Bài giảng Đại cương về mục tiêu, biến số và phân tích số liệu - Lưu Ngọc Hoạt

Chia sẻ: ViShani2711 ViShani2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Đại cương về mục tiêu, biến số và phân tích số liệu trình bày các nội dung chính sau: Định nghĩa biến số, thống kê mô tả, tổng hợp số liệu với các biến định tính, tổng hợp số liệu với các biến định lượng, thống kê suy luận,.... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Đại cương về mục tiêu, biến số và phân tích số liệu - Lưu Ngọc Hoạt

Mối liên quan giữa tên đề tài, mục tiêu chung   và mục tiêu cụ thể   §¹i c¬ng vÒ Cao HA của người cao tuổiTêntại đề tài: Huyết áp của người dân tại huyện A năm 2005 và một số yếu huyện A năm 2005 và một số tố ảnh hưởng Tên đề tài yếu tố ảnh hưởng Môc tiªu, BiÕn sè vµ •  Xác định tỷ lệ cao HA MT của chung: Tên đề% tài người Xác định tỷ lệ cao HA của người % Mục tiêu chung cao tuổi tại huyện A năm 2005 cao tuổi tại huyện A năm 2005 Mục tiêu chung Ph©n tÝch sè liÖu% và một số yếu tố ảnh hưởng MT cụ thể: và một số yếu tố ảnh hưởng Mục tiêu 1 Mục tiêu 2 Mục tiêu 3 ü  Xác định tỷ lệ cao HA của ü  Xác định tỷ lệ cao HA của Mục tiêu 1 Mục tiêu 3 Mục tiêu 2 người cao tuổi tại huyện A. người cao tuổi tại huyện A. Lu Ngäc Ho¹t ü  Xác định một số yếu tố liên ü  Xác định một số yếu tố liên Viện YHDP vµ YTCC, §H Y Hµ Néi quan đến tình trạng cao HA. quan đến tình trạng cao HA. ü  Đề xuất (và thăm dò) một số ü  Đánh giá hiệu quả của một số giải pháp can thiệp làm giảm giải pháp can thiệp làm giảm tỷ lệ tăng huyết áp. tỷ lệ tăng huyết áp. Mối liên quan giữa một số thành phần của NC §Þnh nghÜa BiÕn sè% Tên đề tài • §Æc tÝnh cña ngêi, vËt sù viÖc, hiÖn t Mục tiêu chung îng biÕn thiªn theo c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau Biến số 1 Biến số 1 Biến số 1 • Do ngêi nghiªn cøu lùa chän phï hîp Mục tiêu 1 Mục tiêu 2 Mục tiêu 3 Biến số 2 Biến số 2 Biến số 2 víi tõng môc tiªu nghiªn cøu Biến số 3 Biến số 3 Biến số 3 • TriÓn khai nghiªn cøu chÝnh lµ thu thËp Biến số 4 Biến số 4 Biến số 4 sè liÖu cho c¸c biÕn sè nµy • §èi lËp víi biÕn sè lµ c¸c h»ng sè 1
Ph©n lo¹i theo b¶n chÊt cña biÕn sè Bµi tËp 1: Ph©n lo¹i c¸c biÕn sè §Þnh §Þnh Danh Thø NhÞ Kho¶ng Tû Liªn Rêi BiÕn liªn tôc tÝnh lîng môc h¹ng ph©n chia suÊt tôc r¹c Tuæi BiÕn rêi r¹c Hµm lîng ®êng BiÕn ®Þnh lîng huyÕt BiÕn tû suÊt §é cËn, viÔn cña m¾t (®i èp) BiÕn kho¶ng chia Sè lîng hång cÇu NhiÖt ®é kh«ng khÝ BiÕn danh môc Giíi D©n téc BiÕn ®Þnh tÝnh BiÕn thø h¹ng Tr×nh ®é v¨n ho¸ Sè vi khuÈn/vi tr BiÕn nhÞ ph©n êng Bµi tËp 1: Ph©n lo¹i c¸c biÕn sè Ph©n lo¹i theo mèi t¬ng quan gi÷a c¸c §Þnh §Þnh Danh Thø NhÞ Kho¶ng Tû Liªn Rêi biÕn sè tÝnh lîng môc h¹ng ph©n chia suÊt tôc r¹c Tuæi X X X BiÕn ®éc lËp BiÕn phô Hµm lîng ®êng X X X (ph¬i nhiÔm) thuéc (bÖnh) huyÕt §é cËn, viÔn cña X X X m¾t (®i èp) Sè lîng hång cÇu X X X YÕu tè nhiÔu NhiÖt ®é kh«ng khÝ X X X Giíi X X l  NhiÔu lµ yÕu tè lµm sai lÖch ¶nh hëng cña ph¬i nhiÔm D©n téc X X víi bÖnh (thay ®æi ®é lín vµ ý nghÜa thèng kª) Tr×nh ®é v¨n ho¸ X X l  BiÕn ®éc lËp, phô thuéc vµ nhiÔu ®îc x¸c ®Þnh bëi ng Sè vi khuÈn/vi tr X X X êng êi nghiªn cøu vµ chØ cã ý nghÜa trong nghiªn cøu ®ã. 2
