¸p dông lèi huÊn luyÖn qu©n sù (ng­êi Mi-®i-an vµ ng­êi B¸c-tri-an) t¹o thµnh Ðlite1*. Hä ®­îc theo kiÓu ch©u ¢u hiÖn ®¹i. §a-ri Ghi-xt¸p x©y dùng qu©n ®éi vò trang b»ng cung, gi¸o cì võa vµ kiÕm ng¾n; ®Çu quÊn mét thø th­êng trùc ®Ó khèng chÕ c¸c tØnh bÞ chinh phôc, còng nh­ ®Ó ng¨n kh¨n, m×nh mÆc ¸o b¶o vÖ b»ng nh÷ng tÊm s¾t; méc phÇn lín lµm ngõa nh÷ng cuéc næi lo¹n th­êng x¶y ra cña c¸c xa-tr¸p, tøc lµ c¸c b»ng cµnh nhá ®an. Nh÷ng Ðlite Êy, còng nh­ bé binh kh¸c cña tØnh tr­ëng d©n sù. Nh­ vËy lµ mçi tØnh ®Òu cã ®éi c¶nh vÖ cña Ba T­, ®Òu thÊt b¹i th¶m h¹i mçi lÇn gÆp ph¶i qu©n ®éi Hy L¹p, m×nh ®Æt d­íi quyÒn chØ huy cña mét viªn t­ lÖnh ®Æc ph¸i; ngoµi dï qu©n sè rÊt Ýt; ®¸m qu©n « hîp vµ vông vÒ Êy chØ cã thÓ chèng ra, c¸c ®¬n vÞ qu©n ®éi chia ra ®ãng gi÷ c¸c thµnh luü. Chi phÝ ®Ó cù mét c¸ch thô ®éng khi ®ông ®é víi ®éi h×nh chÊp kÝch s¬ khai duy tr× ®éi qu©n Êy lµ do c¸c tØnh chÞu. Trong qu©n th­êng trùc Êy cña ng­êi Xp¸c-t¬ vµ ng­êi A-ten, b»ng chøng lµ c¸c trËn Ma-ra- còng cã qu©n cËn vÖ cña hoµng ®Õ – 10 000 bé binh tinh nhuÖ (“®éi t«ng, Pla-t©y, Mi-ca-l¬ vµ PhÐc-m«-pin8. Nh÷ng xe trËn xuÊt hiÖn bÊt tö”, Athanatoi) víi mò gi¸p léng lÉy vµng son; trong c¸c cuéc lÇn cuèi cïng trong lÞch sö cña qu©n ®éi Ba T­ cã thÓ cã Ých trªn hµnh qu©n cña hä cã ®oµn xe cé dµi chë vî con vµ ®Çy tí còng nh­ ®Þa h×nh hoµn toµn b»ng ph¼ng khi chèng l¹i ®¸m ng­êi « hîp nh­ c¸c ®oµn l¹c ®µ chë l­¬ng thùc, ®¹n d­îc ®i kÌm theo; ngoµi ra, b¶n th©n bé binh Ba T­, nh­ng sÏ qu¸ ­ v« dông khi ph¶i chèng trong qu©n cËn vÖ cña hoµng ®Õ cßn cã 1 000 lÝnh cÇm kÝch, 1 000 l¹i ®¬n vÞ cÇm gi¸o, ®éi h×nh dÇy ®Æc cña ng­êi Hy L¹p hoÆc ph¶i kþ binh cËn vÖ vµ nhiÒu chiÕn xa, trong ®ã mét sè chiÕn xa ®­îc chèng l¹i nh÷ng qu©n sÜ ®­îc trang bÞ nhÑ lîi dông ®­îc sù mÊp trang bÞ nh÷ng chiÕc l­ìi h¸i. §èi víi c¸c cuéc viÔn chinh lín, m« cña ®Þa h×nh. Nh÷ng ch­íng ng¹i nhá nhÊt còng c¶n b­íc nh÷ng lùc l­îng vò trang ®ã tá ra kh«ng ®ñ cho nªn ng­êi ta tiÕn ®­îc chiÕn xa. Trong chiÕn ®Êu, ngùa ho¶ng sî kh«ng nghe theo hµnh tæng tr­ng binh ë tÊt c¶ c¸c tØnh thuéc ®Õ chÕ. Tæng hîp l¹i, _____________________________________________________________ nh÷ng qu©n lÝnh l¾m h×nh nhiÒu vÎ Êy h×nh thµnh mét qu©n ®éi 1* - qu©n ®éi tinh nhuÖ
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 16 17 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi ph¶i lµm nghÜa vô qu©n sù. ChØ cã nh÷ng ng­êi g¸nh v¸c nh÷ng ng­êi cÇm c­¬ng, ®· xÐo lªn bé binh cña m×nh. Cßn vÒ kþ binh th× chøc vô nhÊt ®Þnh cña nhµ n­íc, vµ ë thêi kú sím h¬n, ®¼ng cÊp chóng ta cã Ýt b»ng chøng vÒ chÊt l­îng cao cña nã trong thêi kú ban thø t­ hoÆc nghÌo nhÊt trong d©n tù do, míi ®­îc miÔn nghÜa vô ®Çu cña ®Õ quèc Êy. T¹i thung lòng Ma-ra-t«ng, - n¬i thÝch hîp cho qu©n sù10. §ã lµ chÕ ®é d©n binh dùa trªn chÕ ®é n« lÖ. Thanh kþ binh, - ng­êi Ba T­ cã 10 000 kþ binh, nh­ng vÉn kh«ng ph¸ vì ®­îc hµng ngò ng­êi A-ten. Vµo thêi kú muén h¬n, kþ binh ®· næi niªn hÔ ®ñ 18 tuæi lµ ph¶i lµm nghÜa vô qu©n sù trong hai n¨m, bËt trong trËn Gra-nÝch9, n¬i ®©y kþ binh ®­îc bè trÝ thµnh mét ®Æc biÖt trong viÖc b¶o vÖ biªn giíi. Trong thêi gian ®ã, anh ta tuyÕn ®· tËp kÝch bÊt ngê vµo bé phËn ®i ®Çu cña c¸c ®oµn qu©n hoµn thµnh viÖc huÊn luyÖn qu©n sù cña m×nh vµ sau ®ã vÉn Ma-xª-®oan ®ang leo lªn bê sau khi léi qua s«ng, vµ ®¸nh lui ph©n thuéc diÖn nghÜa vô qu©n sù cho ®Õn 60 tuæi. Khi cã chiÕn tranh, ®éi nµy tr­íc khi nã triÓn khai. Nh­ vËy, nã ®· t¸c chiÕn th¾ng lîi ®¹i héi c«ng d©n sÏ qui ®Þnh sè l­îng ng­êi cÇn gäi nhËp ngò; chØ trong tr­êng hîp ®Æc biÖt míi sö dông tíi levÐes en masse1* (pan- trong mét thêi gian dµi chèng l¹i ®éi tiÒn vÖ cña A-lÕch-xan-®r¬, do Pt«-le-m©y chØ huy, cho tíi khi chñ lùc kÐo ®Õn vµ ë bªn s­ên nã ®· xtra-ti-a). M­êi nhµ chiÕn l­îc, do nh©n d©n bÇu ra hµng n¨m cã xuÊt hiÖn bé binh trang bÞ nhÑ, sau ®ã nã buéc ph¶i rót lui do thiÕu nhiÖm vô ph¶i tiÕn hµnh tuyÓn qu©n vµ phiªn chÕ sè qu©n sÜ Êy, tuyÕn thø hai hoÆc ®éi dù bÞ. Nh­ng trong thêi kú Êy, qu©n ®éi Ba ®ång thêi c¸c thµnh viªn cña mçi bé l¹c hoÆc cña phi-l¸c t¹o T­ ®­îc t¨ng c­êng thªm nh÷ng ng­êi Hy L¹p gia nhËp hµng ngò thµnh mét ®¬n vÞ d­íi quyÒn chØ huy cña mét phi-l¸c chuyªn cña hä, chÝnh lµ c¸c lÝnh ®¸nh thuª ng­êi Hy L¹p mµ ch¼ng bao l©u tr¸ch. C¸c viªn phi-l¸c còng nh­ c¸c viªn ta-xi-¸c hoÆc c¸c viªn sau khi Xe-rc¬-x¬ chÕt, c¸c hoµng ®Õ ®· thuª hä vÒ, cßn chiÕn thuËt chØ huy ®¹i ®éi còng do nh©n d©n bÇu ra. TÊt c¶ nh÷ng ng­êi kþ binh mµ Mem-n«n sö dông trong trËn Gra-nÝch th× râ rµng ®­îc gäi nhËp ngò biªn chÕ thµnh bé binh trang bÞ nÆng (qu©n kh«ng ph¶i theo kiÓu ch©u ¸, nªn dï thiÕu nh÷ng sö liÖu ®¸ng tin h«-plÝt) ®Ó t¹o thµnh ®éi chÊp kÝch, hoÆc ®éi h×nh hµng ngang cã cËy, chóng t«i còng cã thÓ m¹nh b¹o cho r»ng nã chÞu ¶nh h­ëng cña chiÒu s©u cña binh sÜ cÇm gi¸o; bé binh Êy ban ®Çu t¹o thµnh Hy L¹p. toµn bé lùc l­îng vò trang, cßn sau nµy, khi ®­îc bæ sung c¸c binh C¸c qu©n ®éi Hy L¹p lµ nh÷ng qu©n ®éi ®Çu tiªn mµ chóng ta sÜ trang bÞ nhÑ vµ kþ binh, th× nã trë thµnh h¹t nh©n chÝnh cña cã tµi liÖu phong phó vµ chÝnh x¸c vÒ mÆt tæ chøc, víi tÊt c¶ c¸c qu©n ®éi, mét binh chñng quyÕt ®Þnh kÕt côc cña trËn ®¸nh. §éi chi tiÕt cña nã. Cã thÓ nãi r»ng lÞch sö chiÕn thuËt, nhÊt lµ chiÕn h×nh chÊp kÝch cã chiÒu s©u kh¸c nhau; chóng ta thÊy kÓ ®Õn thuËt bé binh, b¾t ®Çu víi nh÷ng qu©n ®éi ®ã. Chóng t«i kh«ng nh÷ng ®éi h×nh chÊp kÝch cã chiÒu s©u 8, 12, 25 hµng. Trang bÞ cña bµn vÒ hÖ thèng qu©n sù cña thêi ®¹i anh hïng cña Hy L¹p, nh­ bé binh nÆng gåm cã gi¸p ngùc hoÆc gi¸p trô, mò trô, méc bÇu dôc, H«-me m« t¶, khi mµ ng­êi ta ch­a biÕt ®Õn kþ binh, khi mµ c¸c gi¸o vµ kiÕm ng¾n. Søc m¹nh cña ®éi chÊp kÝch A-ten lµ ë thÕ tËp nh©n vËt quý téc vµ c¸c thñ lÜnh ®· chiÕn ®Êu trªn chiÕn xa hoÆc kÝch; nã næi tiÕng nhê sù tËp kÝch m·nh liÖt khi tÊn c«ng, nhÊt lµ xuèng xe ®Ó quyÕt ®Êu víi ®Þch thñ cïng ®¼ng cÊp vµ khi bé binh sau khi Min-ti-¸t ®· ¸p dông, trong trËn Ma-ra-t«ng, lèi tiÕn xem ra kh«ng h¬n bé binh ch©u ¸ bao nhiªu, mµ chuyÓn ngay tèc ®é khi tÊn c«ng, nªn bé binh võa ch¹y võa x«ng vµo qu©n sang bµn vÒ lùc l­îng qu©n sù cña A-ten vµo thêi kú huy hoµng _____________________________________________________________ cña nã. ë A-ten, mäi ng­êi ®µn «ng xuÊt th©n tõ d©n tù do ®Òu 1* - tæng tr­ng binh, gäi toµn d©n nhËp ngò
