Bình giảng đoạn văn sau trong bài tùy bút “Người lái đò Sông Đà" của Nguyễn Tuân: "Thuyền tôi trôi trên sông Đà… nó khắc hẳn những con đò đuôi én thắt mình dây cổ điển trên dòng trên”

Đề bài: Bình giảng đoạn văn sau trong bài tùy bút “Người lái đò Sông Đà" của <br /> Nguyễn Tuân: "Thuyền tôi trôi trên sông Đà… nó khắc hẳn những con đò đuôi én <br /> thắt mình dây cổ điển trên dòng trên”<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Từ "Vang bóng một thời" (1940) đến "Sông Đà” (1960), con đường sáng tạo văn chương <br /> của Nguyễn Tuân đã trải qua 20 năm tròn. Tùy bút "Sông Đà" làm cho chân dung văn học  <br /> của Nguyễn Tuân thêm tươi sáng, rạng rỡ. Với 15 tùy bút và một bài thơ phác thảo, "Sông  <br /> Đà" đã khẳng định vị  trí vẻ  vang của Nguyễn Tuân trong lịch sử văn học Việt Nam hiện <br /> đại, tô đậm một phong cách nghệ thuật uyên bác, độc đáo, tài hoa để ta thêm yêu mến tự <br /> hào.<br /> <br /> "Người lái đò Sông Đà" rút trong tập tùy bút “Sông Đà” thể  hiện cá tính sáng tạo của  <br /> Nguyễn  Tuân  trên  một  tầm  cao  phát  triển  mới.   Là   nhà   văn  của   những   tính  cách  phi  <br /> thường, Nguyễn Tuân phát hiện, miêu tả  con người Tây Bắc mang bao phẩm chất tuyệt  <br /> đẹp mà ông gọi đó là "chất vàng mười" của tâm hồn. Là một con người yêu thiên nhiên  <br /> tha thiết, ông nói về cảnh sắc sông Đà với những phát hiện hết sức tinh tế và độc đáo về <br /> núi và sông, về cỏ cây trên một vùng đất nước bao la, hùng vĩ và thơ mộng.<br /> <br /> Bút pháp của Nguyễn Tuân rất biến hóa. Lúc thì ông miêu tả  sông Đà “hung bạo và trữ <br /> tình" qua cặp mắt ông lái đò dũng cảm tài hoa. Lúc thì ông nhắc đến sông Đà như một "cố <br /> nhân" sau những ngày dài  ở  rừng đi núi “them chỗ  thoáng” và khi gặp lại con sông "vui  <br /> như  thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như  nối lại chiêm bao đứt quãng". Có lúc <br /> Nguyễn Tuân từ trên tàu bay nhìn xuống Đà Giang bâng khuâng dõi theo dáng hình của nó <br /> "tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình…”. Có lúc ông lại trôi theo con đò êm êm xuôi  <br /> dòng để  thăm thú và tận hưởng vẻ đẹp hoang sơ, kỳ thú mà nhiều người trong chúng ta <br /> thèm khát. Nhà văn đang miêu tả hay đang tâm tình. Đây là một đoạn tùy bút đẹp, gợi tả <br /> vẻ  đẹp hoang sơ, thơ  mộng của miền trung lưu Sông Đà, một bài thơ  trữ  tình bằng văn  <br /> xuôi hiếm có:<br /> "Thuyền tôi trôi trên sông Đà. Cảnh ven sông ở đây lặng tờ… và con sông đang trôi những  <br /> con đò mình nở chạy buồm vải nó khác hẳn những con đò đuôi én thắt mình dây cổ điển  <br /> trên dòng trên".