Bài giảng Nguyên lý thống kê: Chương 4 - ThS. Nguyễn Đình Thái

Chương 4: Các mức độ của hiện tượng KT-XH<br /> <br /> l<br /> <br /> i<br /> <br /> c<br /> <br /> k<br /> <br /> t<br /> <br /> o<br /> <br /> a<br /> <br /> d<br /> <br /> d<br /> <br /> y<br /> <br /> o<br /> <br /> u<br /> <br /> r<br /> <br /> t<br /> <br /> e<br /> <br /> CHƯƠNG 4<br /> Các mức độ của hiện tượng KT-XH<br /> <br /> Số tương đối trong thống kê<br /> Số bình quân trong thống kê<br /> <br /> 4<br /> <br /> t<br /> <br /> Số tuyệt đối trong thống kê<br /> <br /> 3<br /> <br /> x<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> C<br /> <br /> Các chỉ tiêu đánh giá độ biến thiên<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1. Số tuyệt đối trong thống kê<br /> <br /> 1. Số tuyệt đối trong thống kê<br /> <br /> 1.1. Khái niệm<br /> <br /> 1.2. Đơn vị đo lường<br /> <br /> Là một chỉ tiêu biểu hiện quy mô, khối lượng của HT KT-XH<br /> trong điều kiện thời gian và địa điểm cụ thể.<br /> <br /> v Đơn vị hiện vật: cái, con, mét, lít,<br /> kg…<br /> <br /> VD: số doanh nghiệp, số công nhân, số sinh viên, doanh thu,<br /> lợi nhuận, chi phí, tổng tiền lương… của …ngày …<br /> <br /> v Đơn vị hiện vật quy ước: P300;<br /> kg/m3<br /> <br /> Là cơ sở để tính các chỉ tiêu khác: số tương đối, số bình quân,<br /> độ biến thiên của tiêu thức<br /> <br /> v Đơn vị tiền tệ: đồng, USD, …<br /> v Đơn vị thời gian lao động: ngày<br /> công, giờ công…<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tổng điều tra dân số 01/4/2009<br /> <br /> 1. Số tuyệt đối trong thống kê<br /> 1.3. Các loại số tuyệt đối<br /> <br /> Đặc điểm: có sự tích lũy về lượng<br /> cùng một chỉ tiêu<br /> có thể cộng được với nhau (Chú ý: khi cộng phải cùng đơn<br /> vị tính)<br /> v Số tuyệt đối thời điểm: Biểu hiện quy mô khối lượng của HT<br /> tại một thời điểm nhất định<br /> Đặc điểm: không tích lũy về lượng<br /> không phụ thuộc vào thời gian<br /> <br /> trị số của chỉ tiêu<br /> <br /> 5<br /> <br /> Năm 1999<br /> <br /> Năm 2009<br /> <br /> 76.323.173<br /> <br /> 85.789.573<br /> <br /> Tỷ lệ DS phụ thuộc<br /> <br /> 71<br /> <br /> 51 (38 - 13)<br /> <br /> Tuổi thọ bình quân<br /> <br /> 69,1<br /> <br /> 72,8<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 66,5<br /> <br /> 70,2<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> v Số tuyệt đối thời kỳ: Biểu hiện quy mô khối lượng của HT<br /> trong một độ dài thời gian nhất định (Năm 2011: GDP,<br /> doanh thu, lợi nhuận…)<br /> <br /> Stt<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> 70,1<br /> <br /> 75,6<br /> <br /> Số nam/100 nữ<br /> <br /> 96,7/100<br /> <br /> 98,1/100<br /> <br /> Bé trai/100 bé gái<br /> <br /> 108/100<br /> <br /> 111/100<br /> <br /> 1<br /> <br /> Tổng dân số<br /> <br /> 2<br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tỷ số giới<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2. Số tương đối trong thống kê<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 2.1. Khái niệm<br /> Động<br /> thái<br /> <br /> Là chỉ tiêu biểu hiện quan hệ so sánh giữa hai mức độ của<br /> HT cùng loại nhưng khác nhau về điều kiện thời gian,<br /> không gian, hoặc<br /> SS giữa hai mức độ của HT khác loại nhưng có liên quan<br /> với nhau (đời sống giữa các địa phương)<br /> <br /> Không<br /> gian<br /> <br /> Kế<br /> hoạch<br /> <br /> Số tương đối<br /> <br /> So sánh giữa bộ phận với tổng thể và giữa các bộ phận<br /> trong tổng thể<br /> <br /> Kết<br /> cấu<br /> Cường<br /> độ<br /> <br /> Đặc điểm của số tương đối là có gốc so sánh. Tùy theo<br /> mục đích NC mà gốc chọn khác nhau.<br /> Hình thức biểu hiện: số lần, %, đồng/người…<br /> 7<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 8<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> 2.2.1. Số tương đối động thái (phát triển)<br /> <br /> Động<br /> thái<br /> <br /> Là kết quả so sánh giữa hai mức độ của HT cùng loại nhưng<br /> khác nhau về thời gian.<br /> <br /> Kế<br /> hoạch<br /> <br /> Đơn vị tính: lần hoặc %<br /> Không<br /> gian<br /> <br /> Phản ánh sự biến động của HT theo thời gian: tốc độ phát<br /> triển, chỉ số phát triển<br /> <br /> Số tương đối<br /> Kết<br /> cấu<br /> <br /> t =<br /> <br /> Cường<br /> độ<br /> <br /> t =<br /> <br /> y1<br /> y0<br /> <br /> v<br /> <br /> y1<br /> ´ 100<br /> y0<br /> <br /> t<br /> <br /> v<br /> <br /> y1 : mức độ kỳ báo cáo<br /> <br /> : tốc hộ phát triển<br /> <br /> v<br /> <br /> y0 : mức độ kỳ gốc so sánh<br /> <br /> 9<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 10<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> Ví dụ: Doanh thu bán hàng của Công ty A năm 2010 là 100<br /> tỷ đồng, năm 2011 là 120 tỷ đồng. Vậy số tương đối động<br /> thái là<br /> <br /> t=<br /> <br /> 120<br /> = 1, 2 (lần)<br /> 100<br /> <br /> t=<br /> <br /> 120<br /> ´ 100 = 120 %<br /> 100<br /> <br /> Động<br /> thái<br /> <br /> Không<br /> gian<br /> <br /> Như vậy, doanh số bán hàng của Công ty A năm 2011 so<br /> với năm 2010 tăng 20% tương ứng tăng 20 tỷ đồng<br /> <br /> 11<br /> <br /> Kế<br /> hoạch<br /> <br /> Số tương đối<br /> Kết<br /> cấu<br /> <br /> Cường<br /> độ<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 2.2.2. Số tương đối KH (2)<br /> <br /> 2.2.2. Số tương đối KH (2)<br /> <br /> a. Số tương đối nhiệm vụ kế hoạch:<br /> <br /> b. Số tương đối thực hiện kế hoạch:<br /> <br /> So sánh giữa mức độ nhiệm vụ kế hoạch (ykh) với mức độ<br /> thực tế kỳ gốc (y0) của một chỉ tiêu<br /> <br /> So sánh giữa mức độ thực tế đạt được trong kỳ NC (y1) với<br /> mức độ kế hoạch đặt ra cùng kỳ (ykh) của một chỉ tiêu<br /> <br /> tnk: được sử dụng trong công tác xây dựng kế hoạch<br /> <br /> t nk =<br /> <br /> thk: được sử dụng gể kiểm tra tình hình thực hiện nhiệm vụ<br /> kế hoạch<br /> <br /> ykh<br /> y0<br /> <br /> t hk =<br /> <br /> y1<br /> ykh<br /> <br /> 13<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> Ví dụ: Sản lượng của Công ty A năm 2010 là 25.000 SP, kế<br /> hoạch năm 2011 là 30.000 SP, thực tế năm 2011 sản xuất<br /> được 33.000 SP. Như vậy:<br /> <br /> Mối liên hệ giữa số TĐĐT (t) với các số TĐKH (tnk ; thk )<br /> <br /> y<br /> y y<br /> t = thk ´tnk Û 1 = 1 ´ kh<br /> y0 ykh y0<br /> <br /> Þ thk =<br /> Þ tnk =<br /> <br /> t<br /> tnk<br /> t<br /> t hk<br /> <br /> Û<br /> <br /> 14<br /> <br /> t =<br /> <br /> y1 y1 ykh<br /> = :<br /> ykh y0 y0<br /> <br /> y1<br /> 33000<br /> =<br /> y0<br /> 25000<br /> <br /> = 1 , 32 = 132 %<br /> <br /> t nk =<br /> <br /> =<br /> <br /> 30000<br /> 25000<br /> <br /> = 1 , 2 = 120 %<br /> <br /> t hk =<br /> <br /> y<br /> y y<br /> Û kh = 1 : 1<br /> y0<br /> y0 ykh<br /> <br /> y kh<br /> y0<br /> y1<br /> y kh<br /> <br /> =<br /> <br /> 33000<br /> 30000<br /> <br /> = 1 ,1 = 110 %<br /> <br /> t = t hk ´ t nk = 1,1 ´ 1, 2 = 1,32<br /> 15<br /> <br /> 16<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 2.2.3. Số tương đối kết cấu (di)<br /> Động<br /> thái<br /> <br /> Không<br /> gian<br /> <br /> Xác định tỷ trọng của mỗi bộ phận chiếm trong tổng thể.<br /> <br /> Kế<br /> hoạch<br /> <br /> Phản ánh vai trò, vị trí tầm quan trọng của từng bộ phận<br /> trong tổng thể<br /> <br /> Số tương đối<br /> Kết<br /> cấu<br /> <br /> di =<br /> <br /> Cường<br /> độ<br /> <br /> 17<br /> <br /> yi<br /> <br /> å<br /> <br /> yi<br /> <br /> ´ 100<br /> <br /> yi<br /> <br /> : trị số tuyệt đối của bộ phận thứ i<br /> <br /> åyi : trị số tuyệt đối của tổng thể<br /> <br /> 18<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> 2.2.4. Số tương đối cường độ<br /> <br /> Động<br /> thái<br /> <br /> Không<br /> gian<br /> <br /> So sánh mức độ của 2 HT khác nhau nhưng có liên quan với<br /> nhau<br /> <br /> Kế<br /> hoạch<br /> <br /> Được dùng để so sánh trình độ phát triển SX, đời sống giữa<br /> các địa phương, các vùng…<br /> <br /> Số tương đối<br /> Số tương đối<br /> cường độ<br /> <br /> Kết<br /> cấu<br /> Cường<br /> độ<br /> <br /> Mức độ hiện tượng nghiên cứu<br /> Mức độ của hiện tượng liên quan<br /> <br /> Hình thức biểu hiện là đơn vị kép (người/km2; GDP/người; bác<br /> sỹ/1.000 dân…)<br /> 19<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> <br /> 20<br /> <br /> 2.2. Các loại số tương đối<br /> 2.2.5. Số tương đối không gian (so sánh)<br /> <br /> Động<br /> thái<br /> <br /> Không<br /> gian<br /> <br /> Kế<br /> hoạch<br /> <br /> So sánh giữa hai mức độ của HT cùng loại khác nhau về không<br /> gian (giá bôt ngọt Vedan và Ajinomoto…)<br /> <br /> Số tương đối<br /> So sánh giữa các bộ phận trong một tổng thể (lao động nữ với<br /> LĐ nam, LĐ gián tiếp với LĐ trực tiếp…)<br /> <br /> Kết<br /> cấu<br /> Cường<br /> độ<br /> <br /> 21<br /> <br /> 22<br /> <br /> 3.2. Các loại số bình quân<br /> <br /> 3. Số bình quân trong thống kê<br /> <br /> 3.1. Khái niệm<br /> Biểu hiện mức độ đại biểu theo tiêu thức số lượng<br /> trong một tổng thể bao gồm nhiều đơn vị cùng loại<br /> Đặc điểm: Chỉ dùng một trị số để nói lên đặc điểm<br /> điển hình của cả một tổng thể. San bằng mọi<br /> chệnh lệch về lượng giữa các đơn