Báo cáo khoa học: Một số nét cơ bản về thể loại từ ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ (Trung văn giản thể: 词; phồn thể: 詞; bính âm: cí; Wade–Giles: tz'ŭ, đôi khi cũng được viết là 辭 hay 辞) là một thể loại văn học, hình thành vào đời Đường, và phát triển mạnh vào đời Tống ở Trung Quốc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: Một số nét cơ bản về thể loại từ ở Việt Nam

MOT SO NET CO BAN VE THE LOAI TlT Of VIET NAM PHAM VAN ANH ( • ) tr la mdt the loai van hgc cd vj tri sang tac rdng rai. Sd lugng tac pham, tac T dae biet trong ljeh sir van hgc Trung Qude, nhat la vao thdi Tdng. gia ttr thdng ke so bd qua cae bd toan tap cho thay dieu dd. Sang tae ttr thdi Tdng Nhae den thanh tuu ndi bat cua van hgc trong Todn Tdng tir thu thap dugc khoang Trung Qude qua cac thdi ki, ngudi ta gan 1 van bai cua 1330 tac gia. Cae giai quen ndi "Han phii, Dudng thi, Tdng ttr, doan sau duge coi la thdi ki suy thoai Nguyen khiie, Minh - Thanh tieu thuyet". eua the loai ttr song sd lugng tae pham Dd cflng ehinh la eai dugc tur luan gia eung nhu tae gia van rat Idn, thdng ke Vuong Qude Duy ggi la "van hgc tuong qua Todn Kim - Nguyen tir ed hon 7290 ung vdi mdt thdi dai" (nhat dai chi van bai cua 288 tac gia, trong Todn Minh tir hgc) ma eae ddi sau chang the nao theo ed tdi khoang 18 nghin bai cua 1300 tac kjp duge. Tren thyc td, mdi the loai van gia, va den Todn Thanh tir mac du ehi hgc trong qua trinh phat trien eua minh tap hgp duge mdt phan sang tac tur cua ttr liic manh nha den khi dat den thanh cac tac gia giai doan nay song con sd thu tuu dinh eao thudng phai trai qua mdt thap dugc da Idn tdi 5 van bai eua tren 2 qua trinh van ddng va phat trien lau dai, nghin tac gia'''. the loai tir cflng khdng nam ngoai quy Do anh hudng cua van hgc, van hda luat ay. Thdi Tdng, ttr dat thanh tuu rue Trung Hoa, cae nude trong khu vyc nhu rd song chi it trudc dd, nd da phai trai Viet Nam va Nhat Ban ddu cd tiep thu qua cac giai doan ttr sang tae dan gian va the loai ttr. eua eac van nhan thdi Dudng (nhu eac Ngay ttr thdi Thjnh Dudng, khi the tac pham tir trong Vdn dao tap, ttr eua loai ttr d Trung Qude mdi xuat hien Ly Bach, Bach Cu Di...), qua Hoa gian khdng bao lau thi bai dieu tu' Ngu phu phdi {Hoa gian tap: On Dinh Quan, ciia Truang Chi Hda da anh hudng sang Hoang Phu Tung, Vi Trang, Tdn Quang Nhat Ban. Tha Nga Thien hoang ("^J^ Hien...), va ttr thdi Nam Dudng (vdi cae Ai., 786 - 842) va quin thin da sang tae gia nhu: Phung Didn Tj, Ly Canh, Ly Dye...). Sang thdi Tdng, ttr tiep tyc dugc '*' ThS. Vien Van hgc. 22
