Bài giảng môn kinh tế vĩ mô- chương 1

Chia sẻ: Tailieu Upload | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

458
lượt xem 235
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

học có hai bộ phận quan trọng đó là: kinh tế học vi mô và kinh tế học vĩ mô. Kinh tế học vi mô là một môn khoa học quan tâm đến việc nghiên cứu, phân tích, lựa chọn các vấn đề kinh tế cụ thể của các tế bào kinh tế trong một nền kinh tế. Còn kinh tế học vĩ mô tìm hiểu để cải thiện kết quả hoạt động của toàn bộ nền kinh tế. Nó nghiên cứu cả một bức tranh lớn. Kinh tế vĩ mô quan tâm đến mục tiêu kinh tế của cả...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng môn kinh tế vĩ mô- chương 1

KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ CHÖÔNG 1 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ VAØ SÖÏ QUAÛN LYÙ NHAØ NÖÔÙC VEÀ KINH TEÁ I. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN 1. Kinh teá Ngaøy nay, töø kteá bao haøm noäi dung phong phuù hôn nhieàu. Ñoù laø: - Söï laøm ra cuûa caûi vaät chaát ñeå thoaû maõn nhu caàu. - Söï hoaøn thieän vaø toái öu hoaù vieäc toå chöùc söû duïng caùc nguoàn löïc, toå chöùc lñoäng xhoäi moät caùch khoa hoïc, coù hieäu quaû. - Söï caân ñoái tích luõy vaø tieâu duøng ñeå phaùt trieån vaø ñeà phoøng ruûi ro. Kinh teá laø toång theå moät boä phaän caùc yeáu toá saûn xuaát (voán, ñaát ñai, kyõ thuaät, thoâng tin,…) vaø caùc quan heä con ngöôøi vôùi con ngöôøi trong quaù trình saûn xuaát tröïc tieáp, löu thoâng phaân phoái, trao ñoåi tieâu duøng cuûa caûi vaät chaát trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh cuûa lòch söû, maø maáu choát cuûa vaán ñeà laø sôû höõu vaø lôïi ích”. 2. Neàn kinh teá quoác daân Theo caùch tieáp caän heä thoáng neàn kinh teá ñöôïc xem nhö laø moät heä thoáng hay heä thoáng kinh teá vó moâ bao goàm ba yeáu toá: Ñaàu vaøo, ñaàu ra vaø hoäp ñen kinh teá vó moâ. - Caùc yeáu toá ñaàu vaøo goàm: + Nhöõng taùc ñoäng töø beân ngoaøi, bao goàm chuû yeáu caùc bieán soá phi kinh teá: thôøi tieát, daân soá, chieán tranh,... 1
+ Nhöõng taùc ñoäng töø chính saùch, bao goàm caùc coâng cuï cuûa Nhaø nöôùc nhaèm ñieàu chænh hoäp ñen kinh teá vó moâ, höôùng tôùi caùc muïc tieâu ñaõ ñònh tröôùc. - Caùc yeáu toá ñaàu ra bao goàm: Saûn löôïng, vieäc laøm, giaù caû, xuaát- nhaäp khaåu. Ñoù laø caùc keát quaû bieán do hoaït ñoäng cuûa hoäp ñen kinh teá vó moâ taïo ra. - Trong ñoù yeáu toá trung taâm cuûa heä thoáng laø hoäp ñen kinh teá vó moâ, hay coøn goïi laø neàn kinh teá vó moâ (Macroeconomy) hoaëc laø neàn kinh teá quoác daân. Hai löïc löôïng quyeát ñònh söï hoaït ñoäng cuûa hoäp ñen kinh teá vó moâ laø toång cung vaø toång caàu . Vaäy ⇒ neàn kinh teá quoác daân (hay heä thoáng kinh teá vó moâ) laø toång theå caùc maët, caùc yeáu toá, caùc boä phaän caáu thaønh löïc löôïng saûn xuaát cuûa moät quoác gia, töø ñoù cuûa caûi cuûa xaõ hoäi ñöôïc taïo ra, löu thoâng, phaân phoái vaø söû duïng. Neàn KTQD laø boä phaän cô baûn cuûa toaøn boä toàn taïi xaõ hoäi, coøn hoaït ñoäng kinh teá laø noäi dung cô baûn cuûa toaøn boä hoaït ñoäng xaõ hoäi. Hay, neàn kinh teá quoác daân laø khoâng gian kinh teá - xaõ hoäi, ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc daáu hieäu sau: a. Veà hình thöùc toàn taïi cuûa chuû theå hoaït ñoäng kinh teá Chuû theå hoaït ñoäng kinh teá goàm: - Hoä gia ñình (ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng). - Chính phuû (ngöôøi tieâu duøng ñaïi dieän). - Doanh nghieäp (ngöôøi saûn xuaát). - Ngöôøi nöôùc ngoaøi. b. Veà tính chaát hoaït ñoäng cuûa chuû theå kinh teá 2
