Bài giảng Kinh tế học vi mô nâng cao - TS. Nguyễn Thế Hòa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI<br /> Khoa Kinh tế và Quản lý<br /> <br /> Kinh tế học Vi mô nâng cao<br /> (Biên soạn lần thứ nhất cho lớp cao học kinh tế TN & MT 16K)<br /> <br /> Tiến sĩ Kinh tế Nguyễn Thế Hòa<br /> <br /> Hà Nội -2010<br /> <br /> Mục lục<br /> Chương 1: Cầu, cung, cân bằng thị trường<br /> Chương 2: Độ co giãn của cầu<br /> Chương 3: Độ co giãn của cung<br /> Chương 4: Đánh thuế và sự can thiệp của chính phủ<br /> Chương 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo<br /> Chương 6: Thị trường độc quyền bán<br /> Chương 7: Cạnh tranh độc quyền, Độc quyền nhóm và Định giá chiến lược<br /> <br /> 2<br /> <br /> Chương 1<br /> Cầu, cung, và cân bằng thị trường<br /> 1.1. Cầu<br /> 1.1.1 Cầu cá nhân và cầu thị trường<br /> Cầu là số lượng hàng hoá hay dịch vụ mà người mua có khả năng và sẵn sàng mua ở các<br /> mức giá khác nhau trong một thời gian nhất định với các yếu tố khác không đổi.<br /> Lượng cầu là số lượng hàng hoá hay dịch vụ mà người mua có khả năng và sẵn sàng mua<br /> ở một mức giá đã cho trong một thời gian nhất định. Như vậy, cầu là toàn bộ mối quan hệ giữa<br /> lượng cầu về một hàng hoá và giá của nó.<br /> Mối quan hệ giữa tổng lượng hàng hoá được cầu và giá của hàng hoá đó trong thị trường<br /> gọi là cầu thị trường.<br /> Mối quan hệ giữa lượng hàng hoá được cầu bởi một cá nhân và giá của hàng hoá đó gọi là<br /> cầu cá nhân.<br /> Cầu thị trường về một hàng hoá đơn giản là tổng của tất cả cầu cá nhân về hàng hoá đó.<br /> Ví dụ, trên thị trường chỉ có hai người tiêu dùng về xem phim là An và Bình. Cầu thị<br /> trường là tổng cầu của An và Bình, số liệu cho trong bảng 1.1.<br /> Bảng 1.1: Cầu cá nhân và cầu thị trường<br /> Lượng phim được cầu<br /> An<br /> Bình<br /> Thị trường<br /> (An+Bình)<br /> 70<br /> 1<br /> 0<br /> 1<br /> 60<br /> 2<br /> 0<br /> 2<br /> 50<br /> 3<br /> 0<br /> 3<br /> 40<br /> 4<br /> 1<br /> 5<br /> 30<br /> 5<br /> 2<br /> 7<br /> 20<br /> 6<br /> 3<br /> 9<br /> Hình 1.1 minh hoạ mối quan hệ giữa các đường cầu cá nhân và cầu thị trường.<br /> Tại mức giá vé 30 nghìn VND/1chiếc, An cầu 5 phim một tuần và Bình cầu 2 phim, nên<br /> tổng lượng được cầu trên thị trường là 7 phim một tuần.<br /> Các đường cầu về phim ở phần (a) và (b) được cộng theo chiều ngang để ra đường cầu thị<br /> trường ở phần (c).<br /> Đường cầu thị trường là tổng các đường cầu cá nhân theo chiều ngang được tính bằng<br /> cách cộng các lượng được cầu của mỗi cá nhân tại mỗi mức giá.<br /> Để có cầu một hàng hoá nào đó, bạn phải:<br /> • Có nhu cầu về hàng hóa đó.<br /> • Có khả năng thanh toán cho nó.<br /> • Có kế hoạch mua nó.<br /> Gía vé<br /> (1000 VND /chiếc)<br /> <br /> 3<br /> <br /> Đôi khi, số lượng hàng hoá cầu lớn hơn số lượng hàng hoá sẵn có, do đó số lượng hàng hoá mua<br /> nhỏ hơn số lượng cầu. Lượng cầu được xác định bằng số lượng hàng hoá trong một khoảng thời<br /> gian nhất định.