MQT SO NET CO BAN VE THE LOAI TU 6 VIET NAM mdt loat bai theo dieu ttr nay. Sau dd ttr hoan toan vang bdng trong giai doan Ly tiep tyc duge sang tac, vdi cae tac gia - Tran. Tat ca mgi tu lieu hien cdn ve the nhu than vuong Kiem Minh ( ^ a ^ l E i , ? loai tir giai doan nay chi cho ta biet rang - ?) - eon ciia De Hd Thien hoang (S%5*/1 vao thdi Tran, ngudi Viet ttmg sang tac Ai., tai vj 897 - 930)'^', tuong duong theo mdt sd dieu nhu Nggc Idu xudn, vdi thdi Ngu dai cua Trung Qude. Dgp thanh du, Mdng du tien'-'^\ Tae d Viet Nam, theo tu lieu hien edn, pham cdn lai den nay chi cd duy nhat the loai ttr truyen nhap va duge van mdt bai ttr dieu Tdy giang nguyet ciia Ly dyng trong sang tae mudn hon Nhat Ban, Dao Tai (tire Huyen Quang)'^'. Tbye bit diu vao dau thdi ty chu (tuong chat bai ttr dieu Tdy giang nguyet nay duong vdi dau thdi Tdng d Trung Qude) hien trong tinh trang tan khuyet, ehi edn vdi bai ttr didu Nguyen lang quy eua nira bai, tuong ung vdi phan Thugng Khudng Viet dai su. Bai ttr Nguyen lang phien, eung khdng chuan each luat; them quy duge viet nam 987 nhan vide tien su' niia, xet van ban tac pham hien cdn, cd gia nha Tdng la Li Giac'^' ve nude. Xet the thay mdt each hien nhien rang tae trong sy van ddng cua the loai cting pham nay tuy ghi lai dau an sang tac ttr nhflng dac trung nghe thuat cua the loai thdi Tran song tide rang khdng ed gia trj tuong ling vdi cae giai doan cy the cua dang ke ve ndi dung va nghe thuat. nd, tiic la xet dudi gdc do tu' su', ed the Thdi Le so, hien khdng edn lai bat xae djnh ring bai tur Nguyen lang quy eii tur phim nao. Den thdi Le Trung ciia Khudng Viet Ngd Chan Luu ra ddi bung, thi loai ttr mdi xuat hien trd lai. dudi sy anh hudng eua tu' phong thdi Nhu vay, xet trong tfl' sir Viet Nam, sau Ngu dai; ngdn tu' trang nha, tinh y thiet bai tu' dieu Nguyen lang quy ciia Khudng tha, liy ldi dep dl thi hien tinh ndng, Viet Ngd Chan Luu va bai ttr dieu Tdy dem diem ngfl' de bieu dat eai diem tinh, giang nguyet cua Huyen Quang Li Dao vura bilu hien duge tinh cam rieng tu, Tai rit lau sau the ttr mdi dan dan duge vira thdng qua dd kheo leo gu'i gam sy sang tae trd lai. Tae gia md dau eho the vy qude gia. Le Quy Ddn trong phan loai ttr thdi Le la Phung Khae Khoan, "Le ngdn" sach Todn Viet thi luc khen dai thin thdi Le Trung hung, mdt con ring bai ttr eua Khudng Viet "uyen ngudi ludn mang trong minh khat vgng chuydn hoa mT, cd the vde dugc" (MM, hao kiet, phd nghidng dd lech. Tae pham '^i^ - uyIn le kha ciic). Tae pham ttr eua dng hien ehi edn 03 bai, nam Nguyin lang quy chang nhfl'ng la bai tu' trong Ngdn ehi thi lap (Tap tho ndi chi), diu tien danh diu su tidp nhan the loai trong dd tieu bilu nhit la bai Thudng tir trong van bgc Viet Nam ma cung cac xudn, dieu Tdm vien xudn, mdt bai tu- bai nhu Nam qude son hd, Qude to,... trd kha dam da ban sac the loai. thanh mgt trong nhflng tac pham khdi "Thien thugng duong hoi, diu cho nen van hgc dan tdc. Nhan gian xuan chi. Sau bai Nguyen lang quy cua Huu nhat phien tan. Khudng Viet dai su, the loai ttr gan nhu Cai khai thai can khdn, 23