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 18 19 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi c«ng d©n giµu cã nhÊt vµ th­êng xuyªn tån t¹i, c¶ trong thêi b×nh. §ã ® Þch. Nh­ng trong phßng ngù, ®éi chÊp kÝch cña ng­êi Xp¸c-t¬ lµ bé phËn cã søc chiÕn ®Êu cao cña qu©n ®éi, ®Æc biÖt c¶nh gi¸c, v÷ng ch¾c h¬n vµ dµy ®Æc h¬n ®· v­ît tréi ®éi chÊp kÝch cña nhanh trÝ vµ chñ ®éng. Trong chiÕn ®Êu, còng nh­ bé binh trang ng­êi A-ten. Trong khi ë Ma-ra-t«ng, toµn bé qu©n lÝnh cña bÞ nhÑ, kþ binh th­êng chiÕm vÞ trÝ ë bªn s­ên cña ®éi h×nh chÊp ng­êi A-ten gåm qu©n chÊp kÝch trang bÞ nÆng ®«ng ®Õn 10 000 kÝch. Trong thêi kú muén h¬n, ng­êi A-ten còng cã mét ®¬n vÞ h«-plÝt, th× ë Pla-t©y, ngoµi 8 000 h«-plÝt, hä cßn cã mét sè l­îng ®¸nh thuª gåm 200 lÝnh b¾n cung c­ìi ngùa (hy-p«-tèc). Cho ®Õn nh­ thÕ nh÷ng bé binh trang bÞ nhÑ. Sù uy hiÕp ®¸ng sî cña cuéc tËn thêi kú Pª-ri-clÐt, qu©n nh©n A-ten kh«ng nhËn ®­îc l­¬ng x©m nhËp cña ng­êi Ba T­ lµm cho viÖc t¨ng sè ng­êi lµm nghÜa bæng g×. VÒ sau hä lÜnh 2 «-b«-l¬ (ngoµi ra cßn ®­îc nhËn 2 «-b«- vô qu©n sù trë nªn cÇn thiÕt; giai cÊp nghÌo nhÊt trong d©n c­ – l¬ n÷a vÒ ¨n uèng mµ qu©n nh©n ph¶i tù lo liÖu), cã khi bé binh phe-ta – ®­îc ghi vµo danh s¸ch nhËp ngò. Nh÷ng ng­êi nµy trang bÞ nÆng thËm chÝ lÜnh tíi 2 ®r¾c-m¬. ChØ huy lÜnh sè l­¬ng ®­îc biªn chÕ thµnh c¸c qu©n ®éi trang bÞ nhÑ (him-nÐt, p¬-xin); nhiÒu gÊp hai lÇn, kþ binh lÜnh nhiÒu gÊp ba, cßn t­ lÖnh th× lÜnh hä hoµn toµn kh«ng cã vò khÝ phßng vÖ hoÆc chØ cã mçi chiÕc méc; nhiÒu gÊp 4 lÇn. ChØ riªng kþ binh nÆng thêi b×nh còng tiªu tèn hä cÇm gi¸o vµ lao. Víi sù më réng quyÒn lùc cña A-ten, bé binh mçi n¨m 40 ta-lon (40 000 ®«-la), cßn thêi chiÕn th× tèn kÐm trang bÞ nhÑ cña nã ®­îc t¨ng c­êng b»ng sè binh sÜ cña c¸c ®ång minh11 vµ thËm chÝ b»ng qu©n ®¸nh thuª. Trong qu©n ®éi bao nhiÒu h¬n. §éi h×nh chiÕn ®Êu vµ ph­¬ng thøc t¸c chiÕn ®Æc biÖt gi¶n ®¬n: ®éi h×nh chÊp kÝch t¹o thµnh trung t©m, c¸c chiÕn sÜ gåm c­ d©n cña A-c¸c-na-ni-a, £-t«-li-a vµ Cri-t¬ næi tiÕng lµ chÜa gi¸o ra ngoµi vµ yÓm hé toµn bé chÝnh diÖn b»ng bøc t­êng nh÷ng tay b¾n cung vµ b¾n ®¸ giái. Ng­êi ta ®· thµnh lËp mét gåm c¸c chiÕc méc cña hä. Hä tÊn c«ng ®éi h×nh qu©n ®Þch trªn thø qu©n trung gian gi÷a bé binh trang bÞ nhÑ vµ bé binh trang bÞ toµn chÝnh diÖn. NÕu ®ît c«ng kÝch ®Çu tiªn kh«ng ph¸ vì ®­îc nÆng – ®ã lµ pen-ta-xta, ®­îc trang bÞ nh­ bé binh nhÑ nh­ng cã ®éi h×nh chiÕn ®Êu cña ®Þch th× kÕt côc cña trËn ®¸nh sÏ ®­îc thÓ chiÕm lÜnh vµ gi÷ v÷ng trËn ®Þa. Nh­ng nh÷ng lo¹i bé binh quyÕt ®Þnh bëi cuéc ®¸nh gi¸p l¸ cµ b»ng kiÕm, ®ång thêi bé binh nµy kh«ng cã ý nghÜa lín tr­íc khi I-phi-cr¸t c¶i tæ nã sau cuéc ChiÕn tranh Pª-l«-p«n-nÐt12. Bé binh trang bÞ nhÑ cña ng­êi A- nhÑ vµ kþ binh hoÆc tÊn c«ng vµo c¸c ®éi h×nh binh sÜ t­¬ng øng cña ®Þch, hoÆc cè g¾ng hµnh ®éng bªn s­ên vµ sau l­ng ®éi h×nh ten ®· næi tiÕng vÒ sù nhanh trÝ vµ sù nhanh chãng trong viÖc h¹ cña ®Þch vµ lîi dông sù rèi lo¹n nhá nhÊt trong hµng ngò qu©n quyÕt t©m chiÕn ®Êu còng nh­ thùc hiÖn quyÕt t©m. Trong nhiÒu ®Þch. NÕu th¾ng lîi, hä sÏ truy kÝch ®Þch, nÕu thÊt b¹i hä cè g¾ng tr­êng hîp, cã thÓ lµ trªn ®Þa h×nh mÊp m«, hä cã thÓ chèng cù yÓm hé cuéc rót lui. Hä còng ®­îc sö dông cho trinh s¸t vµ tËp thµnh c«ng ngay c¶ víi ®éi chÊp kÝch cña ng­êi Xp¸c-t¬. ViÖc kÝch, quÊy rèi ®Þch khi ®Þch ®ang hµnh qu©n, nhÊt lµ khi ®Þch thµnh lËp kþ binh A-ten ë vµo thêi kú mµ n­íc céng hoµ nµy ®· ph¶i qua ®­êng hÎm, vµ hä cè g¾ng chiÕm lÊy xe cé vËn t¶i vµ b¾t giµu cã vµ hïng c­êng. §Þa h×nh ®åi nói ¸t-tÝch kh«ng thuËn lîi binh sÜ rít l¹i phÝa sau cña ®Þch. Nh­ vËy ®éi h×nh chiÕn ®Êu cùc cho binh chñng nµy, nh­ng vÞ trÝ ë gÇn c¸c n­íc l¸ng giÒng lµ kú gi¶n ®¬n; ®éi h×nh chÊp kÝch bao giê còng hµnh ®éng nh­ mét PhÐt-xa-li vµ Bª-«-ti – lµ nh÷ng vïng giµu vÒ ngùa, do ®ã lµ chØnh thÓ; viÖc ph©n chia nã ra thµnh nh÷ng ®¬n vÞ nhá h¬n nh÷ng xø ®Çu tiªn thµnh lËp kþ binh – ®· nhanh chãng ®­a tíi sù kh«ng cã ý nghÜa chiÕn thuËt; c¸c viªn chØ huy cña chóng chØ cã thµnh lËp binh chñng ®ã ë c¸c quèc gia kh¸c cña Hy L¹p. Kþ binh nhiÖm vô theo dâi sao cho ®éi h×nh chÊp kÝch kh«ng bÞ ph¸ vì A-ten ban ®Çu cã 300, råi 600, thËm chÝ 1 000 ng­êi, gåm nh÷ng
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 20 21 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi hoÆc chÝ Ýt sao cho nã kh«i phôc ®­îc nhanh chãng. Qua mÊy vÝ mét ®Þa ph­¬ng ®­îc biªn chÕ vµo cïng mét ®¬n vÞ. C¬ së cña tæ dô kÓ trªn, chóng t«i ®· chØ ra qu©n sè cña qu©n ®éi A-ten trong chøc qu©n ®éi lµ tæ huynh ®Ö (ª-n«-m«-ti) do Li-cu-rg¬ lËp ra; hai thêi kú cã c¸c cuéc chiÕn tranh Ba T­. Vµo thêi kú ®Çu cuéc ChiÕn ª-n«-m«-ti (tæ huynh ®Ö) häp thµnh mét pen-tª-c«-xtÝt, hai pen-tª- tranh c«-xtÝt häp thµnh mét lèc vµ 8 pen-tª-c«-xtÝt hoÆc 4 lèc häp thµnh Pª-l«-p«n-nÐt, hä cã 13 000 bé binh nÆng lµm nhiÖm vô d· chiÕn, mét m«-ra. §ã lµ tæ chøc ë thêi kú Cxª-n«-ph«n-t¬; vµo thêi kú sím 16 000 ng­êi (gåm nh÷ng binh sÜ trÎ nhÊt vµ giµ nhÊt) lµm nhiÖm h¬n, tæ chøc nµy h×nh nh­ ®· kh¸c. Qu©n sè cña mét m«-ra ®­îc vô ®ån tró, 1 200 kþ binh vµ 1 600 lÝnh b¾n cung. Theo tÝnh to¸n qui ®Þnh kh¸c nhau: tõ 400 ®Õn 900 ng­êi; nghe nãi cã thêi kú cã cña BÕch, ®éi qu©n ®­îc ph¸i ®i ®¸nh Xi-ra-cu-gi¬ ®«ng ®Õn tíi 600 m«-ra. Nh÷ng ®éi qu©n kh¸c nhau Êy cña ng­êi Xp¸c-t¬ tù 38 560 ng­êi, ®éi t¨ng viÖn ®­îc göi ®i sau ®ã ®«ng tíi do häp thµnh c¸c ®éi chÊp kÝch; bé binh nÆng hîp thµnh ®éi chÊp 26 000 ng­êi vµ toµn bé lµ kho¶ng 65 000 ng­êi. Sau thÊt b¹i kÝch th× ®­îc trang bÞ gi¸o, kiÕm ng¾n vµ méc buéc vµo cæ. VÒ sau, hoµn toµn cña cuéc viÔn chinh nµy13, A-ten qu¶ thùc ®· kiÖt søc Clª-«-men sö dông méc réng cña Ca-ri-a, cã d©y buéc vµo c¸nh tay kh«ng kÐm g× n­íc Ph¸p sau chiÕn dÞch n¨m 1812 ë Nga. tr¸i ®Ó cho hai tay cña binh sÜ ®­îc tù do. Ng­êi Xp¸c-t¬ cho r»ng Trong sè c¸c quèc gia ë Hy L¹p, Xp¸c-t¬ lµ quèc gia qu©n sù sÏ lµ ®iÒu sØ nhôc ®èi víi binh sÜ cña m×nh, nÕu sau khi thua trËn par excellence1*. NÕu sù rÌn luyÖn th©n thÓ phæ biÕn cña ng­êi A- hä trë vÒ mµ kh«ng cã méc; viÖc gi÷ g×n chiÕc méc chøng tá r»ng, cuéc rót lui ®­îc tiÕn hµnh hoµn toµn cã trËt tù vµ trong ®éi h×nh ten coi ngang nhau viÖc rÌn luyÖn sù khÐo lÐo vµ t¨ng c­êng thÓ chÊp kÝch cè kÕt, cßn c¸c c¸ nh©n lÎ tÎ bá ch¹y ®Ó tho¸t chÕt