intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Địa chất Và tài nguyên dầu khí Việt Nam - Chương 4

Chia sẻ: Nguyễn Kim Lượng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST
Báo xấu
311
lượt xem 130
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hầu như tất cả các bể trầm tích Đệ tam chứa dầu khí ở Đông Nam Á được hình thành gắn liền với hoạt động kiến tạo mảng giai đoạn Đệ Tam (Hình 4.1). Trên 70 bể chứa dầu khí ở Đông Nam Á đều nằm trên rìa nội mảng, ở phía Tây kéo dài từ Bắc Thái Lan xuống vịnh Malay đến biển Tây Natuna, ở phía Đông là toàn thềm lục địa Việt Nam, chúng phân bố liền kề hoặc ở nơi giao nhau của các đới khâu hay đứt gãy lớn xuyên cắt vùng rìa Nam của mảng Âu - Á vào Đệ Tam, như Sagaing, Three Pagodas, Mae...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Địa chất Và tài nguyên dầu khí Việt Nam - Chương 4

  1. 4 Chöông Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ
  2. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ 1. Ñaëc ñieåm caáu truùc Ñoâng Nam AÙ theo moâ hình kieán taïo maûng Haàu nhö taát caû caùc beå traàm tích Ñeä tam ñeán nay. chöùa daàu khí ôû Ñoâng Nam AÙ ñöôïc hình Ñaëc ñieåm kieán taïo Ñoâng Nam AÙ trong thaønh gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng kieán taïo maûng giai ñoaïn Ñeä Tam laø keát quaû chuyeån ñoäng giai ñoaïn Ñeä Tam (Hình 4.1). cuûa caùc maûng lôùn: Treân 70 beå chöùa daàu khí ôû Ñoâng Nam AÙ Maûng ñoäng AÁn Ñoä dòch chuyeån leân phía • ñeàu naèm treân rìa noäi maûng, ôû phía Taây keùo Baéc va chaïm vaøo maûng AÂu - AÙ, daøi töø Baéc Thaùi Lan xuoáng vònh Malay ñeán Maûng chaâu UÙc dòch chuyeån huùt chìm • bieån Taây Natuna, ôû phía Ñoâng laø toaøn theàm döôùi cung ñaûo Sumatra, luïc ñòa Vieät Nam, chuùng phaân boá lieàn keà Maûng Thaùi Bình Döông chuyeån nhanh • hoaëc ôû nôi giao nhau cuûa caùc ñôùi khaâu hay theo höôùng taây - taây baéc huùt chìm döôùi ñöùt gaõy lôùn xuyeân caét vuøng rìa Nam cuûa cung ñaûo Philippin ôû rìa Ñoâng maûng AÂu maûng AÂu - AÙ vaøo Ñeä Tam, nhö Sagaing, - AÙ, Three Pagodas, Mae Ping - Haäu Giang, Söï taùch giaõn vaø hình thaønh Bieån Ñoâng. • Petchabun, Ranong, Khlong Marui, Soâng Tröôøng ñoäng löïc ñaõ taïo söï xoay chuyeån Hoàng, Soâng Maõ, Raøo Naäy, Ñaø Naüng, kinh caùc vi maûng (microplates), söï tröôït baèng tuyeán 109 KÑ... doïc caùc ñôùi khaâu vaø caùc ñöùt gaõy lôùn theo o Vì theá vieäc taùi laäp kieán taïo maûng cuûa ñoù caùc beå Ñeä Tam ñöôïc hình thaønh, ñoàng Ñoâng Nam AÙ laø caàn thieát nhaèm nghieân cöùu thôøi cuõng taïo tính chu kyø xen nhöõng giaùn vai troø chuyeån ñoäng cuûa caùc maûng trong söï ñoaïn khu vöïc ñöôïc ghi nhaän ôû taát caû caùc beå hình thaønh caùc beå vaø ñaëc ñieåm phaân boá daàu Ñeä Tam Ñoâng Nam AÙ. Chu kyø phaùt trieån khí. kieán taïo - töôùng ñaù vaø magma giai ñoaïn Ñeä Caáu truùc Ñoâng Nam AÙ goàm nhieàu vi Tam lieân quan ñeán caùc chu kyø va chaïm vaø maûng (microplates) naèm keïp giöõa 3 maûng huùt chìm giöõa caùc maûng lôùn. lôùn: caùc maûng AÂu - AÙ, AÁn - UÙc vaø Thaùi Bình Nguoàn goác kieán taïo cuûa caùc beå traàm tích Döông. Theo keát quaû ño ñoä dòch chuyeån laø vaán ñeà tranh luaän, vaø coù raát nhieàu moâ coå töø, heä thoáng ñònh vò toaøn caàu (GPS) vaø hình. Moät soá nhaø ñòa chaát giaû ñònh nguyeân cöôøng ñoä ñoäng ñaát thì cöôøng ñoä hoaït ñoäng nhaân hình thaønh caùc beå Ñeä Tam ôû ÑNAÙ laø cuûa caùc maûng naøy coøn khaù maïnh vôùi toác ñoä do caêng giaõn sau cung keát quaû cuûa söï huùt dòch chuyeån lôùn ñöôïc ghi nhaän töø Ñeä Tam chìm vaø hoäi tuï xieân (oblique convergence) 65
  3. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam Hình 4.1. Sô ñoà phaân boá caùc beå chöùa daàu chính ôû Ñoâng Nam AÙ doïc raõnh suït (trench) Sumatra - Java faulting) (Hamilton,1979; Crostella,1981); (Kingston vaø nnk, 1983); do söï keùo toaùc do taùch rift lieân quan ñeán söï daâng troài cuûa doïc caùc ñöùt gaõy tröôït baèng traùi lôùn (left- manti (mantle plume) (Hutchinson,1989; lateral strike-slip faults) theo thuyeát kieán Khalid Ngah vaø nnk., 1996); do caêng giaõn taïo thuùc troài (Tapponnier vaø nnk., 1982), keát quaû cuûa söï xoay tröôøng öùng löïc (rotating do taùch rift sau cung (back arc rifting) keát of stress field) trong quaù trình va maûng giöõa hôïp vôùi hoaït ñoäng gaõy tröôït doác (wrench AÁn Ñoä vaø AÂu - AÙ (Harder vaø nnk., 1992; 66