TAP CHi HAN NOM SO 4 (95) - 2009 PHAM VAN ANH Thidu quang tie ue, Thanh thien tu / May dugc tidn than). Hudng duong quang thao, Bai tur vilt hoan toan khdng tuan thii Sinh y ban ban. diing dieu thiic duge ttr phd ghi nhan, ed Hdng san dao tai, xu hudng tu do hda. Lai dting mdt sd ttr Thanh khuy lieu nhan, cua cd van nhu "cai", "nhj tam tir". Nhip tu' khi khoan khi nhat, liic diem tTnh Oanh huynh diep phac long tan phan. cham chap, liic nhu hdi ha giye gia. Nhi tam tir, Canh sac dugc midu ta la eanh sac mtia Ngd dao lai thi tiet, xuan dep den "say ldng ngudi", eai eanh Phong quang kha nhan. sac khidn ngudi ta khdng the hflng hd, mudn hudng lac nhan sinh, "hanh lae" Gia ban mT canh luong thi. ngay "cho kjp thanh xuan nay". Tuy nd Dye hanh lae tu cap thtr thanh xuan. chua dat miic day su hanh lac len nhu mdt thii tu tudng de ehdng lai tu tudng Lieu van lieu van hoa huong, khae ki nhu kieu Nguyen Cdng Tni, Hue hdng ty nhat trudng, nhung neu ndi eai "vdi vang" eua Xuan Tien sT da cau, Dieu hinh nhu ed thap thoang d day thi Bdi than thj yen, cflng khdng phai la mdt su lien he khdng Cd lai lae sy thugng truydn van. ed can cii. Tieng vgng ttr con chfl" ggi Kim tao phiing, cho ngudi dge y thuong xuan tide xuan Thanh thien ttr, eua Thi tidn Li Bach "Cd ehi binh chiic da du du", hay cau tho dien Ndm y cd Hanh dae tri than". nhan kieu Nguyen Trai: "Tide xuan cam (Dich nghTa: Khi duong ve trdi / dude mang choi dem". Dan cai ngdn ttr Mtia xuan den nhan gian / Lai mdt phen cua cd van, lai ngu dugc cai tu cua cd ddi mdi / Xet le, trdi dat md van thai / nhan khien cho bai ttr tuy vang vgng Anh xuan ndng nan / Cd cay hudng ve tidng ndi thiic giye hudng lae nhan sinh vang thai duong / Bimg bimg siie sdng / ma van ed chtmg myc va day trang trgng, Da dao phd sac sac hdng / Mat lieu he diln nha; phong each ttr vtra cd y vi cua chdi xanh / Chim oanh thdi sao, lu budm phai Hao phdng, vtra cd y vj cua phai danh nhip phaeh, miia rdn tung bimg / Uyen udc. Chi can mdt bai ttr nay Phimg Cac vi / Gap khi tiet dep den / Phong Khic Khoan khdng mat di phong pham canh say ldng ngudi /— Liic canh dep, dai gia, du tu each la ttr nhan tien phong thdi tiet tdt nhu the nay / Mudn hanh lae eho eae tur nhan thdi Le Trung hung va eho kip thanh xuan nay / Hay hdi lieu tham ehi cac giai doan sau. biec, hdi huong hoa / Tay ao hdng nang Nhiing ngudn tu lieu cd the xae dinh chen rugu / Ciing vjnh cting ea cho vang ve nien dai cho thay the loai tur thdi Le tan lan may trang / Tien sT danh cau / so lugng chua nhieu, chua ed tur tap Thj than hau yen / Nhung viec vui thud ehuyen biet'^', sang tac tir nam rai rac xua van truyen nghe / Nay gap gd / trong eac thi tap, xen vdi tho, hoac xen 24
MQT SO NET CO BAN VE THE LOAI TU 6 VIET NAM trong cac truyen. Va, kha ban mdt chut, Mdi trudng tiep nhan khdng phu thi duge sang tac thanh chum bai, hay hgp eho mdt the thirc van chuong giai tri dugc nhdm vao mdt mue rieng, dat theo noi ea lau kT quan nen lien tyc mdt thdi mdt ten ggi khae eua ttr la "thi du". Ten gian dai ke tu' bai ttr dieu Nguyen lang ggi "thi du" vtra eho thay ttr la bd phan quy eua Ngd Chan Luu va sau dd la bai khae tho, khai niem tho