Boán chuû theå treân ñöôïc coi laø chuû theå hoaït ñoäng kinh teá vì chuùng coù nhöõng hoaït ñoäng coù tính chaát ñaëc thuø sau: - Hoï ñeàu laø ngöôøi thöïc hieän nhu caàu tieâu duøng thoâng qua haønh vi mua töø ñoù taïo ra caàu veà haøng hoùa. - Hoï ñeàu laø ngöôøi baùn: nhö baùn tö lieäu saûn xuaát, saûn phaåm, thaäm chí caû söùc lao ñoäng (söùc lao ñoäng cuõng laø moät loaïi haøng hoùa ñaëc bieät) ⇒ taïo ra cung haøng hoùa. - Hoï laø caùc nhaø ñaàu tö: nhö ñaàu tö vaøo saûn xuaát kinh doanh cuûa caùcDN, CP, vaø thaäm chí ngöôøi tieâu duøng bình thöôøng cuõng laø nhaø ñaàu tö khi hoï göûi tieàn ôû ngaân haøng, mua coå phieáu, coâng traùi,… - Hoï taïo ra caùc nguoàn thoâng tin (hay laø nhöõng yeáu toá thoâng tin cuûa thò tröôøng) vaø phaûi thöôøng xuyeân caïnh tranh vôùi nhau. c. Veà nguoàn löïc ñeå tieán haønh hoaït ñoäng kinh teá (ñaàu vaøo cuûa neàn kinh teá) - Goàm taøi nguyeân quoác gia. - Heä thoáng taøi chính tieàn teä. - Heä thoáng cô sôû haï taàng, taøi saûn vaø döï tröõ quoác gia. - Nguoàn nhaân löïc cuûa moät ñaát nöôùc. - Caùc thaønh töïu vaø tieán boä veà khoa hoïc coâng ngheä. d. Veà khoâng gian kinh teá Khoâng gian kinh teá ñöôïc hieåu nhö laø moät thöïc theå kinh teá - xaõ hoäi ñöôïc xaùc ñònh bôûi tính caân ñoái, tính môû vaø tính phaùt trieån cuûa noù. Goàm: 3
- Phöông thöùc sx (vôùi tö caùch laø maët baèng cô sôû, laø neàn taûng quy ñònh söï phaùt trieån chung cuûa caû neàn kinh teá). Phöông thöùc saûn xuaát xaõ hoäi laø söï thoáng nhaát vaø taùc ñoäng qua laïi giöõa löïc löôïng saûn xuaát vaø quan heä saûn xuaát xaõ hoäi hôïp thaønh. Ñeå xaõ hoäi phaùt trieån thì quan heä saûn xuaát phaûi phuø hôïp vôùi tính chaát vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát. - Cô caáu kinh teá (moái quan heä veà soá löôïng vaø chaát löôïng giöõa caùc boä phaän, thaønh phaàn tham gia vaøo söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi vaø caáu taïo neân neàn kinh teá nhö tæ troïng cuûa caùc khu vöïc kinh teá, soá löôïng quy moâ caùc doanh nghieäp trong caùc ngaønh ngheà,…). - Caùc quaù trình kinh teá (söï vaän ñoäng, töông taùc, löu chuyeån, trao ñoåi caùc keát quaû kinh teá trong cô caáu kinh teá vaø bò chi phoái bôûi caùc qui luaät kinh teá xaõ hoäi nhö ñaàu tö, saûn xuaát, löu thoâng phaân phoái, tích luõy, tieâu duøng). - Heä thoáng thoâng tin vaø luaät phaùp. e. Veà phöông thöùc quan heä Laø phöông thöùc thò tröôøng, vôùi noäi dung caên baûn laø mua vaø baùn (quan heä cung caàu). 3. Neàn kinh teá thò tröôøng 3.1. Thò tröôøng Ñaây laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng trao ñoåi haøng hoùa, trao ñoåi thoâng tin vaø löïa choïn chuyeån dòch ñaàu tö. * Vai troø cuûa thò tröôøng: - Thoâng tin veà cung - caàu, taïo ñieàu kieän ñeå moái quan heä cung caàu veà haøng hoùa ñöôïc caân ñoái caû veà löôïng vaø chaát. 4