  4. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ Huchon vaø nnk., 1994); do caét tröôït phaûi Ñoâng (nhö khoái Hoa Nam, khoái Ñoâng Döông hay Sundaland), doïc theo caùc ñôùi caét (dextral shear) doïc caùc ñöùt gaõy tröôït höôùng tröôït chính nhö: Soâng Hoàng, Taây Malaysia, taây-baéc toàn taïi tröôùc ñoù (Polochan vaø nnk., Vònh Thaùi Lan v.v... taïo taùch giaõn ñaùy bieån 1989); hoaëc do keùo toaùc lieân quan ñeán söï Andaman, Bieån Ñoâng vaø söï caêng giaõn ôû uoán cong cuûa quaàn ñaûo Andaman - Sumatra Vònh Thaùi Lan (Hình 4.2). - Java (Hutchinson,1992). Huchon vaø nnk. (1994) ñaõ chænh söûa vaø Duø coù nguoàn goác khaùc nhau, nhöng ñöa ra thuyeát ruùt ngaén voû Traùi Ñaát (crust caùc beå naøy ñöôïc thaønh taïo lieân quan ñeán shortening, Hình 4.3) ôû vuøng Baéc goùc hoäi tuï chuyeån ñoäng tröôït baèng (strike-slip), caêng Taây Taïng theo ñoù söï caêng giaõn (extension) giaõn (extension) beân trong maûng vaø coù phaùt trieån veà phía Ñoâng vaø Nam cuûa maûng daïng graben hoaëc nöûa graben vôùi caùc chu ñoäng AÁn Ñoä. Vôùi söï dòch chuyeån ñôùi hoäi kyø traàm tích vaø nhöõng baát chænh hôïp ñoàng tuï veà phía Baéc, moät maûng voû naèm keà phía tuoåi vôùi nhau ñöôïc quan saùt thaáy trong taát Ñoâng coù xu theá bò thuùc troài tröôùc tieân veà caû caùc beå. phía Ñoâng hoaëc Ñoâng - Baéc, sau ñoù veà phía Moâi tröôøng traàm tích vaø quy luaät phaân Nam laøm maûng naøy xoay phaûi. Phaàn voû naèm boá daàu khí trong caùc beå Ñeä Tam ñöôïc khoáng ôû xa hôn veà phía Ñoâng seõ coù tröôøng öùng löïc cheá bôûi hai yeáu toá: - chuyeån ñoäng kieán taïo toái ña höôùng ñoâng - taây, sau ñoù chuyeån sang cuûa caùc vi maûng noäi luïc (intracontinental baéc - nam khi ñôùi hoäi tuï tieáp tuïc di chuyeån microplates) vaø söï dao ñoäng coù tính chu kyø leân phía Baéc. Döïa theo ñoù, Huchon ñaõ laäp cuûa möïc nöôùc ñaïi döông. moâ hình caùc tröôøng öùng löïc theo 4 thôøi kyø Söï dao ñoäng möïc nöôùc ñaïi döông, ñaëc (Hình 4.4) töø giöõa Eocen (50 trieäu naêm) ñeán bieät trong Oligocen - Miocen, ñoùng vai troø giöõa Miocen (16 trieäu naêm). Moät soá lôùn caùc quan troïng trong söï phaân boá töôùng traàm tích khoái noäi maûng (intraplates) beân trong ñòa vaø ñaëc tính daàu khí. khoái Ñoâng Döông (Indochina) cuõng thay ñoåi Maëc duø taát caû caùc taùc giaû ñeàu thöøa nhaän höôùng chuyeån ñoäng theo söï chuyeån höôùng caáu truùc Ñoâng Nam AÙ ñöôïc hình thaønh do söï cuûa tröôøng öùng löïc. Huchon cuõng thöøa nhaän va chaïm cuûa caùc maûng lôùn, nhöng moâ hình xu theá tröôït baèng phaûi (right lateral) trong ñoäng löïc laïi ñöôïc giaûi thích khaùc nhau. moâ hình thuùc troài cuûa Tapponnier laøm xoay 2. Nhöõng quan ñieåm khaùc nhau veà moâ khoái Ñoâng Döông vaø giaõn ñaùy Bieån Ñoâng. hình ñoäng löïc di chuyeån caùc maûng Söï thuùc troài xaûy ra khoâng ñoàng nhaát, coù xu theá phaân dò theo thôøi gian. Vaøo giöõa Eocen 2.1. Quan ñieåm thuùc troài (extrusion) theo baét ñaàu söï va chaïm, vaøo Oligocen (32 trieäu Tapponnier vaø nnk., 1982, 1986 naêm) giaõn ñaùy Bieån Ñoâng, vaøo Miocen Vôùi moâ hình kieán taïo naøy vaøo Eocen söï sôùm (23 trieäu naêm) coù söï ñoåi höôùng giaõn va chaïm cuûa maûng ñoäng AÁn Ñoä (indentor) ñaùy cuûa Bieån Ñoâng, vaøo Miocen giöõa keát vaø chuoài saâu (deep penetration) vaøo maûng thuùc söï giaõn ñaùy Bieån Ñoâng, khoâng ñeà caäp chaâu AÙ ñaõ laøm cho nhöõng khoái lôùn voû luïc ñeán vai troø chuyeån ñoäng cuûa caùc vi maûng trong caáu truùc maûng Thaùi Bình Döông. Söï ñòa bò troài leân, xoay phaûi vaø tröôït veà höôùng 67