Tiªu chuÈn cña 1 yÕu tè nhiÔu% Trêng hîp nµo sau ®©y lµ nhiÔu?% E D E D E D v  Ph¶i lµ 1 yÕu tè nguy c¬ ®èi víi bÖnh v  Ph¶i cã liªn quan ®èi víi ph¬i nhiÔm nh F F F ng kh«ng lÖ thuéc vµo ph¬i nhiÔm v  Kh«ng ph¶i lµ yÕu tè trung gian gi÷a ph¬i E D E D E D nhiÔm vµ bÖnh v  Ph¶i thùc sù t¸c ®éng lªn mèi t¬ng quan F F F gi÷a ph¬i nhiÔm vµ bÖnh (kh¼ng ®Þnh khi ph©n tÝch sè liÖu) E D E D E D v  Cã thÓ ®æi chç cho yÕu tè ph¬i nhiÔm tuú theo môc ®Ých ngêi lµm nghiªn cøu F F F Bµi tËp Ph©n biÖt thèng kª m« t¶ vµ NÕu muèn x¸c ®Þnh c¸c biÕn sè cÇn vµ ®ñ cho thèng kª suy luËn% mét nghiªn cøu th× cÇn dùa vµo c¸ch nµo díi •  Thèng kª m« t¶: ®©y (chän c¸ch mµ Anh/ChÞ cho lµ hîp lý nhÊt)? ‒  lµ m« t¶ kÕt qu¶ thu ®îc tõ mÉu nghiªn cøu A.  Kinh nghiÖm cña c¸c nghiªn cøu tâng tù ®· ‒  biÓu thÞ ®é lín, sù ph©n bè cña c¸c tham sè cña ®îc t¸c gi¶ kh¸c triÓn khai, mÉu nghiªn cøu nh , ®é lÖch chuÈn, c¸c tû lÖ, B.  C©y vÊn ®Ò ®îc ph¸t triÓn tõ ®Ò tµi nghiªn b¶ng, biÓu, ®å thÞ sù ph©n bè theo c¸c biÕn sè cøu kh¸c nhau nh tuæi, giíi, ®Þa d... C.  KÕ ho¹ch tr×nh bµy phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu •  Thèng kª suy luËn: vµ bµn luËn ‒  lµ qu¸ tr×nh ngo¹i suy kÕt qu¶ nghiªn cøu tõ mÉu D.  Môc tiªu nghiªn cøu ra quÇn thÓ nghiªn cøu. ‒  bao gåm 2 ph¬ng ph¸p: íc lîng vµ kiÓm ®Þnh 3
QuÇn thÓ ®Ých% Thèng kª suy luËn% Lùa chän! KÕt luËn ngo¹i suy! QuÇn thÓ Tham sè quÇn thÓ% MÉu x¸c suÊt% nghiªn cøu% (µ, σ, P...)% ¦íc lîng% - NgÉu nhiªn ®¬n ! •  ®iÓm% - NgÉu nhiªn hÖ thèng! Suy luËn •  kho¶ng% - MÉu ph©n tÇng ! - MÉu chïm ! - MÉu nhiÒu bËc! Chän mÉu% th«ng kª (ChØ ¸p 1. Thèng kª m« t¶% dông cho MÉu kh«ng x¸c suÊt% mÉu x¸c KiÓm ®Þnh - MÉu kinh nghiÖm % suÊt víi gi¶ thuyÕt% - MÉu thuËn tiÖn ! cì mÉu - MÉu chØ tiªu! MÉu% ®ñ lín)% - MÉu cã môc ®Ých.% Gi¸ trÞ p Tham sè mÉu% BiÕn sè! ( X , s, p...)! C¸c test Thèng kª thèng kª m« t¶% M« t¶ c¸c tham sè mÉu% (tr×nh bµy kÕt qu¶ nghiªn có)% Bµi tËp Bµi tËp Nếu một người nghiên cứu muốn thu thập số liệu Nếu một người nghiên cứu muốn thu thập số về huyết áp tối đa của các đối tượng NC, cách thu liệu về số điếu thuốc lá một người hút trung thập nào dưới đây Anh/Chị cho là hợp lý nhất? bình/ngày, cách thu thập nào dưới đây Anh/Chị A.  Phân huyết áp thành các nhóm (ví dụ < 90 cho là hợp lý nhất? mmHg; 90-120; 121-140...) sau đó chọn nhóm A.  Phân thành các nhóm (ví dụ < 5 điếu; 5-10; thích hợp 11-15; 16-20...) sau đó chọn nhóm thích hợp B.  Ghi đầy đủ trị số huyết áp tối đa của từng đối B.  Ghi chính xác số điếu thuốc hút trung bình mà tượng. đối tượng đã trả lời. C.  Phân đối tượng thành hai loại có và không cao C.  Phân đối tượng thành hai loại: hút trên 1 bao huyết áp tối đa hoặc dưới một bao D.  Phân thành các nhóm: huyết áp thấp, bình D.  Phân thành các nhóm: hút nhẹ, hút trung bình, thường, cao và rất cao hút nhiều, hút rất nhiều. 4