- Taïo ñieàu kieän cho vieäc trao ñoåi haøng hoùa vaø dòch vuï dieãn ra thuaän lôïi. - Thuùc ñaåy söï chuyeân moân hoùa vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi: thoâng qua thò tröôøng caùc chuû theå kinh teá phaùt hieän vaø khaúng ñònh lôïi theá cuûa mình trong khoâng gian, thôøi gian nhaát ñònh. - Giuùp cho caùc chuû theå kinh teá coù söï löïa choïn phöông aùn hoaït ñoäng SXKD toái öu thoâng qua vieäc haïch toaùn hieäu quaû hoaït ñoäng. Hoï luoân phaûi thoâng qua vieäc traû lôøi 3 caâu hoûi : Saûn xuaát caùi gì? Saûn xuaát nhö theá naøo? Saûn xuaát cho ai? 3.2. Quan heä thò tröôøng Ñaây laø quan heä mua baùn, laø söï trao ñoåi ngang giaù . 3.3. Neàn kinh teá thò tröôøng Ñoù laø neàn kinh teá haøng hoùa phaùt trieån cao, ñöôïc ñöa ra bôûi caùc neùt ñaëc tröng sau: - Quaù trình löu thoâng vaät chaát trong neàn kinh teá – xaõ hoäi ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu baèng phöông thöùc mua baùn. - Ngöôøi tham gia mua baùn coù quyeàn töï do nhaát ñònh trong vieäc löïa choïn: noäi dung mua baùn, ñoái taùc mua baùn, giaù caû trao ñoåi. Noùi quyeàn töï do nhaát ñònh vì vieäc löïa choïn ba noäi dung treân phuïc thuoäc vaøo vieäc mua baùn caùc haøng hoùa phaùp luaät cho pheùp, giaù caû giao ñoäng trong khung maø thò tröôøng coù theå chaáp nhaän ñöôïc, choïn ñoái taùc phuø hôïp. 3.4. Caùc loaïi hình kinh teá thò tröôøng 5
* Do khaû naêng saûn xuaát cuûa neàn kinh teá coù giôùi haïn, ñoàng thôøi do nguoàn taøi nguyeân khan hieám cho neân con ngöôøi caàn phaûi giaûi ñaùp ba vaán ñeà cô baûn sau (keå caû ñoái vôùi caùc QG giaøu hay ngheøo hoaëc baát cöù moät toå chöùc KT naøo): - Saûn xuaát caùi gì, bao nhieâu (What): moãi xaõ hoäi caàn phaûi quyeát ñònh xem neân saûn xuaát nhieàu thöïc phaåm hay suùng ñaïn, nhieàu haøng cao caáp hay haøng chaát löôïng thaáp, nhieàu haøng daønh cho tieâu duøng hieän taïi hay haøng ñaàu tö ñeå phuïc vuï cho sx vaø töông lai,…. - Saûn xuaát nhö theá naøo (How) : Neân saûn xuaát baèng nguoàn löïc naøo, duøng loaïi kyõ thuaät gì, ai laø ngöôøi quyeát ñònh cho quaù trình saûn xuaát ñoù? - Saûn xuaát cho ai (Who): Xaõ hoäi neân phaân chia thu nhaäp cho moïi ngöôøi ngang baèng nhau hay cheânh leäch nhau, neân coù moät ít ngöôøi giaøu beân caïnh nhieàu ngöôøi ngheøo hay khoâng, neân danh nhieàu thu nhaäp cho quan chöùc hay baùc syõ vaø coâng nhaân,… 3.4.1. Neàn kinh teá thò tröôøng thuaàn tuùy (Market Economy) Ñoù laø neàn kinh teá theo ñuoåi caùc muïc ñích kinh doanh thuaàn tuùy. Tuy nhieân, neàn kinh teá thò tröôøng thuaàn tuùy cuõng coù raát nhieàu nhöôïc ñieåm: nhö ñoäc quyeàn, caù lôùn nuoát caù beù, laïm phaùt vaø thaát nghieäp, dòch vuï coâng vaø caùc lôïi ích coâng coäng bò boû rôi, luoân ôû trong tình traïng khan hieám hoaëc thieáu huït, cuoái cuøng laø khuûng hoaûng vaø toång khuûng hoaûng cuûa caû neàn kinh teá. 3.4.2. Neàn kinh teá chæ huy (command Economy) Ngöôïc laïi kinh teá thò tröôøng, trong neàn kinh teá chæ huy CP laø ngöôøi quyeát ñònh toaøn boä, ñieån hình laø neàn kinh teá Lieân Xoâ cuõ. Vieät Nam tröôùc ñaây cuõng ñònh 6
höôùng theo moâ hình kinh teá chæ huy. Trong neàn kinh teá naøy, uûy ban keá hoaïch nhaø nöôùc laø trung taâm ñieàu khieån moïi hoaït ñoäng kinh teá ñi theo moät keá hoaïch thoáng nhaát. Moïi ngöôøi chæ caàn thöïc hieän nhieäm vuï cuûa mình theo söï phaân coâng tröïc tieáp hay giaùn tieáp cuûa CP. YÙ töôûng naøy naûy sinh töø hai nguoàn: - Öôùc voïng xaây döïng moät xaõ hoäi khoâng coù ngöôøi boùc loät ngöôøi, moät xaõ hoäi, trong ñoù, “ Moät ngöôøi vì taát caû, taát caû vì moät ngöôøi”. - Öôùc voïng thoaùt khoûi nhöõng cuoäc khuûng hoaûng coù tính chu kyø khoâng theå traùnh noåi cuûa neàn kinh teá thò tröôøng thuaàn tuùy. Ñieån hình laø J. Keynes (1884 - 1946). Tuy nhieân, neàn kinh teá naøy cuõng coù raát nhieàu nhöôïc ñieåm: - Nhöõng caên beänh cuûa neàn kinh teá thò tröôøng neâu treân coù theå xuaát hieän caû luùc