khdng bao quat Tdy giang nguyet eua Li Dao Tai, the lgn duge nd vao trong, nhung ddng thdi, loai tir vang bdng trong van hgc Viet CO hd cflng la giri gam trong dd mdt Nam. Sang thdi Le Trung hung, the loai quan niem coi ttr la bd phan cd phan ttr bat dau xuat hien trd lai. Ttr ehd trai hon 5 the ki chi ed mdt hai tae pham ttr, thap kem ban tho'^'. Trgng diem sang den day sd lugng tac pham it nhat da len tae ttr thdi Le Trung hung roi vao tdi eon sd 73, vdi sy gdp mat cua 8 tae khoang the ki XVIII vdi eae dai dien gia. Sy trd lai ay ed lien quan nhat djnh nhu: Doan Thi Diem, Dang Tran Cdn, vdi sy thay ddi cua mdi trudng tiep nhan Pham Nguyen Du, Nguyen Huy Oanh, va quan niem van hgc. Tuy nhien, ttr Ngd Thi ST, Le Khae Vien... Tren co thyc te eac sang tac tir thdi Le Trung ban, eac tac gia nay deu la nhflng ngudi hung, ed the khang djnh rang thdi nay cd quan he kha mat thiet vdi nhau. Tac ehua ed tae gia nao thue sy danh nhieu gia ttr thdi nay deu la nhfl'ng ngudi ed tam huyet de dien tir, tac ttr, eung chua hgc van sau sac. Su trd lai eiia the loai ttr ed tac gia nao kha dT cd the coi la tur vao thdi Le Trung hung ed nhien khdng nhan thyc thy. ed sy ke thira ttr truyen thdng ttr hgc Giai doan giao thdi Tay Son - Viet Nam. Cac ngudn anh hudng dan Nguyen ghi nhan mdt hien tugng kha din sy xuat hien trd lai cua the loai ttr thu vj, dd la sy xuat hien eiia cac tae thdi nay kha phiic tap: ngoai anh hudng pham ttr viet bang Qude am - chu Ndm. eua Tdng ttr thdng qua sd hgc eua eac nha nho cdn cd anh hudng tur ngudn Trong truyen Ndm So kinh tdn trang, sach vd Trung Qude thdi Minh - Thanh mdt tae pham giau mau sac ty truyen, truyin sang, hon nu'a ed ea nhflng tiep tae gia Pham Thai da ldng ghep vao xiic true tiep vdi cac tac gia, tac pham ttr truyen 4 bai ttr chii Ndm. Trong ttr sir Trung Qude thdng qua viec di sii. Viet Nam, theo khao sat cua chiing tdi cho din thdi diem nay, Pham Thai la tae Sang tae ttr thdi Le Trung hung nhin chung sd lugng ehua Idn, ehua ed tu' tap gia duy nhat sang tae tu' bang ehu Ndm, rieng biet; tae pham tu' nam trong eac thi va do dd, sy xuat hien eae tae pham ttr van tap va cae truydn, xen vdi tho, bj Ndm trong So kinh tdn trang ed the tam "ngap" trong tho. Tuy trong quan niem coi la hien tugng vd tien khoang hau. cua eac tac gia, ngoai sy khae biet ve Khdng chi vay, dd deu la cac tac pham hinh thirc, ranh gidi gifl'a ttr va tho kha nghiem cin ve each luat, tinh dieu thiet md nhat, xu hudng "thi hda" da cd tha, giau nhae tinh, xet ndi dung va hinh nhflng dau hieu nhat djnh. thirc nghe thuat deu dat den mirc hoan mT. 25