VÝ dô 1: M« t¶ ®Æc ®iÓm cña c©n nÆng khi ¦u ®iÓm cña ph©n tÝch sè liÖu díi d¹ng ®Î cña 500 trÎ míi sinh t¹i bÖnh viÖn M:% ®Þnh lîng (vÝ dô c©n nÆng khi ®Î cña trÎ)% 1. Khi c©n nÆng tÝnh b»ng gram (biÕn ®Þnh lîng)! 50 trÎ 450 trÎ è §o lêng ®é tËp trung cña sè liÖu: A - Gi¸ trÞ trung b×nh: víi sè liÖu ph©n bè chuÈn 2500 gr% - Gi¸ trÞ trung vÞ: víi bé sè liÖu ph©n bè kh«ng chuÈn 50 trÎ 450 trÎ è §o lêng ®é ph©n t¸n cña bé sè liÖu: B - Kho¶ng dao ®éng (Max ‒ Min) 2500 gr% - §é lÖch chuÈn 2. Khi c©n nÆng tÝnh theo mèc < hoÆc ≥ 2500 gram (biÕn ®Þnh tÝnh)! PA = PB = 10%% X A >> X B è Tû lÖ trÎ cã c©n nÆng < 2500 gr ¦u ®iÓm cña ph©n tÝch sè liÖu díi d¹ng C¸c néi dung chÝnh cña thèng kª m« t¶% ®Þnh lîng (tiÕp) (Huyết ¸p tối đa)% 300 người 200 người I. Tæng hîp c¸c biÕn sè% A ‒  Víi c¸c biÕn ®Þnh tÝnh:! 120 mmHg% • TÇn sè (frequency)! • Tû sè (ratio)! 300 người 200 người • Tû lÖ (proportion)! B 120 mmHg% • Tû suÊt (rate)! ‒  Víi c¸c biÕn ®Þnh lîng: ! PA = PB = 60%% XA ≈ XB • §o lêng ®é tËp trung: gi¸ trÞ trung b×nh, trung vÞ, mèt! sB >> sA % • §o lêng ®é ph©n t¸n: ph¬ng sai, ®é lÖch chuÈn, % 5
C¸c néi dung chÝnh cña thèng kª m« t¶% II. Tr×nh bµy sè liÖu b»ng b¶ng: % ‒  B¶ng 1 chiÒu% ‒  B¶ng 2 chiÒu% III. Tr×nh bµy sè liÖu b»ng biÓu vµ ®å thÞ % 1/ Tæng hîp sè liÖu víi ‒  §å thÞ cét: % •  Cét rêi, ! c¸c biÕn ®Þnh tÝnh •  Cét chång, ! •  Cét liªn tôc! ‒  §å thÞ h×nh trßn% ‒  BiÓu ®å gÊp khóc% ‒  BiÓu ®å ®a gi¸c% ‒  BiÓu ®å chÊm (®¸m m©y)% ‒  B¶n ®å% 1.1. TÇn sè (frequency):% 1.2. Tû sè (ratio):% •  Lµ ph©n sè mµ mÉu sè a% •  BiÓu thÞ sè lÇn xuÊt hiÖn cña 1 quan s¸t nµo ®ã% --- x k% kh«ng bao hµm tö sè b% •  VD : Ph©n bè nhãm d©n téc trong sè 22 ngêi nghiªn cøu. n  Tö sè vµ mÉu sè cã thÓ kh¸c nhau vÒ ®¬n vÞ ®o lêng Gi¸ trÞ biÕn% §Õm sè lÇn xuÊt hiÖn% TÇn sè% n  HÖ sè k cã thÓ lµ 1, 10, 100, 1000... Kinh% 4% n  VÝ dô: sè häc sinh nam Tµy% 12% ---------------------- sè häc sinh n÷ Nïng% 6% sè giêng bÖnh Tæng céng% 22% ---------------------------- d©n sè trong khu vùc 6
1.3. Tû lÖ (proportion):% 1.4. Tû suÊt (rate):% : Lµ 1 ph©n sè mµ mÉu sè bao a% •  Lµ 1 d¹ng ®Æc biÖt cña tû lÖ khi nã ®îc ®o l hµm tö sè, do vËy c¶ mÉu vµ ------- x k% êng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh tö ®Òu ph¶i cïng ®¬n vÞ a + b% •  VÝ dô: n  HÖ sè k cã thÓ lµ 1, 10, 100, 1000... sè biÕn cè xÈy ra trong 1 kho¶ng thêi gian ------------------------------------------------------------ x k n  Khi k = 100, ta cã tû lÖ phÇn tr¨m (percentage)! d©n sè trung b×nh trong kho¶ng thêi gian ®ã n  VÝ dô:% sè häc sinh nam n  HÖ sè k cã thÓ lµ 1, 10, 100, 1000... Tû lÖ häc sinh nam = ----------------------- n  