th× dÜ lùc, th× ng­êi Xp¸c-t¬ chñ yÕu l­u ý ®Õn viÖc t¨ng c­êng thÓ lùc, nhiªn ph¶i vøt bá chiÕc méc cång kÒnh cña m×nh. C¸c ®éi h×nh tinh thÇn kiªn c­êng vµ tinh thÇn chÞu ®ùng cña chiÕn sÜ. Hä coi chÊp kÝch cña ng­êi Xp¸c-t¬ th­êng cã chiÒu s©u lµ 8 hµng, nh­ng träng tinh thÇn kiªn c­êng trong chiÕn ®Êu vµ sù gi÷ g×n danh dù cã khi chiÒu s©u ®ã t¨ng gÊp ®«i do bè trÝ s­ên nä sau s­ên kia. qu©n nh©n h¬n lµ sù nhanh trÝ. Ng­êi A-ten ®­îc huÊn luyÖn ®Ó Ch¾c lµ binh sÜ ®i ®Òu b­íc; còng cã mét sè thay ®æi gi¶n ®¬n nhÊt sao cho khi cÇn hä cã thÓ chiÕn ®Êu trong hµng ngò bé binh trang vÒ ®éi h×nh, ch¼ng h¹n, thay ®æi chÝnh diÖn b»ng c¸ch mçi binh sÜ bÞ nhÑ, mÆc dï hä ®­îc chuÈn bÞ ®Ó trong khi cã chiÕn tranh hä ®Òu quay sang ph¶i hoÆc tr¸i, sù di chuyÓn vÒ phÝa tr­íc hoÆc phÝa gi÷ mét vÞ trÝ ®· qui ®Þnh chÆt chÏ trong ®éi h×nh chÊp kÝch trang sau cña mét bªn s­ên do vßng sang ph¶i hoÆc tr¸i v.v., nh­ng xem bÞ nÆng; tr¸i l¹i, ng­êi Xp¸c-t¬ chØ ®­îc huÊn luyÖn ®Ó chiÕn ®Êu ra nh÷ng sù thay ®æi ®éi h×nh ®ã chØ ®­îc tiÕn hµnh vµo thêi kú trong ®éi h×nh chÊp kÝch. Tõ ®ã thÊy râ lµ chõng nµo ®éi h×nh muén h¬n. Trong thêi kú cùc thÞnh cña nã, ®éi h×nh chÊp kÝch cña chÊp kÝch cßn quyÕt ®Þnh kÕt côc cña trËn ®¸nh th× ng­êi Xp¸c-t¬ Xp¸c-t¬ còng nh­ cña A-ten chØ cã thÓ tÊn c«ng b»ng toµn tuyÕn rót côc vÉn chiÕm thÕ v­ît tréi h¬n. ë Xp¸c-t¬, mäi c«ng d©n tù chÝnh diÖn. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c hµng cña ®éi h×nh chÊp kÝch lµ: do tõ 20 ®Õn 60 tuæi ®Òu ®­îc ghi vµo danh s¸ch qu©n ®éi. C¸c khi hµnh qu©n lµ 6 phót, khi c«ng kÝch – 3 phót, cßn khi chèng tr¶ quan gi¸m s¸t qui ®Þnh sè ng­êi cÇn gäi nhËp ngò, th«ng th­êng cuéc c«ng kÝch chØ lµ 1½ phót. Qu©n ®éi do mét quèc v­¬ng chØ huy; tuyÓn mé trong nh÷ng ng­êi trung niªn vµo løa tuæi 30 - 40. quèc v­¬ng vµ ®oµn tuú tïng ë gi÷a ®éi h×nh chÊp kÝch. VÒ sau, Còng nh­ ë A-ten, nh÷ng ng­êi thuéc cïng mét bé l¹c hoÆc cïng khi sè ng­êi Xp¸c-t¬ tù do gi¶m ®i nhiÒu th× qu©n sè cña ®éi h×nh _____________________________________________________________ chÊp kÝch ®­îc duy tr× b»ng c¸ch tuyÓn lùa binh sÜ trong sè nh÷ng 1* - chñ yÕu
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 22 23 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi Pª-ri-ª-c«14 phô thuéc. Qu©n sè cña kþ binh kh«ng bao giê v­ît hµnh nh÷ng biÕn ®æi trong chiÕn thuËt bé binh. I-phi-cr¸t ®· c¶i qu¸ 600 ng­êi, ®­îc chia thµnh c¸c ®éi (u-lam) gåm 50 ng­êi tiÕn c¸ch tæ chøc pen-ta-xta - mét d¹ng bé binh trang bÞ nhÑ, trong mét ®éi. Nã chØ yÓm hé hai bªn s­ên. Ngoµi ra cßn cã mét nh­ng khi cÇn cã thÓ chiÕn ®Êu trong ®éi h×nh hµng ngang. Hä ®¬n vÞ gåm 300 kþ binh - Ðlite cña thanh niªn Xp¸c-t¬, nh­ng ®­îc trang bÞ méc trßn nhá, gi¸p trô b»ng v¶i gai ch¾c vµ gi¸o c¸n trong chiÕn ®Êu hä ®Òu xuèng ngùa vµ h×nh thµnh mét thø ®¬n vÞ dµi b»ng gç. Trong phßng ngù, Kha-bri ®· buéc mÊy hµng ®Çu cña bé binh vÖ sÜ b¶o vÖ quèc v­¬ng. Trong bé binh trang bÞ nhÑ cña ®éi h×nh chÊp kÝch ph¶i quú xuèng ®Ó ®Èy lui cuéc c«ng kÝch cña ng­êi Xp¸c-t¬ cã ng­êi Xki-rÝt - d©n c­ miÒn nói gÇn ¸c-ca-®i - ®Þch. §éi h×nh vu«ng ®Çy ®ñ còng nh­ c¸c lo¹i ®éi h×nh hµng däc th­êng yÓm hé s­ên tr¸i; ngoµi ra bé binh nÆng trong ®éi h×nh kh¸c v.v. ®· ®­îc sö dông, vµ t­¬ng øng víi nh÷ng c¸i ®ã lµ sù triÓn chÊp kÝch cßn cã ng­êi hÇu - i-l«-ta15 trong chiÕn ®Êu ph¶i ®ãng khai c¸c ®éi h×nh chiÕn ®Êu kh¸c nhau ®· trë thµnh bé phËn hîp vai trß lÝnh më ®­êng. Nh­ trong trËn Pla-t©y 5 000 bé binh nÆng thµnh cña chiÕn thuËt s¬ ®¼ng. §ång thêi ng­êi ta ®· t¨ng c­êng mang theo 35 000 i-l«-ta trang bÞ nhÑ, nh­ng trong lÞch sö chóng chó ý ®Õn c¸c lo¹i bé binh trang bÞ nhÑ; ng­êi Hy L¹p ®· du nhËp t«i kh«ng thÊy tµi liÖu nµo nãi vÒ ho¹t ®éng cña c¸c i-l«-ta. cña nh÷ng quèc gia l¸ng giÒng d· man vµ nöa d· man c¸c lo¹i vò Sau cuéc ChiÕn tranh Pª-l«-p«n-nÐt, chiÕn thuËt gi¶n ®¬n cña khÝ, sö dông nh÷ng lÝnh b¾n cung c­ìi ngùa vµ ®i bé, lÝnh b¾n ®¸ ng­êi Hy L¹p ®· cã nh÷ng biÕn ®æi lín. Trong trËn LÐp-ct¬-r¬16 v.v.. PhÇn lín binh sÜ thêi kú ®ã lµ lÝnh ®¸nh thuª. Nh÷ng c«ng d©n £-pa-mi-n«ng víi sè qu©n Ýt ái ng­êi Phi-van ®· quÇn nhau víi giµu cã ®¸ng lÏ b¶n th©n ph¶i lµm nghÜa vô qu©n sù l¹i bá tiÒn ra ®éi h×nh chÊp kÝch cña ng­êi Xp¸c-t¬ qu©n sè ®«ng h¬n nhiÒu vµ thuª ng­êi thay thÕ, hä coi nh­ thÕ thÝch hîp h¬n. Nh­ thÕ lµ tÝnh cho tíi lóc ®ã lµ v« ®Þch. ë ® ©y, lèi c«ng kÝch trªn toµn tuyÕn chÊt cña ®éi qu©n chÊp kÝch, víi tÝnh c¸ch lµ bé phËn chñ yÕu chÝnh diÖn th­êng dïng sÏ ch¾c ch¾n thÊt b¹i, v× hai bªn s­ên cña mang tÝnh d©n téc cña qu©n ®éi mµ chØ cã nh÷ng c«ng d©n tù do £-pa-mi-n«ng sÏ bÞ phÝa chÝnh diÖn réng h¬n cña ®Þch bao v©y. cña n­íc nhµ míi ®­îc tham gia, ®· bÞ gi¶m sót do sù pha t¹p nµy §¸ng lÏ c«ng kÝch b»ng ®éi h×nh hµng ngang, £-pa-mi-n«ng ®· bè cña nh÷ng lÝnh ®¸nh thuª kh«ng cã quyÒn c«ng d©n. Ngay tr­íc trÝ qu©n ®éi cña m×nh thµnh ®éi h×nh hµng däc rÊt s©u vµ tiÕn thêi kú Ma-xª-®oan, Hy L¹p vµ c¸c thuéc ®Þa cña nã, gièng nh­ ®¸nh mét bªn s­ên cña ®éi h×nh chÊp kÝch Xp¸c-t¬, n¬i cã quèc Thuþ SÜ vµo thÕ kû XVIII vµ XIX, lµ thÞ tr­êng cho bän qu©n nh©n v­¬ng. ¤ng ®· ®ét ph¸ ®­îc chiÕn tuyÕn cña ng­êi Xp¸c-t¬ ë ®Þa phiªu l­u vµ bän lÝnh ®¸nh thuª. Ngay vµo thêi kú sím h¬n, c¸c ®iÓm cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh Êy; tiÕp ®ã «ng ®­a qu©n cña m×nh hoµng ®Õ Ai CËp ®· lËp c¸c ®¬n vÞ qu©n ng­êi Hy L¹p. VÒ sau quèc vËn ®éng ng­îc trë vÒ hai bªn cña ®ét ph¸ khÈu, tõ hai s­ên ®Ých v­¬ng Ba T­ ®­a vµo hµng ngò qu©n ®éi nh÷ng ®¬n vÞ lÝnh ®¸nh th©n «ng ®¸nh bäc chiÕn tuyÕn ®· bÞ chäc thñng cña ®éi h×nh chÊp thuª Hy L¹p, lµm cho qu©n ®éi cña m×nh cã ®­îc tÝnh æn ®Þnh nhÊt kÝch khiÕn nã kh«ng thÓ h×nh thµnh chÝnh diÖn míi mµ kh«ng ®Þnh. Nh÷ng ng­êi cÇm ®Çu nh÷ng ®¬n vÞ Êy lµ nh÷ng c«ng-®èt-chi- ®¶o lén sù bè trÝ chiÕn thuËt cña m×nh. Trong trËn Man-ti-n©y- e thùc sù, gièng nh­ c«ng-®èt-chi-e ë I-ta-li-a thÕ kû XVI. Trong a17, ng­êi Xp¸c-t¬ ®· bè trÝ ®éi h×nh chÊp kÝch cña m×nh cã chiÒu thêi kú nµy, nhÊt lµ ng­êi A-ten, ®· sö dông nh÷ng khÝ cô ®Ó s©u h¬n, nh­ng ®éi h×nh cña ng­êi Phi-van vÉn ®ét ph¸ ®­îc. A- phãng ®¸, lao vµ ®¹n löa. Pª-ri-clÐt ®· sö dông mét sè trong nh÷ng giª-di-l¸t khÝ giíi Êy trong cuéc v©y ®¸nh Xa-m«-x¬18. C¸c cuéc v©y ®¸nh ë Xp¸c-t¬, Ti-m«-ph©y, I-phi-cr¸t, Kha-bri ë A-ten còng tiÕn ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch x©y dùng mét tuyÕn bao v©y, cã hµo hoÆc