  5. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam 1500 E 400 700 600 N 500 900 1100 1300 Caêng giaõn vaøo Kainozoi Voû ñaïi döông Bieån Ñoâng vaø bieån Andaman Ñaát lieàn 6000 0 B E I R I S L IK A 1500 3 300 00 BA 10 500 MOÂNG COÅ A L T A I SI 1400 THIEÂN SÔN 2 AN 200 SH F. 400 GH 6000 TA N Y TY 2 AL TRUNG QUOÁC K ? ? 1? VA 2 ÂN 1 NA 3 M H 0 I M SO 2 L ÂNG A 100 AY A HO À NG ÑO 0 ÂN 130 60 G 0 00 DÖ 10 0 0 00 Ô 1 NG 1 200 AÁN ÑOÄ 00 1 M 1-2 A L A Y S BORNEO 100 IA 500 km 100 600 00 1200 0 1000 700 800 900 110 0 Hình 4.2. Sô ñoà caáu taïo thuùc troài vaø caùc ñöùt gaõy lôùn ôû Ñoâng Chaâu AÙ 68
  6. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ 0 0 0 120 E 900 E 110 E 100 E 0 0 40 N 40 N 0 0 30 N 30 N Nam Trung Hoa MBT SF R R R F F 0 0 20 N 20 N AÁn Ñoä M P PF Bieån Ñoâng TP TP F F 100N 100 N BRS BORNEO 0 0 0 120 E 900 E 110 E 100 E SF: Ñöùt gaõy Sagaing TPF: Ñöùt gaõy Three Pagodas BRS: Ñôùi khaâu Bentong - Raub MPF: Ñöùt gaõy Mae-Ping MBT: Ñôùi nghòch chôøm chính ôû rìa maûng RRF: Ñöùt gaõy Soâng Hoàng Hình 4.3. Söï ruùt ngaén voû traùi ñaát 69
  7. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam 0 0 0 0 110 E 90 E 110 E 90 E OLIGOCEN (32 Ma) EOCEN GIÖÕA(50 Ma) Khôûi ñaàu giaõn ñaùy Bieån Ñoâng Khôûi ñaàu va chaïm 0 0 30 N 30 N RRF RR F MP F Giaõn ñaùy 0 0 10 N 10 N IN IN MIOCEN GIÖÕA (16 Ma) MIOCEN SÔÙM (23 Ma) Keát thuùc giaõn ñaùy Bieån Ñoâng Ñoåi höôùng giaõn ñaùy Bieån Ñoâng (South China Sea) (South China Sea) 0 0 30 N 30 N RR RR F F IN IN TP F 0 0 10 N 10 N BRS 0 0 0 0 110 E 90 E 110 E 90 E Ghi Chuù RRF - ñöùt gaõy Soâng Hoàng TPF - ñöùt gaõy Three Pagodas IN - maûng AÁn Ñoä Hình 4.4. Baûn ñoà tröôøng öùng löïc (theo R. D. Shaw, 1997; Huchon, 1994) 70
  8. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ tröôït baèng doïc caùc ñöùt gaõy lôùn nhö Sagaing Caùc taùc giaû naøy cho raèng: Ñoâng Nam AÙ goàm moät phöùc hôïp caùc vi maûng ñaïi döông (SF), Three Pagodas (TPF) vaø ñöùt gaõy vaø luïc ñòa (ñòa khoái) keïp giöõa caùc maûng lôùn Soâng Hoàng (RRF) ñaõ taïo söï giaõn ñaùy bieån luïc ñòa töông ñoái oån ñònh AÂu - AÙ ôû Taây - Andaman, hình thaønh caùc beå rift Vònh Thaùi Baéc, maûng AÁn - UÙc ôû phía Nam nhöng di Lan vaø Soâng Hoàng. Quan ñieåm naøy ñaõ boå chuyeån raát nhanh leân phía Baéc, caùc maûng sung cho caùch giaûi thích söï taïo rift ñôn Philippine vaø Thaùi Bình Döông bò huùt chìm thuaàn do chuyeån ñoäng suït luùn doïc ñöùt gaõy ôû rìa Ñoâng maûng AÂu - AÙ. Caùc chuyeån ñoäng (downfaulting) cuûa Polachan (1988, 1991) naøy ñaõ taïo söï huùt chìm giöõa maûng vaø hình vaøo Oligocen ñeå hình thaønh beå nhö beå Vònh thaønh heä cung ñaûo - raõnh suït (arc/trench) ôû Thaùi Lan v. v... söôøn Taây - Nam vaø Ñoâng - Baéc cuûa Ñoâng Shaw R.D. (1997) döïa vaøo caùc quan Nam AÙ (caùc cung ñaûo Sunda vaø Philippine). ñieåm treân cuõng cho raèng söï dòch chuyeån Moâ hình naøy chöa giaûi thích söï chuyeån ñoäng theo caùc ñöùt gaõy khoâng chæ tröôït baèng phaûi coøn phöùc taïp hôn nhieàu khi maûng chaâu UÙc maø ñoåi höôùng theo thôøi gian - ban ñaàu vaøo va chaïm vôùi maûng Philippin taïo ranh giôùi Eocen (?) hoaëc Oligocen chuyeån ñoäng doïc tröôït baèng traùi laøm cho caùc khoái vi luïc ñòa caùc ñöùt gaõy Mae Ping vaø Three Pagodas bò caét taùch khoûi rìa Baéc chaâu UÙc ñeå chuyeån chuû yeáu laø tröôït baèng traùi (sinistral), sau dòch veà phía Taây. ñoù (sau thôøi gian 23 trieäu naêm) xaûy ra söï Söï hình thaønh caùc beå noäi maûng ñöôïc ñaûo höôùng sang tröôït baèng phaûi (dextral), giaûi thích do taùc ñoäng va chaïm tröïc tieáp gaây hieän töôïng nghòch ñaûo kieán taïo vaøo ôû rìa caùc maûng vaø hieäu öùng naøy ñaõ ñöôïc cuoái Oligocen quan saùt thaáy ôû beå Taây truyeàn raát saâu vaøo trong maûng. Ngoaøi ra, Natuna hoaëc beå Soâng Hoàng ôû phía Baéc vi ñaëc tính caêng hoaëc neùn cuûa heä cung ñaûo maûng Ñoâng Döông. Xen giöõa hai thôøi kyø coøn phuï thuoäc vaøo söï thay ñoåi toác ñoä huùt naøy laø thôøi kyø yeân tónh kieán taïo (structural chìm (möùc ñoä hoäi tuï - convergence rate, quiescene), vôùi söï suït rift laø chuû yeáu, keùo rollback velocity) vaø höôùng di chuyeån cuûa daøi 10 - 15 trieäu naêm taïo phöùc heä traàm tích ñòa khoái phuû chôøm beân treân. daøy chöùa daàu tuoåi Oligocen. Söï ñoåi