<br /> <br /> Nếu trong cảnh vượt thác, Nguyễn Tuân tung ra một vốn từ  ngữ  phong phú, chính xác, <br /> mới lạ để diễn tả cuộc chiến giữa ông đò với thần sông, thần đá có đủ quân đông, tướng  <br /> dữ, bằng một giọng văn mạnh mẽ, nhịp văn gấp như  thác gầm, sóng réo, thì đến đoạn  <br /> văn này giọng văn, nhịp điệu thay đổi hẳn: nhẹ  nhàng, lâng lâng, mơ  màng, vẻ  đẹp thơ <br /> mộng, êm đềm của Đà Giang ở quãng trung lưu được diễn tả đầy chất thơ. Đó là quãng <br /> sông từ thác Tiếu trở xuống, như một câu tục ngữ Thái đã nói: "Qua thác Tiếu trải chiếu  <br /> mà nằm" ­ mới có vẻ êm đềm thơ mộng ấy. Câu văn toàn thanh bằng diễn tả con thuyền  <br /> êm ái, nhẹ nhàng trôi xuôi: “Thuyền tôi trôi trên Sông Đà...". Một không gian nghệ thuật  <br /> "lặng tờ” như ru “ông khách sông Đà" vào giấc mộng phiêu du. Cái ý "lặng tờ" được nhấn  <br /> đi nhấn lại như ướp hương rừng gió núi vào hồn người mà lắng nghe, mà cảm nhận, mà <br /> thưởng ngoạn: “Cảnh ven sông  ở  đây lặng tờ. Hình như  từ  đời Lý đời Trần     đời Lê, <br /> quãng sông này cũng lặng tờ đến thế mà thôi".<br /> <br /> Ngược thời gian một thiên niên kỷ  về  trước, hai tiếng "lặng tờ” dẫn người đọc trở  về <br /> với "mây trăm năm thấp thoáng mộng hình yên" (Hoàng Cầm). Đã có cái “phẳng lặng tờ" <br /> của con sông trong cổ thi: “Trắng xóa tràng giang phẳng lặng tờ" nên mới có cái "lặng tờ"  <br /> êm như ru của sòng Đà mà Nguyễn Tuân cảm mến.<br /> <br /> Mơ  màng nhìn dòng sông, nghe nước êm trôi “lặng tờ”, ông khách sông Đà bâng khuâng <br /> nhìn xa, nhìn gần cảnh ven sông. Bao trùm cảnh vật là một màu xanh hoang sơ, hồn nhiên. <br /> Cũng thấy nương ngô "nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa” đã có dấu ấn của con người in  <br /> trên màu xanh mỡ  màng  ấy, nhưng thật vô cùng ngạc nhiên “mà tịnh không một bóng  <br /> người". Chỉ  có đồi gianh nối tiếp đồi gianh trùng điệp với những “nõn búp" ngon lành. <br /> Hình  ảnh đàn hươu xuất hiện trên màu xanh bát ngát những đồi gianh là một nét vẽ  tài  <br /> hoa làm cho bức tranh thiên nhiên sông Đà đượm màu “hoang dại” và "cổ  tích". Không  <br /> phải chú nai vàng ngơ ngác trong cái xào xạc của lá thu rơi thuở nào mà ở đây chỉ có: "Cỏ <br /> gianh đồi núi đang ra những nõn búp. Một đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ  gianh đẫm <br /> sương đêm". Chỉ  có Nguyền Tuân mới có cái nhìn  ấy, mới có cách nói, cách tả  độc đáo <br /> ấy; ông đã thả hồn mình vào cảnh vật, mà yêu mến, nâng niu. Câu văn của ông tưởng như <br /> là hai vế của một câu song quan trong bài phú lưu thủy:<br /> <br /> "Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử<br /> <br /> Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa”.<br /> <br /> Nguyễn Tuân so sánh không phải để  cụ thế  hóa sự  vật mà là trừu tượng hóa, thơ  mộng <br /> hóa cảnh vật. "Bờ tiền sử", "nỗi niềm cổ tích tuổi xưa” là chữ của nhà văn bậc thầy về <br /> ngôn ngữ  này. Nguyễn Tuân không dựa vào trực giác để  so sánh, ông đã dùng tưởng <br /> tượng để  tạo nên những liên tưởng, những so sánh đầy chất thơ  và rất kì thú, gieo vần  <br /> vào tâm hồn người đọc bao cảm xúc, để cùng ông tận hưởng cái vẻ đẹp "hoang dại” và <br /> “hồn nhiên" của Đà Giang.