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 24 25 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi 1 024 ng­êi. Mçi hµng däc gåm 16 ng­êi gäi lµ lèc ®­îc ®Æt d­íi t­êng ch¾n ch¹y xung quanh thµnh luü; ®ång thêi ng­êi ta cè g¾ng quyÒn chØ huy cña l«-ha-gèt ®øng ë hµng ngang thø nhÊt. Hai ®Æt nh÷ng khÝ cô Êy vµo nh÷ng trËn ®Þa cã thÓ khèng chÕ ë gÇn hµng däc ®ã hîp thµnh mét ®i-lèc, hai ®i-lèc hîp thµnh mét tª-tr¾c, 2 t­êng thµnh. tª-tr¾c thµnh mét t¸c-xi-¸c, 2 t¸c-xi-¸c thµnh mét cxª-na-gi hoÆc §Ó ph¸ ho¹i t­êng thµnh ng­êi ta th­êng dïng ®Õn ®­êng ngÇm. xin-t¾c-ma, tøc lµ ®éi h×nh cã 16 ng­êi ë chÝnh diÖn vµ 16 ng­êi ë Khi tiÕn hµnh c­êng tËp, ®éi h×nh chiÕn ®Êu t¹o thµnh xi-na-xpi- chiÒu s©u. §©y lµ ®¬n vÞ c¬ ®éng, khi hµnh qu©n, binh lÝnh vËn m¬, nghÜa lµ mÊy hµng lÝnh bªn ngoµi gi¬ méc ra phÝa tr­íc m×nh, ®éng theo tõng cxª-na-gi t¹o thµnh ®éi h×nh hµng däc víi chÝnh cßn mÊy hµng bªn trong gi¬ méc lªn ®Çu, nh­ vËy t¹o thµnh m¸i diÖn lµ 16 ng­êi, 16 cxª-na-gi (hîp thµnh 8 pen-t¬-c«-xi-¸c, hoÆc che (ng­êi La M· gäi lµ testudo) ®Ó chèng l¹i ®¹n ®¸ cña ®Þch. 4 khi-li-¸c, hoÆc 2 tª-l¸c) t¹o thµnh mét ®éi h×nh chÊp kÝch nhá; 2 Trong khi nghÖ thuËt qu©n sù Hy L¹p b»ng c¸ch ®ã h­íng ®éi chÊp kÝch nhá t¹o thµnh mét ®éi chÊp kÝch võa, cßn 4 ®éi chÊp tr­íc hÕt vµo mÆt thµnh lËp c¸c lo¹i qu©n míi, biªn chÕ linh ho¹t kÝch nhá t¹o thµnh mét ®éi chÊp kÝch lín, hoÆc mét ®éi chÊp kÝch gåm lÝnh ®¸nh thuª cã thÓ dÔ sai khiÕn, vµo mÆt b¾t ch­íc hoÆc thùc thô. Mçi mét ®¬n vÞ ®Òu cã ng­êi chØ huy cña m×nh. §éi chÊp s¸ng lËp c¸c lo¹i qu©n míi trang bÞ nhÑ, vµo mÆt xo¸ bá h×nh thøc kÝch võa ë s­ên ph¶i gäi lµ ®Çu, ®éi chÊp kÝch võa ë s­ên tr¸i gäi ®éi h×nh chÊp kÝch trang bÞ nÆng kiÓu §«-ri-en cæ ®¹i lµ tæ chøc lµ ®u«i hoÆc phÇn hËu bÞ cña ®éi chÊp kÝch. Mçi lÇn cÇn cã sù æn qu©n sù duy nhÊt cã thÓ quyÕt ®Þnh kÕt côc cña trËn ®¸nh thêi bÊy ®Þnh ®Æc biÖt, s­ên tr¸i sÏ chiÕm lÜnh vÞ trÝ phÝa sau s­ên ph¶i, giê, - th× mét v­¬ng quèc míi v­¬n lªn, tiÕp thu tÊt c¶ nh÷ng c¶i h×nh thµnh ®éi h×nh gåm 512 ng­êi ë chÝnh diÖn vµ 32 ng­êi ë c¸ch thùc thô, ®· thµnh lËp mét qu©n ®éi gåm bé binh trang bÞ chiÒu s©u. MÆt kh¸c, b»ng sù triÓn khai cña 8 hµng phÝa sau ë nÆng víi quy m« ®å sé ®Õn møc kh«ng mét qu©n ®éi nµo, khi giao bªn tr¸i c¸c hµng phÝa tr­íc, cã thÓ t¨ng gÊp ®«i bÒ réng cña chiÕn víi nã, l¹i cã thÓ chèng l¹i ®­îc søc tÊn c«ng cña nã. Phi-lÝp chÝnh diÖn vµ gi¶m chiÒu s©u ®i 8 hµng. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c Ma-xª-®oan thµnh lËp qu©n th­êng trùc gåm 30 000 bé binh vµ hµng ngang víi nhau vµ gi÷a c¸c hµng däc víi nhau còng gièng 3 000 kþ binh. Bé phËn chñ yÕu cña qu©n ®éi lµ ®éi chÊp kÝch ®å sé nh­ ë ng­êi Xp¸c-t¬, nh­ng ®éi h×nh dµy ®Æc ®Õn møc tõng chiÕn cã chõng 16 000 ng­êi hoÆc 18 000 ng­êi vµ biªn chÕ theo nguyªn sÜ bªn trong ®éi chÊp kÝch kh«ng thÓ quay ®i quay l¹i ®­îc. Trong t¾c cña ®éi chÊp kÝch Xp¸c-t¬, nh­ng trang bÞ tèt h¬n. Méc nhá kiÓu chiÕn ®Êu, kh«ng cã kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®¬n vÞ hîp thµnh ®éi Hy L¹p ®­îc thay thÕ b»ng méc lín vµ dµi kiÓu Ca-ri-a, cßn gi¸o cì chÊp kÝch: ®éi chÊp kÝch t¹o thµnh mét tuyÕn kh«ng gi¸n ®o¹n võa ®­îc thay b»ng gi¸o Ma-xª-®oan (xa-ri-xa) dµi tíi 24 phót. D­íi tÊn c«ng en muraille1*. §éi chÊp kÝch gåm toµn lÝnh t×nh nguyÖn thêi Phi-lÝp, chiÒu s©u cña ®éi chÊp kÝch Êy biÕn ®éng tõ 8 ®Õn 10, 12, 24 hµng. Trong ®iÒu kiÖn sö dông gi¸o ®Æc biÖt dµi, nÕu nh­ 6 Ma-xª-®oan, nh­ng sau khi chinh phôc ®­îc Hy L¹p th× c¶ ng­êi Hy L¹p còng cã thÓ tham gia19. C¸c binh sÜ cña nã chØ gåm bé hµng ®Çu, mçi hµng ®Òu cÇm ngang chiÕc gi¸o th× mòi gi¸o cã thÓ ch×a ra phÝa tr­íc hµng ®Çu. Sù tiÕn ®Òu cña chÝnh diÖn dµi nh­ vËy binh trang bÞ nÆng. Ngoµi méc vµ gi¸o, hä cßn mang mò trô vµ gåm 1 000 - 2 000 ng­êi ®ßi hái viÖc huÊn luyÖn c¬ b¶n ph¶i hoµn kiÕm, mÆc dï sau cuéc c«ng kÝch cña c¶ rõng gi¸o Êy rÊt th­êng h¶o, do ®ã ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn. A-lÕch-xan-®r¬ ®· kh«ng cÇn tíi ®¸nh gi¸p l¸ cµ b»ng kiÕm. Nh­ng khi ®éi chÊp _____________________________________________________________ hoµn thiÖn viÖc x©y dùng tæ chøc ®ã. §éi h×nh chÊp kÝch cña «ng th«ng th­êng cã 16 384 ng­êi vµ chiÒu s©u lµ 16 hµng, mçi hµng cã 1* - nh­ mét bøc t­êng
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 26 27 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi lµ ca-t¸p-r¾c-ta ®­îc Phi-lÝp, còng nh­ A-lÕch-xan-®r¬, quan kÝch gÆp ®éi qu©n lª d­¬ng La M· th× t×nh h×nh kh¸c h¼n. Toµn t©m ch¨m sãc; A-lÕch-xan-®r¬ sö dông ca-t¸p-r¾c-ta vµo sù c¬ bé hÖ thèng ®éi h×nh chÊp kÝch tõ thêi kú ®Çu cña thêi ®¹i §«-ri-en ®éng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cña m×nh trong trËn ¸c-bª-l¬, bÊy cho ®Õn thêi kú tan r· cña ®Õ quèc Ma-xª-®oan ®Òu m¾c mét giê tho¹t ®Çu «ng ®¸nh b¹i vµ truy kÝch mét s­ên cña qu©n Ba T­, khuyÕt ®iÓm lín lµ thiÕu tÝnh linh ho¹t. Nh÷ng ®éi ngò võa dµi sau ®ã ®i vßng c¸nh qu©n trung t©m cña hä, tõ phÝa sau tËp kÝch võa s©u Êy chØ cã thÓ vËn ®éng chØnh tÒ, duy tr× ®­îc ®éi h×nh t¹i vµo s­ên kia. Kþ binh nµy c«ng kÝch theo nhiÒu ®éi h×nh kh¸c ®Þa h×nh b»ng ph¼ng vµ trèng tr¶i. Mçi khi gÆp ch­íng ng¹i, ®éi nhau: ®éi h×nh hµng ngang, ®éi h×nh hµng däc ch÷ nhËt th«ng h×nh chÊp kÝch buéc ph¶i chuyÓn thµnh hµng däc, nh­ng trong th­êng, ®éi h×nh hµng däc h×nh thoi hoÆc h×nh gäng k×m. Kþ binh ®éi h×nh ®ã nã kh«ng hµnh ®éng ®­îc. Ngoµi ra ®éi h×nh chÊp nhÑ kh«ng cã vò khÝ che ®ì, hä ®­îc trang bÞ lao vµ gi¸o ng¾n kÝch kh«ng cã tuyÕn thø hai hoÆc ®éi dù bÞ. Do ®ã, mçi khi gÆp nhÑ; còng cã ®¬n vÞ a-cr«-ba-li-xta, tøc c¸c lÝnh b¾n cung c­ìi ph¶i mét ®¹o qu©n cã thÓ chia thµnh nh÷ng ®¬n vÞ nhá h¬n, cã ngùa. Lo¹i binh sÜ nµy ®­îc dïng vµo viÖc canh g¸c, tuÇn tra, thÓ ®i vßng qua ®Þa h×nh mÊp m« mµ kh«ng ®¶o lén ®éi h×nh trinh s¸t vµ nãi chung lµ cho t¸c chiÕn phi chÝnh quy. Nã ®­îc chiÕn ®Êu cña m×nh vµ ®­îc bè trÝ thµnh mÊy tuyÕn chi viÖn cho tuyÓn mé trong c¸c bé l¹c Phra-ki-a vµ In-li-ri ngoµi ra tõ nh÷ng nhau, th× ®éi h×nh chÊp kÝch buéc ph¶i tiÕn vµo ®Þa h×nh mÊp m«, bé l¹c nµy ng­êi ta ®· tuyÓn mé mÊy ngµn ng­êi cho bé binh phi n¬i ®©y kÎ ®Þch míi xuÊt hiÖn ®ã cã thÓ xÐ nhá ®éi h×nh cña nã ra. chÝnh