<br /> Hình 1.1: Các đường cầu cá nhân và cầu thị trường<br /> Cầu thị trường<br /> <br /> Cầu cá nhân<br /> <br /> 7<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6<br /> <br /> Giá (10000 VND )<br /> <br /> 8<br /> <br /> 7<br /> <br /> Giá (10000 VND)<br /> <br /> 8<br /> <br /> 5<br /> 4<br /> 3<br /> Cầu của Bình<br /> <br /> 2<br /> <br /> Cầu của<br /> An<br /> <br /> 5<br /> <br /> Cau thị<br /> trường<br /> <br /> 4<br /> 3<br /> <br /> 7=5+2<br /> <br /> 2<br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 10<br /> <br /> Số lượng (phim mỗi tuần)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 10<br /> <br /> Số lượng (phim mỗi tuần)<br /> <br /> 1.1.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến cầu<br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> Giá của hàng hoá (P).<br /> Giá của các hàng hoá có liên quan: giá hàng hóa thay thế PR hay giá hàng hóa bổ sung PC.<br /> Thu nhập (Y).<br /> Giá kỳ vọng trong tương lai (Pf).<br /> Dân số (N).<br /> Sở thích (T)….<br /> <br /> Luật cầu<br /> Khi các yếu tố khác không thay đổi, giá của một hàng hoá hay dịch vụ nào đó cao hơn sẽ làm<br /> cho lượng cầu về hàng hoá hay dịch vụ đó thập hơn.<br /> Sự thay đổi cầu<br /> Khi các yếu tố khác ngoài giá hàng hóa thay đổi chúng làm cầu thay đổi.<br /> 1. Thu nhập: Thu nhập cũng là một yếu tố có ảnh hưởng đến cầu. Khi các yếu tố khác không thay<br /> đổi, nói chung thu nhập của người tiêu dùng tăng lên thì họ sẽ mua nhiều hàng hoá và dịch vụ<br /> hơn. Còn khi thu nhập của họ giảm xuống thì họ mua ít hàng hoá và dịch vụ hơn. Mặc dù, khi thu<br /> nhập tăng thì cầu của người tiêu về đa số các mặt hàng đều tăng nhưng không phải cầu của tất cả<br /> các mặt hàng đều tăng. Những hàng hoá mà cầu về nó tăng lên khi thu nhập tăng được gọi là<br /> hàng hoá bình thường. Còn những hàng hoá mà cầu về nó giảm xuống khi thu nhập tăng lên được<br /> gọi là hàng hoá thứ cấp. Ví dụ về các mặt hàng thứ cấp là quần áo cũ hay cá ươn, thịt cuối ngày.<br /> Khi thu nhập tăng lên thì cầu về các mặt hàng này luôn luôn giảm xuống vì người tiêu dùng sẽ<br /> chọn mua những con cá tươi sống, quần áo mới đắt tiền để thay thế cho các mặt hàng trên.<br /> 4<br /> <br /> Giá của các hàng hoá có liên quan: Lượng cầu về bất kỳ một hàng hoá hay dịch vụ nào mà người<br /> tiêu dùng có kế hoạch mua đều phụ thuộc vào giá của hàng hoá thay thế và hàng hoá bổ sung.<br /> Hàng hoá thay thế là hàng hoá mà có thể sử dụng để thay thế cho hàng hoá khác. Ví dụ, chúng ta<br /> có thể đi lại bằng xe buýt thay vì đi lại bằng taxi hoặc xe máy trong thành phố. Như băng nhạc<br /> chẳng hạn, mặt hàng thay thế là điã CD. Nếu giá của đĩa CD tăng thì người tiêu dùng sẽ mua<br /> nhiều băng hơn. Điều này còn tác động cả đến những người sử dụng đĩa CD khác. Do vậy, cầu về<br /> băng tăng lên.