<br /> <br /> Rồi từ  trong cái không gian "hoang dã"  ấy của đôi bờ  sông Đà, Nguyễn Tuân khao khát <br /> sống, khao khát "thèm" một âm vang của thời đại. Từ  giấc mơ  của “bờ tiền sử" chuyển  <br /> sang giấc mơ  về  một tương lai huy hoàng qua một tiếng còi tàu kì diệu,... Trong mộng <br /> tưởng có nhiều say mê: "Chao ôi thấy thèm được giật mình vì một tiếng còi xúp lê của  <br /> một chuyến xe lửa đầu tiên đường sắt Phú Thọ  ­ Yên Bái – Lai Châu”. Ông yêu sông Đà  <br /> với cái "hồn nhiên", "hoang dại" của nó, đã "nhìn sông Đà như  một cố  nhân”, ông còn  <br /> "thèm" ánh sáng của thời đại chiếu rọi đôi bờ Đà Giang, đưa người đọc cùng ông bay lên <br /> cùng "ngọn gió ngày mai thổi lại”. Chất lãng mạn trong văn Nguyễn Tuân dìu dịu trong  <br /> hương hoa " bữa tiệc thạch lan hương” thuở  nào, chỉ  đủ  cho ta mơ   ước về  một viễn  <br /> cảnh... Đó là dư vị, là nhã thú mà ta cảm nhận được qua tiếng còi xúp­lê mơ màng. Cuộc  <br /> đối thoại giữa ông khách sông Đà và con hươu thơ ngộ đích thực là một bài thơ trữ tình kì <br /> diệu, một giấc mơ chập chờn chơi vơi trong cái lặng tờ của ven sông. Cái tĩnh lặng của <br /> khoảnh khắc giao cảm thần tiên giữa ông khách sông Đà với đàn hươu núi đã lên đến đỉnh  <br /> điểm. Trên cái nền xanh của cỏ  sương, hươu chăm chăm nhìn người như  dò hỏi. Lòng <br /> người và tạo vật cùng rung động: “Con hươu thơ  ngộ  ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ <br /> sương, chăm chăm nhìn tôi lư  lừ  trôi trên một mũi đò". Hươu nhìn người mà ngơ  ngác... <br /> Người nhìn đàn hươu mà lâng lâng chìm vào mộng tưởng. Không một tiếng động nhỏ. Cả <br /> một không gian nghệ  thuật trở  nên tĩnh lặng, thiêng liêng, nhiệm màu. Hươu hỏi người  <br /> hay người tự  hỏi? Một giả  định vừa thực vừa mộng  ảo, siêu thực mà lãng mạn. Từ  cõi  <br /> mộng mà trở về thực tại với bao nỗi bồi hồi: Hươu vểnh tai, nhìn tôi không chớp mắt mà  <br /> như hỏi mình bằng cái tiếng nói riêng của con vật lành: "Hỡi ông khách Sông Đà, có phải  <br /> ông cũng vừa nghe thấy một tiếng còi sương?". Có thể  nói những nét vẽ  của Nguyễn  <br /> Tuân về  đàn hươu núi là những nét vẽ  tài hoa, độc đáo, đã gợi tả  cái vẻ  đẹp hồn nhiên  <br /> hoang dại của đôi bờ con sông Đà, đã tạo nên chất thơ, chất mộng ảo, dào dạt trong lòng  <br /> người và thiên nhiên tạo vật. Câu chữ  rất có duyên gợi lên cái hồn của cảnh vật: “Con  <br /> hươu thơ  ngộ”, "ngẩng đầu nhung", "áng cỏ  sương", "chăm chăm nhìn", “con vật lành”, <br /> “tiếng còi sương…”. Nguyễn Tuân đã nhìn thiên nhiên với cái nhìn phát hiện ở những chi  <br /> tiết, dáng vẻ mang tính thẩm mĩ tài hoa.