quy. Mét lo¹i binh sÜ míi mµ A-lÕch-xan-®r¬ s¸ng lËp lµ ®i- Nh­ng ®èi víi kÎ ®Þch mµ A-lÕch-xan-®r¬ gÆp ë trËn ¸c-bª-l¬20 ma-ha, lµ nh÷ng ®éi kþ binh dïng cho chiÕn ®Êu trªn ngùa còng th× hai ®éi chÊp kÝch cña «ng râ rµng lµ v« ®Þch. Ngoµi lo¹i bé nh­ ®i ch©n; lo¹i binh sÜ nµy lµm cho chóng ta chó ý v× nã ®­îc binh nßng cèt trang bÞ nÆng, A-lÕch-xan-®r¬ cßn cã qu©n cËn vÖ ®êi sau b¾t ch­íc. Long kþ binh thÕ kû XVI vµ nh÷ng thÕ kû tiÕp gåm theo, nh­ chóng ta sÏ thÊy sau nµy, chÝnh lµ sù sao chÐp nã. 6 000 hi-ra-xpi-xt¬ mang nh÷ng vò khÝ nÆng h¬n: méc lín h¬n vµ Nh­ng chóng ta kh«ng cã tµi liÖu nµo chøng minh r»ng thø binh gi¸o dµi h¬n. Bé binh trang bÞ nhÑ cña «ng gåm cã ¸c-gi-ra-xpit chñng lai t¹o nµy cña thêi Cæ ®¹i cã thÓ ®¶m ®­¬ng hai nhiÖm vô mang méc nhá h¬n bÞt b¹c vµ nhiÒu pen-ta-xta; hai lo¹i binh sÜ cña nã mét c¸ch thµnh c«ng h¬n lµ long kþ binh hiÖn ®¹i. nµy ®­îc tæ chøc thµnh c¸c ®éi nöa chÊp kÝch, th­êng cã 8 192 §ã lµ thµnh phÇn cña qu©n ®éi mµ A-lÕch-xan-®r¬ dïng ®Ó ng­êi; hä cã thÓ chiÕn ®Êu trong ®éi h×nh t¶n khai hoÆc ®éi h×nh hµng ngang gièng nh­ lo¹i bé binh nÆng, vµ ®éi h×nh chÊp chinh phôc mét khu vùc kÐo dµi tõ §Þa Trung H¶i tíi s«ng èc-xu- kÝch cña hä th­êng còng ®¹t ®­îc th¾ng lîi nh­ thÕ. Kþ binh x¬ vµ s«ng X¸t-lª-gi¬. VÒ qu©n sè cña qu©n ®éi nµy th× trong trËn Ma-xª-®oan ®­îc tuyÓn mé trong giíi thanh niªn quý téc Ma- ¸c-bª-l¬, nã gåm cã 2 ®éi chÊp kÝch bé binh lín trang bÞ nÆng xª-®oan vµ PhÐt-xa-li; vÒ sau ®éi kþ binh b¶n ®Þa Hy L¹p còng (kho¶ng 30 000 ng­êi), hai ®éi nöa chÊp kÝch pen-ta-xta (16 000 ®­îc s¸t nhËp vµo ®ã. Nã ph©n chia thµnh ®¹i ®éi kþ binh (i-la) ng­êi), 4 000 kþ binh vµ 6 000 qu©n phi chÝnh quy, tÊt c¶ kho¶ng mµ riªng giíi quý téc Ma-xª-®oan ®· biªn chÕ thµnh 8 ®¹i ®éi 56 000 ng­êi. Trong trËn Gra-nÝch, qu©n ®éi cña «ng gåm ®ñ c¸c nh­ vËy. Lo¹i kþ binh Êy thuéc lo¹i mµ chóng ta cã thÓ gäi lµ kþ binh chñng ®«ng tíi 35 000 ng­êi, trong ®ã cã 5 000 kþ binh. binh nÆng; kþ binh cã mò trô, gi¸p bµo vµ cã d¶i lµm b»ng VÒ qu©n ®éi C¸c-ta-gi¬ th× chóng ta kh«ng cã tµi liÖu tØ mØ nh÷ng tÊm s¾t ®Ó b¶o vÖ hai ch©n vµ ®­îc trang bÞ kiÕm dµi vµ nµo; ngay vÒ sè l­îng qu©n lÝnh mµ Han-ni-ban ®­a v­ît qua d·y gi¸o. Ngùa còng cã gi¸p che ®Çu b»ng s¾t. Lo¹i kþ binh nµy gäi
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 28 29 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi mang nÆng tõ 40 ®Õn 60 pao, ®­îc tiÕn hµnh víi tèc ®é 4 dÆm Anh nói An-p¬, còng cßn g©y tranh luËn. So víi tæ chøc mµ A-lÕch- mçi giê. Trong huÊn luyÖn qu©n sù còng bao gåm huÊn luyÖn sö xan-®r¬ x©y dùng, th× qu©n ®éi cña nh÷ng ng­êi kÕ thõa «ng dông c«ng cô ®µo hµo vµ x©y dùng nhanh chãng thµnh luü. Kh«ng kh«ng cã sù c¶i tiÕn nµo; viÖc sö dông voi chØ ®­îc tiÕn hµnh nh÷ng lÝnh míi mµ c¶ lÝnh cò thuéc c¸c ®éi lª d­¬ng còng ph¶i dù trong mét thêi gian ng¾n, bëi v× lý do sî löa, ®éng vËt nµy tá ra tÊt c¶ nh÷ng cuéc tËp luyÖn ®ã ®Ó duy tr× sù s¶ng kho¸i vÒ thÓ lùc nguy hiÓm cho qu©n lÝnh m×nh h¬n lµ cho qu©n ®Þch. Qu©n ®éi Hy vµ sù khÐo lÐo vµ sÏ quen víi sù chÞu ®ùng gian khæ. Nh÷ng binh sÜ L¹p vµo c¸c thêi kú sau nµy (thêi kú §ång minh A-kh©y-x¬21) nh­ thÕ qu¶ thùc cã thÓ chinh phôc thÕ giíi. ®­îc tæ chøc mét phÇn theo kiÓu Ma-xª-®oan, mét phÇn theo kiÓu Vµo thêi kú cùc thÞnh cña n­íc céng hoµ, th«ng th­êng cã hai La M·. ®¹o qu©n thuéc héi ®ång chÊp chÝnh mµ mçi ®¹o qu©n nµy gåm 2 Qu©n ®éi La M· ®· cho chóng ta mét h×nh mÉu hoµn thiÖn lª-gi-«ng vµ c¸c ®¬n vÞ qu©n cña ®ång minh (trong c¸c ®¹o qu©n nhÊt trong tÊt c¶ c¸c hÖ thèng chiÕn thuËt bé binh ®­îc ph¸t nµy, sè bé binh b»ng sè bé binh cña La M·, cßn sè kþ binh th× minh trong thêi ®¹i mµ ng­êi ta ch­a biÕt sö dông thuèc sóng. Nã ®«ng h¬n gÊp ®«i). ViÖc tuyÓn qu©n ®­îc tiÕn hµnh t¹i ®¹i héi duy tr× ­u thÕ cña bé binh trang bÞ nÆng vµ biªn chÕ dµy ®Æc, c«ng d©n ë §iÖn Ca-pi-t«n hoÆc ë qu¶ng tr­êng M¸c-x¬; tõ mçi nh­ng cßn thªm vµo ®ã tÝnh c¬ ®éng cña mçi ®¬n vÞ nhá, kh¶ n¨ng tri-bu22 ng­êi ta tuyÓn mé mét sè ng­êi nh­ nhau; nh÷ng t©n t¸c chiÕn trªn ®Þa h×nh mÊp m«, sù bè trÝ thµnh mÊy tuyÕn, tuyÕn binh nµy ®­îc ph©n bè rÊt ®Òu trong bèn lª-gi-«ng, ®Õn khi hoµn nä sau tuyÕn kia mét phÇn ®Ó chi viÖn vµ thay thÕ cho nhau, mét toµn ®ñ qu©n sè. RÊt th­êng khi nh÷ng c«ng d©n ®­îc miÔn nghÜa phÇn víi tÝnh c¸ch ®éi dù bÞ m¹nh, vµ sau hÕt, chÕ ®é huÊn luyÖn vô qu©n sù do tuæi t¸c hoÆc do ®· tham gia nhiÒu trËn chiÕn ®Êu, cho c¸ nh©n binh sÜ cã tÝnh môc ®Ých râ rµng h¬n cña ng­êi Xp¸c- song l¹i tham gia trë l¹i qu©n ®éi víi t­ c¸ch lÝnh t×nh nguyÖn. t¬. Nhê vËy ng­êi La M· chiÕn th¾ng ®­îc bÊt kÓ lùc l­îng vò T©n binh tuyªn thÖ råi trë vÒ nhµ chê gäi nhËp ngò. Khi gäi nhËp trang nµo chèng chäi víi hä: ®éi chÊp kÝch cña Ma-xª-®oan còng ngò, nh÷ng ng­êi trÎ nhÊt vµ nghÌo nhÊt ®­îc biªn chÕ vµo c¸c nh­ kþ binh cña Nu-mi-®i-a. ®éi vª-li-ta, nhãm tiÕp theo th× xÐt theo løa tuæi vµ t×nh h×nh tµi ë La M·, mçi c«ng d©n thuéc løa tuæi 17 ®Õn 45 hoÆc 50 ®Òu s¶n mµ biªn chÕ vµo lo¹i ha-xta-ti vµ prin-xi-pi, nh÷ng ng­êi ph¶i lµm nghÜa vô qu©n sù, nÕu nh­ anh ta kh«ng thuéc ®¼ng cÊp nhiÒu tuæi nhÊt vµ giÇu cã nhÊt th× biªn chÕ vµo c¸c ®éi tri-a-r«- thÊp nhÊt hoÆc ch­a tham gia 20 trËn ®¸nh víi t­ c¸ch lµ bé binh rom. Mçi lª-gi-«ng cã 1 200 vª-li-ta, 1 200 ha-xta-ti, 1 200 prin- xi-pi, 600 tri-a-r«-rom vµ 300 kþ binh (hiÖp sÜ)23, tÊt c¶ lµ 4 500 hoÆc 10 trËn víi t­ c¸ch lµ kþ binh. Nh­ng th«ng th­êng ng­êi ta chØ tuyÓn nh÷ng ng­êi trÎ tuæi vµo lÝnh. ViÖc huÊn luyÖn binh sÜ ng­êi. Ha-xta-ti, prin-xi-pi vµ tri-a-r«-rom l¹i ®­îc chia thµnh ®­îc tiÕn hµnh rÊt nghiªm kh¾c vµ nh»m ph¸t triÓn thÓ lùc cña hä 10 ma-ni-pu-li hoÆc ®¹i héi, mçi ma-ni-pu-li ®­îc bæ sung mét sè b»ng mäi ph­¬ng ph¸p cã thÓ cã. Ngoµi viÖc huÊn luyÖn chÝnh quy l­îng ngang nhau c¸c vª-li-ta. Vª-li-ta (rorarii, accensi, ferentarii1*) t¹o thµnh bé binh nhÑ trong lª-gi-«ng vµ cïng víi kþ vÒ sö dông vò khÝ vµ c¸c c¸ch vËn ®éng, ng­êi ta cßn luyÖn tËp réng r·i m«n ch¹y, nh¶y, nh¶y sµo, leo nói, ®¸nh vËt, b¬i léi, ban _____________________________________________________________ ®Çu kh«ng cã quÇn ¸o råi sau ®ã lµ víi toµn bé trang bÞ. Nh÷ng 1* - C¸c binh sÜ trang bÞ nhÑ ®­îc bè trÝ phÝa sau tri-a-r«-rom, qu©n bæ cuéc hµnh qu©n dµi víi toµn bé trang bÞ vò khÝ trong ®ã mçi binh sÜ trî trang bÞ nhÑ, c¸c x¹ thñ.