<br /> Tức là, giá một hang hóa tăng lên làm cầu hang hóa thay thế tăng; và ngược lại giá một<br /> hàng hóa giảm thì cầu về hang hóa thay thế của nó giảm.<br /> Hàng hoá bổ sung là hàng hoá được sử dụng kết hợp với những hàng hoá khác. Ví dụ, hai loại<br /> hàng hoá bổ sung cho nhau là xe hơi với xăng dầu hay máy tính và phần mềm hệ điều hành hoặc<br /> máy cát sét với băng đĩa. Nếu giá của một trong các mặt hàng bổ sung tăng lên thì người tiêu<br /> dùng thường mua ít mặt hàng đó hơn. Ví dụ, nếu giá của băng và đĩa tăng lên thì người tiêu dùng<br /> mua ít máy cát sét hơn. Do vậy, cầu về máy cát sét giảm xuống<br /> Tức là, giá một hang hóa tăng lên làm cầu hang hóa bổ sung của nó giảm; và ngược lại giá<br /> một hàng hóa giảm thì cầu về hàng hóa bổ sung của nó tăng.<br /> 3. Giá kỳ vọng trong tương lai: Nếu giá của một hàng hoá nào đó được kỳ vọng là sẽ tăng lên<br /> trong tương lai và hàng hoá này có thể tích trữ được thì chi phí cơ hội cho việc có được hàng hoá<br /> này ở hiện tại để tiêu dùng trong tương lai sẽ thấp hơn so với việc có được hàng hoá này trong<br /> tương lai để tiêu dùng khi giá đang tăng lên. Cho nên người tiêu dùng sẽ mua nhiều hàng hoá này<br /> trước khi giá kỳ vọng và cầu về nó tăng. Tương tự như vậy, nếu giá của một hàng hoá nào đó<br /> giảm xuống trong tương lai, thì chi phí cơ hội cho việc có nó bây giờ giảm xuống. Cho nên người<br /> tiêu dùng sẽ mua ít hàng hoá này bây giờ để tăng mua nó trong tương lai khi đó cầu về nó sẽ giảm<br /> xuống ở hiện tại.<br /> 4. Dân số: Cầu cũng phụ thuộc vào quy mô và cơ cấu của dân số: Khi các yếu tố ảnh hưởng khác<br /> không thay đổi, dân số càng lớn thì cầu về hàng hoá và dịch vụ càng cao. Ngược lại, dân số càng<br /> nhỏ thì cầu về hàng hoá và dịch vụ cũng càng nhỏ.<br /> 5. Sở thích: Cuối cùng, cầu còn phụ thuộc vào sở thích của người tiêu dùng. Sở thích là những<br /> khuynh hướng và thị hiếu cá nhân của người tiêu dùng về hàng hoá và dịch vụ. Ví dụ, thanh niên<br /> thường thích những nơi sôi động, ồn ào và náo nhiệt. Còn người già thường thích sự yên tĩnh,<br /> thanh bình. Do đó, nếu có cùng một mức thu nhập, thì cầu về băng nhạc của thanh niên và người<br /> già sẽ khác nhau. Thanh niên sẽ có cầu cao về các loại băng nhạc POP, ROCK, RAP, trong khi<br /> người già lại có cầu cao về các loại băng nhạc trữ tình, tình ca, tình khúc.<br /> <br /> 1.1.3 Mô tả cầu<br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> Bằng biểu cầu: Biểu đồ cầu là một bảng gồm hai cột; cột thứ nhất ghi các mức giá thị<br /> trường của một hang hóa. Cột thứ ghi lượng cầu thị trường hoặc của cá nhân về hàng hóa<br /> đó. Với hàng hóa thông thường, biểu cầu mô tả rất rõ luật cầu.<br /> Bằng đồ thị: Đồ thị cầu một hàng hóa là một đường nối các điểm minh họa các số liệu<br /> trong biểu cầu- gọi là đường cầu; trong đó trục hoành là lượng cầu, trục tung là các mức<br /> giá hang hóa đang xem xét. Đường cầu cũng mô tả luật cầu.<br /> Bằng hàm cầu:<br /> 5<br /> <br />