höôùng Ian Longley (1997) treân cô sôû thöøa nhaän vaø cöôøng ñoä chuyeån ñoäng ñöôïc giaûi thích kieán taïo Ñoâng Nam AÙ lieân quan ñeán söï va do söï chuyeån dòch vò trí cuûa rìa ñôùi hoäi tuï chaïm caùc maûng AÂu - AÙ vaø AÁn - UÙc, ñaõ chia (convergence margins) khi maûng ñoäng AÁn ra 5 thôøi kyø: Ñoä thuùc leân phía Baéc taïo höôùng töông taùc Tröôùc Ñeä Tam (tröôùc 50 trieäu naêm) - • (interaction) khaùc nhau ñoái vôùi caùc ñöùt gaõy lòch söû tröôùc Ñeä Tam lieân quan ñeán söï chính, nhö Three Pagodas vaø Soâng Hoàng. vôõ maûnh cuûa sieâu luïc ñòa Gondwana laøm 2.2. Quan ñieåm veà moâ hình ñoäng cuûa moät soá maûnh baét ñaàu taùch khoûi chaâu UÙc nhieàu vi maûng (kinematic modelling töø Jura, AÁn Ñoä taùch khoûi chaâu UÙc vaøo of numerous microplates) Creta sôùm vaø Nam Baêng Döông taùch Rangin vaø nnk., 1990; Daly vaø nnk., ra vaøo Creta muoän. Caùc vi maûng Ñoâng 1991; Ian M. Longley, 1997; Hall R. 1997: Döông, proto - Bieån Ñoâng, Taây Sunda 71
  9. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam luoân laø moät boä phaän cuûa luïc ñòa AÂu - rift ôû caùc beå tröôùc vaø sau cung ñaûo. AÙ beàn vöõng. Khoái Kalimantan sau khi Thôøi kyø (21 - 0 trieäu naêm) - chaám döùt • taùch khoûi Ñoâng Döông vaø Meritus taùch giaõn ñaùy Bieån Ñoâng, co ngaén voû ôû Taây khoûi chaâu UÙc ñaõ gaén keát (almaganation) Taïng (Tibet), xoay khoái, troài vaø tröôït vôùi nhau thaønh khoái Borneo coù theå vaøo baèng doïc caùc ñöùt gaõy, gaây nghòch ñaûo 90 trieäu naêm tröôùc ñaây. Söï gaén keát kieán taïo trong taát caû caùc beå Ñeä Tam ôû caùc vi maûng treân ñeå hình thaønh khung Ñoâng Nam AÙ. caáu truùc Ñoâng Nam AÙ thoáng nhaát keát Hall R. (1995, 2002) döïa treân soá lieäu ño thuùc vaøo khoaûng 85 trieäu naêm vôùi hoaït coå ñòa töø ôû Ñoâng Indonesia vaø phoûng theo ñoäng magma - phun traøo vaø taïo nuùi Yeán chöông trình ATLAS, ñaõ xaùc ñònh vò trí caùc Sôn. cöïc xoay (rotation poles) cuûa vi maûng bieån Thôøi kyø (50 - 43, 5 trieäu naêm) - xaûy ra Philippin (Philippine Sea microplate) vaø caùc • söï va chaïm cuûa hai maûng AÂu - AÙ vaø AÁn vi maûng khaùc beân trong luïc ñòa AÂu - AÙ töø 50 - UÙ song song vôùi söï huùt chìm maûng ñaïi trieäu naêm trôû laïi. Theo Hall, trong thôøi gian döông döôùi luïc ñòa AÂu - AÙ, nhöng toác naøy vi maûng bieån Philippin ñaõ xoay phaûi ñoä hoäi tuï hay huùt chìm doïc cung Sunda lieân tuïc vaø tröôït veà Taây - Baéc, taïo hai bieán chaäm hôn so vôùi toác ñoä di chuyeån cuûa coá khu vöïc quan troïng do söï va chaïm daïng maûng luïc ñòa taïo söï caêng giaõn ôû rìa luïc cung ñaûo - luïc ñòa (arc - continent collision) ñòa ñeå hình thaønh caùc beå tröôùc vaø sau laøm bieán ñoåi hình daïng vaø ranh giôùi caùc ñòa cung ñaûo ñöôïc laáp ñaày bôûi traàm tích khoái (geoblock) ôû rìa Ñoâng - Nam luïc ñòa AÂu soâng - bieån cho ñeán giöõa Miocen. - AÙ - ñoù laø söï va chaïm giöõa luïc ñòa chaâu UÙc Thôøi kyø (43,5 - 32 trieäu naêm) - chaám vôùi cung vi maûng bieån Philippin (Philippine • döùt va chaïm giöõa aán Ñoä vaø AÂu - AÙ, Sea microplate arc) ôû 25 trieäu naêm vaø söï va caùc maûng ñaïi döông phía Nam saép xeáp chaïm giöõa cung ñaûo Philippin vôùi rìa Ñoâng laïi, maûng AÁn Ñoä Döông tieáp tuïc bò huùt luïc ñòa AÂu - AÙ vaøo 5 trieäu naêm, töông öùng chìm döôùi khoái luïc ñòa Sunda vôùi toác vôùi hai thôøi kyø chuyeån ñoäng kieán taïo quan troïng ôû Ñoâng Nam AÙ vaøo cuoái Oligocen vaø ñoä chaäm, hình thaønh pha 2 trong lòch söû cuoái Miocen muoän. Hall cuõng cho raèng vaøo phaùt trieån caùc beå sau cung ñaûo. Söï saép cuoái Oligocen söï tröôït baèng doïc theo hai xeáp laïi maûng Thaùi Bình Döông ñi keøm ñöùt gaõy lôùn Soâng Hoàng vaø Three Pagodas taùch giaõn Bieån Ñoâng, söï taùch giaõn eo laøm khoái Borneo xoay traùi, hình thaønh beå bieån Makassar taïo caùc beå ôû Ñoâng vaø Vònh Thaùi Lan - Malay, kheùp laïi maûng Taây - Baéc Borneo. ñaïi döông proto - Bieån Ñoâng (proto South Thôøi kyø (32 - 21 trieäu naêm) - töông öùng • China Sea), baét ñaàu taùch giaõn ôû phía Baéc vôùi pha ñaàu cuûa giaõn ñaùy Bieån Ñoâng laøm quaàn ñaûo Macclesfield ñeå hình thaønh Bieån xoay phaûi toaøn ñòa khoái Sunda quanh Ñoâng nhö ngaøy nay. cöïc xoay naèm ôû ñaàu vònh Thaùi Lan. Söï Warren Carey ñöa ra giaû thuyeát veà söï xoay khoái môû roäng beå Malay taïo moät giaõn nôû cuûa Traùi Ñaát (Expanding Earth pha gia taêng toác ñoä hoäi tuï, nghòch ñaûo hypothesis), OÂng cho raèng tröôùc khi xaûy ra kieán taïo doïc cung Sunda chaám döùt suït 72
