Đề tài : "Chính sách tiền tệ- thực trạng và giải pháp hoàn thiện chính sách tiền tệ ở Việt Nam"

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

283
lượt xem 120
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việt Nam-Sau hơn 10 năm thực hiện chính sách đổi mới, đa dạng hoá quan hệ ngoại giao và kinh tế, từng bước hội nhập với khu vực và thế giới, chúng ta đã giành được những kết quả đáng khích lệ trong chương trình ổn định hoá nền kinh tế tạo tiền đề đẩy nhanh công cuộc phát triển kinh tế đất nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài : "Chính sách tiền tệ- thực trạng và giải pháp hoàn thiện chính sách tiền tệ ở Việt Nam"

…………..o0o………….. Đề tài : "Chính sách tiền tệ- thực trạng và giải pháp hoàn thiện chính sách tiền tệ ở Việt Nam" 1
Mục lục Lời mở đầu ................................................................................................................... 2 Phần I: Lư thuyết chung về chính sách tiền tệ ............................................................... 3 I. Những lư luận cơ bản về chính sách tiền tệ3 1. Chính sách tiền tệ và vai tṛ của nó. 3 2. Mục tiêu của chính sách tiền tệ 4 3. Nội dung chính sách tiền tệ7 4. Các công cụ thực hiện chính sách tiền tệ 9 Phần II: Thực trạng chính sách tiền tệ ở Việt Nam hiện nay. ....................................... 14 I. Một số thành tựu đ ạt được, tồn tại và nguyên nhân. 14 1. Những thành tựu đă đạt được trong thời gian qua. 14 2. Những kết quả đạt được do sự xây dựng và thực thi chính sách tiền tệ đúng hướng p hù hợp với diễn biến của nền kinh tế 16 II. Tồn tại và nguyên nhân 20 1. Những tồ n tại trong cơ chế lăi suất hiện hành 21 2. T ỷ lệ tín dụng chung, dài hạn tăng và không tuơng xứng với tốc độ tăng nguồn vốn huy động của các loại vốn này 23 3. Tái cấp vốn và việc kiểm soát lượng tiền cung ứng 25 25 4. Những tồn tại trong quy chế dự trữ b ắt buộc 24 5. Những tồn tại trong tổng nguồn vốn huy động và mức d ư nợ cho vay trong nền kinh tế bị tăng chậm 24 Phần III : Những giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách tiền tệ trong giai đoạn hiện nay ................................................................................................................................... 26 I. Tác động của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ đến kinh tế thế giới và Việt Nam 26 2
II. Những định hướng cơ bản xây dựng và điều hành chính sách tiền tệ ở nước ta trong thời gian tới. 30 1. Điều hành cung ứng tiền tệ 30 2. Chính sách qu ản lư ngo ại hối và điều hành tỷ giá 31 3. Chính sách huy động vốn và tín dụng 33 4. Điều hành chính sách tiền tệ với công cụ quản lư 34 5. Các giải pháp hỗ trợ cho chính sách tiền tệ 37 6. Phối hợp đồng bộ giữa chính sách tiền tệ với chính sách kinh tế vĩ mô khác. 38 Kết kuận ..................................................................................................................... 39 Danh mục tài liệu tham khảo ................................ ................................ ...................... 40 3
LỜI MỞ ĐẦU: V iệt Nam-Sau hơn 10 năm thực hiện chính sách đổi mới, đa dạng hoá quan hệ ngoại giao và kinh tế, từng bước hội nhập với khu vực và thế giới, chúng ta đã giành được những kết quả đáng khích lệ trong chương trình ổn định hoá nền kinh tế tạo tiền đề đẩy nhanh công cuộc phát triển kinh tế đất nước.Kết quả đó một phần nhờ nhà nước đã sử dụng một cách có hiệu quả các công cụ điều tiết vĩ mô, trong đó chính sách tiền tệ là một công cụ đặc biệt quan trọng.Bởi lẽ trong nền kinh tế thị trường, chính sách tiền tệ(CSTT) có ảnh hưởng lớn đến các biến số vĩ mô của nền kinh tế như:công ăn việc làm, tốc độ tăng trưởng, giá cả,lạm phát... Chúng ta phải thừa nhận rằng chính sách mở cửa và từng b ước hội nhập đ ã tạo ra nhiều cơ hội để chính sách tiền tệ đổi mới, thích hợp với nền kinh tế đang chuyển dần sang kinh tế thị trường.Tuy nhiên, cùng với tiến trình hội nhập ngày một sâu rộng và trong bối cảnh toàn cầu hoá ngày một sâu sắc,CSTT của VN đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Nói như vậy có nghĩa là ở VN, hệ thống NH nói chung và chính sách tiền tệ nói riêng vẫn là một lĩnh vực cần đ ược quan tâm nghiên cứu một cách đầy đủ và có hệ thống. V ì vậy nghiên cứu CSTT và các công cụ điều hành CSTT ởVN là vấn đề mang ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay ở nước ta,khi nền KTTT đang được xác lập và phát triển. Trên cơ sở đó em đã quyết định chọn đề tài: “Chính sách tiền tệ- thực trạng và giải pháp hoàn thiện CSTT ở Việt Nam” Bài viết gồm 4 phần: Phần I: Vai trò của NHNN trong việc xây dựng và thực hiện các mục tiêu của chính sách tiền tệ. Phần II: Vận dụng hệ thống các công cụ điều hành chính sách tiền tệ hiện nay 4