taêng tröôûng laãn luùc suy thoaùi nhö khuûng hoaûng, thaát nghieäp, laïm phaùt,… - Muïc ñích taêng GNP khoâng phaûi laø muïc ñích cuoái cuøng cuûa söï nghieäp kinh teá toaøn xaõ hoäi. Maø muïc ñích coøn laø moái quan heä veà lôïi ích giöõa caùc taàng lôùp nhaân daân trong moät chænh theå kinh teá - chính trò - xaõ hoäi nhaát ñònh. - Tröôøng phaùi Keynes môùi chæ xem xeùt phaûn öùng ñoäng thaùi cuûa doanh nghieäp, daân chuùng trong vaán ñeà kinh teá ôû khía caïnh cuûa giaù caû, tieàn coâng, laïm phaùt, thaát nghieäp. Töùc chöa chuù troïng ñeán maët cung cuûa neàn kinh teá, neân chöa xeùt ñöôïc ñeán aûnh höôûng cuûa löïc löôïng saûn xuaát, cuûa tieán boä khoa hoïc coâng ngheä,… ñeán toång cung. 3.4.3. Neàn kinh teá thò tröôøng hoãn hôïp (neàn kinh teá hoãn hôïp) - Ñònh nghóa: Neàn kinh teá hoãn hôïp laø neàn kinh teá trong ñoù coù söï keát hôïp toái ña nhöõng öu ñieåm cuûa cô cheá thò tröôøng vôùi söï ñieàu tieát cuûa 7
nhaø nöôùc nhaèm ñaït ñöôïc heä thoáng caùc muïc tieâu kinh teá - chính trò - xaõ hoäi moät caùch hieäu quaû nhaát trong ñieàu kieän coù theå cuûa moät ñaát nöôùc (Hay ñaây laø neàn kinh teá maø ba vaán ñeà cô baûn ñöôïc giaûi quyeát vöøa coù söï can thieäp cuûa CP vöøa theo cô cheá thò tröôøng). 4. Ñöôøng cong saûn löôïng tieàm naêng (Ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát) 4.1. Quy luaät söû duïng nguoàn löïc trong saûn xuaát cuûa caûi vaät chaát Treân thöïc teá, moïi nguoàn löïc ñeàu coù haïn, thaäm chí coù theå ñöôïc coi laø khan hieám hoaëc ñang trôû neân khan hieám (Nguoàn löïc khan hieám: taïi moät möùc giaù P > 0 nhaát ñònh maø ngöôøi mua saün saøng mua nhöng löôïng cung khoâng ñaùp öùng ñöôïc löôïng caàu). Söï khan hieám laø do: - Taøi nguyeân ñang daàn bò caïn kieät cuøng vôùi quaù trình gia taêng saûn xuaát. - Nhu caàu cuûa con ngöôøi luoân phaùt trieån caû veà löôïng laãn veà chaát. Vì vaäy, muïc tieâu caên baûn cuûa kinh teá hoïc vó moâ laø nghieân cöùu vaø chæ ra cho xaõ hoäi caùch söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc coù haïn ñeå moät maët, caùc nhu caàu cuûa xaõ hoäi vaãn ñöôïc ñaùp öùng toái ña, maët khaùc, tieát kieäm ñöôïc moïi nguoàn löïc trong moät töông lai laâu daøi. 4.2. Ñöôøng cong saûn löôïng tieàm naêng (ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát - PPF - Production Posibility Frontier) * Khaùi nieäm: "Ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát (PPF) phaûn aùnh caùc möùc saûn löôïng toái ña maø neàn kinh teá coù theå ñaït ñöôïc khi söû duïng toaøn boä naêng löïc saûn xuaát cuûa quoác gia". * Caùch döïng: Giaû söû chia haøng hoaù ra laøm hai nhoùm 8
Ví duï: Laáy hai loaïi haøng thoâng duïng laø luùa vaø vaûi. Neáu söû duïng heát khaû naêng saûn xuaát thì coù theå taïo ñöôïc möùc saûn löôïng nhö sau: Baûng 1.1: Nhöõng khaû naêng thay theá khaùc nhau Vaûi Luùa Phöông aùn saûn Lao Saûn Lao ñoäng Saûn löôïng xuaát ñoäng löôïng A 0 0 5 300 B 1 5 4 280 C 2 9 3 240 D 3 12 2 180 E 4 14 1 100 F 5 15 0 0 Töø ñoù ta xaây döïng ñöôïc ñöôøng PPF (Production Posibility Luù Frontier) 300 a A 280 B C 240 Ñöôøng PPF 180 H 100 E F Vaûi 9 5 12 14 15 Ñöôøng PPF coù daïng cong loài ra ngoaøi so vôùi goác toïa ñoä. Hình daùng do quy luaät giaûm daàn quyeát ñònh. Neáu nhö naêng suaát bieân taêng daàn thì ñöôøng PPF cong loõm vaøo goác toaï ñoä. Neáu nhö naêng suaát bieân khoâng ñoåi thì ñöôøng PPF laø ñöôøng thaúng. 9