VÝ dô:% tæng sè häc sinh sè ngêi m¾c sèt rÐt sè ngêi bÞ sèt rÐt t¹i huyÖn A n¨m 2000 Tû lÖ m¾c sèt rÐt = ---------------------------------- ------------------------------------------------------------- x 100 tæng sè ngêi ®îc kh¸m d©n sè trung b×nh cña huyÖn A trong n¨m ®ã Bµi tËp Tham số nào là thích hợp nhất để đo 2/ Tæng hîp sè liÖu víi lường độ tập trung của bộ số liệu dưới c¸c biÕn ®Þnh lîng đây: 12, 15, 17, 20, 23, 24, 26, 28, 80 A.  Trung vị 2.1. §o lêng ®é tËp trung: B.  Khoảng phần trăm C.  Giá trị trung bình D.  Độ lệch chuẩn 7
v  Trung b×nh sè häc (trung b×nh céng): v  Trung vÞ (gi¸ trÞ trung t©m): •  §îc tÝnh b»ng tæng sè c¸c gi¸ trÞ quan s¸t ® •  Lµ gi¸ trÞ gi÷a cña 1 bé sè liÖu khi chóng ®îc s¾p îc chia cho sè lÇn quan s¸t. xÕp theo thø tù t¨ng dÇn hoÆc gi¶m dÇn. •  Gi¸ trÞ nµy chia sù ph©n bè cña sè liÖu thµnh hai •  Gi¸ trÞ trung b×nh chØ tÝnh ®îc víi c¸c sè d¹ng phÇn b»ng nhau liÖu sè (biÕn ®Þnh lîng) n ! •  VÝ dô:! Xi X 1 + X 2 + ... + X n ∑i =1 ‒  ta cã bé sè liÖu: 47, 41, 44, 43, 42, 40, 72 kg. X= = ‒  ®Ó tÝnh trung vÞ, tríc hÕt s¾p xÕp sè liÖu theo thø tù: •  VÝ dô:! n n 40, 41, 42, 43, 44, 47, 72 kg. ‒  ChiÒu cao cña 7 em g¸i ®o ®îc nh sau: ‒  trung vÞ sÏ lµ gi¸ trÞ cña quan s¸t thø (n+1)/2, tøc lµ (7+1)/2 =4, vµ gi¸ trÞ thø 4 = 43 kg lµ trung vÞ. ‒  141, 141, 143, 144, 145, 146, 155 cm (tæng ‒  Víi bé sè liÖu: 40, 41, 42, 43, 44, 47, 49 vµ 72 th× trung céng tÊt c¶ chiÒu cao lµ 1015 cm) vÞ lµ gi¸ trÞ trung b×nh céng cña gi¸ trÞ thø 4 vµ thø 5 = ‒  V× vËy trung b×nh b»ng 1015/7, tøc lµ 145 cm. (43+44)/2 = 43,5 v  Mèt: Ph©n biÖt vÒ gi¸ trÞ trung b×nh, trung vÞ •  Lµ gi¸ trÞ quan s¸t ®îc nhiÒu lÇn nhÊt trong bé sè liÖu vµ mèt: •  Trong bé sè liÖu díi ®©y:141, 141, 143, 144, 145, 146, 155 th× 141 ®îc coi lµ mèt v× quan s¸t ®îc nhiÒu lÇn nhÊt. Mèt = 10 Trung vÞ = 11 •  Mèt Ýt cã gi¸ trÞ trong ®o lêng ®é tËp trung cña bé sè liÖu Trung b×nh = 11,3 khi ë d¹ng ®Þnh lîng, nhng cã gi¸ trÞ víi bé sè liÖu ph©n nhãm, hoÆc biÕn ®Þnh tÝnh •  VÝ dô: Trong b¶ng díi, nhãm tuæi 36-45 lµ mèt Nhãm TÇn sè Nhãm TÇn sè Nhãm tuæi TÇn sè tuæi tuæi 75 12 §o lêng (cm) 8
VÝ dô ph©n bè chuÈn% Ph©n biÖt vÒ gi¸ trÞ trung b×nh, trung vÞ vµ mèt (tiÕp): 29% •  Gi¸ trÞ trung b×nh ®îc sö dông thêng xuyªn h¬n vµ cã gi¸ trÞ khi bé sè liÖu lµ 1 ph©n bè chuÈn.% Frequency •  Khi bé sè liÖu ph©n bè kh«ng chuÈn, trung vÞ cã ý nghÜa h¬n:% •  VÝ dô: ! ‒  Víi bé sè liÖu nµy: 40, 41, 42, 43, 44, 47, 72 th× gi¸ trÞ trung b×nh = 47, trong khi gi¸ trÞ trung vÞ b»ng 43. ‒  NÕu ta thay gi¸ trÞ 72 trong bé sè liÖu trªn = 51, gi¸ 0% 709% 4990% trÞ trung vÞ kh«ng ®æi, nhng gi¸ trÞ trung b×nh chØ cßn bwt lµ 44! v  Kho¶ng sè liÖu (range): % ‒  Lµ hiÖu gi÷a hai gi¸ trÞ ®o lêng cao nhÊt vµ thÊp nhÊt trong mét bé sè liÖu. ‒  Kho¶ng sè liÖu (R) = Xmax ‒ Xmin 2/ Tæng hîp sè liÖu víi c¸c •  VÝ dô: nÕu c©n nÆng cña 7 phô n÷ lµ 40, 41, 42, 43, 44, 47 vµ 72 kg, kho¶ng quan s¸t sÏ lµ 72 - 40 = 32 kg.% biÕn ®Þnh lîng (tiÕp) v  Ph¬ng sai (variance)% n 2 ‒  Lµ tæng b×nh ph¬ng c¸c ∑ ( Xi − X ) 2.2. §o lêng ®é ph©n t¸n: kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ trÞ quan s2 = i =1 s¸t so víi gi¸ trÞ trung b×nh chia n −1 cho sè c¸c quan s¸t trõ ®i 1. v  §é lÖch chuÈn (standard s = s2 deviation)% 9