Phần III: Thực trạng và những tồn tại từ hoạt động của chính sách tiền tệ Việt Nam Phần IV: Giải pháp ho àn thiện CSTT ở Việt Nam PHẦN I: VAI TRÒ CỦA NHNN TRONG VIỆC XÂY DỰNG VÀ THỰC HIỆN CÁC MỤC TIÊU CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ. Thế kỷ XX mở ra một bước ngoặt lớn trong lịch sử hình thành ngân hàng trung ương(NHTƯ). Năm 1920, hội nghị tài chính và tiền tệ quốc tế lần đầu tưiên được mở ra ởBrusel nhấn mạnh rằng: Những quốc gia nào chưa có một NHTƯ thì nên sớm có bởi vì một NHTƯ không những thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý dự trữ quốc gia, cung ứng và điều tiết tiền tệ, bảo vệ giá trị đòng tiền quốc gia và quản lý hoạt động ngân hàng mà còn tạo nhiều thuận lợi trong quan hệ quốc tế về thương mại, tài chính và hợp tác kinh tế. Trong vòng 30 năm tiếp theo hàng loạt các NHTƯ khắp thế giới đã ra đ ời củng cố vai trò quan trọng của thiết NHTƯ trong điều tiết, vận hành và phát triển kinh tế. Cũng chính vì thế đã có người từng nói:Nếu như kinh thánh bắt đầu với sự sáng tạo ra Trời và Đ ất,thì CSTT cũng bắt đầu tưừ NHTƯ. Đ ể hiểu rõ vai trò của NHTƯ trong việc thực hiện các mục tiêu của CSTT trước hết ta phải tìm hiểu về các mục tiêu của chính sách tiền tệ. I-Mục tiêu của chính sách tiền tệ: 1/ Khái niệm: Chính sách tiền tệ nhìn một cách tổng quát là một trong những chính sách kinh tế vĩ mô của nhà nước do NHTƯ chịu trách nhiệm khởi thảo và thực thi thông qua các công cụ của mình thực hiện việc kiểm soát và điều tiết lượng tiền cung ứng nhằm đạt được các mục tiêu: ổn định giá trị đồng tiền, tạo công ăn việc làm, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội. 2/ Các mục tiêu của chính sách tiền tệ: Là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô của nhà nước, CSTT hướng tới các mục tiêu vĩ mô sau 2.1:Mục tiêu cuối cùmg: 5
2.1.1: ổn định giá cả: Ổ n định giá cả là mục tiêu hàng đầu và dài hạn của CSTT.Trong quá trình thực nghiệm cho thấy để ổn định giá cả phải ổn định giá trị đồng tiền,ổn định giá trị đồng tiền là ổn định sức mua của tiền tệ.Để đạt được điều đó NHTƯ đã đề ra mục tiêu trong chính sách tiền tệ là ổn định chỉ số giá cả. Đ ể thực hiện mục tiêu ổn định giá cả NHTƯ có nhiệm vụ ổn định giá trị đồng tiền bằng cách áp dụng nhiều biện pháp để điều chỉnh sự biến động giá cả trong phạm vi mong muốn cả về ngắn và dài hạn. Ổ n định giá cả có ý nghĩa quan trọng trong kinh tế vĩ mô cũng như vi mô.Nó giúp cho nhà nước hoạch định được phương hướng phát triển kinh tế một cách có hiệu quả hơn vì loại trừ được sự biến động của giá cả.Mặt khác nó còn giúp cho môi trường đầu tưư ổn định góp phần thu hút vốn đầu tưư,khai thác mọi nguồn lực xã hội,thúc đẩy các DN cũng như các cá nhân phát triển sản xuất đem lại nguồn lợi cho mình cũng như cho xã hội 2.1.2: Tăng trưởng kinh tế cao: N ền kinh tế với tốc độ tăng trưởng ổn định là yêu cầu phát triển kinh tế của mỗi quốc gia và là một trong những yếu tố quan trọng để đảm bảo cho sự ổn định của tiền tệ.Ngược lại tiền tệ ổn định thì tăng trưởng kinh tế mới bền vững Có thể nói, đây là một m ục tiêu có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với các nước,đặc biệt là các nước đang phát triển.Bởi lẽ muốn phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, tăng thu nhập để từ đó cải thiện đời sống con người thì trước hết nền kinh tế phải có tăng trưởng cao. Chính sách tiền tệ trong một khoảng thời gian nào đó của một quốc gia có thể được xác định theo một trong hai hướng:Chính sách tiền tệ mở rộng và CSTT thắt chặt K hi NHTƯ thi hành CSTT mở rộng trong điều kiện nền kinh tế có dư thừa nguồn lực, thì nó sẽ tác động đến tăng trưởng kinh tế theo 2 chiều hướng: -Khi khối tiền tệ gia tăng, tức là tiền tệ trỏ nên dồi d ào hơn trước thì nhìn chung lãi suất hạ, cầu đầu tưư sẽ tăng lên nhanh chóng. -Do chi phí để có tiền giảm đồng thời việc giảm lãi suất làm cho chi phí cơ hội của việc giữ tiền giảm xuống đã khuyến khích dân chúng tiêu 6