  10. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ söï phaù ñöùt caùc ñôùi tröôït ven - Thaùi Bình Thaùi Caùc caáu taïo noäi maûng choàng goái Meso Döông vaø Tethys (Disruption of Peripacific • - Kainozoi döôùi daïng caùc rift, voõng and Tethian shear), khoái luïc ñòa (craton) (depression), graben, caùc nuùi löûa - xaâm Ñoâng Nam AÙ goàm nhöõng maûnh vôõ hình thoi nhaäp noâng (volcano-plutonic) kieåu rìa vaø neâm (rhombochasm and sphenochasm) luïc ñòa tích cöïc. ngaên bôûi caùc ñöùt gaõy tröôït baèng, sau ñoù bò Bieån rìa Ñoâng Vieät Nam goàm caû theàm, • giaõn nôû (expansion) khoâng coù hieän töôïng söôøn luïc ñòa vaø voû ñaïi döông (32-16 huùt chìm ven bieån Tethys vaø Thaùi Bình trieäu naêm). Döông. C. Ñ. Trieàu ñaõ phaân chia caùc caáu truùc 2.3. Quan ñieåm cuûa moät soá nhaø ñòa chaát daïng tuyeán lôùn (lineament) lôùn laø ranh giôùi Vieät Nam caùc noäi maûng, chuùng coù nguoàn goác saâu döôùi Kieán taïo khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø Vieät voû, hieän vaãn coøn hoaït ñoäng, gaén vôùi caùc ñai Nam ñöôïc theå hieän trong nhieàu coâng trình ñoäng ñaát maïnh hieän nay. Coù taát caû 13 ñôùi nghieân cöùu cuûa N. X. Bao, L. D. Baùch, ñöôïc phaân chia coù cöôøng ñoä (magnitude) N. Ñ. Caùt, V. Ñ. Chöông, L. N. Lai, P. H. M>6. 0. Long, P. V. Quyùnh, N. T. San, P. T. Thò, Ñôùi ñöùt gaõy saâu Soâng Hoàng (RRFZ) N. G. Thaéng, T.V. Trò, C. Ñ. Trieàu, N. X. ñöôïc caùc nhaø ñòa chaát Vieät Nam nghieân Tuøng... ñaëc bieät lieân quan vôùi ñôùi ñöùt gaõy cöùu nhieàu vaø ñeàu khaúng ñònh quan ñieåm Soâng Hoàng coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu cuûa Tapponnier (1986), Rangin C. vaø nnk. cuûa T. T. Thaéng, T. Nghi, N. T. Yeâm, L. (1995) veà söï thuùc troài töø maûng AÁn Ñoä daãn V. Maïnh, N. T. Kim Thoa vaø nhieàu taùc giaû ñeán chuyeån ñoäng tröôït baèng traùi trong Ñeä khaùc… Tam, ít ra ñeán cuoái Miocen muoän (5 trieäu T. V. Trò (1995) phaân chia mieàn laõnh thoå naêm) taïo ra beå caêng giaõn (extensional basin) Ñoâng Döông thaønh nhieàu ñòa khu (terrane) Soâng Hoàng. P. V. Quyùnh vaø moät soá nhaø taùch ra töø Gondwana coù caáu truùc voû Traùi nghieân cöùu khaùc cho söï tröôït baèng doïc caùc Ñaát khaùc nhau: ñöùt gaõy saâu khoâng chæ taïo söï caêng giaõn maø Caùc khoái voû luïc ñòa tieàn Cambri (Ñoâng • coøn coù taùc ñoäng cuûa neùn eùp (compression) Döông, Shan Thaùi, Hoaøng Lieân Sôn, ñeå taïo caùc beå keùo toaùc (pull - apart) hôn laø Hoaøng Sa), caêng giaõn ñôn thuaàn. Ñòa khu lieân hôïp (composite terrane) • T. T. Thaéng vaø ñoàng taùc giaû ñaõ phaùt trieån Vieät - Trung coá keát vaøo Paleozoi sôùm quan ñieåm thuùc troài cuûa Tapponnier nhöng - giöõa, Vieät - Laøo coá keát vaøo Paoleozoi coù keát hôïp vôùi khaùi nieäm veà söï chuyeån giöõa - muoän vaø ñöôïc gaén keát vôùi nhau dòch vò trí theo thôøi gian laøm cho khoái Ñoâng qua ñôùi khaâu Soâng Maõ, Döông coù xu höôùng xoay phaûi vaø beå Soâng Ñòa khu lieân hôïp Ñoâng Döông ñöôïc coá Hoàng ñöôïc hình thaønh daïng caêng ngang • keát vaøo thôøi kyø taïo nuùi Indosini lieân (transtensional). quan ñeán söï kheùp kín cuûa Paleotethys Döïa treân soá lieäu troïng löïc veä tinh N. N. giaùp noái vôùi ñòa khu lieân hôïp Shan- Trung, N. T. T. Höông ñaõ xaây döïng baûn ñoà 73
  11. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam I. Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Vieät - Trung II. Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Ñoâng Döông III. Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Sibumasu IV. Mieàn caáu truùc voû ñaïi döông Bieån Ñoâng V. Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa soùt bò ñaïi döông hoùa Hoaøng Sa - Macclesfield VI. Mieàn caáu truùc luïc ñòa soùt bò ñaïi döông hoùa Tröôøng Sa - Reed bank Hình 4.5. Sô ñoà phaân mieàn caáu truùc saâu voû traùi ñaát, vò trí nuùi löûa, caùc ñöùt gaõy chính (theo N. N. Trung, N. T. T. Höông, 2003, döïa treân keát quaû phaân tích taøi lieäu veä tinh) 74