v  VÝ dô minh ho¹: v  VÝ dô minh ho¹ (tiÕp): 97 98 99 00 01 Σ X Tû lÖ phô n÷ lµm kinh tÕ giái 4 6 5 8 7 30 6 (Xi) Kho¶ng chªnh lÖch so víi gi¸ -2 0 -1 2 1 0 trÞ trung b×nh ( Xi − X ) X B×nh ph¬ng kho¶ng chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ quan s¸t so 4 0 1 2 1 10 víi gi¸ trÞ trung b×nh ( Xi − X ) 2 n 2 2 ∑ ( Xi − X ) 10 s = i =1 = = 2,5 ⇒ s = 2,5 = 1,58 n −1 4 v  HÖ sè biÕn thiªn (coeficient of variation)% •  Thèng kª m« t¶: Quan t©m ®Õn mÉu NC •  Lµ tû sè gi÷a ®é lÖch chuÈn vµ trÞ tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ trung b×nh s ‒  Tæng hîp sè liÖu: CV = • tû lÖ, tû sè, tû suÊt X • §é tËp trung, ®é ph©n t¸n cña bé sè liÖu ®Þnh lîng •  HÖ sè biÕn thiªn ®îc biÓu thÞ b»ng tû lÖ phÇn tr¨m (%) vµ ‒  Tr×nh bµy kÕt qu¶ nghiªn cøu: biÓu thÞ møc ®é biÕn thiªn cña ®é lÖch chuÈn so víi gi¸ trÞ • B¶ng trung b×nh • BiÓu ®å, ®å thÞ •  Gióp cho viÖc so s¸nh møc ®é ph©n t¸n cña nhiÒu bé sè liÖu víi nhau: •  Thèng kª suy luËn: quan t©m ®Õn quÇn thÓ •  VÝ dô:! X s ‒  ¦íc lîng : C©n nÆng nam thanh niªn 60 12 • §iÓm, C©n nÆng n÷ thanh niªn 54 8 • Kho¶ng ‒  KiÓm ®Þnh gi¶ thuyÕt •  CV cña c©n nÆng nam =12/60 = 20% • Kh¸c nhau •  CV cña c©n nÆng n÷ = 8/54 = 15% • T¬ng quan •  VËy bé sè liÖu cña c©n nÆng nam ph©n t¸n h¬n 10
Ph©n biÖt íc lîng vµ kiÓm ®Þnh% •  íc lîng: ‒  ngo¹i suy tõ tham sè mÉu ra tham sè quÇn thÓ: 2. Thèng kª suy luËn % ‒  tõ trung b×nh cña mÉu ( X ) sang TB quÇn thÓ (µ) ‒  tõ tû lÖ cña mÉu (p) sang tû lÖ cña quÇn thÓ (P) ‒  tõ OR, RR, r cña mÉu ra quÇn thÓ. 2.1. ¦íc lîng ®iÓm, kho¶ng% •  KiÓm ®Þnh gi¶ thuyÕt: ‒  so s¸nh 2 hoÆc nhiÒu quÇn thÓ NC tõ sù kh¸c biÖt cña 2 hoÆc nhiÒu mÉu rót ra tõ c¸c quÇn thÓ ®ã. ‒  kiÓm ®Þnh mèi t¬ng quan cña quÇn thÓ dùa theo mèi t¬ng quan thu ®îc tõ mÉu VÝ dô: C©n nÆng khi ®Î cña trÎ míi sinh VÝ dô: C©n nÆng khi ®Î cña trÎ míi sinh t¹i huyÖn A: tham sè mÉu vµ quÇn thÓ% t¹i huyÖn A: tham sè mÉu vµ quÇn thÓ% TrÎ s¬ sinh% TrÎ s¬ sinh% Tû lÖ trÎ (P) cã c©n nÆng t¹i huyÖn A% Tham sè QT: µ ± σ = ?± ? t¹i huyÖn A% < 2500 gram = ? 5000 trÎ% 5000 trÎ% MÉu% MÉu% Tû lÖ trÎ (p) cã c©n nÆng Tham sè mÉu: X ± s = 2954± 1280 < 2500 gram = 20% 500 trÎ% 500 trÎ% íc lîng hay kiÓm ®Þnh? íc lîng hay kiÓm ®Þnh? 11