dùng nhiều hơn làm cho tổng cầu tăng lên.Khi đó hoạt động thương mại trên thị trường trở nên nhộn nhịp, hàng tồn đọng của các DN đ ược giải quyết và các nhà DN quyết định mở rộng đầu tưư đ ể tăng sản lượng. Như vậy việc tăng khối tiền tệ của NHTƯ không những làm tăng cầu tiêu dùng mà còn làm tăng câù tiêu đầu tưư, nhờ đó khuyến khích tăng sản lượng quốc gia hay là tăng trưởng kinh tế. V ì vậy tăng trưởng kinh tế cao chính là một mục tiêu quan trọng của CSTT Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển kinh tế thường không tránh khỏi hiện tượng lạm phát.Khi nền kinh tế phát triển quá nóng,sản lượng thực tế vượt quá sản lượng tiềm năng,tỷ lệ lạm phát thường cao.Để chống lạm phát NHTƯ phải “thắt chặt”CSTT.Cũng vẫn bằng các công cụ điều tiết trong tay,NHTƯ đã làm cho lượng tiền cung ứng giảm xuống, lãi suất tăng, giá cả hàng hoá và dịch vụ giảm,lạm phát bị đẩy lùi. N hư vậy về ngắn hạn giữa lạm phát và tăng trưởng, việc làm có quan nệ đánh đổi cho nhau.Cho nên việc tăng,giảm cung ứng tiền tệ ở mức độ nào có thể kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả nhưng vẫn đảm bảo có tăng trưởng và công ăn việc làm cao là bài toán khó trong việc hoạch định và điều hành CSTT của các quốc gia 2.1.3 Tạo công ăn việc làm: V iệc làm cao cho người lao động là một mục tiêu kinhtế -xã hội của mọi quốc gia hiện nay.Nếu xã hội có ít công ăn việc làm,tỷ lệ thất nghiệp cao sẽ dẫn đến hậu quả là sự lãng phí về các nguồn lực làm giảm sản lượng quốc gia, hơn nữa còn làm giảm thu nhập trong dân chúng gây khó khăn cho đời sống của họ.Vì vậy việc làm cao là một trong những yêu cầu bức thiết của mọi quốc gia có nền kinh tế phát triển cũng như đang phát triển CSTT có vai trò to lớn trong việc tạo ra công ăn việc làm cho người lao động.Chẳng hạn khi nền kinh tế của một quốc gia đang ở trong tình trạng suy thoái.Tình hình lúc đó là sản xuất ở dưới mức tiềm năng, đầu tưư giảm, kéo theo tình trạng thất nghiệp gia tăng. Đ ể thoát khỏi tình trạng đó, NHTƯ quyết định thi hành CSTT “mở rộng” V ới các công cụ điều tiết trong tay trong tay, NHTƯ sẽ làm cho cung tiền tăng lên lãi xuất giảm xuống nhờ đó mà khuyến khích đầu tưư. Hơn nữa sau thời kỳ suy thoái tiền công thường giảm thấp dẫn đến thúc đẩy các 7
doanh nghiệp mở rộng sản xuất tạo ra nhiều công ăn việc làm cho xã hội. K ết quả là tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống N hư vậy khi ngân hàng trung ương thực hiện CSTT mở rộng sẽ khuyến khích đ ầu tưư tạo nhiều công ăn việc làm với cái giá phải trả là lạm phát tăng. Ngược lại, khi NHTƯ thi hành CSTT thắt chặt thì đ ầu tưư giảm sút và thất nghiệp gia tăng. Rõ ràng trong quá trình đ iều tiết vĩ mô, khi NHTƯ quyết định thay đổi CSTT từ thắt chặt sang mở rộng thì một trong những mục tiêu phải đạt được của CSTT là tạo ra công ăn việc làm cao trong xã hội 2.1.4) ổn định thị trường tài chính Theo Fried Man-Nhà kinh tế học người Mĩ thì tạo ra một nền tài chính ổ n định để hệ thống NHTM và các TCTD khác có thể hoạt động một cách có hiệu quả là m ục tiêu chủ đạo của CSTT ngoài các mục tiêu trên NHTƯ với các công cụ của CSTT có thể góp phần ổn định thị trường tài chính và làm lành mạnh hoá các quan hệ tiền tệ tín dụng trong nền kinh tế. Bởi lẽ hoạt động kinh doanh tiền tệ của các TCTD nói chung và ngân hàng thương mại nói riêng không phải lúc nào cũng thuận lợi. Đặc biệt có những lúc ngân hàng lâm vào cuộc khủng hoảng nào đó, dân chúng sẽ đổ xô tới các ngân hàng để rút tiền về. Sự rút tiền ồ ạt đó có thể dẫn đến các ngân hàng thiếu khả năng chi trả. Chính vào thời điểm khó khăn đó,NHTƯ sẽ thông qua việc cho vay chiết khấu để cung cấp các khoản tiền dự trữ cho các NHTM. Nhờ vậy mà các NHTM có đủ khả năng đối phó với các dòng tiền rút ra và tránh được nguy cơ phá sản. không những thế,khi cần thiết NHTƯ còn có thể ngăn chặn đ ược khả năng phá sản của các tổ chức tài chính N hư vậy, thông qua việc cho vay chiết khấu, NHTƯ thực hiện được vai trò “người cho vay cuối cùng” nhằm ngăn chặn những vụ hoảng loạn về ngân hàng hoặc tài chính, tránh được những tổn hại nghiêm trọng cho nền kinh tế, nhờ đó mà thị trường tài chính được ổn định V ới những mục tiêu kinh tế vĩ mô kể trên,CSTT thực sự được coi là một công cụ đầy quyền uy của NHTƯ trong việc điều tiết kinh tế nhằm tạo ra môi trường kinh tế vĩ mô ổn định và lành mạnh .2) Mục tiêu trung gian: 8
Thông qua mục tiêu trung gian NHTƯ ảnh hưởng đến tổng cầu, từ đó tác động vào mục tiêu cuối cùng. Đ ể được chọn là mục tiêu trung gian thì phải tho ả mãn một số yêu cầu: Mục tiêu đó phải đảm bảo tiêu chuẩn định lượng, có thể đưa ra dấu hiệu giúp ngân hàng trung ương biết được tác động của mình là đúng hay sai, NHTƯ phải kiểm soát và chi phối được mục tiêu này để đạt được mục tiêu cuối cùng. Và điều quan trọng là nó phải có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu cuối cùng của CSTT Các m ục tiêu trung gian của CSTT bao gồm: Mức cung tiền tệ, lãi suất thị trường trung và dài hạn, tỷ giá, khối lượng tín dụng. H iện nay các nước thường sử dụng mức cung tiền tệ hoặc lãi suất tiền tệ làm mục tiêu trung gian của CSTT Với các mục tiêu trung gian NHTƯ không thể chủ đọng tác động một cách hoàn toàn