Bài giảng Hóa học vô cơ 1 - ĐH Phạm Văn Đồng

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH QUẢNG NGÃI<br /> TRƯỜNG ĐH PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> --------------<br /> <br /> GV: LÊ THỊ NHƯ QUỲNH<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> <br /> HÓA HỌC VÔ CƠ 1<br /> PHẦN PHI KIM<br /> <br /> Quảng Ngãi, 12/2013<br /> 1<br /> <br /> ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH QUẢNG NGÃI<br /> TRƯỜNG ĐH PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> --------------<br /> <br /> GV: LÊ THỊ NHƯ QUỲNH<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> <br /> HÓA HỌC VÔ CƠ 1<br /> PHẦN PHI KIM<br /> <br /> Quảng Ngãi, 12/2013<br /> 2<br /> <br /> LỜI MỞ ĐẦU<br /> Hiện nay đã có nhiều giáo trình Hóa học Vô cơ được xuất bản. Và các tác giả<br /> trình bày nội dung theo các cách khác nhau. Với thời lượng 45 tiết tín chỉ thì sinh viên<br /> rất khó khăn trong việc chọn giáo trình chính để học. Hơn nữa, để đáp ứng yêu cầu đưa<br /> bài giảng lên website của trường và nhu cầu học tập của sinh viên tôi đã soạn bài giảng<br /> Hóa học Vô cơ 1 với các tiêu chí:<br /> - Bám sát chương trình chi tiết Hóa học Vô cơ 1 của hệ Cao đẳng Sư phạm<br /> (CĐSP) đã được Tổ bộ môn phát hành.<br /> - Nội dung cô đọng, chính xác, rõ ràng được chọn lọc từ nhiều giáo trình và phù<br /> hợp với đối tượng sinh viên CĐSP.<br /> Tuy nhiên ở mức độ là một bài giảng tôi chỉ trình bày những nội dung cốt lõi,<br /> không thể đầy đủ các phần đọc thêm, mở rộng kiến thức nên khi nghiên cứu bài giảng<br /> này các em sinh viên nên kết hợp với các giáo trình khác để mở rộng thêm kiến thức<br /> cho mình.<br /> Ngoài các em sinh viên CĐSP thì các sinh viên thuộc các ngành học, bậc học<br /> khác cũng có thể dùng bài giảng này làm tài liệu tham khảo trong việc học của mình.<br /> Sẽ không tránh khỏi sự thiếu sót trong quá trình soạn bài giảng này nên tôi rất<br /> mong sự quan tâm góp ý của bạn đọc và các em sinh viên để bài giảng được hoàn thiện<br /> hơn, giúp các em học tập tốt hơn.<br /> Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo nhà trường, Ban Chủ nhiệm Khoa, tổ Hóa<br /> – khoa Cơ bản đã tạo điều kiện cho tôi đưa bài giảng này lên website của trường.<br /> Tác giả<br /> <br /> 3<br /> <br /> Chương 1. GIỚI THIỆU BẢNG HỆ THỐNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN<br /> <br /> TỐ HÓA HỌC. SỰ PHÂN CHIA KIM LOẠI VÀ PHI KIM<br /> 1.1. Nguyên tố hoá học [1], [3]<br /> Nguyên tố hoá học là môt tập hợp những nguyên tử có cùng số proton trong hạt<br /> nhân và có tính chất hoá học như nhau.<br /> Kí hiệu: Tên nguyên tố là một hoặc hai chữ cái đầu tiên trong tên nguyên tố<br /> bằng tiếng La tinh hay tiếng Hi Lạp.<br /> Ví dụ: Oxi có kí hiệu là O lấy từ tên La tinh: Oxygenium.<br /> Silic có kí hiệu là Si lấy từ tên La tinh: Silicium.<br /> Praseodim có kí hiệu là Pr lấy từ tên Hi Lạp: Praseodim.