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 30 31 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi chim ­ng cña lª-gi-«ng26. Kþ binh vÉn nh­ tr­íc kia, ®­îc chia binh ®­îc bè trÝ ë hai s­ên cña lª-gi-«ng. Ha-xta-ti t¹o thµnh tuyÕn mét, prin-xi-pi t¹o thµnh tuyÕn hai, ban ®Çu hä ®­îc trang thµnh tua-ma, mçi tua-ma cã 30 binh sÜ vµ 3 ®ª-cu-ri-«, ®ång thêi bÞ gi¸o. Tri-a-r«-rom t¹o thµnh ®éi dù bÞ vµ ®­îc trang bÞ b»ng ®ª-cu-ri-« thø nhÊt th× chØ huy tua-ma. Vò khÝ che ®ì cña bé binh pi-lum, mét thø gi¸o ng¾n nh­ng cùc nÆng vµ ®¸ng sî mµ hä La M· gåm cã méc gç h×nh b¸n trô dµi 4 phót, réng 2 ½ phót, bäc da phãng vµo hµng tr­íc cña qu©n ®Þch ngay tr­íc khi x«ng vµo vµ ®ãng b»ng ®inh s¾t; ë gi÷a cã phÇn låi lªn (umbo) ®Ó chèng gi¸o ®¸nh gi¸p l¸ cµ b»ng kiÕm. Mçi ma-ni-pu-li do mét xen-tu-ri-« ®©m. Mò trô b»ng ®ång, th­êng cã phÝa sau dµi ®Ó b¶o vÖ cæ; mò chØ huy, cã xen-tu-ri-« thø hai lµm trî lý. CÊp bËc cña xen-tu-ri-« buéc vµo ®Çu b»ng gi©y da bäc b»ng nh÷ng tÊm ®ång. Gi¸p ngùc do vÞ trÝ vu«ng mçi bÒ mét phót ®­îc buéc vµo gi¸p trô b»ng gi©y da cã vÈy cña anh ta trong lª-gi-«ng quyÕt ®Þnh, thÊp nhÊt lµ chøc xen-tu-ri-« vµ lång qua vai. Vò khÝ che ®ì cña xen-tu-ri-«ng lµ gi¸p bµo bäc thø hai cña ma-ni-pu-li cuèi cïng hoÆc thø m­êi cña thø qu©n ha- b»ng nh÷ng tÊm ®ång. Ch©n ph¶i khi gi¬ ra phÝa tr­íc th× bÞ xta-ti, cßn cao nhÊt lµ xen-tu-ri-« thø nhÊt cña ma-ni-pu-li thø kiÕm ®Ëp vµo nªn ®­îc che b»ng tÊm ®ång. Ngoµi kiÕm ng¾n nhÊt (primus pilus) cña qu©n tri-a-r«-rom, thËm chÝ cã thÓ l·nh dïng ®Ó ®©m nhiÒu h¬n ®Ó chÐm, binh sÜ cßn cã pi-lum lµ mét thø quyÒn chØ huy toµn lª-gi-«ng khi kh«ng cã cÊp chØ huy cao h¬n. gi¸o nÆng cã c¸n dµi 4 ½ phót vµ mòi gi¸o b»ng s¾t dµi 1 ½ p hót; Th«ng th­êng primus pilus chØ huy toµn bé qu©n tri-a-r«-rom còng do ®ã dµi c¶ th¶y kho¶ng 6 phót, mÆt c¾t cña c¸n gç lµ 2 ½ in-x¬, nh­ primus princeps (xen-tu-ri-« thø nhÊt cña ma-ni-pu-li prin-xi- nÆng chõng 10 hoÆc 11 pao. NÐm ë cù ly 10-15 b­íc, nã th­êng pi thø nhÊt) chØ huy toµn bé qu©n prin-xi-pi, cßn primus haxtatus xuyªn thñng ®­îc méc vµ gi¸p ngùc vµ hÇu nh­ bao giê còng chØ huy toµn bé qu©n ha-xta-ti trong lª-gi-«ng. ë thêi kú sím h¬n, ®¸nh gôc ®­îc qu©n ®Þch. Vª-li-ta trang bÞ nhÑ, cã lao ng¾n vµ lª-gi-«ng lÇn l­ît do 6 tri-bun qu©n sù chØ huy, mçi ng­êi chØ huy nhÑ. Vµo thêi kú muén h¬n cña n­íc céng hoµ, khi mµ qu©n bæ trî trong hai th¸ng. Sau cuéc néi chiÕn thø nhÊt24 ®øng ®Çu mçi lª-gi- gåm nh÷ng ng­êi thuéc c¸c d©n téc d· man b¾t ®Çu lµm chøc n¨ng cña bé binh trang bÞ nhÑ th× lo¹i bé binh Êy hoµn toµn mÊt «ng lµ mét lª-ga víi t­ c¸ch t­ lÖnh th­êng trùc; tri-bun b©y giê ®i. Kþ binh ®­îc trang bÞ vò khÝ che ®ì gièng nh­ bé binh, gi¸o vµ phÇn lín lµ nh÷ng nh©n vËt lµm chøc vô tham m­u hoÆc hµnh kiÕm dµi h¬n. Nh­ng kþ binh d©n téc cña La M· kh«ng cã chÊt chÝnh. Sù kh¸c nhau vÒ vò khÝ cña ba tuyÕn ®· mÊt ®i tõ tr­íc thêi l­îng cao l¾m vµ ­a chiÕn ®Êu trong ®éi h×nh ®i bé h¬n. VÒ sau nã Ma-ri-ót. Pi-lum ®­îc trang bÞ cho tÊt c¶ ba tuyÕn cña lª-gi-«ng; tõ bÞ hoµn toµn xo¸ bá vµ ®­îc thay thÕ b»ng kþ binh Nu-mi-®i-a, ®ã nã trë thµnh vò khÝ d©n téc cña ng­êi La M·. Sù kh¸c nhau vÒ T©y Ban Nha, G«-l¬ vµ §øc. chÊt l­îng gi÷a ba tuyÕn Êy, trong chõng mùc nã dùa trªn sù kh¸c §éi h×nh chiÕn thuËt cña qu©n ®éi La M· ®· ®¹t ®­îc tr×nh ®é nhau vÒ tuæi t¸c vµ thêi gian phôc vô, còng nhanh chãng biÕn ®i. tÝnh c¬ ®éng lín. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ma-ni-pu-li trong ®éi h×nh Theo Xa-li-ót-xti-ót th× lo¹i qu©n ha-xta-ti, prin-xi-pi, tri-a-r«-rom ngang víi bÒ dµi chÝnh diÖn cña mçi ma-ni-pu-li, chiÒu s©u cña xuÊt hiÖn lÇn cuèi cïng trong trËn Mª-ten-lót chèng l¹i I-u-guèc- c¸c ma-ni-pu-li thay ®æi tõ 5-6 ®Õn 10 hµng. C¸c ma-ni-pu-li cña ta25. Ma-ri-ót thu gän 30 ma-ni-pu-li cña lª-gi-«ng thµnh 10 c«- tuyÕn hai ®­îc bè trÝ ë kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ma-ni-pu-li cña hoãc, vµ bè trÝ chóng thµnh hai tuyÕn, mçi tuyÕn cã 5 c«-hoãc. §ång tuyÕn mét: tri-a-r«-rom ®­îc bè trÝ xa n÷a vÒ phÝa sau, nh­ng thêi qu©n sè b×nh th­êng cña mçi c«-hoãc ®­îc t¨ng lªn thµnh 600 thµnh mét tuyÕn chÝnh diÖn dµy ®Æc. Tuú theo t×nh h×nh, c¸c ma- ng­êi; c«-hoãc thø nhÊt, do primus pilus chØ huy, mang huy hiÖu
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 32 33 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi ni-pu-li cña mçi tuyÕn cã thÓ nhÝch s¸t nhau, nghÜa lµ t¹o thµnh kÝch mét khi ®· lao vµo chiÕn ®Êu th× ph¶i dèc hÕt toµn bé lùc mét tuyÕn liªn tôc, hoÆc c¸c ma-ni-pu-li cña tuyÕn hai cã thÓ tiÕn l­îng cña m×nh vµ ph¶i chiÕn ®Êu ®Õn cïng. NÕu thèng so¸i La lªn phÝa tr­íc vµ lÊp nh÷ng kho¶ng trèng cña tuyÕn mét, hoÆc, sau M· muèn ngõng trËn ®¸nh th× tæ chøc theo lª-gi-«ng cho phÐp khi cÇn cã chiÒu s©u lín th× mçi ma-ni-pu-li cña qu©n prin-xi-pi sÏ «ng ®­a ®éi dù bÞ lªn chiÕm lÜnh trËn ®Þa, sau ®ã c¸c ®¬n vÞ ®· bè trÝ ë phÝa sau ma-ni-pu-li t­¬ng øng cña qu©n ha-xta-xi, t¨ng tham gia chiÕn ®Êu tõ tr­íc cã thÓ lui vÒ phÝa sau qua c¸c kho¶ng gÊp ®«i chiÒu s©u cña nã. Nh­ng khi ph¶i giao chiÕn víi voi cña c¸ch vµ chiÕm lÜnh trËn ®Þa cña m×nh. Trong mäi t×nh huèng mét Pi-r¬27, c¶ ba tuyÕn ®Òu ®­îc bè trÝ cã kho¶ng c¸ch, mµ mçi ma-ni- bé phËn qu©n bao giê còng gi÷ ®­îc ®éi h×nh hoµn chØnh, v× ngay pu-li yÓm hé cho ma-ni-pu-li ®øng ë phÝa tr­íc, sao cho nh÷ng con khi qu©n tri-a-r«-rom bÞ ®¸nh lui, th× phÝa sau nã ®· cã hai tuyÕn voi Êy cßn l¹i con ®­êng ®i th¼ng tuét qua toµn ®éi