vì vậy NHTƯ phải lựa chọ n các mục tiêu hoạt động để chỉ đạo thường xuyên và trực tiếp 2.3) Mục tiêu ho ạt động Mục tiêu hoạt động là chỉ tiêu được NHTƯ lựa chọn để so cho khi NHTƯ sử dụng các công cụ điều tiết thì nó ảnh hưởng đến mục tiêu trung gian. Để được lựa chọn là mục tiêu hoạt động thì các mục tiêu đó phải mang tính định lượng, có thể đo lường được, chỉ tiêu đó phải hết sức nhạy cảm với sự biến động của CSTT và phải tác động đến mục tiêu trung gian. II- Vai trò của NHTƯ trong xây dựng và thực hiện CSTT: Trong 15 năm qua, thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo NHNN từng bước đổi mới vững chắc, góp phần xứng đáng trong những thành tựu của nền kinh tế đạt được: Mức tăng trưởng kinh tế cao và liên tục, ổn định và kiểm soát lạm phát, cải thiện và nâng cao đ ời sống nhân dân. N gày nay CSTT ngày càng trở nên quan trọng, đối với hoạt động của các NHTƯ, không ít các quốc gia đã xác định mục tiêu hoạt động của NHTƯ cũng là mục tiêu của CSTT. Vì vậy,việc nâng cao vai trò của NHNN trong xây d ựng và thực thi CSTT có ý nghĩa quan trọng để góp phần đổi mới, hoàn thiện NHNN trong thời gian tới Thực trạng vai trò của NHNN: - Thực hiện mục tiêu ổn định giá trị đồng tiền quốc gia. Theo quy định tại Điều 1 của Luật NHNN 12/1997 9
“ H oạt động NHNN nhằm ổn định giá trị đồng tiền, gốp phần bảo đảm an to àn ho ạt động ngân hàng, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa” N hư vậy mục tiêu đầu tưiên đặt ra đối với hoạt động của NHNN chính là ổn định giá trị đồng tiền quốc gia. Trong những năm qua, với những nỗ lực mới, NHNN tiếp tục góp phần xứng đáng trong thành công ổn định giá trị đồng tiền quốc gia. Đặc biệt, trong điều kiện nền kinh tế bị tác động của nhiều khó khăn như ảnh hưởng của thiên tai, khủng hoảng tiền tệ châu á... - Xây dựng dự án CSTT quốc gia để chính phủ xem xét trình Quốc hội quyết định và tổ chức thực hiện chính sách này -NHNN là cơ quan của chính phủ và là NHTƯ của nước cộng hoà XHCN Việt nam. Trên thực tế, NHNN được coi như một bộ đặc thù trong chính phủ. Trong hoàn cảnh cụ thể của Việt nam, mô hình này có ưu điểm: + Trong cơ chế Đảng lãnh đạo và chính phủ quản lý thống nhất toàn diện các mặt đời sống, kinh tế x ã hội thì việc Thống đốc NHNN là thành viên của chính phủ và có sự quan tâm, hỗ trợ của chính phủ đối với các hoạt động của ngân hàng + Trong khi nền kinh tế Việt nam vẫn còn trong giai đoạn chuyển đổi, chưa thể vận hành hoàn toàn và đầy đủ theo cơ chế kinh tế thị trường thì với vị trí là m ột Bộ trong chính phủ, NHNN có thể giúp việc đắc lực hơn cho chính phủ. Điều này có nghĩa là góp phần được nhiều hơn vào công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế đất nước + Trong bất cứ sự phát triển nào đều phải trải qua các giai đoạn, nếu chuyển ngay sang một mô hình tổ chức ho àn toàn khác thì chẳng những các cơ quan, đơn vị có liên quan chưa chấp nhận, gây ách tắc trong việc phối hợp lẫn nhau, mà bản thân NHNN cũng chưa chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết để theo cơ chế hoạt động hoàn toàn mới Một số vấn đề còn bất cập: -Vai trò tương đối hạn chế: 10
V ì NHNN là thành viên của chính phủ nên NHNN không thể trực tiếp trình dự án CSTT quốc gia trước Quốc hội m à phải thông qua chính phủ. - Chưa thực sự chủ động trong thực thi CSTT Đ ịnh kỳ lượng tiền bổ sung cho lưu thông hàng năm đều đ ã được chính phủ chỉ định để chi cho các mục tiêu cụ thể vì vậy NHNN khó có thể chủ động trong việc sử dụng công cụ này để điều tiết lượng tiền trong lưu thông. Còn khá nhiều cơ quan, tổ chức tham gia chỉ đạo, giám sát xây dựng và thực hiện CSTT. ý kiến đề xuất: - Cho phép NHNN chủ động trong việc điều tiết lượng tiền cung ứng cho lưu thông tiền tệ. H àng năm, chính phủ duyệt lượng tiền bổ xung cho lưu thông, nhưng không phải chỉ xuất phát từ nhu cầu cho chi tiêu ngân sách NN mà phải xuất phát từ nhu cầu phát triển của nền kinh tế, của điều hành CSTT để NHNN cố thể ch ủ động trong công tác phát hành tiền phục vụ thực hiện tốt CSTT. -Góp phần tăng cường khả năng điều hành các công cụ thực hiện CSTT của NHNN. Tập trung mọi nguồn vốn tín dụng, đặc biệt là các nguồn vốn tài trợ từ các tổ chức, cá nhân nước ngoài vào hệ thống ngân hàng không để tình trạng phân tán các nguồn vốn tín dụng lamf cho NHNN không kiểm soát được nguồn vốn này và vì thế không thể điều tiết lượng tiền cung ứng tring lưu thông. -Hạn chế sự can thiệp quá sâu đói với NHNN của các cơ quan, tổ chức trong ho ạt động và thực hiện CSTT. NHNN cần được chủ động và chịu trách nhiệm trước Quốc hội, Chính phủ về thực hiện CSTT. Các cơ quan, tổ chức không can thiệp quá sâu vào hoạt động của NHNN. - Hạn chế nhiệm vụ của NHNN với vai trò một bộ trong chính phủ và bộ chủ quản để NHNN tập trung thực hiện vai trò NHTW của đất nước nên giảm dần một số nhiệm vụ thuộc chức năng một bộ quản lý nhà nước thuần tuý, cũng như bộ chủ quản đói với các TCTD Nhà nước. 11