TAP CHI HAN NOM SO 4 (95) - 2009 PHAM VAN ANH Sang thdi Nguyen, sang tac tu nhidu Trgng Cung ludn diin lit thu (quyen 3) hon ban tat ca eac tac pham ttr eua cae da de cap den mdt sd phuong dien nhat giai doan trudc. Khdng tinh Cd dieu dinh cua thi loai ttr. Cac bai hoac bay td ngdm tir (theo nghien eiiu giam dinh eua quan diem ve vide sang tac tir, hoac ndi chung tdi, la mdt ttr tap ngyy tao)'*', giai den cai khd cua vide dien ttr; ddi khi di doan nay ehi it hien edn hai ttr tap, gdm: vao nhflng khia eanh rat sau, chang ban Mdng Mai tit lue ciia Dao Tan (Tuy ban den tinh chat hgp nhae eua ttr (nhu nhien, theo nghien cuu giam dinh van bai Thi tit hgp nhgc sd va Ddp chieu trdt ban cua chiing tdi, ttr tap nay ed Ian it tit, tide rang hieu bidt ve mdi quan he nhat 38 tac pham tu eua Trung Qude)''' giflra ttr va nhae ciia tac gia edn qua va Thuong Son lit lap eua Mien Tham''"'. nhieu ban ehd). Ngoai ra trong Thuang Ca hai tae gia khdng ehi chuyen viet tur, Scm ngogi tap edn ed bai tya Cd Due tit song vdi cae tir tap cdn lai, chiing td hg do Mien Tham viet. Bai nay tuy khdng ed nhieu hiing thii va dyng edng trong giau gia tri li luan nhung qua dd cflng cd sang tae, cd tu each la eac ttr nhan thyc the thay duge mdt sd quan niem eua tac thy. Ben eanh dd, ed tae gia tuy khdng gia trong viee tac ttr. ed ttr tap ehuyen biet, song da de lai mdt Tren co sd khao sat mdt each tdng khdi lugng tac pham ttr phong phu. Nhu the thanh tyu tae ttr d Viet Nam ca ve trudng hgp tae gia Thidu Tuan'"', ben phuong dien sang tac cung nhu li luan ttr eanh cac tac pham tho, dng edn 75 bai ttr, hgc, de nhan thay, neu nhu d Trung trong dd khdng it bai dat den trinh do Qude, ttr la the loai dae bidt phat trien xuat sac. Sd lugng tae pham ttr eua rieng thi trai lai, d Viet Nam, ttr khdng phat dng Idn hon toan bd cae tir pham hidn trien manh nhu mdt sd the loai khae, dae cdn tur thdi Tay Son trd ve trude. biet la eac the loai gan vdi khoa cir. Sd So vdi eac giai doan trudc, thdi dT cd hien tugng nay vi ttr vdn la the loai Nguyen khdng chi ghi nhan su thudng "diem khoa", la thii van hgc hgp nhae, xuyen cua cae tae pham ttr ma cdn ghi gan lien ea Iau kT quan, vdi mdi trudng nhan su xuat hidn eua mdt sd tac pham giau chat am nhae va nii tinh. Co sd cho ed tinh chat ttr thoai vdn trudc dd ehua sy phat trien eua nd la ddi sdng do thi, trong khi dd d Viet Nam, dd thj khdng ttmg xuat hien. phat trien manh. Thdm ntra, d giai doan Sach Vl Dd hgp tap ciia Mien Trinh ttr edn tdng thude vao am nhae, ttr nhan cd nhae den mdt cudn Tit thogi cua Ttr khdng chi la ngudi nang van ma cdn Dy - tiic Nguyen Mien Khoan, ngudi phai rat sanh sdi ve am nhae mdi cd kha hoang toe nha Nguyen - song tide rang nang dien ttr. Didu nay gay trd ngai rat cudn Tit thogi nay nay da that truyen. Idn cho eae tir nhan Viet Nam. Ndu nhu Hien cdn mdt sd bai viet (thudc ve cae d giai doan dau, vide sang tae tir tuan the sd, bat, thu, tu...) cd gia tri nhit dinh theo nguyen tac "tien nhae hau tir" (nhae ve ttr hgc. Vi Dd hgp tap cua Mien Trinh trude ldi sau), "y thanh dien ttr" (nuong cd cac bai: Thi tit hgp nhgc sd, Ddp nhae dien ldi), nghTa la viec sang tac tit chieu trat tir (quyen \),Tit tuyin bat, DH phai dya vao cac ban nhae (Ydn nhae) 26