<br /> Tên của nguyên tố hóa học được bắt nguồn từ nhiều yếu tố: nơi tìm ra nguyên tố<br /> đó, kỉ niệm tên người tìm ra, ứng dụng của nguyên tố, …<br /> Ví dụ: Nguyên tố Gecmani: nơi tìm ra là Germanie.<br /> Nguyên tố Franxi: nơi tìm ra là France.<br /> Nguyên tố Esteni: người tìm ra là Enstein.<br /> Nguyên tố Crom: tiếng Hi Lạp có nghĩa là hoa: dùng điều chế chất màu, …<br /> 1.2. Bảng hệ thống tuần hoàn (HTTH) các nguyên tố hoá học [1], [3]<br /> Vào giữa thế kỷ 19 (1869) khi nghiên cứu sự biến thiên tính chất của các<br /> nguyên tố và hợp chất của chúng theo chiều tăng dần khối lượng nguyên tử và tìm cách<br /> phân loại nguyên tố hóa học, nhà bác học người Nga Đ. I. Mendeleev đã khám phá ra<br /> định luật tuần hoàn và ông phát biểu định luật tuần hoàn như sau:<br /> “Khi tôi xếp các nguyên tố theo thứ tự tăng dần của nguyên tử khối của chúng<br /> thì nhận thấy rằng tính chất của các nguyên tố biến thiên một cách tuần hoàn. Với<br /> “định luật tuần hoàn” tôi muốn nói đến những quan hệ tương hỗ giữa tính chất của các<br /> nguyên tố và nguyên tử khối của chúng. Những quan hệ này nghiệm đúng cho tất cả<br /> các nguyên tố và có tính chất của một hàm số”.<br /> Ngày nay, định luật tuần hoàn còn được phát biểu như sau:<br /> <br /> 4<br /> <br /> “Tính chất của các đơn chất, thành phần và tính chất các hợp chất của các<br /> nguyên tố hóa học đều biến thiên tuần hoàn theo chiều tăng của số đơn vị điện tích hạt<br /> nhân Z của các nguyên tố”.<br /> Nghĩa là khi sắp xếp các nguyên tố theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân<br /> thì nhiều tính chất vật lý và hóa học được biến đổi một cách tuần hoàn.<br /> Ví dụ:<br /> Với Z = 11: Na là kim loại kiềm;<br /> Z = 19: K là kim loại kiềm;<br /> Z = 37: Rb là kim loại kiềm.<br /> Trên cơ sở của định luật tuần hoàn, Medeleev sắp xếp một cách có hệ thống các<br /> nguyên tố hóa học thành một bảng gồm những hàng và cột dựa trên các nguyên tắc:<br /> - Xếp các ô nguyên tố theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.<br /> - Các nguyên tố có cùng số lớp electron được xếp vào cùng một hàng.<br /> - Các nguyên tố có cùng số electron hóa trị được xếp vào cùng một cột.<br /> Bảng hệ thống tuần hoàn gồm có ô, chu kì, nhóm.<br /> 1.2.1. Ô<br /> Mỗi nguyên tố hóa học chiếm một ô trong bảng HTTH, trong mỗi ô thể hiện<br /> những nội dung sau:<br /> - Số thứ tự của nguyên tố: cũng chính là số thứ tự của ô, bằng số điện tích hạt<br /> nhân của nguyên tố trong ô đó.<br /> - Kí hiệu tên nguyên tố.<br /> - Khối lượng nguyên tử trung bình của nguyên tố.<br /> - Cấu hình electron của nguyên tử.<br /> Ngoài ra ở một số loại bảng HTTH còn có thông tin về độ âm điện, bán kính<br /> nguyên tử, bán kính ion, năng lượng ion hóa, mức oxi hóa, ái lực điện tử, ...<br /> Như vậy, khi biết được số thứ tự của ô có thì ta biết được số electron của<br /> nguyên tử và viết được cấu hình electron, dự đoán tính chất của nguyên tố.<br /> <br /> 5<br /> <br />