III- Sự lựa chọn giải pháp chính sách tiền tệ: Trong những năm gần đây, các nhà kinh tế có chung một quan điểm rằng mục tiêu bao trùm và lâu dài của CSTT là ổ n định giá cả. Tuy vậy, câu hỏi luôn được đặt ra là phải thức thi CSTT như thế nào để đạt được mục tiêu ổn định giá cả. Có 4 giải pháp CSTT đ ã được các quốc gia áp dụng là: Chính sách tiền tệ lấy tỉ giá hối đoái làm mục tiêu. CSTT lấy chỉ số lạm phát làm mục tiêu. CSTT lấy các đại lượng tiền tệ làm mục tiêu. CSTT sử dụng một “ mốc neo “ ẩn danh nghĩa. Mốc neo danh nghĩa: Là sự hạn chế đối với giá trị của đồng nội tệ và nó là một yếu tố cần thiết đói với sự thành công của việc thực thi các giải pháp CSTT khác nhau. 1/ CSTT lấy tỉ giá hối đoái làm mục tiêu: CSTT lấy tỉ giá hối đoái làm mục tiêu là một giải pháp có lịch sử khá lâu dài. Chính sách này có thể được thực thi dưói d ạng gắn giá trị của đồng nội tệ vào một loại hàng hoá như vàng. Đây là đặc điểm chủ yếu của chế độ bản vị vàng. Có đồng tiền được đồmg tiền của nước kia gắn vào. H ơn thế nữa, tỉ giá mục tiêu có nghĩa là các cú sốc đối với các nước có đồng tiền được đòng tiền nước khác gắn vào sẽ lan truyền sang nước ấy vì những thay đổi về laĩ xuất ở nước có đồng mạnh sẽ dẫn đến thay đổi về lãi xuất ở nước có đồng tiền yếu. Tỉ giá mục tiêu có bất lợi là nó xoá bỏ tín hiệu mà tiền tệ ngoại hối hàng ngày đưa ra về quan điêmr CSTT. Dưới chế độ tỉ giá mục tiêu, các NHTW thường thoe đuổi chính sách mở rộng quá mức mà không được phát hiện ra trước khi đã muộn khi các cuộc tấn công của các nhà đ ầu cơ đang diễn ra. Hơn nữa tỉ giá mục tiêu sẽ làm cho các nước áp dụng CSTT này dễ bị các cuộc đầu cơ đồng tiền của nước ngoài tấn công. Một bất lợi nữa của CSTT là do không biết chắc chắn về giá trị tương lai của đòng tiền bản tệ nên nhiều doanh nghiệp phi tài chính và 12
chính phủ ở các nước tiên tiến m ới nổi thích phát hành trái phiếu vay nợ nếu đó được định giá bằng ngoại tệ. 2/ CSTT lấy các đại lượng tiền tệ làm mục tiêu: ở nhiều nước, do không thực thi đựoc CSTT lâý tỉ giá làm mục tiêu vì đ ất nước của họ quá lớn hoặc không xác định đước đồng tiền của nước nào mà đồng bản tệ của mình có thể gắn vào. Do vậy các nước này phải thực thi giải pháp CSTT lấy các đại lượng tiền tệ làm mục tiêu. Ưu điểm của chính sách tiền tệ này là nó cho phép NHTW điều chỉnh CSTT của m ình đáp ứng vứi các chính sách trong nước khác nó có thể cho phép NHTW lựa chọn các mục tiêu lạm phát khác với mục tiêu lạm phát của các nước khác và cũng cho phép NHTW phản ứng lại với các biến động của sản lưọng. Việc lấy các đại lượng tiền tệ làm mục tiêu cũng có lợi thế là thúc đ ẩy lòng tin vào CSTT nhằm kìm hãm mức lạm phát thấp và giúp hạn chế các nhà hoạch định CSTT rơi vào cái b ẫy của lạm phát tình thế. Tuy nhiên những lợi thế của CSTT này phụ thuộc vào mối quan hệ đáng tin cậy và mạnh mẽ giữa biến số mang tính mục tiêu và biến số mục tiêu. Nếu có sự bất ổn về vòng quay đồng tiền đến mức làm yếu đi mối quan hệ giữa đại lượng tiền tệ và biến số mục tiêu thì việc CSTT lấy đại tiền tệ làm mục tiêu sẽ không thực hiện được. N hư vậy CSTT lấy đại lượng tiền tệ làm mục tiêu sẽ không giúp chấn chỉnh tâm lý lạm phát và nó sẽ là một thước đo đánh giá trách nhiệm của NHTW. 3/ CSTT lấy lạm phát làm mục tiêu: Lạm phát nói chung tác động xấu đến nền kinh tế nên kiểm soát lạm phát là mục tiêu ưu tiên của chiónh phủ khi thi hành các CSTT. Trước đây, CSTT thường được điều khiển bởi việc dựa trên các mục tiêu trung gian như khối lượng tiền tệ hoặc ỉt giá hối đoái. Nhưng trong thập kỉ 80truyền thống đó đã bị phá vỡ khi có 7 nước công nghiệp vừa và nhỏ đã điều hành CSTT của mình bằng cách đặt trọng tâm vào chính mục tiêu lạm phát. G iải pháp CSTT lấy lạm phát làm mục tiêu có lợi thế quan trọng so với 2 giải pháp trên đó là nó giúp cho CSTT tập trung cào những cân nhắc 13