MOT SO NET CO BAN VE THE LOAI TU 6 VIET NAM ed sin, thi sau khi ttr nhae thit truyin, do Phd bang), ed trinh do tan bgc (hgc each luat eiia ttr duge khai quat hda trudng Phap, tham gia viet bao, giang trong cae sach tu' phd, vide tae ttr la "an day, vilt sach...) vay ma trong Qude phd dien tu'" (dua vao tur pho dl dien ldi), vdn cu thi (Tan Viet Nam thu xa, tuy ed thuan lgi hon, song each luat cua Trung Bic tan van, H. 1932) neu d eae tu' vdn phire tap, va lai khdng phai ai the loai nhu tho, phii, dng td ra la cung cd tir phd, do vay vide tae ttr gap ngudi bet sire am tudng thi phan viet nhieu trd ngai. Them vao dd, dudi thdi ve the loai ttr, cd nhirng dieu cdn bat quan ehii, Viet Nam la nudc thuin ndng cap""'. Thue tl dd eho thay, nha nho nghiep, kinh td dae biet kem phat trien, Viet Nam vdn khdng ed nhieu ngudi nha nho ve can ban deu cdt hgc de di thi, am hieu ve the loai ttr, va vide didn ttr, de lap than, tham gia vao ddi sdng quan tae tir thyc khdng phai la sd trudng eua lieu, lay vinh than phi gia la mye dich nha nho Viet Nam. Dieu nay cflng giai eho sy hgc, do vay it ehu y den the loai thich tai sao eae tae gia ttr d Viet Nam ttr, vdn la the loai khdng thiet dyng eho hau nhu deu la nhtrng ngudi cd trinh cai hgc khoa ctr. Xem y kien eua Pham dd hgc thirc cao, ed dja vi trong he Dan Khanh (ngudi thdi Nguyen) neu ra thdng ehinh trj, ed quan he rdng rai vdi nhan nhan xet eho mye Dinh ehi sach gidi khoa bang, ddng thdi ttrng sdng d Nghi Am sa hoc dinh thicc ciia Nhu Ba nhung noi dd hdi. ST cd the thay cai hep hdi trong sd hgc Do ehd dung trong Ijch sir van hgc cua nha nho: "Vide hgc d nude ta den Viet Nam, tur khdng phai the loai cd nay, cai chi cd the biet dugc vay. Ngoai nhieu thanh tyu, do vay nd khdng thu cai hgc eir nghiep dang ma di thi ra, thi hilt sy ehu y eua gidi nghien ciiu. Va vi chi hudng khdng cd gi khae ntra; ngoai vay, cho den thdi diem nay, hau nhu tat khoa bang ra, ehi hudng cua ngudi hgc ea eae edng trinh, bai viet da cdng bd khdng ki vgng vao dieu ehi khae. Con khdng du eho ngudi dge mdt eai nhin dti em di hgc lay cai dd de ma djnh ehi; cha, ehi la so gian ve the loai ttr trong van thay eung lay dd de djnh chi eho con hgc trung dai Viet Nam. Gan day, xu cho trd. Tieh tap thanh thdi quen lau hudng nghien cim theo the loai van hgc ngay, ngudi ta cflng chang ai cd y gi ngay cang duge chu trgng, hi vgng trong khae""^'. Ngay nhu Mien Trinh ndi tuong lai khdng xa, vide nghien cim the tieng la ngudi cd hgc van sau rdng, gidi loai ttr se ed nhiing bude tidn mdi. tha van, dugc ca tyng la "Van nhu Sieu Quat vd tien Han / Thi dao Timg Tuy P.V.A thit thinh Dudng" (Van nhu Sieu [Nguyen Van Sieu], Quat [Cao Ba Quat] Chii thich: hon tien Han / Tho den Tung [Thien Vuong Mien Tham], Tuy [Li Vuong (1) Xem cae muc tir ciing ten trong Mien Trinh] vugt thjnh Dudng) eung Trung Qude tit hgc dgi tic dien (Chiet Giang khdng td ra la ngudi cd hieu biet ve the Giao due xuat ban xa, 1996). Xem them loai tir* '. "Hien dai ban" nhu Bui Ki, thong ke ciia Tran Nggc Vuong - Dinh la ngudi thdng tudng eyu hgc (tu'ng thi Thanh Hieu trong bai: Tic - mdt chitng logi 27