vị tổng thể<br /> <br /> 23<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Số BQ<br /> cộng<br /> <br /> Số BQ<br /> điều hòa<br /> <br /> Số BQ<br /> nhân<br /> <br /> Giản đơn<br /> <br /> Giản đơn<br /> <br /> Giản đơn<br /> <br /> Gia quyền<br /> <br /> Gia quyền<br /> <br /> Gia quyền<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> Mod<br /> <br /> Số<br /> trung vị<br /> <br /> Không có<br /> khoảng cách<br /> Có khoảng<br /> cách<br /> <br /> Không có<br /> khoảng cách<br /> Có khoảng<br /> cách<br /> <br /> 24<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3.2. Các loại số bình quân<br /> <br /> 3.2. Các loại số bình quân<br /> a. Số bình quân cộng giản đơn:<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3.2.1. Số bình quân cộng<br /> <br /> Số BQ<br /> cộng<br /> Giản đơn<br /> Gia quyền<br /> <br /> Áp dụng khi mỗi lượng biến chỉ có một đơn vị tổng thể<br /> <br /> n<br /> <br /> Được tính bằng cách đem<br /> tổng các lượng biến của tiêu<br /> thức chia cho tổng số đơn vị<br /> tổng thể.<br /> <br /> X<br /> X + X 2 + ...+ X n å i<br /> X= 1<br /> = i=1<br /> n<br /> n<br /> Xi : Các lượng biến<br /> n<br /> <br /> : Tổng số đơn vị tổng thể<br /> <br /> 25<br /> <br /> 3.2. Các loại số bình quân<br /> <br /> 26<br /> <br /> Ví dụ: Tính tiền lương BQ 1 CN căn cứ vào tài liệu sau:<br /> <br /> b. Số bình quân cộng gia quyền:<br /> Tiền lương tháng 1 công nhân<br /> <br /> Số công nhân<br /> <br /> 650.000<br /> <br /> 15<br /> <br /> 750.000<br /> <br /> 20<br /> <br /> 850.000<br /> <br /> 15<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> Áp dụng trong trường hợp mỗi lượng biến có thể gặp<br /> nhiều lần, nghĩa là có tần số khác nhau<br /> <br /> 50<br /> <br /> n<br /> <br /> X =<br /> <br /> X 1 f 1 + X 2 f 2 + ... + X n f n<br /> =<br /> f 1 + f 2 + ... f n<br /> <br /> å<br /> <br /> X i fi<br /> <br /> i =1<br /> n<br /> <br /> å<br /> <br /> i =1<br /> <br /> fi<br /> <br /> X : Số bình quân<br /> Xi : Lượng biến thứ i<br /> fi : Các quyền số (tần số)<br /> <br /> X=<br /> 27<br /> <br /> 28<br /> <br /> Ví dụ:<br /> <br /> 3.2. Các loại số bình quân<br /> <br /> Trường hợp TL có khoảng cách tổ, Xi là trị số giữa<br /> của tổ.<br /> Trường hợp phân tổ mở, giả định KC tổ của tổ mở<br /> = KC tổ của tổ đứng kề ngay nó, ta sẽ tính trị số<br /> giả thiết của giới hạn dưới hoặc trên rồi tìm trị số<br /> giữa<br /> <br /> Tính tiền lương BQ 1 công nhân theo tài liệu sau:<br /> Tiền lương (Xi)<br /> (đồng)<br /> <br /> Số CN (fi)<br /> (người)<br /> 25<br /> 35<br /> 30<br /> <br /> 900.000 - 1.000.000<br /> <br /> å(xi - x) fi = 0<br /> <br /> Dưới 700.000<br /> 700.000 – 800.000<br /> 800.000 – 900.000<br /> <br /> Để kiểm tra việc xác định số BQ ta có công thức<br /> <br /> å(xi - x) = 0<br /> <br /> 650.000´15 + 750.000´ 20 + 850.000´15<br /> = 750.000<br /> 15 + 20 + 15<br /> <br /> 5<br /> <br /> Trên 1.000.000<br /> <br /> 29<br /> <br /> 5<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> 100<br /> 30<br /> <br /> 5<br /> <br />