VÝ dô: C©n nÆng khi ®Î cña trÎ míi sinh * ¦íc lîng ®iÓm:% t¹i huyÖn A vµ huyÖn B% µ=X + Víi biÕn ®Þnh lîng: è TrÎ s¬ sinh% TrÎ s¬ sinh% + Víi biÕn ®Þnh tÝnh: è P = p! t¹i huyÖn A% 5000 trÎ% ? t¹i huyÖn B% 6000 trÎ% n  Nhîc ®iÓm cña íc lîng ®iÓm: n  VÝ dô ®iÓm thi cña 9 sinh viªn Sinh viªn sè 1 2 3 4 5 6 7 8 9 §iÓm ®¹t ®îc 9 8 7 9 6 4 5 8 3 MÉu% MÉu B% 500 trÎ% 500 trÎ% NÕu coi 9 sinh viªn 9+8+7+9+6+ 4+5+8+3 µ= = 6,56 nµy lµ 1 quÇn thÓ è 9 2954 ± 1280 > 2785 ± 886 NÕu chän ngÉu nhiªn1 mÉu cã 2 SV, ta N!% ---------% íc lîng hay kiÓm ®Þnh? sÏ cã 36 c¬ héi. n!(N-n)!% * ¦íc lîng ®iÓm (tiÕp)% * ¦íc lîng ®iÓm (tiÕp)% MÉu CÆp sinh viªn §iÓm cña tõng §iÓm trung b×nh cña 2 TÇn sè quan s¸t víi c¸c trung b×nh mÉu kh¸c sè: sè: sinh viªn sinh viªn nhau (ph©n bè mÉu): 1 1, 2 9 8 8,5 2 1, 3 9 7 8,0 TB mÉu 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 3 1, 4 9 9 9,0 TÇn sè 1 1 2 2 4 5 5 4 4 3 4 1 4 1, 5 9 6 7,5 5 1, 6 9 4 6,5 6 1, 7 9 5 7,0 7 1, 8 9 8 8,5 8 1, 9 9 3 6,0 9 2, 3 8 7 7,5 10 2, 4 8 9 8,5 11 2, 5 8 6 7,0 12 2, 6 8 4 6,0 36 8,9 8 3 5,5 12
VÝ dô ph©n bè chuÈn% * ¦íc lîng kho¶ng% s 29% + Víi biÕn ®Þnh lîng: è µ = X ± Zα / 2 n + Víi biÕn ®Þnh tÝnh: è p.(1 − p) P = p ± Zα / 2 n Frequency + C«ng thøc tæng qu¸t: Tham sè quÇn thÓ = tham sè mÉu ± Zα/2.SE SE (Sai sè chuÈn) = ®é lÖch chuÈn cña c¸c trung b×nh mÉu 0% 709% 4990% ¦íc lîng kho¶ng cßn dïng víi nhiÒu tham sè bwt mÉu kh¸c nh OR, RR, r... * Nguyªn lý íc lîng kho¶ng vµ kho¶ng tin cËy% 2.2. KiÓm ®Þnh gi¶ thuyÕt% * So s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a 2 nhãm% µ 13
VÝ dô 2: So s¸nh c©n nÆng khi ®Î cña trÎ 1. Khi c©n nÆng cña trÎ díi d¹ng gram% míi sinh t¹i huyÖn A so víi huyÖn B:% TrÎ s¬ sinh% TrÎ s¬ sinh% t¹i huyÖn A% 5000 trÎ% ? t¹i huyÖn B% 5000 trÎ% TrÎ s¬ sinh% TrÎ s¬ sinh% t¹i huyÖn A% t¹i huyÖn B% 5000 trÎ% 6000 trÎ% Test t! MÉu A% MÉu B% 500 trÎ% 500 trÎ% MÉu A% MÉu B% 500 trÎ% 500 trÎ% 2954 ± 1280 > 2785 ± 886 2. Khi c©n nÆng cña trÎ díi d¹ng < hoÆc ≥ 2500 gram% TrÎ s¬ sinh% TrÎ s¬ sinh% t¹i huyÖn A% 5000 trÎ% ? t¹i huyÖn B% 5000 trÎ% 2.2. KiÓm ®Þnh gi¶ thuyÕt% Test χ2 hoÆc Fisher test! * So s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a > 2 nhãm% MÉu A% MÉu B% 500 trÎ% 500 trÎ% pA = 25% >% pB = 22% 14
1. Víi biÕn ®Þnh lîng% 2. Víi biÕn ®Þnh tÝnh% TrÎ s¬ sinh% ? TrÎ s¬ sinh% ? TrÎ s¬ sinh% TrÎ s¬ sinh% ? TrÎ s¬ sinh% ? TrÎ s¬ sinh% t¹i huyÖn A% t¹i huyÖn B% t¹i huyÖn C% t¹i huyÖn A% t¹i huyÖn B% t¹i huyÖn C% 5000 trÎ% 5000 trÎ% 5000 trÎ% 5000 trÎ% 5000 trÎ% 5000 trÎ% MÉu A% MÉu B% MÉu C% MÉu A% MÉu B% MÉu C% 500 trÎ% 500 trÎ% 500 trÎ% 500 trÎ% 500 trÎ% 500 trÎ% 2954 ± 1280 > 2645 ± 1024 < 2785 ± 886 pA = 25% > pB = 21% > pc = 16% Test ANOVA% Test χ2 % Tæng hîp ph©n tÝch McNemar’s GhÐp cÆp % test (χ2) % Tổng số bệnh nhân sù kh¸c nhau Kh«ng % χ2 hoÆc Fisher Phân bổ tùy ý BiÕn ®Þnh Víi tÊt c¶ % tÝnh% c¸c lo¹i ghÐp cÆp % test nghiªn cøu% Nhóm A Nhóm B Can thiệp cũ t test ! (hoặc dùng Lần điều trị thứ Can thiệp mới GhÐp cÆp % % Placebo) nhất Ph©n tÝch% cho cÆp sù% Tỷ lệ khỏi Tỷ lệ khỏi Kh«ng % test t-student kh¸c nhau ghÐp cÆp % hoÆc Z test % Khi so s¸nh% Nhóm A Nhóm B 2 nhãm% t test ! Can thiệp cũ BiÕn ®Þnh GhÐp cÆp % cho cÆp % Can thiệp mới Lần điều trị (hoặc dùng lîng% thứ hai Placebo) Tỷ lệ khỏi Tỷ lệ khỏi Khi so s¸nh Kh«ng % ANOVA% trªn 2 nhãm% ghÐp cÆp % (F test) % 15