<br /> <br /> Cảnh biến đổi nên câu văn Nguyên Tuân cũng co duỗi biến hóa. Một tiếng động nhỏ của  <br /> con cá dầm xanh như  làm cho ông khách sông Đà chợt tỉnh mộng. Mượn cái động để  tả <br /> cái tĩnh được vận dụng sáng tạo, mở  ra một không gian nghệ  thuật mới. Cá quẫy, đàn  <br /> hươu vụt biến, cá vọt lên mặt sông “bụng trắng như  bạc rơi thoi”. Như một đoạn phim <br /> chuyển cảnh từ  tĩnh qua động để  rồi tĩnh lặng hơn. Hươu núi vụt biến, cá bụng trắng  <br /> vượt lên rồi rơi xuống, lặn xuống; trước mắt du khách chỉ còn là một màu xanh của nước, <br /> màu xanh của cỏ gianh đồi núi. Câu văn "Đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng  <br /> trắng như bạc rơi thoi" là một câu văn đẹp, có âm thanh, có màu sắc, có cái nghe thấy, có <br /> vật nhìn thấy, có điều cảm thấy. Hình ảnh so sánh “đàn cá... bụng trắng như bạc rơi thoi"  <br /> đầy chất thơ vừa gợi tả sắc trắng (như bạc), vừa chỉ rõ dáng hình thon dài (như thoi) của  <br /> đàn cá dầm xanh.<br /> <br /> Cá quẫy... đàn hươu vụt biến... Và ông khách sông Đà chợt tỉnh mộng, trở về thực tại, với  <br /> con đò trôi xuôi, êm ái, lặng tờ. Vốn là một nhà văn tài hoa, uyên bác, những câu văn, câu  <br /> thơ cổ kim đông tây, ông "giắt đầy mình", vui thì ông đưa duyên, buồn thì ông ngâm ngợi. <br /> Tản Đà với Nguyễn Tuân là đôi bạn vong niên. Chưa có thi sĩ nào viết   nhiều và viết hay <br /> về  núi Tản sông Đà như  Nguyễn Khắc Hiếu. Có trăng phải có rượu, cũng như  có cảnh <br /> đẹp thì phải ngâm thơ. Nguyễn Tuân coi sông Đà là “cố nhân", nên lấy thơ thi sĩ Tản Đà <br /> mà ngâm vịnh, mà ngắm cảnh đẹp Đà Giang, hỏi có còn nhã thú nào bằng? Tản Đà có ba <br /> bài thơ  trường thiên cùng chung một giọng điệu: "Thư  đưa người tình nhân không quen <br /> biết" (1918), "Thư  trách người tình nhân không quen biết" (1921), “Thư  lại trách người  <br /> tình không quen biết” (1926). Nguyễn Tuân chỉ trích hai câu trong bài thơ  thứ  hai, trích 2  <br /> câu hay nhất, đích đáng nhất, lại vừa hợp cảnh, hợp tình. Ông viết:<br /> <br /> “Thuyền tôi trôi trên "dải sông Đà bọt nước lênh đênh – bao nhiêu cảnh bấy nhiêu tình"  <br /> của"một người tình nhân chưa quen biết”(Tản Đà). Việc trích dẫn thơ Tản Đà ở đây còn  <br /> mang một ý nghĩa "tri âm". "Rượu ngon không có ban hiền” để cùng nhau “đối tửu”. Cũng  <br /> như có cảnh đẹp mà thiếu bạn thì cái tình yêu hoa thưởng nguyệt đã giảm đi ít nhiều nhã  <br /> thú, Đọc thơ bạn, ngâm thơ bạn trong lúc này, Nguyên Tuân xem như bạn đang cùng mình  <br /> ngồi trên con thuyền trôi trên “dải sông Đà bọt nước lênh đênh…” – mơ màng tâm tình và  <br /> thưởng ngoạn. Đó là tài tử, là tài hoa. Đó là tri âm, tri kỉ.