4.3. Chi phí cô hoäi Do caùc nguoàn taøi nguyeân laø haïn heïp, neân xaõ hoäi hoaëc töøng con ngöôøi luoân phaûi löïa choïn xem seõ tieán haønh nhöõng hoaït ñoäng cuï theå gì trong soá nhöõng hoaït ñoäng coù theå ñöôïc tieán haønh: ñoïc moät cuoán saùch hay ñi xem phim, nghæ heø hay ñi laøm kieám tieàn,. . . Khi moät ngöôøi quyeát ñònh laøm moät vieäc gì ñoù, töùc laø ñaõ boû maát cô hoäi ñeå laøm caùc vieäc khaùc, vaø khaû naêng maát ñi ñoù goïi laø chi phí cô hoäi. 4.4. YÙ nghóa cuûa ñöôøng PPF - Ñöôøng PPF moâ taû möùc saûn xuaát toái ña maø neàn kinh teá coù theå ñaït ñöôïc khi söû duïng toaøn boä naêng löïc saün coù. - Neàn kinh teá naèm beân trong ñöôøng PPF phaûn aùnh coøn coù nguoàn taøi nguyeân khoâng ñöôïc duøng ñeán vaø ngöôïc laïi. Theo thôøi gian, soá löôïng caùc yeáu toá saûn xuaát vaø coâng ngheä coù theå thay ñoåi, neân baûn thaân ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát cuõng coù theå dòch chuyeån ra ngoaøi hoaëc vaøo trong. - Neáu coù söï di chuyeån töø ñieåm naøy sang ñieåm khaùc treân PPF laø vieäc chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá. - Neáu ñöôøng PPF dòch chuyeån ra phía ngoaøi thì coù söï taêng tröôûng KT. ⇒ Töø yù nghóa ñoù, vôùi vai troø cuûa mình, Nhaø nöôùc phaûi quan taâm giaûi quyeát vieäc: - Boá trí söû duïng nguoàn löïc xaõ hoäi sao cho vöøa baèng saûn löôïng tieàm naêng, khoâng ñeå cho ñieåm saûn löôïng naèm beân trong hay beân ngoaøi, maø phaûi naèm treân ñöôøng cong ñoù. 10
- Vaán ñeà naâng cao khaû naêng söû duïng nguoàn löïc ñoù sao cho ñaåy ñöôïc chuùng veà beân phaûi. II. KHAÙI NIEÄM, ÑOÁI TÖÔÏNG, PHAÏM VI VAØ PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN CUÛA KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ VAØ SÖÏ QUAÛN LÍ NHAØ NÖÔÙC VEÀ KINH TEÁ 1. Khaùi nieäm vaø heä thoáng caùc khoa hoïc kinh teá 1.1. Khaùi nieäm kinh teá hoïc Neáu tieáp caän moät caùch toång quaùt, thì coù hai khaùi nieäm kinh teá hoïc vó moâ töông ñoái ñaày ñuû sau: “Kinh teá hoïc laø toång theå caùc khoa hoïc veà caùch toå chöùc vaø xöû lyù caùc quan heä giöõa ngöôøi vaø ngöôøi trong hoaït ñoäng kinh teá ñeå söû duïng moät caùch toái öu caùc nguoàn löïc cuûa xaõ hoäi, laøm thoûa maõn toái ña nhöõng nhu caàu hieän taïi vaø töông lai cuûa con ngöôøi” Hay “Kinh teá hoïc (economics) laø moân hoïc nghieân cöùu xem xaõ hoäi söû duïng nhö theá naøo nguoàn taøi nguyeân khan hieám ñeå saûn xuaát ra nhöõng haøng hoaù caàn thieát vaø phaân phoái cho caùc thaønh vieân cuûa xaõ hoäi". Tuøy theo caùch thöùc söû duïng maø kinh teá hoïc ñöôïc chia thaønh: Kinh teá hoïc thöïc chöùng vaø kinh teá hoïc chuaån taéc * Kinh teá hoïc thöïc chöùng (Positive Economics) Nhaèm moâ taû vaø giaûi thích nhöõng hieän töôïng thöïc teá xaûy ra trong neàn kinh teá. Noù traû lôøi caâu hoûi: Theá naøo? Taïi sao? Ví duï: Tyû leä laïm phaùt vaø thaát nghieäp naêm 2007 laø bao nhieâu? Ñieàu gì laøm cho thaát nghieäp cao nhö vaäy? Vì sao giaù thòt caù giaûm trong khi giaù thòt gaø taêng. Muïc ñích: Giaûi thích lyù do vì sao neàn kinh teá hoaït ñoäng nhö vaäy? Döï ñoaùn phaûn öùng? Taùc ñoäng thuùc ñaåy coù lôïi? 11