KiÓm ®Þnh mèi NC ngang/ % Tû suÊt quan hÖ nh©n qu¶ NC bÖnh-chøng% chªnh (OR)% BiÕn nhÞ ph©n% Nguy c¬ t NC thuÇn tËp/% ¬ng ®èi (RR) NC Thö nghiÖm% §o lêng ®é vµ OR! lín cña mèi t 2.2. KiÓm ®Þnh gi¶ thuyÕt% ¬ng quan % BiÕn ®Þnh Víi tÊt c¶ c¸c lo¹i Ph©n tÝch t ¬ng quan vµ lîng% nghiªn cøu% håi quy% KiÓm ®Þnh mèi t¬ng quan gi÷a 2 Ph©n tÝch Sù" T¬ng quan" biÕn nhÞ ph©n% BiÕn nhÞ Víi tÊt c¶ c¸c lo¹i χ2 hoÆc χ2 cña ph©n% nghiªn cøu% McNemar s% Test ý nghÜa TK cña mèi t ¬ng quan% Ph©n tÝch t BiÕn ®Þnh Víi tÊt c¶ c¸c lo¹i nghiªn cøu% ¬ng quan vµ lîng% % håi quy% % M«Ý liªn quan gi÷a tuæi vµ huyÕt ¸p tèi ®a % B¶ng lùa chän test thèng kª% 220 BiÕn ®éc 1 biÕn ®Þnh tÝnh >2 biÕn 1 ®Þnh l 1 ®Þnh NhiÒu biÕn lËp ®Þnh tÝnh îng tÝnh, 1 ®Þnh tÝnh - HÖ sè t¬ng quan r Cã 2 Trªn 2 BiÕn ®Þnh l vµ/hoÆc nhãm nhãm Phô thuéc îng ®Þnh lîng - Ph¬ng tr×nh håi quy tuyÕn tÝnh 1 biÕn ®Þnh l Test t Test Factorial HÖ sè t ANCOVA Ph©n tÝch îng ANOVA design ¬ng quan r håi quy ®a sbp (thõa sè) hoÆc håi biÕn quy tuyÕn tÝnh 1 biÕn nhÞ OR, RR, χ2 hoÆc Ph©n tÝch Test t Factorial Håi quy ph©n χ2 hoÆc Fisher tÇng design logistics Fisher test (thõa sè) test 110 1 biÕn ®Þnh χ2 hoÆc χ2 hoÆc Ph©n tÝch ANOVA Factorial 17 70 tÝnh Fisher Fisher tÇng design age test test (thõa sè) 16
Test t ghÐp cÆp% Mét sè test thêng dïng% Chøc n¨ng h« hÊp cña 5 bÖnh nh©n hen tr Ø  Test t student: íc vµ sau khi dïng thuèc! 2 Ø  Test Khi b×nh ph¬ng ( χ ) x1 x2 d = x1 ‒ x 2 sd = {[ ∑(d − d ) 2 ] /(n − 1)} Ø  Test ANOVA 1,5 1,7 - 0,2 sd = 0,114 Ø  Håi quy vµ hÖ sè t¬ng quan 1,7 1,9 - 0.2 s 0,114 2,1 2,2 - 0,1 SE(d ) = = = 0,051 Ø  Test Khi b×nh ph¬ng cña Mc. Nemar n 5 1,6 1,9 - 0,3 Ø  Test t ghÐp cÆp d − 0,16 2,4 2,4 0 t= = = −3,14. SE(d ) 0,051 Ø  Mét sè test phi tham sè kh¸c nh test Tæng - 0,8 Mann-Whitney U test, Wilcoxon signed- d - 0,8/5 = - 0,16 Tra b¶ng t víi ®é tù do % rank test §K: Ph©n bè cña d ph¶i chuÈn n - 1 = 4, ta cã p < 0,04 % 2 Test χ cña Mc. Nemar% Mann-Whitney U test% •  ChØ ®Þnh: So s¸nh 2 nhãm ®éc lËp khi sè liÖu lµ ®Þnh Chøc n¨ng h« hÊp cña bÖnh nh©n hen tr lîng hoÆc thø h¹ng, ph©n bè kh«ng chuÈn íc vµ sau khi dïng thuèc! •  VÝ dô: So s¸nh t¸c dông ®iÒu trÞ ®au ®Çu cña Aspirin vµ placebo th«ng qua viÖc tù cho ®iÓm cña bÖnh nh©n Tríc ®iÒu trÞ Tæng Aspirin n=8 7,5 8,3 9,1 6,2 5,4 8,3 6,5 8,4 ThÊp BT Placebo n=10 3,1 5,6 4,5 6,2 5,1 5,3 5,5 4,1 4,3 4,2 Sau ®iÒu ThÊp a b a+b trÞ BT •  XÕp thø tù c¸c gi¸ trÞ ®iÓm trªn kh«ng ph©n biÖt nhãm c d c+d Tæng a+c b+d Quan s¸t 3,1 4,1 4,2 4,3 4,5 5,1 5,3 5,4 5,5 Thø tù 1 2 3 4 5 6 7 8 9 b 2 (b − c) 2 Quan s¸t 5,6 6,2 6,2 6,5 7,5 8,3 8,3 8,4 9,1 OR = ; χ = c b+c Thø tù 10 11,5 11,5 13 14 15,5 15,5 17 18 17
