Đánh giá kết quả phẫu thuật cắt dịch kính điều trị lỗ hoàng điểm nguyên phát tại Bệnh viện Mắt Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ PHẪU THUẬT CẮT DỊCH KÍNH  <br /> ĐIỀU TRỊ LỖ HOÀNG ĐIỂM NGUYÊN PHÁT  <br /> TẠI BỆNH VIỆN MẮT TP HỒ CHÍ MINH <br /> Võ Quang Minh*, Đoàn Hồng Dung**, Đoàn Thị Hồng Hạnh*** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả của phẫu thuật cắt dịch kính điều trị lỗ hoàng điểm nguyên phát về mặt hình <br /> thái và chức năng tại bệnh viện Mắt TP Hồ Chí Minh. <br /> Phương  pháp: Thử nghiệm lâm sàng, không có nhóm chứng. Nghiên cứu bao gồm 31 mắt bệnh lỗ hoàng <br /> điểm nguyên phát đã được phẫu thuật tại BV Mắt TP HCM <br /> Kết quả: Tỉ lệ đóng lỗ hoàng điểm về mặt hình thái sau phẫu thuật là 100%. Các hình thái lỗ hoàng điểm <br /> sau phẫu thuật: dạng chữ U(64.5%), dạng chữ V(25.8%), dạng không đều (9.7%). Trong đó dạng chữ U tại thời <br /> điểm 6 tháng có thị lực phục hồi tốt nhất. Sự cải thiện về mặt thị lực có ý nghĩa thống kê tại các thời điểm trước <br /> mổ và sau mổ. Tại thời điểm 6 tháng sau phẫu thuật có 74.2% trường hợp có sự cải thiện 2 hàng chữ trên bảng <br /> Snellen. Các biến chứng thường gặp đục thủy tinh thể và tăng nhãn áp đều có thể điều trị được. Đường kính đáy <br /> lỗ có tương quan tốt với thị lực sau phẫu thuật 6 tháng với r Pearson là 0.61. <br /> Kết luận: Phẫu thuật cắt dịch kính điều trị lỗ hoàng điểm có tỉ lệ thành công về mặt hình thái và chức năng <br /> khá cao, đây cũng là phẫu thuật an toàn.  <br /> Từ khóa: phẫu thuật cắt dịch kính, lỗ hoàng điểm <br /> <br /> ABSTRACT <br /> RESULTS OF VITRECTOMY FOR TREATING PRIMARY MACULAR HOLE AT HO CHI MINH EYE <br /> HOSPITAL  <br /> Vo Quang Minh, Doan Hong Dung, Doan Thi Hong Hanh  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 5‐ 2014: 243 ‐ 249 <br /> Objective: To evaluate the visual and morphological outcome of vitrectomy for treating primary macular <br /> hole at Ho Chi Minh Eye Hospital. <br /> Materials  and  Methods: Non‐control clinical trial. The study includes 31 eyes of patients with primary <br /> macular hole who underwent vitrectomy at HCM Eye Hospital. <br /> Results:  Anatomical  closure  rate  of  macular  hole  was  100%.  The  different  types  of  macular  hole  closure <br /> were: U shape (64.5%), V shape (25.8%) and irregular shape (9.7%). The U shape group achieved the the highest <br /> visual recovery at 6 month after surgery. At 6 month, there were 74.2% improving 2 lines on Snellen chart. The <br /> common  complications  of  surgery  were  cataract  formation  and  rise  in  intraocular  pressure  could  be  controlled <br /> effectively. Base diameter correlated significantly with visual acuity at 6 month after operation (r=0.61). <br /> Conclusion: Vitrectomy for macular hole achieved good functional and anatomical rate of success and the <br /> surgery is also a safe procedure. <br /> Key words: vitrectomy, macular hole <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Lỗ  hoàng  điểm  nguyên  phát  là  tình  trạng <br /> <br /> khuyết toàn bộ chiều dày võng mạc thần kinh <br /> của  vùng  hoàng  điểm  và  là  nguyên  nhân  gây <br /> <br /> * Bộ môn Mắt ĐH Y Dược TP Hồ Chí Minh. ** Bệnh viện Mắt TP Hồ Chí Minh.  <br /> *** Bộ môn Mắt ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch.  <br /> Tác giả liên lạc: Ths.Bs Đoàn Thị Hồng Hạnh.  <br /> <br /> ĐT: 0918266803 <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Email: honghanhdr@pnt.edu.vn.  <br /> <br /> 243<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014<br /> <br /> giảm thị lực trung tâm trên người lớn tuổi. Từ <br /> khi  có  báo  cáo  đầu  tiên  của  Wendel  và  Kelly <br /> vào  năm  1991  về  khả  năng  thành  công  sau <br /> phẫu  thuật  cắt  dịch  kính  điều  trị  lỗ  hoàng <br /> điểm,  phương  pháp  này  ngày  càng  được  áp <br /> dụng rộng rãi và là phương pháp điều trị duy <br /> nhất  đối  với  bệnh  lỗ  hoàng  điểm.  Ngày  nay <br /> cùng với sự phát triển của kỹ thuật cũng như <br /> sự cải tiến các dụng cụ phẫu thuật, kết quả về <br /> mặt hình thái cũng như chức năng thị giác sau <br /> phẫu  thuật  có  nhiều  cải  thiện.  Theo  báo  cáo <br /> của các tác giả khác nhau, tỉ lệ thành công của <br /> phẫu  thuật  về  mặt  hình  thái  dao  động  trong <br /> khoảng 85%‐100%(3,5,7,9) và tỉ lệ cải thiện về mặt <br /> chức năng thị giác là từ 85% đến 95%. <br /> Tại  bệnh  viện  Mắt  TP  Hồ  Chí  Minh  những <br /> năm gần đây, với sự đầu tư nhiều trang thiết bị <br /> cùng với sự nâng cao tay nghề của đội ngũ phẫu <br /> thuật  viên,  phẫu  thuật  cắt  dịch  kính  điều  trị  lỗ <br /> hoàng điểm đã thu được những thành công nhất <br /> định, bệnh lỗ hoàng điểm hoàn toàn có thể được <br /> điều  trị  hiệu  quả  nhằm  phục  hồi  chức  năng  thị <br /> lực cho người bệnh. <br /> Chúng tôi quyết định thực hiện đề tài nghiên <br /> cứu: “Đánh giá kết quả phẫu thuật cắt dịch kính <br /> điều  trị  lỗ  hoàng  điểm  nguyên  phát  tại  Bệnh <br /> viện  Mắt  TP  Hồ  Chí  Minh”  nhằm  khảo  sát  kết <br /> quả  của  phẫu  thuật  này  về  mặt  hình  thái  cũng <br /> như sự cải thiện về mặt chức năng thị lực và các <br /> biến chứng sớm sau phẫu thuật.  <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Các  bệnh  nhân  đến  khám  tại  phòng  khám <br /> dịch  kính‐võng  mạc  của  bệnh  viện  Mắt  TP  Hồ <br /> Chí Minh từ tháng 10/2011 đến tháng 03/2013 và <br /> thoả các tiêu chuẩn sau: <br /> Bệnh nhân được chẩn đoán là lỗ hoàng điểm <br /> nguyên phát giai đoạn 2,3 4 và có chỉ định phẫu <br /> thuật điều trị lỗ hoàng điểm nguyên phát. <br /> Bệnh  nhân  có  thời  gian  theo  dõi  tối  thiểu  6 <br /> tháng sau phẫu thuật <br /> Các môi trường trong suốt của mắt cho phép <br /> soi được đáy mắt, chụp SD‐OCT <br /> <br /> 244<br /> <br /> Bệnh nhân đồng ý tham gia vào nghiên cứu, <br /> đồng ý phẫu thuật cắt dịch kính và có khả năng <br /> hợp tác để chụp OCT. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Chúng tôi tiến hành nghiên cứu thử nghiệm <br /> lâm sàng không có nhóm chứng với 31 mắt bệnh <br /> lỗ  hoàng  điểm  nguyên  phát  được  đưa  vào <br /> nghiên cứu. <br /> Qui trình tiến hành nghiên cứu bao gồm <br /> <br /> Lựa  chọn  bệnh  nhân  thỏa  tiêu  chuẩn  nghiên <br /> cứu <br /> Bệnh nhân được hỏi bệnh sử, tiền căn, đo thị <br /> lực  chỉnh  kính,  đo  nhãn  áp,  khám  bán  phần <br /> trước  và  khám  bán  phần  sau  bằng  sinh  hiển  vi <br /> phối hợp kính không tiếp xúc (Volk Super Field), <br /> khám có nhỏ dãn đồng tử, chụp OCT trước mổ <br /> đo các kích thước của lỗ hoàng điểm. <br /> Những bệnh nhân có thủy tinh thể đục mức <br /> độ từ trung bình đến nặng gây cản trở cho việc <br /> bóc màng khi phẫu thuật cắt dịch kính được giải <br /> thích  và tiến hành  phẫu thuật  lấy thủy tinh  thể <br /> đặt  kính  nội  nhãn  trước.  