TAP CHi HAN NOM SO 4 (95) - 2009 PHAM VAN ANH cdn it biet tdi {Nghien cuu Vdn hgc, sd 9- tir thi ki XV vl trudc ed thi lam minh 2002, tr.35-47). chii'ng cho nhan djnh dd. (2) Xem Than Dien Hi Nhat Lang (#3? (7) Ngd Trugng Thuc: Tir hgc khdi thuyet. -g- —^P, Nhat Ban): Nhdt Bdn dien tir sie Trung Hoa thu cue xuat ban, 2001, tr.34. thogi { Q ^i^is\^ii. Ban djch tieng Trung (8) Xem Pham Van Anh: Cd dieu ngdm ciia Trinh Uc Xuylt ^I'^p.^i va Cao Da tir khdng phai tir tap ciia Viet Nam, Tgp chi Tuyet fft^f # , Bae Kinh Dai hgc xuat ban Hdn Ndm so 3/2007. xa, Bic Kinh, 2000, tr.5-12. (9) Qua nghien ciiu giam djnh van ban, (3) Ly Giac ^ ^ : Trong cac thu tjeh cd chiing tdi phat hien trong Mdng Mai tir luc Viet Nam, cd sach ghi la Nguyen Giac P.^^. hien cdn cd lan it nhit 38 tac pham tir ciia Sd dT cd su khae biet nay, do nha Tran thay Trung Qude, thugc cac tac gia tir ndi tieng nha Li nen hg Li bj ddi thanh hg Nguyen. tir thdi Tdng den thdi Thanh. (4) Le Tac: An Nam chi lugc (ban djch). (10) Thuang Scm tir tap ciia Mien Tham Nxb. Thuan Hda, Trung tam Van hda ngdn hien trong nudc khdng cdn. May thay, do ngir Ddng Tay, H. 2002, tr.72. cac sir gia Viet Nam, nhan di sir sang nha (5) Xem tac pham cua Huyen Quang Li Thanh cd mang theo ttr tap nay de "khoe" Dao Tai trong sach Tam td thuc luc. vdi ngudi Trung Quoc, va nhd vay dugc hg (6) Theo mgt sd tu lieu, chang han Phan ghi chep lai. Xem Tran NghTa: The logi tir Huy Chii trong Lich trieu hien chuang logi cua Trung Qude du nhdp vdo Viet Nam vd chi cho biet: Luang Nhu Hoc (the ki XV) dnh hudng ciia nd ddi vdi vdn hgc bdn dia. cd sach Cd kim che tir tap (-i"4"#'J^^) Tgp chi Hdn Ndm, so 5/2005, tr. 14. song sach nay nay da that truyen. Co nha (11) Thieu Tuan: hien ehua ro hanh trang. nghien ciru cho day la mgt tir tap. Do sach Theo khao ciru ciia chiing tdi tren ea sd tac da that truyen nen khdng cd dieu kien de pham hien cdn cua dng, dng sdng eudi Le - kiem chung. Tuy nhien neu chi dua vao ten dau Nguyen, que tai xa Nhan Mue (lang sach, nhat la hai chir "che tir MW' chua du ca Mgc ngay nay), tirng di sir sang nha Thanh. sd de cd the dam chac day la mgt tir tap. Vi (12) Nguyen van la: " . . . 4 S ^ ^ ^ ^ , le chir "tir" trong cum ttr "che ttr" khdng phai chu "ttr" nghTa la the loai ttr. Va lai ndi ve viec sang tac tir, gidi tir hgc cd kim thudng dting cae tir: dien tir, tae tir, y thanh, ehii khdng thay diing hai chir "che ^#". ttr". Trong trudng hgp nay, hai chii "che (13) Xem ngi dung cac bai: Thi tit hgp tir", theo chiing tdi chi cd nghTa la che tae nhgc sd, Ddp chieu trdt tir, Tir tuyen bgl, DH van ttr. Va do vay, ten ggi Cd kim che tir Trgng Cung ludn dien tir thu trong quyen 1 tap cd nghTa la tap sach tap hgp cac tac va quyen 3 sach Vi Dd hgp tap. pham van chuong cd kim. Theo nghTa do, (14) Trong sach Qude vdn cu the eua Btii tac pham nay thue chat la mgt tdng tap, Ki cd danh mgt sd trang de viet ve ttr - khuc tuyen tap van hgc ndi chung, khdng phai nhung phan viet vl dac trung the loai khdng la mgt tir tap. Ket qua khao sat the loai tir. nhieu, chii yeu la dan ra cac vi du minh hga. 28