về những chính sách trong nước khác và giúp cho việc đối phó với các cú sốc trong nước. N goài ra nó còn có một lợi thế nữa là công chúng rất dễ dàng hiểu được giải pháp CSTT của NHTW và giải pháp này có tính minh bạch cao. Do mục tiêu lạm phát bằng con số rõ ràng sẽ tăng tính trách nhiệm của NHTW, CSTT lấy lạm phát làm mục tiêu sẽ có khả năng tiềm tàng là làm giảm khả năng NHTW rơi vào cái bẫy của chính sách tình thế, các biện pháp chính sách không kịp thời nhằm cố tăng sản lượng và công ăn việc làm bằng cách buộc NHTW thực hiện các CSTT mở rộng quá mức. Một lợi thế then chốt của CSTT lấy lạm phát làm mục tiêu là nó có thể giúp tập trung cuộc tranh luận về chính sách vào cái mà về dài hạn NHTW phải làm đó là kiểm soát lạm phát chứ không phải thảo luận cái mà buộc NHTW không thể làm được đó là nâng tốc độ tăng trưởng kinh tế lên và tạo ra nhiều công ăn việc làm vinhx viễn thông qua CSTT bành trướng. Mặc dù người ta nói nhiều về việc theo đuổi mục tiêu “ ổn định giá cả “. Trong thực tế, tất cả các nước thực thi CSTT lấy lạm phát làm mục tiêu đều chọn mục tiêu là tỉ lệ lạm phát chứ không chọn mặt bằng giá làm mục tiêu. Tất cả các nnước thực thi giải pháp chính sách này đều muốn có những bước đi từ từ để xử lý vấn đề thiểu phát nhằm hạn chế đến mức thấp nhất sự suy giảm sản lượng bằng cách giảm thấp hơn từng bước mục tieeu lạm phát trung hạn để hướng vào mục tiêu dài hạn. Một yếu tố nữa của tính linh hoạt trong chính sách lấy lạm phát làm mục tiêu là việc người ta cho phép đi trệch mục tiêu lạm phát để đối phó với cú sốc về cung. Mặc dù chính sách tiền tệ lấy lạm phát làm mục tiêu tỏ thành công trong việc làm giảm và kiểm soát được lạm phát, chính sách này không phải là không có vấn đề khác với CSTT lấy tỉ giá và đại lượng tiền tệ làm mục tiêu NHTW không dễ gì kiểm soát được lạm phát. Đay có thể là một vấn đề nghiêm trọng đối với các nước có tiền tệ mới nổi, nơi NHTW cố gắng giảm lạm phát xụống mức thấp từ một mức rất cao trước đây. Dovậy những nước này đễ có những sai sót trong dự báo tỉ lệ lạm phát. Một vấn đề tiềm tàng nữa là: Do tác động của CSTT có độ trễ nên sau một khoảng thời gian nhất định, những thay đổi trong CSTT mới có 14
ảnh hưởng đầy đủ đến lạm phát. Bởi vậy chính sách lấy lạm phát làm mục tiêu không lập tức đưa ra các tín hiệu về lập trường CSTT cho cả công chúng và thị trường. Một mối lo mgại về giải pháp chính sách này là nó có thể dẫn đến một mức tăng trưởng không bền vững của công ăn việc làm và sản lượng. Một số nhà kinh tế chỉ trích giải pháp này bởi vì họ tin rằng giải pháp chính sách áp đặt một quy tắc cứng nhắc lên các nhà hoạch định CSTT không cho phép họ có đủ sự tự do để đối phó với các tình huống không lường trứơc được . 4/ Chính sách với một mốc neo danh nghĩa ẩn: Một số nước trong những năm gần đây đã đạt được sự tăng trưởng kinh tế tuyệt vời với mức lạm phát ổn định và thấp mà không phải sử dụng một mốc neo danh nghĩa rõ ràng như mục tiêu về tỉ giá, đại lượng tiền tệ lạm phát. Đ ể ngăn chặn lạm phát khỏi bộc phát CSTT cần phải nhìn về phía trước và phải có biện pháp đói phó trước, tức là phụ thuộc vào tác động giữa CSTTvà lạm phát, CSTT cần hoạt động rất sớm trước khi áp lực lạm phát xuất hiện trong nền kinh tế. Q ua xem xét kinh nghiệm thực thi CSTT theo 4 giải pháp trên chúng ta thấy rằng mỗi giải pháp CSTT có những điểm lợi và điểm bất lợi riêng của nó. Việc áp dụng giải pháp CSTT này hay giải pháp khác phụ thuộc vào điều kiện chính trị, văn hoá - lịch sử đặc biệt là cơ cấu kinh tế, cơ chế quản lý và khuôn khổ pháp lý theo đó NHTW vận hành. Một điểm rút ra từ các giải pháp này là phải nâng cao trách nhiệm và tính độc lập của NHTW hạn chế tối đa những biện pháp tình thế, tuỳ tiện để CSTT có thể đạt được mục tiêu dài hạn là lạm phát thấp, môi trường kinh tế ổn định và một nền kinh tế phát tiển bền vững và lành mạnh. /. 15
PHẦN II VẬN DỤNG HỆ THỐNG CÁC CÔNG CỤ ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ HIỆN NAY Đối với các nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng, phát triển và tăng trưởng kinh tế luôn là mục tiêu của quốc gia.Trong khi nền kinh tế phát triển thấp, tích luỹ từ nội bộ không,các nguồn lực của nền kinh tế chưa có điều kiện khai thác thì việc hỗ trợ của dòng vốn từ bên ngoài là rất cần thiết và đóng vai trò quan trọng đối việc tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên để có thể thu hút dòng vốn từ bên ngoài đòi hỏi chúng ta phải thực thi hàng loạt các chính sách kinh tế có liên quan nhằm tạo môi trường cho dòng vốn được lưu chuyển dưới dạng tác động của cung cầu tiền tệ trên thị trường.Ta biết rằng tiền tệ là vấn đề rất nhạy cảm,việc thực thi chính sách tiền tệ không những tác động đến tình trạng của nền kinh tế quốc gia mà còn ảnh hưởng đến các nước khác do xu thế toàn cầu hoá, khu vực hoá nền kinh tế thế giới. Mặt khác, việc thực thi chính sách tiền tệ rất đa dạng, phần kớn tuỳ vào quan điểm nhận định của các nhà lãnh đạo,tuy nhiên, cho dù thế nào đi nữa thì những gì đ úc kết từ thực tiễn điều hành chính sách vẫn là cơ sở quan trọng cho việc định hướng, hoàn thiện về sau.Trên