  12. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ 3. Phaân ñôùi kieán taïo Vieät Nam vaø theàm ñoä saâu beà maët Moho vaø chieàu daøy voû (tröø luïc ñòa caùc traàm tích phuû beân treân) cho Bieån Ñoâng vaø ven rìa (Hình 4.5). Caùc taùc giaû ñaõ chia 3.1. Bình ñoà caáu taïo hieän nay caùc khu vöïc: Theo Metcalfe (1988, 1991, 1996) keát Rìa luïc ñòa Vieät Nam coù chieàu daøy voû • quaû nghieân cöùu veà ñòa taàng, coå sinh vaø coå dao ñoäng töø 31km ñeán 10km ôû trung töø cho thaáy khoái luïc ñòa (continental mass) taâm beå Soâng Hoàng; Ñoâng Nam AÙ laø taäp hôïp (assemblage) cuûa Rìa Baéc Bieån Ñoâng vôùi chieàu daøy voû • nhieàu ñòa khu kieán taïo - ñòa taàng (tectono 31km - 16km; - stratigraphic terranes) coá keát laïi töø caùc Khu vöïc beå Trung taâm coù chieàu daøy voû • maûnh cuûa ñaïi luïc coå Pangea bò giaäp vôõ moûng 6 - 10km, (broken-up) sau nhieàu laàn môû vaø kheùp laïi caùc ñaïi döông Tethys (Paleo, Meso, Neo) Rìa Nam Bieån Ñoâng (quaàn ñaûo Tröôøng • ñi keøm va maûng - taïo nuùi. Sengor (1984) Sa) coù chieàu daøy bieán ñoäng 10 - 23km; coøn goïi laø söï keát daùn kieán taïo (tectonic ñoàng thôøi cuõng phaân caùc ñöùt gaõy saâu collage). Nhöõng ñôn vò kieán taïo naøy vaøo quan troïng phaân chia caùc khoái coù chieàu Paleozoi sôùm vaån coøn laø boä phaän caáu thaønh daøy voû khaùc nhau. rìa sieâu luïc Gondwana (integral boundary L. D. Baùch vaø N. G. Thaéng (1998) ñaõ ñöa part of the supercontinent Gondwanaland), ra moâ hình tieán hoaù kieán taïo Bieån Ñoâng. chæ taùch ra vaø keát noái vôùi luïc ñòa AÂu - AÙ Quaù trình hoäi tuï cuûa caùc maûng thaïch quyeån trong Paleozoi giöõa-muoän vaø ñaëc bieät trong vaøo Mesozoi ñaõ laøm saûn sinh moät ñai neùn eùp Mesozoi, keát quaû cuûa chuyeån ñoäng va maûng lôùn doïc Taây Thaùi Bình Döông vaø Nam AÂu - - taïo nuùi Indosini. AÙ, xuaát hieän haøng loaït caùc ñôùi huùt chìm laøm Rìa taêng tröôûng Ñoâng Nam cuûa luïc ñòa AÂu - AÙ sau Trias muoän coøn ñöôïc Hutchinson tieâu bieán kieán truùc ñaïi döông thuoäc toå phaàn (1984, 1989) ñaët teân “Sundaland”, vaø cuõng cuûa Tethys vaø Taây Thaùi Bình Döông, cuõng ñeå chæ mieàn coù voû luïc ñòa beàn vöõng (region trong boái caûnh ñòa ñoäng löïc naøy ñaõ xuaát hieän with stable continental core) roäng lôùn hieän kieán sinh huyû hoaïi kieán truùc luïc ñòa coù tröôùc nay ôû Ñoâng Nam chaâu AÙ goàm Ñoâng Mieán laøm ñöùt ñoaïn vaø phaân raõ caùc khoái luïc ñòa, Ñieän, Thaùi Lan, Ñoâng Döông, Malaysia. thoaït ñaàu Borneo (Kalimantan), tieáp ñeán laø theàm Sunda (Sunda shelf), quaàn ñaûo Tröôøng Sa, Luconia, Reed Bank, Palawan Sumatra, phaàn Ñoâng Java, Taây Borneo, - Mindoro, Hoaøng Sa, Macclesfield, ñöôïc theàm luïc ñòa Vieät Nam, Nam vaø Ñoâng Nam ngaên caùch bôûi caùc ñòa haøo (heä thoáng rift Trung Quoác. phaân taùn) tieán hoaù daàn thaønh caùc ñôùi giaõn Bình ñoà caáu taïo hieän nay cuûa Vieät Nam ñaùy coù kieán truùc voû ñaïi döông vôùi hình thaùi vaø caùc vuøng keá caän ñöôïc theå hieän treân baûn Bieån Ñoâng ngaøy nay. ñoà (Hình 4.6). 75
  13. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam 0 0 0 100 E 093 E 095 E 1050E 1100E 122 0E 0 1150E 120E 24 0 N 240N khoaûng dòch baèng Ñ Beå mezozoi öùt g TRUNG QUOÁC Ñaøi Loan traùi lôùn ñ c bu laïi öôï ø aõy dosöï dòch baèng phaûi So vaøo cuoái Neogen Phongsaly âng I Ho âu àng a Ch An Z Sa g eå M ian an aâu G g B o ân ? Ch gaõu Sh Beå Zhu 1 ái Ñ ho an Zhu 3 Ñô K uW ùi k Ñöùt ib ha i å Be re ha Be 20 0N 20 0 âu S N T stu n er on Zhu 2 rth No it it ÑAÛO g 10 õy ga ad M ùt a 9 Ñö lar HAÛI NAM Ñöt N Ut 8 ya ù ga õy Ra aâng 7a 10 Badu o N Ky øa 11 äy ø A 9 V nh 10 8 Beå Soâng Hoàng m aâ y Na Ñöùt 9 ng Suït T 8 gaõy Do Tam 7b an Beå K yø 7a - Ph Qiu å ö Be Raõnh Beå