MOT SO NET CO BAN VE THE LOAI TU O VIET NAM Trong sd 4 vi du ve tir - khuc ma tac gia dua che, chat che den mirc khat khe (irng vdi ra chi cd mgt bai thugc thi tir, theo dieu timg doan - phien, cau, chir), eae cau dai Hdnh Id nan (dieu nay it gap). Dieu Hdnh Id ngan khdng ddng deu khdng phai la dai nan cdn cd cac ten ggi kbac la Mai hoa ddn, ngan mgt each ngau hirng (kieu tha tu do), Tieu mai hoa, Tuang tien tiru, Bdn dd lgc, ma la su dai ngan irng vdi nhirng thanh trong sach tren khdng hieu tac gia trich dan dieu cu the, bat huge phai tuan thii do su theo ngudn tu lieu nao, chi biet rang tac quy djnh ciia nhae khiie hay tir pho, do vay pham trich dan khdng dung the thiic cua khdng CO cai dugc ggi la "nhieu it khdng co dieu ttr dugc ttr phd ghi nhan. Ve dac trung each luat nhat djnh". Sau khi dan cac vi du the loai, trong mgt doan van ngan 6 ddng, ve ttr - khiic Trung Qude, tac gia dan them thdng tin do tac gia cung cap it nhat da sai mgt sd vi du ve "ca khiic cua ta", nhu khiic 3 diem can ban. Cho rang: "Ldi tir - khiic Nam ai, Hdnh vdn, Kim lien, Tir dgi cdnh... ctia Tau cd nhieu dieu, song deu la bien the tien hanh so sanh mgt vai diem ve cau chir, cua cd thi ca", each hieu nhu vay ma hd, vj tri gieo van... rdi di den ket luan: "Ndi dudng nhu chi can eii vao hinh thirc ciia the tdm lai, ldi ttr khuc ciia Tau va ciia ta co the tir va the khuc dan den nhan djnh sai ve cho la Cling chung mgt gdc. Tuy nhirng bai nguon goc the loai. Lai ndi: "Tuy mdi mgt dan de lam thi du nhu tren nay, chua gom khuc CO mgt ten rieng, song cd the ggi tdm dugc dii het cac ldi, song nhan day ma suy lai la Trite chi tit, dat cau dai ngan, nhieu it rong ra dai khai cung tuang tir nhu nhau khdng CO luat nhat djnh". Ttr va khiic deu het ca". The loai tir ra ddi tir yen nhae, cac cd nhieu dieu kbac nhau. True chi tir chi la "ea khiic ctia ta" nhu tren day ra ddi tir mgt trong may ngan the thirc khae nhau cua dau? Ta khdng dung cdng tim hieu, chi biet ttr, hem niia cung khdng phai the thirc dac chac ehan khdng ra ddi ttr yen nhae. Qua trung cho Idi cau "dai ngan khdng ddng each trinh bay cua tae gia cd the thay cac diu" (trudng doan cu), vi the chua tirng cd kiln thirc ve the loai tir trong sach nay tac gia nao dting ten dieu Trite chi tir lam duge viet ra thdng qua kinh nghiem hay ten ggi chung cho the loai ttr, hudng chi la mgt each "cam" nao dd han la qua sy khao ca the tu va the khue! Tir va khuc cd nhieu ciru thuc sy, vi the su md ta ve the loai va dieu, mdi dieu cd each luat rieng. Ve the mgt sd ket luan tuy cd manh dan nhung loai tir, cac dieu deu cd quy djnh rat chat khdng tranh khdi sai lam./. 29