* Kinh teá hoïc chuaån taéc (Normative Economics) Nhaèm ñöa ra quan ñieåm ñaùnh giaù hoaëc löïa choïn caùch thöùc giaûi quyeát caùc vaán ñeà kinh teá trong thöïc teá. Noù traû lôøi caâu hoûi: Toát hay xaáu? Caàn hay khoâng? Neân theá naøy hay theá kia,.... Ví duï: Chính phuû taêng kinh phí quoác phoøng thì toát hay xaáu? Caàn traû löông cho kyõ sö baèng bao nhieâu coâng nhaân,... Trong kinh teá hoïc thöïc chöùng, baïn hy voïng seõ haønh ñoäng nhö nhöõng nhaø khoa hoïc khaùch quan, töông töï nhö nhöõng haønh ñoäng khoa hoïc khaùc. Coøn trong kinh teá hoïc chuaån taéc thì yeáu toá khaùch quan ñaõ bò boùp meùo theo quan ñieåm caù nhaân. 1.2. Heä thoáng caùc khoa hoïc kinh teá 1.2.1. Xeùt theo taàm khaùi quaùt chung Kinh teá hoïc ñöôïc chia thaønh hai phaân ngaønh lôùn laø kinh teá hoïc vi moâ vaø kinh teá hoïc vó moâ. * Kinh teá hoïc vi moâ ( Microeconomics) “Nghieân cöùu söï hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá baèng caùch taùch bieät töøng phaàn”. Noù chuû yeáu khaûo saùt haønh vi öùng xöû cuûa caùc chuû theå rieâng bieät nhö töøng doanh nghieäp, töøng hoä gia ñình trong töøng loaïi thò tröôøng khaùc nhau. * Kinh teá hoïc vó moâ (Macroeconomics) " Nghieân cöùu söï hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá nhö moät theå thoáng nhaát". - Noù coá yù laøm ñôn giaûn hoaù neàn kinh teá boû qua caùc taùc ñoäng rieâng bieät cuûa töøng caù nhaân trong thò tröôøng; 12
- Noù chuù yù ñeán söï töông taùc toång quaùt giöõa caùc chuû theå trong vieäc quyeát ñònh caùc vaán ñeà kinh teá. Noù khoâng ñeà caäp ñeán thò tröôøng lao ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi thôï moäc hay nhöõng vò Baùc só maø ñeà caäp ñeán thò tröôøng lao ñoäng noùi chung, ñöôïc quyeát ñònh bôûi toång möùc cung vaø toång möùc caàu cuûa neàn kinh teá. Nhö vaäy kinh teá vó moâ chuû yeáu giaûi quyeát caùc caáu khoái lôùn nhö: möùc saûn xuaát, möùc thaát nghieäp,.... * Moái quan heä - Keát quaû phaân tích vi moâ laø cô sôû ñeå ñi ñeán moâ hình kinh teá vó moâ; - Taïo neân söï hoaø nhaäp nhaát ñònh giöõa vi moâ vaø vó moâ; - Söï phaân chia raønh maïch giöõa vi moâ vaø vó moâ ngaøy caøng trôû neân khoù khaên, ranh giôùi ñoù raát mong manh. 1.2.2. Xeùt theo lónh vöïc toaøn boä neàn kinh teá : coù kinh teá hoïc cuûa toaøn boä neàn KTQD, kinh teá hoïc cuûa töøng ngaønh (kinh teá coâng nghieäp, noâng nghieäp, thöông maïi,…) 1.3. Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa kinh teá hoïc Kinh teá hoïc aùp duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu: - Phöông phaùp quan saùt (vì khi nghieân cöùu caàn phaûi thu thaäp soá lieäu). - Phöông phaùp phaân tích. - Phöông phaùp tröøu töôïng hoùa. - Phöông phaùp thoáng keâ. 2. Kinh teá hoïc vó moâ vaø ñaëc tröng cuûa noù 2.1. Ñoái töôïng, phaïm vi nghieân cöùu cuûa kinh teá hoïc vó moâ 13
- Chæ nghieân cöùu maët quan heä giöõa ngöôøi vaø ngöôøi trong quaù trình saûn xuaát. Muïc ñích cuûa moïi söï nghieân cöùu neàn SX xaõ hoäi ñeàu nhaèm tìm ra caùch toát nhaát ñeå SX ñöôïc nhieàu cuûa caûi vaät chaát nhaát, ñeå SX xaõ hoäi coù hieäu quaû nhaát. Bao goàm 2 caùch chính sau: + Caùch toå chöùc con ngöôøi thaønh löïc löôïng toái öu ñeå taùc ñoäng coù hieäu löïc nhaát vaøo ñoái töôïng saûn xuaát laø theá giôùi töï nhieân, phaân coâng, hieäp taùc,… + Caùch söû duïng löïc töï nhieân ñeå taùc ñoäng vaøo töï nhieân moät caùch coù hieäu quaû nhaát: söû duïng söùc gioù, nöôùc,… vaøo thay söùc ngöôøi trong vieäc cheá ngöï thieân nhieân. - Kinh teá hoïc vó moâ nghieân cöùu maët toå chöùc con ngöôøi thaønh löïc löôïng toái öu ñeå taùc ñoäng vaøo giôùi töï nhieân nhöng chæ nghieân cöùu quan heä naøy ôû taàm vó moâ. - Töø giaùc ñoä ñoù, Kinh teá hoïc vó moâ nghieân cöùu caùc vaán ñeà cô baûn sau vaø nghieân cöùu moái quan heä giöõa caùc vaán ñeà ñoù: + Nghieân cöùu caáu truùc toång theå neàn kinh teá, cuûa löïc löôïng kinh teá toaøn xaõ hoäi coù lieân quan ñeán vieäc taïo ra keát quaû cuoái cuøng maø xaõ hoäi mong muoán. + Nghieân cöùu muïc tieâu vó moâ cuûa hoaït ñoäng kinh teá (ñöôïc hieåu laø muïc tieâu toaøn dieän, toaøn daân, toaøn xaõ hoäi cuûa hoaït ñoäng kinh teá). + Nghieân cöùu nhöõng quy luaät vaän ñoäng cuûa neàn kinh teá quoác daân vaø keát cuïc cuûa caùc vaän ñoäng ñoù nhö quy luaät cung - caàu lao ñoäng, tieàn teä, veà tích luõy haøng hoùa vaø dòch vuï,… - Treân cô sôû caùc quy luaät ñoù, kinh teá hoïc vó moâ tìm ra moái quan heä caân ñoái ôû taàm vó moâ caàn baûo 14
ñaûm cho söï vaän ñoäng kinh teá ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ neâu. - Ñi saâu hôn nöõa, coù theå thaáy, kinh teá hoïc vó moâ: Chæ ra ñích cuûa söï hoaït ñoäng cuûa toaøn boä neàn kinh teá vaø con ñöôøng cho toaøn boä neàn kinh teá ñaït ñöôïc ñích ñoù. Cuï theå: + Laø moân hoïc ñeà caäp ñeán caùc quy luaät KT khaùch quan, mqh lôïi ích vaø caùc ñoäng thaùi kinh teá toång theå cuûa moät xaõ hoäi. + Nghieân cöùu caùc yeáu toá cô baûn coù taùc ñoäng bao truøm goàm: giaù caû, laõi suaát, tæ giaù hoái ñoaùi, moâi tröôøng kinh doanh,… + Nghieân cöùu caùc hieän töôïng kinh teá cô baûn nhö: chu kyø kinh doanh, thaát nghieäp, laïm phaùt. + Nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán söï phaùt trieån laâu daøi cuûa caû xaõ hoäi nhö: tích luõy - tieâu duøng, tieát kieäm vaø ñaàu tö, caùn caân thanh toaùn,… + Caùc chính saùch vaø coâng cuï kinh teá cuûa CP taùc ñoäng vaøo neàn KTQD ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra. 2.2. Ñaëc tröng cuûa kinh teá hoïc vó moâ - Moät laø, kinh teá hoïc vó moâ nghieân cöùu nhöõng con ñöôøng söû duïng toái ña hieäu quaû caùc nguoàn löïc kinh teá. - Kinh teá hoïc vó moâ coù tính giaû ñònh hôïp lyù Ñoù laø tính giaûn löôïc hôïp lyù cuûa caùc nhaân toá khi nghieân cöùu caùc hieän töôïng kinh teá. Coù nghóa laø chuùng ta phaân tích, lyù giaûi moät yeáu toá naøo ñoù, ngöôøi ta thöôøng coá ñònh nhöõng nhaân toá khaùc. Nhöng söï giaû ñònh ñoù laø chaáp nhaän ñöôïc treân thöïc teá (trong ñieàu kieän khoâng gian vaø thôøi gian xaùc ñònh) vaø khoâng laøm sai leäch baûn chaát cuûa vaán ñeà ñang nghieân cöùu. - Kinh teá hoïc vó moâ coù tính ñònh löôïng 15
Trong nhieàu tröôøng hôïp, neáu chæ döøng laïi ôû caùc keát luaän ñònh tính thì vieäc nghieân cöùu khoâng giuùp gì cho cuoäc soáng. Vieäc ñònh löôïng keát quaû trong nghieân cöùu kinh teá giuùp chuùng ta hieåu vaán ñeà moät caùch xaùc thöïc, roõ neùt hôn veà baûn chaát cuûa caùc dieãn bieán kinh teá, tìm ra caùc nguyeân nhaân moät caùch chính xaùc. - Kinh teá hoïc vó moâ coù tính heä thoáng Kinh teá hoïc vó moâ nghieân cöùu caùc vaán ñeà, caùc hoaït ñoäng kinh teá trong moái lieân heä tröïc tieáp hay giaùn tieáp vôùi caùc vaán ñeà, caùc hoaït ñoäng thuoäc moïi lónh vöïc khaùc, dieãn ra trong phaïm vi quoác gia vaø quoác teá. Kinh teá hoïc vó moâ khoâng coi keát quaû naøo laø keát quaû sinh ra töø moät nguyeân nhaân, khoâng coù quyeát ñònh naøo chæ döïa treân moät thoâng soá vaø yeáu toá ñaàu vaøo. - Kinh teá hoïc vó moâ coù tính töông ñoái Theo quan nieäm töông ñoái cuûa kinh teá hoïc vó moâ, moïi quy luaät, xu höôùng cuûa caùc ñoäng thaùi kinh teá chæ mang tính phoå bieán maø thoâi. Bôûi vì, khoâng coù quy luaät naøo laø trieät ñeå, khoâng coù ngoaïi leä. Vaø kinh teá hoïc nghieân cöùu döïa treân quy luaät soá ñoâng. 3. Kinh teá hoïc vó moâ vaø söï quaûn lyù nhaø nöôùc veà kinh teá 3.1. Vaán ñeà quaûn lí nhaø nöôùc veà kinh teá * Öu, nhöôïc ñieåm cuûa kinh teá thò tröôøng Neàn kinh teá thò tröôøng coù nhieàu öu ñieåm maø neàn kinh teá chæ huy khoâng theå ñaït ñöôïc nhö: - Thò tröôøng giuùp cho töøng DN söû duïng nguoàn taøi nguyeân moät caùch coù hieäu quaû, bôûi vì moïi doanh nghieäp luoân tích cöïc tìm caùch haï thaáp chi phí ñeå gia taêng lôïi nhuaän. 16