h×nh chiÕn ®Êu. ®Çu ®­îc bè trÝ l¹i VÒ tÊt c¶ c¸c mÆt, ®éi h×nh ®ã ®· kh¾c phôc ®­îc tèt tÝnh cøng råi. Khi c¸c lª-gi-«ng cña Phla-mi-ni-ót giao chiÕn trªn ®ång b»ng PhÐt-xa-li víi ®éi chÊp kÝch cña Phi-lÝp 28 th× ®ît tÊn c«ng nh¾c cña ®Þa h×nh chÊp kÝch. Lª-gi-«ng cã thÓ tiÕn vµ c¬ ®éng mµ kh«ng ®¶o lén ®éi h×nh chiÕn ®Êu cña m×nh ë ®Þa h×nh mµ ®éi thø nhÊt cña chóng ®· bÞ ®Èy lïi ngay; nh­ng c¸c ®ît tÊn c«ng nèi h×nh chÊp kÝch kh«ng d¸m liÒu th©n nÕu kh«ng muèn høng chÞu tiÕp nhau; qu©n Ma-xª-®oan b¾t ®Çu mÖt mái vµ lµm yÕu mét mèi nguy c¬ lín nhÊt. §Ó ®i vßng c¸c ch­íng ng¹i, th­êng ng­êi phÇn sù v÷ng ch¾c cña ®éi h×nh chiÕn ®Êu cña hä; v× hÔ chç nµo ta ph¶i thu hÑp chÝnh diÖn, nhiÒu nhÊt lµ cña mét hoÆc hai ma- c¶m thÊy nh÷ng triÖu chøng cña sù rèi lo¹n lµ ®Òu xuÊt hiÖn c¸c ni-pu-li; nh­ng qua mÊy phót chÝnh diÖn l¹i ®­îc kh«i phôc. Lª- ma-ni-pu-li La M· cè chen vµo c¸i ®¸m ng­êi khã c¬ ®éng ®­îc gi-«ng cã thÓ yÓm hé toµn bé chÝnh diÖn cña m×nh b»ng c¸c binh Êy. Cuèi cïng khi 20 ma-ni-pu-li tÊn c«ng ®éi chÊp kÝch tõ bªn sÜ trang bÞ nhÑ, v× nh÷ng binh sÜ nµy cã thÓ ®i qua c¸c kho¶ng s­ên vµ phÝa sau th× ®éi h×nh chiÕn ®Êu kh«ng thÓ duy tr× ®­îc c¸ch mµ lui vÒ phÝa sau khi c¸c tuyÕn ma-ni-pu-li tiÕn lªn. n÷a, ®éi h×nh cã chiÒu s©u tan r· vµ biÕn thµnh ®¸m ng­êi ch¹y Nh­ng ­u ®iÓm chÝnh lµ sù bè trÝ qu©n thµnh mÊy tuyÕn, tuú trèn vµ trËn ®¸nh thÊt b¹i. §Ó ®èi phã víi kþ binh, lª-gi-«ng bè theo yªu cÇu cña t×nh huèng mµ lÇn l­ît ®­a c¸c tuyÕn Êy vµo trÝ thµnh orbis, tøc lµ mét thø ®éi h×nh vu«ng ë gi÷a lµ ®oµn xe chiÕn ®Êu. Trong hÖ thèng ®éi h×nh chÊp kÝch sù viÖc quyÕt ®Þnh hËu cÇn. Trong hµnh qu©n, khi cã thÓ bÞ tËp kÝch th× lª-gi-«ng bè bëi mét ®ßn ®¸nh. Trong ®éi dù bÞ kh«ng cã sè qu©n míi ®­a vµo trÝ thµnh legio quadrata, tøc lµ ®éi h×nh hµng däc dµi cã chÝnh chiÕn ®Êu khi thÊt lîi, - nh×n chung, trªn thùc tÕ kh«ng dù kiÕn diÖn réng vµ ®oµn xe hËu cÇn ë gi÷a. §­¬ng nhiªn, ®iÒu ®ã chØ cã kh¶ n¨ng Êy. Sö dông ®éi qu©n trang bÞ nhÑ vµ kþ binh lª-gi-«ng thÓ thùc hiÖn ë ®ång b»ng b»ng ph¼ng quang ®·ng, n¬i cã thÓ vËn cã thÓ nghªnh chiÕn víi kÎ ®Þch trªn toµn tuyÕn chÝnh diÖn cña ®éng theo ®­êng th¼ng. nã; nã cã thÓ ®­a tuyÕn qu©n ha-xta-ti thø nhÊt ra chèng cù víi Vµo thêi Xª-da, c¸c lª-gi-«ng phÇn lín ®­îc bæ sung b»ng viÖc ®éi chÊp kÝch ®ang tÊn c«ng cña ®Þch, sè qu©n ha-xta-ti nµy mé lÝnh t×nh nguyÖn ë I-ta-li-a. Sau cuéc ChiÕn tranh ®ång kh«ng bÞ ®¸nh b¹i dÔ dµng, v× tr­íc hÕt ph¶i ®¸nh tan tõng ®¬n vÞ minh29, quyÒn c«ng d©n vµ cïng víi nã lµ nghÜa vô qu©n sù ®­îc mét, chÝ Ýt lµ 6 trong 10 ma-ni-pu-li; nã cã thÓ ®­a qu©n prin-xi- më réng ra c¶ n­íc I-ta-li-a, do ®ã sè ng­êi ®ñ ®iÒu kiÖn tuyÓn pi ra lµm cho ®Þch mÖt mái, råi sau hÕt dïng tri-a-r«-rom ®Ó mé hiÖn nay v­ît xa yªu cÇu. L­¬ng hÇu nh­ b»ng tiÒn c«ng cña giµnh th¾ng lîi. Nh­ vËy thèng so¸i n¾m ch¾c ®­îc viÖc ®iÒu ng­êi thî; do ®ã sè l­îng t©n binh thõa th·i ®Õn møc kh«ng cÇn khiÓn qu©n vµ tiÕn tr×nh trËn ®¸nh, trong khi ®ã ®éi h×nh chÊp ®Õn ngay c¶ viÖc tuyÓn qu©n c­ìng bøc. ChØ trong nh÷ng tr­êng
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 34 35 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi hîp ®Æc biÖt, c¸c lª-gi-«ng míi ®­îc tuyÓn ë c¸c tØnh, nh­ lª-gi- ngang. Ngoµi ra, Xª-da cßn cã ®éi qu©n bæ trî cña c¸c tØnh: lÝnh b¾n «ng thø n¨m cña Xª-da ®­îc tuyÓn mé ë xø G«-l¬30 thuéc La M·, cung cña ®¶o Cri-t¬, lÝnh b¾n ®¸ cña quÇn ®¶o Ba-lª-a-r¬, c¸c ®éi nh­ng vÒ sau binh sÜ cña lª-gi-«ng nµy ®­îc h­ëng en masse1* qu©n tõ xø G«-l¬ vµ Nu-mi-®i-a, lÝnh ®¸nh thuª §øc. Kþ binh cña quyÒn c«ng d©n La M·. C¸c lª-gi-«ng tuyÖt nhiªn kh«ng ®¹t ®­îc «ng gåm mét phÇn c¸c ®éi qu©n xø G«-l¬, mét phÇn c¸c ®éi qu©n qu©n sè danh nghÜa cña chóng lµ 4 500 ng­êi; nh­ c¸c lª-gi-«ng §øc. Lo¹i qu©n vª-li-ta vµ kþ binh La M· ®· biÕn ®i tr­íc ®ã Ýt l©u. Bé tham m­u cña qu©n ®éi gåm c¸c lª-ga do viÖn nguyªn l·o cña Xª-da hiÕm khi v­ît 3 000 ng­êi. Ng­êi ta thÝch dïng t©n binh ®Ó thµnh lËp nh÷ng lª-gi-«ng míi (legiones tironum2*) h¬n bæ nhiÖm; hä lµ nh÷ng trî lý cña c¸c viªn t­ lÖnh, sö dông hä lµm chØ huy c¸c ®¬n vÞ ®éc lËp hoÆc c¸c ®¬n vÞ chiÕn ®Êu. Xª-da lµ lµ pha trén hä víi cùu binh ë c¸c lª-gi-«ng cò; nh÷ng lª-gi-«ng míi ng­êi ®Çu tiªn cö ®Õn mçi lª-gi-«ng mét lª-ga víi t­ c¸ch ng­êi nµy ban ®Çu kh«ng ®­îc tham gia d· chiÕn, mµ chñ yÕu ®­îc dïng chØ huy th­êng trùc. NÕu thiÕu lª-ga th× viÖc chØ huy lª-gi-«ng ®Ó ®ãng gi÷ c¸c doanh tr¹i. Lª-gi-«ng chia thµnh 10 c«-hoãc, mçi c«- ®­îc trao cho que-xto. B¶n th©n nh©n vËt nµy lµ chñ nhiÖm tµi vô hoãc cã 3 ma-ni-pu-li. Tªn gäi ha-xta-ti, prin-xi-pi, tri-a-r«-rom chØ vµ chñ nhiÖm qu©n nhu cña qu©n ®éi, ®¶m ®­¬ng chøc vô nµy ®­îc gi÷ l¹i trong chõng mùc cÇn thiÕt ®Ó nãi lªn cÊp bËc cña c¸c «ng ta ®­îc nhiÒu quan chøc vµ sÜ quan liªn l¹c gióp viÖc. Tham viªn chØ huy theo chÕ ®é nãi trªn, ®èi víi binh sÜ th­êng th× tªn gäi gia bé tham m­u cßn cã c¸c tri-bun qu©n sù ®­îc cö ®Õn vµ Êy mÊt hÕt ý nghÜa. S¸u xen-tu-ri-«ng cña c«-hoãc thø nhÊt trong nh÷ng thanh niªn t×nh nguyÖn nãi trªn (contubernales, comites tõng qu©n ®oµn cã quyÒn tham gia héi ®ång qu©n sù. Xen-tu-ri-«ng practorii1* ) ®­îc sö dông vµo chøc vô sÜ quan tuú tïng, sÜ quan ®Òu xuÊt th©n tõ binh sÜ th­êng vµ hiÕm khi lªn ®­îc ®Þa vÞ cao h¬n; trùc ban; nh­ng khi chiÕn ®Êu th× hä cïng chiÕn ®Êu nh­ binh sÜ tr­êng häc ®µo t¹o sÜ quan cao cÊp lµ bé tham m­u cña c¸ nh©n vÞ t­ th­êng trong hµng ngò cohors praetoria2* gåm c¸c lich-to, c¸c lÖnh, gåm