Mann-Whitney U test (tiÕp)% Wilcoxon signed-rank test% •  TÝnh tæng xÕp h¹ng cña nhãm ®iÒu trÞ (aspirin): •  ChØ ®Þnh: So s¸nh 2 nhãm ghÐp cÆp khi sè liÖu lµ ®Þnh lîng hoÆc thø h¹ng, ph©n bè kh«ng chuÈn •  T = 8+11,5+13+14+15+16+17+18 = 112,5 •  VÝ dô: So s¸nh ¶nh hëng cña sè n¨m uèng thuèc tr¸nh thai •  TÝnh Z theo c«ng thøc: trªn bÖnh K vó trong 1 NC bÖnh-chøng ghÐp cÆp T − n1 (n1 + n2 + 1) / 2 Z= CÆp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 [n1n2 (n1 + n2 + 1) / 12] Ung th 2,0 10,0 7,1 2,3 3,0 4,1 10,0 10,5 12,1 15,0 Chøng 1,5 9,1 8,1 1,5 3,1 5,2 1,0 9,6 7,6 9,0 112,5 − 8(8 + 10 + 1) / 2 Z= = 3,24 Chªnh lÖch 0,5 0,9 -1,0 0,8 -0,1 -1,1 9,0 0,9 4,5 6,0 [8 x10(8 + 10 + 1) / 12] Bá dÊu 0,5 0,9 1,0 0,8 0,1 1,1 9,0 0,9 4,5 6,0 •  Tra b¶ng Z ta ®îc p
C¸c bíc x¸c ®Þnh mèi t¬ng 1. Chän biÕn thÝch hîp ®Ó x¸c ®Þnh quan gi÷a 2 biÕn ®Þnh lîng% mèi t¬ng quan:% * VÝ dô nµo díi ®©y lµ thÝch hîp ®Ó x¸c ®Þnh mèi t¬ng 1.  Chän biÕn thÝch hîp ®Ó x¸c ®Þnh mèi quan gi÷a 2 biÕn ®Þnh lîng: t¬ng quan:! •  Hµm lîng chÊt ®éc trong m¸u vµ chÊt ®éc trong níc tiÓu trªn 1 nhãm ®èi tîng nghiªn cøu! 2.  BiÓu thÞ mèi t¬ng quan gi÷a 2 biÕn thÝch hîp b»ng biÓu ®å chÊm:! •  Hµm lîng mì trong thøc ¨n vµ hµm lîng mì trong m¸u cña ngêi ¨n thêng ¨n thøc ¨n ®ã,! 3.  ViÕt ph¬ng tr×nh håi quy tuyÕn tÝnh •  Sè lîng hång cÇu trong m¸u vµ ®é cao n¬i ngêi ®ã nÕu thÝch hîp! sèng so víi mÆt biÓn ! 4.  X¸c ®Þnh hÖ sè t¬ng quan (r)! •  ChiÒu cao thanh niªn gi÷a vïng thµnh thÞ vµ n«ng th«n! •  ChiÒu cao cña bè liªn quan ®Õn chiÒu cao cña con ! 2. BiÓu thÞ mèi t¬ng quan gi÷a 2 biÕn gr sbp age: thÝch hîp b»ng biÓu ®å chÊm:% 220 •  VÏ ®å thÞ •  Quan s¸t ®å thÞ, m« t¶ mèi t¬ng quan: Ø  Cã t¬ng quan hay kh«ng?! Ø  T¬ng quan lµ tuyÕn tÝnh hay kh«ng?! Ø  sbp T¬ng quan tuyÕn tÝnh cã râ rµng hay kh«ng? ! Ø  T¬ng quan lµ thuËn hay nghÞch! Ø  Cã thÓ viÕt ph¬ng tr×nh håi quy tuyÕn tÝnh cho mèi t¬ng quan hay kh«ng?! Ø  Lµm thÕ nµo ®Ó c¶i thiÖn vµ x¸c ®Þnh ®óng mèi t ¬ng quan gi÷a hai biÕn sè nµy?! 110 • B»ng biÖn ph¸p lµm s¹ch sè liÖu? 17 age 70 • B»ng c¸ch t¸ch chia nhá bé sè liÖu? 19
gr sbp age, s([_n]) 220 70 185 drop in 70 2 7 30 25 26 115 69 32 469 10 35 40 sbp sbp 3112 5044 1 64 4 634 33 65 22 27 48 363 49 13 37 21 17 51 28 41 43 16 66 38 15 45 61 52 20 29 60 8 42 24 23 56 39 67 18 19 54 55 59 68 14 47 63 62 57 58 110 53 110 17 age 70 17 age 70 - predict yhat - gr sbp yhat age, c(.l) 3. Ph¬ng tr×nh håi quy tuyÕn tÝnh 3.1. ViÕt ph¬ng tr×nh: % Fitted values 185 D¹ng tæng qu¸t: , 'y = a + bx '! trong ®ã: ,! •  X gi¸ trÞ cña biÕn ®éc lËp ! •  Y gi¸ trÞ cña biÕn phô thuéc øng víi gi¸ trÞ X ! sbp •  b hÖ sè håi quy biÓu thÞ ®é dèc cña ®êng håi quy:% (∑ xi )(∑ yi ) ∑x y − ∑ ( x − x)( y − y) =i i n b= 2 ∑ ( x − x) 2 (∑ xi ) 2 ∑x i − n 110 •  a lµ sè chÆn ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc: % a = y − bx 17 age 70 •  Gi¸ trÞ a lµ b»ng y khi x b»ng 0 (zero). ! 20