- Nhôø yeáu toá caïnh tranh, hoï tích cöïc caûi tieán, ñoåi môùi, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm. - Ngoaøi ra, thò tröôøng cuõng giuùp cho neàn kinh teá SX saûn phaåm vôùi soá löôïng vaø cô caáu phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa xaõ hoäi. Roõ raøng cô cheá thò tröôøng khoâng phaûi laø moät cô cheá hoãn ñoân. Theá nhöng thò tröôøng cuõng khoâng phaûi laø moät cô cheá hoaøn haûo. Beân caïnh nhöõng öu ñieåm treân, noù coù nhieàu nhöôïc ñieåm trong vieäc giaûi quyeát 3 vaán ñeà cô baûn. Coù theå keå ñeán nhöõng nhöôïc ñieåm chính sau: - Taïo ra khoaûng caùch giaøu ngheøo. Tình traïng ñoù goïi laø söï baát bình ñaúng trong phaân phoái thu nhaäp. - Töï ñoäng taïo neân caùc chu kyø kinh doanh (business cycle), neáu coù caùc yeáu toá laøm haïn cheá hieäu quaû seõ laøm cho neàn kinh teá taêng tröôûng chaäm. - Coù nhieàu taùc ñoäng ngoaïi vi (externalities) coù haïi, nhö vieäc thaûi khí ñoäc, tieáng oàn, nöôùc nhieãm baån laøm oâ nhieãm moâi tröôøng; vieäc khai thaùc böøa baõi nguoàn taøi nguyeân,… - Thieáu voán ñaàu tö cho haøng coâng coäng (public). Phaàn lôùn caùc loaïi haøng hoaù naøy khoù hoaëc khoâng theå thu lôïi, cho neân khoâng kích thích caùc doanh nghieäp ñaàu tö. - Tình traïng ñoäc quyeàn trong kinh teá, ñieàu ñoù laø coù haïi vì noù khoâng kích thích caûi tieán, ñoåi môùi, vì noù saûn xuaát saûn löôïng ít vaø baùn vôùi giaù cao, vì noù taêng theâm cheânh leäch trong phaân phoái thu nhaäp. - Thoâng tin thò tröôøng bò sai leäch vaø caïnh tranh khoâng laønh maïnh. - Thò tröôøng khoâng daãn daét ñöôïc söï thay ñoåi cô caáu kinh teá theo höôùng phaùt trieån. 17
- ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, moät boä phaän lôùn trong noâng daân bò taùch bieät moät phaàn ra khoûi thò tröôøng haøng hoaù - tieàn teä phong phuù cuûa caû nöôùc. Vôùi caùc nhöôïc ñieåm ñoù ta thaáy roõ raøng thò tröôøng khoâng hoaøn haûo. Vì vaäy, caû lyù thuyeát vaø thöïc teá ñeàu khaúng ñònh raèng söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc laø caàn thieát. 3.2. YÙ nghóa cuûa kinh teá hoïc vó moâ ñoái vôùi quaûn lyù nhaø nöôùc veà kinh teá Töø kinh teávó moâ, nhöõngngöôøi laømcoângtaùcquaûnlyù nhaønöôùc veà kinh teácoù theåtìm thaáy: - Caùc vaán ñeà kinh teá vó moâ maø baûn thaâncaùc chuû theåcuûa neànkinh teá khoângtheåtöï giaûi quyeátñöôïc, caàncoù söï canthieäpcuûanhaønöôùc. - Töø kinh teá hoïc vó moâNhaø nöôùc coù theåtìm ñöôïc caùc con ñöôøng, nhöõng cô hoäi hieäntaïi cuõngnhö tieàmnaêngmaøNhaø nöôùc coù theåsöû duïng ñeåcan thieäp vaøoñôøi soángkinh teá. - Cung caápnhöõngquy luaät vaänhaønhcuûa neànkinh teá thò tröôøng, ñeå giuùp ngöôøi quaûnlyù kinh teá vó moâ coù theånaémvöõng ñeåcoù theåñieàukhieånñöôïc söï vaänñoängcuûaneànkinh teátheomuïc ñích ñaëtra. - Cungcaápcaùcchínhsaùch,coângcuï maønhaønöôùccoù theåsöû duïngñeåñieàu tieát söï vaän ñoäng vó moâ cuûa neàn kinh teá nhö chính saùch taøi khoùa, tieàn teä, thu nhaäp,ngoaïi thöông. 18