nh÷ng ng­êi trÎ tuæi, cã häc thøc, nhanh chãng ®­îc ®Ò quan chøc, ®µy tí, mËt th¸m (speculatores) vµ c¸c sÜ quan liªn l¹c b¹t lªn ®Õn cÊp tri-bun trong qu©n ®éi, råi lªn cÊp lª-ga. Vò khÝ cña (apparitores) cña tæng hµnh dinh. Thªm vµo ®ã, viªn t­ lÖnh cßn binh sÜ vÉn nh­ tr­íc - gi¸o vµ kiÕm. Ngoµi trang bÞ, chiÕn sÜ cßn cã ®¬n vÞ nh­ lµ ®éi vÖ binh riªng, gåm nh÷ng lÝnh cò t×nh nguyÖn ph¶i mang hµnh lý riªng nÆng tõ 35 ®Õn 60 pao. Dông cô ®Ó mang t¸i ngò theo lêi kªu gäi cña c¸c viªn chØ huy tr­íc ®©y cña hä. §¬n hµnh lý cång kÒnh ®Õn møc binh sÜ, ®Ó chuÈn bÞ chiÕn ®Êu, ph¶i bá vÞ nµy khi hµnh qu©n th× c­ìi ngùa, nh­ng khi t¸c chiÕn th× ®i hµnh lý xuèng. Dông cô h¹ tr¹i cña qu©n lÝnh do lõa ngùa thå, mçi ch©n, ®­îc xem lµ bé phËn tinh nhuÖ cña qu©n ®éi; hä gi÷ vµ b¶o lª-gi-«ng cÇn tíi 500 con. Mçi lª-gi-«ng cã huy hiÖu chim ­ng cña vÖ vexillum, tøc lµ l¸ cê biÓu t­îng cña toµn qu©n. §Ó t¸c chiÕn, m×nh cßn mçi c«-hoãc cã cê riªng. §Ó thµnh lËp bé binh trang bÞ nhÑ Xª-da th­êng bè trÝ qu©n ®éi thµnh 3 tuyÕn: 4 c«-hoãc cña mçi lª- Xª-da lùa chän trong c¸c lª-gi-«ng cña m×nh mét sè l­îng nhÊt ®Þnh gi-«ng ë tuyÕn thø nhÊt vµ 3 c«-hoãc ë tuyÕn thø hai vµ ë tuyÕn binh sÜ (¨ng-tª-xi-g¬-nat) võa thÝch hîp víi nhiÖm vô cña lo¹i qu©n trang bÞ nhÑ, võa thÝch hîp víi lèi ®¸nh gÇn trong ®éi h×nh hµng _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* Nguyªn v¨n cã nghÜa lµ ®ång hµnh, cïng ®i; ë ®©y cã nghÜa lµ c¸c 1* kh«ng lo¹i trõ ai nh©n viªn tuú tïng cña viªn t­ lÖnh. 2* lª-gi-«ng t©n binh 2* - c«-hoãc ®i theo vÞ t­ lÖnh
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 36 37 ph. ¨ng-ghen qu©n ®éi thø ba; ngoµi ra, c¸c c«-hoãc cña tuyÕn thø hai ®Òu ë phÝa sau c¸c bæ trî Êy, mµ cßn sö dông qu©n ®¸nh thuª ng­êi n­íc ngoµi. Sè kho¶ng c¸ch cña tuyÕn mét. TuyÕn hai ph¶i chi viÖn cho tuyÕn lª-gi-«ng t¨ng lªn ®Õn 30, d­íi thêi T¬-rai-an råi lªn ®Õn 33 d­íi mét; tuyÕn ba lµ ®éi tæng dù bÞ ®­îc sö dông vµo viÖc c¬ ®éng cã thêi XÐp-ti-mi-ót Xª-ve-r¬. C¸c lª-gi-«ng, ngoµi phiªn hiÖu, cßn tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®¸nh vµo chÝnh diÖn hoÆc s­ên ®Þch vµ ®Ó mang tªn gäi theo n¬i ®ãng qu©n (L.Germanica, L.Italica2*), theo ®Èy lïi c¸c ®ßn quyÕt ®Þnh cña ®Þch. NÕu x¶y ra t×nh h×nh ®Þch ®¸nh niªn hiÖu cña hoµng ®Õ (L.Augusta3*), theo tªn c¸c vÞ thÇn bäc s­ên khiÕn cÇn ph¶i kÐo dµi tuyÕn chÝnh diÖn, th× qu©n ®éi chØ (L.Primigenia, L.Apollinaris4*), hoÆc theo huy ch­¬ng ®· th­ëng bè trÝ thµnh hai tuyÕn. ChØ trong tr­êng hîp bÊt ®¾c dÜ míi bè trÝ cho nã (L.fidelis, L.pia, L.invicta5*). Tæ chøc cña lª-gi-«ng ®· cã thµnh mét tuyÕn (acies simplex3*) vµ bÊy giê gi÷a c¸c c«-hoãc kh«ng mét sè thay ®æi. Ng­êi chØ huy cña nã giê ®©y ®­îc gäi lµ prª-phÐc- ®Ó kho¶ng c¸ch; nh­ng khi phßng ngù doanh tr¹i th× ®éi h×nh nµy tuýt. C«-hoãc thø nhÊt ®· t¨ng qu©n sè gÊp ®«i (cohors milliaria1*), trë thµnh th«ng dông, v× chiÕn tuyÕn vÉn cßn chiÒu s©u 8-10 hµng cßn qu©n sè b×nh th­êng cña lª-gi-«ng ®­îc n©ng lªn ®Õn 6 100 vµ cã thÓ lËp ®éi dù bÞ gåm nh÷ng chiÕn sÜ kh«ng ®­îc bè trÝ ë ng­êi ®èi víi bé binh vµ 726 ng­êi ®èi víi kþ binh; ®ã lµ qu©n sè tèi t­êng luü. thiÓu, vµ khi cÇn lª-gi-«ng cßn ®­îc bæ sung thªm mét hoÆc nhiÒu ¤-guy-xt¬ ®· hoµn thµnh viÖc biÕn lùc l­îng vò trang La M· cohortes milliariae. Cohors milliaria ®­îc ®Æt d­íi quyÒn chØ huy thµnh qu©n ®éi chÝnh quy th­êng trùc. ¤ng ph©n bè 25 lª-gi-«ng cña tri-bun qu©n sù, cßn c¸c c«-hoãc kh¸c ®­îc ®Æt d­íi quyÒn chØ trªn kh¾p ®Õ quèc: 8 lª-gi-«ng ®­îc bè trÝ ë vïng Ranh (chóng huy cña c¸c tri-bun hoÆc praepositi2*, nh­ vËy lµ cÊp xen-tu-ri-«ng ®­îc coi lµ trô cét vµ chç dùa - praecipium robur - cña qu©n ®éi), b©y giê trë thµnh cÊp h¹ sÜ quan. ViÖc ®Ó cho nh÷ng ng­êi míi ®­îc 3 lª-gi-«ng ë T©y Ban Nha, 2 ë ch©u Phi, 2 ë Ai CËp, 4 ë Xi-ri gi¶i phãng vµ n« lÖ, d©n c­ c¸c tØnh vµ, nãi chung, ®ñ h¹ng ng­êi vµ TiÓu ¸, 6 ë c¸c tØnh §a-nuýp. ë I-ta-li-a cßn bè trÝ nh÷ng ®­îc tham gia c¸c lª-gi-«ng, ®· trë thµnh lÖ th­êng; quyÒn c«ng ®¬n vÞ ®ån tró gåm c¸c ®éi tinh nhuÖ, chØ ®­îc tuyÓn mé trªn ®Êt d©n La M· chØ ®ßi hái ®èi víi qu©n cÊm vÖ ë I-ta-li-a, mµ ngay c¶ ë I-ta-li-a vµ t¹o thµnh qu©n cËn vÖ hoµng ®Õ; ®éi qu©n nµy ban ®Êy sau nµy ng­êi ta còng bá ®ßi hái Êy. Nh­ vËy lµ ng­êi La M· ®Çu gåm cã 12, sau cã 14 c«-hoãc, ngoµi ra trong thµnh phè La trong qu©n ®éi rÊt nhanh chãng bÞ tan biÕn trong dßng th¸c c¸c M· cßn cã ®éi c¶nh vÖ thµnh phè (vigiles1*) gåm 7 c«-hoãc, gåm phÇn tö d· man vµ nöa d· man, c¸c phÇn tö La M· ho¸ vµ kh«ng nh÷ng n« lÖ ®· ®­îc gi¶i phãng tõ tr­íc. Ngoµi qu©n ®éi chÝnh La M· ho¸; chØ cã sÜ quan vÉn lµ ng­êi La M·. Sù xuèng cÊp Êy cña quy Êy, c¸c tØnh vÉn ph¶i thµnh lËp, nh­ tr­íc ®©y, ®éi qu©n bæ thµnh phÇn qu©n ®éi ®· ¶nh h­ëng nhanh chãng ®Õn trang bÞ vµ trî trang bÞ nhÑ cña m×nh, nh­ng lóc bÊy giê phÇn lín ®· trë _____________________________________________________________ thµnh mét thø d©n binh lµm nhiÖm vô canh g¸c vµ c¶nh s¸t. Nh­ng ë nh÷ng vïng biªn giíi nµo bÞ ®e do¹ tËp kÝch, th× ®Ó lµm 2* - lª-gi-«ng §øc, lª-gi-«ng I-ta-li-a nhiÖm vô chiÕn ®Êu ng­êi ta ®· sö dông kh«ng nh÷ng c¸c ®¬n vÞ 3* - lª-gi-«ng ¤-guy-xt¬ 4* - lª-gi-«ng Giuy-pi-te, lª-gi-«ng A-p«-l«ng _____________________________________________________________ 5* - lª-gi-«ng Trung thµnh, lª-gi-«ng Thµnh kÝnh, lª-gi-«ng V« ®Þch 3* - ®éi h×nh chiÕn ®Êu gi¶n ®¬n 1* - c«-hoãc 1 000 ng­êi 1* - c¶nh vÖ 2* - viªn chØ huy
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2