tinh thần đó,việc nghiên cứu,tổng kết việc thực thi chính sách tiền tệ trong thời gian qua là điều đáng quan tâm. Theo điều 2 của Luật NHNN Việt nam thì: “chính sách tiền tệ là một bộ phận của chính sách kinh tế-tài chính của nhà nước nhằm ổn định giá trị đồng tiền, kiềm chế lạm phát, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh và nâng cao đời sống nhân dân”. Với chính sách này, Nhà nước thống nhất quản lý mọi hoạt động của ngân hàng, động viên các nguồn lực trong nước, đồng thời tranh thủ các nguồn lực từ bên ngoài, tạo nguồn vốn để phát triển kinh tế. Trên cơ sở đó, giữ vững định hướngXHCN, giữ vững chủ quyền quốc gia mở rộng hợp tác và hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội,góp phần thực hiện công nghiệp hoá và hiện đại hoá Mục đích của chính sách tiền tệ là nhằm điều tiết lượng tiền trong lưu thông, sự điều tiết này thể hiện qua 2 hướng: mở rộng tiền tệ và thắ t 16
chặt tiền tệ. Việc điều tiết lượng cung tiền như thế nào đ ể cho nền kinh tế phát triển một cách nhịp nhàng luôn là vấn đề nan giải của các quốc gia,thiếu hay thừa tiền luôn tác động tiêu cực đến nó. Tuy nhiên, trong thực tế điều hành chính sách tiền tệ, tuỳ vào từng thời kỳ phát triển kinh tế và hoàn cảnh cụ thể của kinh tế xã hội mà sử dụng chính sách thắt chặt hay mở rộng tiền tệ. Đây cũng là vấn đề mang tính nhạy cảm của các nhà điều hành CSTT Đ ể làm được điều này NHTƯ phải sử dụng hàng loạt các công cụ Công cụ của CSTT là hệ thống các biện pháp mà NHTƯ có thể sử dụng để tác động vào mục tiêu của CSTT Mỗi loại công cụ đều có cơ chế tác động riêng và đem lại những kết quả trên những khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên các công cụ này đều nhằm ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp đến lượng tiền cung ứng và lãi suất để từ đó đạt được các mục tiêu của CSTT I/ Công cụ trực tiếp: Công cụ trực tiếp là công cụ có tác động về lượng và NHTƯ kiểm soát công cụ bằng biện pháp hành chính. Khi NHTƯ sử dụng công cụ trực tiếp nó tác động trực tiếp vào mục tiêu trung gian, từ mục tiêu trung gian đã tác động đến tổng cầu. 1-H ạn mức tín dụng: H ạn mức tín dụng là công cụ trực tiếp của CSTT, đó chính là mức dư nợ tối đa mà NHTƯ buộc các TCTD phải tôn trọng khi cấp tín dụng cho nền kinh tế K hi sử dụng hạn mức tín dụng là khống chế dư nợ tín dụng của các NHTM, từ đó nó quyết định đến lượng tiền cung ứng trong nền kinh tế, vì mỗi khoản cho vay cấu thành dư nợ tín dụng của các NHTM thì tương đương với nó là một nguồn vốn tiền gửi huy động, từ đó ảnh hưởng đến tỷ trọng vốn tín dụng so với lượng tiền cung ứng Đ ể cho hạn mức tín dụng có hiêu quả thì khi đưa ra hạn mức tín dụng bao giờ cũng phải nhỏ hơn nhu cầu vay của nền kinh tế dẫn đến khan hiếm tiền. Khi đó viêc thay đổi HMTD mới có ý nghĩa tác động vào hạn mức đồng thời tác động đến vốn trong nền kinh tế Tuy nhiên, hạn mức tín dụng nhỏ hơn nhu cầu vay của nền kinh tế là bao nhiêu còn là vấn đề cần xem xét. NHTƯ căn cứ vào mục tiêu của 17
CSTT, vào lượng tiền cung ứng để xác định HMTD. Nếu HMTD quá nhỏ thì dẫn đến các NHTM sẽ độc quyền tín dụng và ảnh hưởng đến lãi suất cho vay. Nếu HMTD lớn hơn so với nhu cầu vay thì các NHTM sử dụng không hết hạn mức nên việc thay đổi hạn mức cũng không có hiệu quả *Ưu điểm: Hạn mức tín dụng là công cụ hành nên NHTƯ chủ động thay đổi quy định hạn mức theo mong muốn để đạt được các mục tiêu của CSTT. Khi các công cụ khác không có điều kiện áp dụng thì công cụ này có thể phát huy hiệu quả trong trường hợp lạm phát cao *Nhược điểm: Do đây là công cụ mang tính hành chính và do con người xác định nên không thể chính xác và sẽ không có hiệu quả khi H MTD quy định không phù hợp với nhu cầu tín dụng của nền kinh tế. Đây là công cụ kém linh hoạt, không thể thay đổi thường xuyên. Một khi H MTD xác định không chính xác thì NHTƯ không thể chủ động sử dụng hạn mức để điều tiết tiền cung ứng Ở V iệt nam, NHNN bắt đầu sử dụng HMTD như một công cụ của CSTT từ tháng 6/1994. Thời kỳ đầu chỉ áp dụng cho 4NHTM quốc doanh là: NH ngoại thương, NH công thương, NH đầu tưư và phát triển. N hưng sau vài năm đổi mới, quy mô mở rộng tín dụng của các NHTM quá nhanh, nên NHNN quyết định áp dụng HMTD cho hầu hết các NHTM Tính đến cuối năm 1997 có 26 NHTM trong nước phải áp dụng H MTD. Tuy nhiên ngay từ năm 1995, 1996 công cụ HMTD đã bộc lộ những hạn chế là mức tăng dư nợ tín dụng thực tế đã vượt quá HMTD cho phép và đến năm 1998 công cụ HMTD đã mất dần vai trò của nó trong việc hạn chế sự gia tăng của tổng phương tiện thanh toán H ơn nữa việc mở rộng tín dụng trong giai đoạn này là cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nếu tiếp tục thực hiện HMTD sẽ tạo thêm những nhân tố khó khăn cho các NHTM trong việc mở rộng tín dụng. Vì vậy từ quý II năm 1998, NHNN đã không áp dụng công cụ này như m ột công cụ thường xuyên để điều hành CSTT. Theo chiều hướng phát triển của nền kinh tế, những năm tiếp theo khi thị trường tiền tệ đ ã ổn định và thị trường vốn đã đi vào hoạt động thì công cụ HMTD sẽ được xoá bỏ Công cụ lãi suất: 2- 18