<br /> <br /> Càng về xuôi, sông Đà càng rộng thêm ra, dòng sông mênh mông hơn, êm nhẹ  hơn. Nhìn  <br /> dòng sông nước chảy "lững lờ", nhà văn cảm thấy nó “như nhớ thương những hòn đá thác  <br /> xa xôi để  lại trên thượng nguồn Tây Bắc”. Dòng sông vẫn “lững lờ” êm trôi "như  đang <br /> lắng nghe những giọng nói êm êm của người xuôi, và con đang trôi những con đò mình nở <br /> chạy buồm vải nó khác hẳn những con đò đuôi én thắt dây cổ  điển trên dòng trên"."Con  <br /> đò mình nở chạy buồm vải", “con đò đuôi én thắt dây cổ điển” là nhận xét, là cách tả, là  <br /> cách dùng từ  rất độc đáo của Nguyễn Tuân. Mỗi câu, mỗi chữ  đều phải linh hồn vào <br /> dòng sông, vào con đò, vào cảnh vật. Những so sánh  ẩn dụ, những nhân hóa trong đoạn <br /> văn này cho thấy một tình yêu sông núi thiết tha, một cái nhìn đằm thắm nồng hậu, một  <br /> cái lắng nghe trìu mến yêu thương. Nguyễn Tuân như  đang mở rộng lòng mình, tâm hồn <br /> mình với dòng sông, để  cùng với nó mà "lắng nghe", mà nhớ  thương, những âm vang,  <br /> những nhịp sống  ấm áp của cuộc đời. Ta cảm thấy có một dòng sông đang êm trôi, đang  <br /> lững lờ trong tâm hồn mình, bát ngát mênh mông... Văn Nguyễn Tuân không chỉ đem đến <br /> cho ta bao nhã thú mà còn để lại nhiều dư vị, dư ba là vậy!<br /> <br /> Nguyễn Tuân yêu sông Đà, yêu Tây Bắc, yêu một trời hoa ban, yêu một sắc đào Tô Hiệu,  <br /> yêu một ông lái đò dũng mãnh tài ba, lúc vượt thác cũng như lúc ngồi trong hang đá nướng  <br /> ống cơm lam,... Bác Nguyễn yêu cái lặng tờ của dòng sông, yêu đàn hươu rừng thơ ngộ,  <br /> yêu một tiếng cá dầm xanh quẫy, vọt lên mặt sông "bụng trắng như bạc rơi thoi". Tác giả <br /> "Sông Đà" còn yêu và say mê ngắm “con đò đuôi én thắt mình dây cổ  điển" của người <br /> Thái, "con đò mình nở  chạy buồm vải” của người Kinh, người Mường... Yêu sông Đà, <br /> yêu cảnh sắc sông Đà, yêu Tây Bắc, với Nguyễn Tuân, với chúng ta, chính là tình yêu  <br /> sông núi, yêu con người Việt Nam cần cù, nhân hậu, dũng cảm, tài ba...<br /> <br /> Đoạn văn trên đây chỉ là một đoạn ngắn trong bài tùy bút “Người lái đò Sông Đà”, chỉ nói <br /> về  một nét đẹp ­ vẻ  đẹp thơ  mộng ­ của Đà Giang  ở  quãng trung lưu. Tuy vậy, ta vẫn  <br /> cảm được cái hay, cái đẹp trong văn Nguyễn Tuân. Một chất thơ tỏa rộng, man mác. Một  <br /> ngòi bút nhiều khám phá, sáng tạo và kiến tạo trong tạo hình, dựng cảnh, trong dung chữ, <br /> đặt câu. Những so sánh, ẩn dụ và liên tưởng rất gợi. Đây là một đoạn hay và đẹp nói về <br /> hương sắc đất nước. Chất tài hoa, tài tử, cái bề  thế  độc đáo, sắc sảo và uyên bác của  <br /> phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân để lại dấu ấn trên “trang hoa", "tờ hoa" này... Người <br /> đọc vẫn cảm thấy mình trở thành “ông khách sông Đà” đang cùng con thuyền nhẹ trôi trên  <br /> Đà Giang cùng với Bác Nguyễn say mê ngắm cảnh đẹp của hương núi, hoa ngàn và lắng <br /> nghe tiếng cá dầm xanh quẫy trên cái lững lờ của dòng sông "dải sông Đà bọt nước lênh <br /> đênh..."...<br />