Sau  phẫu  thuật  thủy <br /> tinh thể 2 tuần, bệnh nhân được tiến hành khám <br /> trước phẫu thuật cắt dịch kính như đã tiến hành <br /> ở trên. <br /> Tiến hành làm phẫu thuật cắt dịch kính cho <br /> bệnh nhân. Tái khám 1 ngày và 1 tuần sau mổ. <br /> Tiếp tục theo dõi bệnh nhân 1 tháng, 3 tháng, <br /> 6 tháng sau mổ, khám mắt đầy đủ theo các bước <br /> tương tự khám mắt trước phẫu thuật, ghi nhận <br /> thị  lực,  nhãn  áp,  tình  trạng  lỗ  hoàng  điểm  sau <br /> mổ và chụp lại OCT tại mỗi thời điểm. <br /> <br /> Thu  thập  các  số  liệu,  xử  lý  và  phân  tích <br /> thống kê <br /> Tất  cả  bệnh  nhân  đều  được  phẫu  thuật  bởi <br /> cùng  một  phẫu  thuật  viên  tại  khoa  dịch  kính  – <br /> võng mạc.  <br /> Dữ liệu sẽ được nhập, xử lý bằng phần mềm <br /> EpiData3.1  và  phân  tích  bằng  phần  mềm  Stata <br /> MP. Sự khác biệt được xem là có ý nghĩa thống <br /> kê khi p50  tuổi)  và  tỉ  lệ  nữ <br /> nhiều gấp 2 lần nam. Hầu hết các bệnh nhân đến <br /> khám đều than phiền triệu chứng mờ mắt và đa <br /> số đã được phẫu thuật lấy thủy tinh thể đặt kính <br /> nội  nhãn  (IOL)  trước  khi  phẫu  thuật  cắt  dịch <br /> kính điều trị lỗ hoàng điểm, theo bảng 1. <br /> Bảng 1: Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu <br /> Đặc điểm<br /> Tần số<br /> %<br /> Tuổi trung bình (±Độ lệch chuẩn)<br /> 53.9 ±12.5<br /> Giới<br /> Nam<br /> 10<br /> 32.3<br /> Nữ<br /> 21<br /> 67.7<br /> Mắt bệnh<br /> Phải<br /> 15<br /> 48.4<br /> Trái<br /> 16<br /> 51.6<br /> Lý do nhập viện<br /> Nhìn mờ<br /> 31<br /> 100<br /> Nhìn hình biến dạng<br /> 12<br /> 38.7<br /> Ám điểm<br /> 5<br /> 16.1<br /> Còn T3<br /> 10<br /> 32.3<br /> Tình trạng thủy<br /> tinh thể (T3)<br /> Đã lấy T3 đặt IOL<br /> 21<br /> 67.7<br /> <br /> Đặc điểm bệnh lý lỗ hoàng điểm <br /> Thị lực trước phẫu thuật  <br /> Bảng 2: Thị lực trước phẫu thuật <br /> Thị lực thập phân<br /> < 1/10<br /> 1/10<br /> > 1/10<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> N<br /> 11<br /> 12<br /> 8<br /> <br /> %<br /> 35.5<br /> 38.7<br /> 25.8<br /> <br /> Kích thước lỗ HĐ (µm) Trung<br /> bình<br /> Đường kính đáy lỗ<br /> 915,5<br /> Đường kính nhỏ nhất<br /> 503,0<br /> Chiều cao<br /> 397,0<br /> <br /> Độ lệch<br /> chuẩn<br /> 262,2<br /> 170,8<br /> 63,8<br /> <br /> Nhỏ<br /> nhất<br /> 370<br /> 237<br /> 252<br /> <br /> Lớn<br /> nhất<br /> 1488<br /> 888<br /> 556<br /> <br /> Giai đoạn lỗ hoàng điểm <br /> Có  4  bệnh  nhân  lỗ  hoàng  điểm  giai  đoạn  2 <br /> (12,9%), 18 bệnh nhân lỗ hoàng điểm giai đoạn 3 <br /> (58,1%) và 9 bệnh nhân giai đoạn 4 (29,0%) được <br /> phẫu thuật. <br /> <br /> Kết quả phẫu thuật <br /> Kết quả về mặt chức năng <br /> 1.2<br /> 1<br /> 0.8<br /> 0.6<br /> 0.4<br /> 0.2<br /> 0<br /> <br /> 1.00<br /> 0.67<br /> <br /> Trước mổ<br /> <br /> Sau mổ 1<br /> tháng<br /> <br /> 0.56<br /> <br /> Sau mổ 3<br /> tháng<br /> <br /> 0.53<br /> <br /> Sau mổ 6<br /> tháng<br /> <br /> Biểu đồ 1: Thị lực trước và sau phẫu thuật <br /> % cộng dồn<br /> 35.5<br /> 74.2<br /> 100.0<br /> <br />  Để tính toán thống kê chúng tôi đã chuyển <br /> đổi  từ  thị  lực  thập  phân  sang  thị  lực  logMAR, <br /> chúng  tôi  ghi  nhận  thị  lực  logMAR  trung  bình <br /> trước phẫu thuật là 1,0 ±0,25. <br /> <br /> Kích thước lỗ hoàng điểm trước phẫu thuật  <br /> <br /> Hình 1: Các kích thước lỗ hoàng điểm đo bằng chụp <br /> cắt lớp quang học <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Theo phép kiểm Student có bắt cặp: Thị lực <br /> LogMAR trung bình tại các thời điểm trước mổ <br /> và  sau  1  tháng,  3  tháng,  6  tháng  khác  biệt  có  ý <br /> nghĩa thống kê (p=0,0000