Bên cạnh HMTD, NHTƯ còn sử dụng công cụ lãi suất ấn định dưới các hình thức như: ấn định khung lãi suất, ấn định trần lãi suất cho vay, sàn lãi suất tiền gửi. NHTƯ ấn định trực tiếp trần lãi suất cho vay để khống chế mức lãi suất mà các NHTM áp dụng cho vay với nền kinh tế K hi NHTƯ tăng, giảm trần lãi suất cho vay, NHTM cũng phải tăng, giảm lãi suất cho vay đối với nền kinh tế từ đó ảnh hưởng tới nhu cầu về vốn của các tổ chức kinh tế Công cụ này không phù hợp với cơ chế thị trường, hạn chế sự cạnh tranh của các NHTM. Đặc biệt trong trường hợp NHTƯ ấn định mức lãi suất không phù hợp như mức lãi suất quá thấp sẽ làm cho cầu tiền tăng nhanh hơn d ự đoán, các ngân hàng gặp khó khăn về nguồn vốn để đáp ứng nhu cầu này, mặt khác nếu mức lãi suất quá cao sẽ làm cầu tiền giảm dẫn đến đầu tưư giảm, hệ thống NHTM sẽ không kịp điều chỉnh theo, bỏ lỡ cơ hội đầu tưư. Khi NHTƯ ấn định lãi suất buộc các NHTM phải chấp hành làm hạn chế tính linh hoạt của thị trường tiền tệ. II. Công cụ gián tiếp: Công cụ gián tiếp của chính sách tiền tệ là công cụ tác động vào mục tiêu trung gian qua việc điều chỉnh các mục tiêu ho ạt động 1-Dự trữ bắt buộc: D ự trữ bắt buộc là số tiền mà các TCTD phải gửi tại NHTƯ đ ể thực hiện CSTT quốc gia. Nó được xác định bằng một tỷ lệ % nhất định trên tổng số dư tiền gửi tuỳ theo tính chất và thời hạn mà các TCTD huy động được. Tỷ lệ này gọi là tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Từ năm1991, DTBB được áp dụng như là một công cụ chủ yếu để điều hành CSTT ở V iệt nam. Theo pháp lệnh ngân hàng, tỉ lệ DTBB có thể ở mức từ 10% đến 30% tổng nguồn vốn huy động của các NHTM. Song xét hoàn cảnh thực tế lúc bấy giờ: Tiềm lực của các NHTM Việt nam còn nhỏ bé và lạm phát đã đ ược kiềm chế ở mức đáng kể nên NHNN đ ã quy định tỉ lệ DTBB đối với các NHTM ở nước ta là mức 10%. Lúc đầu, kỷ luật chấp hành tỉ lệ DTBB của các NHTM chưa nghiêm, rất ít NHTM dự trữ đủ 10%, nhất là cácNHTM cổ phần. Để nâng cao tính hiệu lực của các công cụ này, tạo cơ sở cho việc quản lý cung tiền một cách gián tiếp, trong năm 1994, NHNN đã hai lần điều chỉnh tỉ lệ DTBB quy 19
định mức DTBB thống nhất đối với tất cả các NHTM, đồng thời đẩy mạnh việc áp dụng qui chế phạt đối với những trường hợp không tuân thủ đúng quy định về DTBB. V ào tháng 10/1995, NHNN đã ban hành quy chế DTBB mới nhằm tăng thêm hiệu lực của công cụ này. Theo qui chế mới thì DTBB chỉ được tính đối với các loại tiền gửi có kỳ hạn từ 12 tháng trở xuống, tỉ lệ DTBB thống nhất ở mức 10% và được áp dụng cho tất cả các NHTM Đ ến 1/12/1997 Thống đốc NHNN tiếp tục ban hành quyết định về quy chế DTBB. Qui chếDTBB lần này đã đ ược quy định cụ thể hơn, linh ho ạt hơn thể hiện ở việc quy định tiền gửi DTBB tại NHNN đ ược tính bình quân trong cả kỳ duy trì. Tỉ lệ DTBB được áp dụng chung cho các NHTM và các loại tiền gửi huy động có kỳ hạn dưới 12 tháng là 10%,NHNN không phải trả lãi cho tiền gửi DTBB. Những quy định mới đã khuyến khích các NHTM chủ động hơn trong điều hành nguòn vốn kinh doanh và thực hiện DTBB đúng như quy đ ịnh phù hợp với mục tiêu điều hành CSTT trong giai đoạn này. V ào cuối năm 1998 đầu năm 1999, NHNN tiếp tục hạ thấp tỉ lệ D TBB đối với các NHTM nhằm mở rộng tín dụng và kích thích đầu tưư. Tuy nhiên, qua vài tháng sau nền kinh tế vẫn tiếp tục có những biểu hiện khác thường. Trước tình hình đó, NHNN ra quyết định giảm tỉ lệ D TBB đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng của các NHTM do lãi suất giảm tạo điều kiện để các NHTM giảm lãi suất cho vay,từ đó tăng khả năng cung ứng vốn cho nền kinh tế góp phần đưa nền kinh tế tăng trưởng trở lại Công cụ này có ưu, nhược điểm sau: *Ưu điểm: DTBB là công cụ chủ động của NHTƯ, NHTƯ có quyền quy định mà các NHTM không có quyền phản đối, sự thay đổi tỉ lệ D TBB là tuỳ thuộc vào ý muốn của NHTƯ. Thay đổi một tỉ lệ DTBB sẽ gây tác động mạnh tới thay đổi lượng tiền cung ứng vì NHTƯ chỉ cần thay đổi một tỉ lệ % nhỏ tỉ lệ DTBB thì sẽ dẫn đến thay đổi bội số của lượng tiền cung ứng vì nó tác động đến tát cả các TCTD *Nhược điểm: Tuy nhiên tăng, giảm DTBB không thể thay đổi thường xuyên vì nếu thay đổi thường xuyên sẽ gây xáo trộn hoạt động của 20