ôùc S LUZON 7 Beå Pherchabun ôn Ñaûo Hoaøng Sa 9 6b Phisanoluk Maesot 6b 6a 6b Naân Beå Khorat 6a 6a Macclesfield g Tr 6 T Ti Bank 15 0N 15 0 Toân N Beå Seamounfa 6 Ayuthaya 6a 6b BIEÅN ÑOÂNG Phu Khanh Basin Phu Khanh Basin Phu Khanh Basin Beå Chao M MI M Ñ 8 ÑOÂNG DÖÔNG öùt Phraya 8 ND g D D aõy 9 OR öô voû M M M II 10 ae ùi ng Ña h giô O O O an ng Pi 3 l aw ng no Tu ïi D Pa n y a ag Ha Ra Ho Ra Pa a a od a Reed ug d da Truong Sa Sh aõy suït ea ia s ùt g Spratley r Bank ? ng g g Ñö õnh 109 0 E slands IV Ra transtorm fault 10 0 N Beå Phuù Quoác 100N Beå Cöû Long AN rui Beå Nam Coân Sôn W gui Ma LA ây Mer Dangarous ui PA ng Beå Bal bac Merg Grounas Klo Bieån Sulu a Naâng Coân Sôn Caùc ñöùt gaõy ôû Taây Daõy na Be Beå Tö Chính Naâng Kokra Baéc tuyeán naøy coù e åM Taây Bieån tuoåi sau Miocen aõ Beå Bank ch uan sôùm, coøn ôû Ñoâng L La Khoái Khorat ugh en Andaman i Nam coù tuoåi tröôùc Tr h ba Tro an Miocen sôùm. Sa III w ong la ït Pa su R an õnh Ra Beå Sandacuan Ñ Ñ Ñö ùt m ga ra 0 aõy a Delt 05 N Ba M Ñôùi khaâu Bento Te a Ra lta 050N Me jang ng Ñ Beå Taây De ela e go öù t A L uA ng - Cung l ga ka Ar Natuna Natuna õy Neàn Laconia eh Se em e uBB an Penyu Ñ ô ar am S ko Y S IRaub ôù i k ô o o B B B U M haâ Beå Tarakan ng a au A aja R R Tru gR A A A ôûn T r r õn rö R gt SW gB aên A Ñô ùi t B B Lu ùi Ñô kh il lito c co c aâu nia Beå Trung vaø Khoái Singapore M Lu n n n ut pa ta t Nam Sumatra h r L Lin L a BORNEO 000N 0 Truõng 0 00 93 E 95 0E 105 0E 1220E Bangka 120 0E 100 0 E 1150E 105 0E 1100E KYÙ HIEÄU Ranh giôùi caùc maûng, vi maûng Caùc ñöùt gaõy Caùc ñöùt gaõy Vuøng phaùt trieån Ranh giôùi vi maûng caáu truùc Nhöõng ñöùt gaõy Ranh giôùi vi voû ñaïi döông Bieån Ñoâng, Nhöõng ñöùt gaõy saâu Truïc naâng chính Beå traàm tích Mesozoi tröôït baèng chính maûng Ñoâng Döông Andaman Ñôùi huùt chìm hieän taïi Ñôùi huùt chìm coå Nhöõng ñöùt gaõy chính a_ Xaùc ñònh (ranh giôùi giöõa maûng Ñöùt gaõy Beå traàm tích Kainozoi Truïc taùch giaõn a Paleozoi vaø Mesozoi (caêng giaõn & nghòch chôøm) b_ Giaû ñònh b AÂu AÙ vaø AÁn Ñoä Döông) Hình 4.6. Baûn ñoà caáu truùc hieän taïi cuûa Vieät Nam vaø caùc vuøng keá caän (theo taøi lieäu cuûa BP-Statoil coù chænh bieân) 3.2. Phaân chia caùc mieàn caáu truùc Nam vaø keá caän. Coù theå chia caùc mieàn caáu truùc vôùi caùc Laõnh thoå Vieät Nam vaø keá caän laø mieàn daïng voû Traùi Ñaát nhö sau (Hình 4.6): caáu truùc lieân hôïp (composite structural Caáu truùc voû luïc ñòa • domain) phöùc taïp coù kieåu voû luïc ñòa, maëc duø - Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Vieät - ñaõ ñöôïc coá keát vaø trôû thaønh moät craton hôïp Trung, nhaát vôùi luïc ñòa AÂu - AÙ vaøo cuoái Mesozoi - Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Ñoâng (Jura muoän - Creta?) nhöng do hoaït ñoäng Döông, huùt chìm cuûa maûng AÁn Ñoä Döông ôû rìa Nam - Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Sibumasu. cung ñaûo Sumatra - Java vaø ñaëc bieät do söï Caáu truùc voû luïc ñòa soùt bò ñaïi döông • giaõn ñaùy vaø ñaïi döông hoaù Bieån Ñoâng, neân hoaù: voû luïc ñòa rìa Ñoâng maûng AÂu - AÙ bò bieán - Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa soùt bò ñaïi ñoåi maïnh vaøo Kainozoi - ñoù laø nguyeân nhaân döông hoaù Hoaøng Sa - Macclesfield taïo söï khaùc bieät trong cô cheá vaø lòch söû hình thaønh caùc beå Ñeä Tam chöùa daàu khí ôû Vieät do giaõn ñaùy Bieån Ñoâng, 76
  14. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ - Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa soùt Tröôøng giôùi naøy luoân laø ñôùi khaâu Soâng Maõ, ñöôïc caáu taïo bôûi caùc thaønh heä traàm tích - nuùi löûa Sa - Reed Bank bò ñaïi döông hoaù do bò bieán chaát Proterozoi muoän - Paleozoi giaõn ñaùy Bieån Ñoâng. sôùm, caùc ñaù metabasalt, caùc theå xaâm nhaäp Caáu truùc voû ñaïi döông: • mafic vaø sieâu mafic chöùa caùc phöùc heä - Mieàn caáu truùc voû ñaïi döông Bieån ophiolit, olistotrom, caùc thaønh heä xaùo troän Ñoâng. (melanges) di chæ cuûa söï huùt chìm cuûa voû a. Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa ñaïi döông coå PaleoTethys döôùi rìa Taây - Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Vieät - Trung Nam cuûa maûng luïc ñòa coå Vieät - Trung vaøo Mieàn coù caáu truùc phöùc taïp, ñöôïc coá keát cuoái Paleozoi sôùm. Ñeán Paleozoi muoän söï vaø phaùt trieån nhö maûng luïc ñòa ít ra töø sau oån ñònh kieán taïo ñaõ taïo treân mieàn caáu truùc Paleozoi giöõa, goàm: khoái voû luïc ñòa coå Arkei naøy phöùc heä ñaù voâi Carbon - Permi töôùng - Proterozoi Hoaøng Lieân Sôn, ñöôïc xem theàm, bieån rìa phaùt trieån roäng khaép, vaø töø nhö ñòa khu ngoaïi lai ñöôïc taùch ra töø khoái cuoái Permi muoän, ñaëc bieät trong Mesozoi Döông Töû do söï dòch tröôït baèng traùi haøng hoaït ñoäng taùch giaõn ñaõ taïo ra caùc beå rift noäi traêm kilomet doïc heä ñöùt gaõy Soâng Hoàng, luïc sau cung vôùi caùc traàm tích luïc nguyeân - goàm phöùc heä gneis, amphibolit, plagiocla phun traøo andesit - ryolit ñaùnh daáu giai ñoaïn migmatit, quarzit chöùa manhetit xen laãn kieán taïo Indosini. Söï suït rift vaø ñaïi döông thaáu kính ñaù hoa, caùc loaït plagiogranit hoùa voû luïc ñòa theå hieän roõ neùt ôû rìa Taây gneis phöùc heä Ca Vònh coù tuoåi tuyeät ñoái 3,1- - Nam vôùi söï hình thaønh beå Soâng Ñaø ñöôïc 3,4 tyû naêm vaø tuoåi keát tinh ñeán 2834 trieäu taùch khoûi maûng luïc ñòa AÂu - AÙ ñeå trôû thaønh naêm (Lou C. Y. vaø nnk., 2001). Mieàn taêng boä phaän cuûa PaleoTethys. Söï xuaát hieän oà aït tröôûng bao quanh ñöôïc coá keát vaøo Paleozoi basalt porphyrit, komatit, basalt trachyt, ñoâi sôùm - giöõa goàm phöùc heä traàm tích - nuùi löûa nôi coù caùc xaâm nhaäp mafic vaø sieâu mafic sinh Proterozoi muoän - Silur sôùm, caùc thaønh laø di chæ cuûa söï ñaïi döông hoaù naøy. Daõy heä ñaù luïc metabasalt, ñaù phieán silic bò bieán ophiolit Soâng Ñaø coøn ñöôïc goïi “ñôùi khaâu chaát vaø uoán neáp maïnh vôùi nhieàu theå sieâu Trias” (Fontaine vaø nnk., 1978) di chæ cuûa mafic tuoåi Paleozoi sôùm phaûn aùnh caùc di söï va maûng - taïo nuùi chính Indosini. Ñöùt chæ ophiolit cuûa voû ñaïi döông soùt, caùc thaønh gaõy Soâng Hoàng coù theå xem laø rìa va chaïm taïo bieán chaát luïc nguyeân flys ñi keøm caùc cuûa luïc ñòa AÂu - AÙ vôùi PaleoTethys vaøo theå nuùi löûa - pluton kieàm - voâi kieåu rìa Trias muoän ñoàng thôøi cuõng trôû thaønh ranh ñoäng ôû caùc ñai va chaïm giöõa maûng, taïo nuùi giôùi môùi giöõa mieàn caáu truùc Vieät - Trung Caledoni, ôû Ñoâng - Baéc Vieät Nam vaø Ñoâng vaø Ñoâng Döông ñöôïc môû roäng sau pha va - Nam Trung Quoác (ñòa khoái Cathaysia) maûng - taïo nuùi Indosini trong suoát giai ñoaïn Ranh giôùi phía Nam cuûa mieàn caáu truùc phaùt trieån kieán taïo Himalaya. Töø sau Creta Vieät Trung taùch vôùi mieàn caáu truùc Ñoâng muoän, ñöùt gaõy Soâng Hoàng hoaït ñoäng nhö Döông laø ñôùi kieán taïo phöùc taïp, thay ñoåi ñôùi caét tröôït noäi maûng. vò trí trong khoâng gian vaø thôøi gian. Trong Chuyeån ñoäng kieán taïo Indosini ñöôïc giai ñoaïn Paleozoi vaø Mesozoi sôùm ranh ñaùnh daáu ñaàu tieân bôûi pha va chaïm, taïo nuùi 77
  15. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam vaøo Trias muoän, saùt tröôùc Nori laøm cho toaøn River) v.v... treân rìa Ñoâng Nam cuûa mieàn caáu truùc naøy. khu vöïc rìa Nam luïc ñòa AÂu - AÙ bò daâng cao, keát thuùc giai ñoaïn phaùt trieån rift Mesozoi, Mieàn caáu truùc voû luïc ñòa Ñoâng Döông caùc traàm tich Mesozoi muoän töôùng luïc ñòa Mieàn caáu truùc Ñoâng Döông coù dieän tích soâng – hoà, ñoâi nôi coøn ñöôïc laéng ñoïng tieáp truøng vôùi dieän tích vi maûng “Indochina” tuïc trong caùc truõng soùt hoaëc giöõa nuùi. (Ñoâng Döông), moät yeáu toá caáu taïo quan Rìa Ñoâng Nam mieàn caáu truùc Vieät - troïng trong moâ hình kieán taïo thuùc troài cuûa Trung, doïc duyeân haûi Ñoâng Baéc Vieät Nam Tapponnier. Mieàn caáu truùc naøy chieám phaàn vaø Ñoâng Nam Trung Quoác ñöôïc ñaëc tröng lôùn dieän tích trung taâm cuûa Sundaland bôûi ñai nuùi löûa andesit-ryolit kieåu cung ñaûo coøn coù teân goïi phuï maûng (subplate) Ñoâng tuoåi Trias giöõa - Anisi, vaø ñaëc bieät trong Döông (Gatinsky, 1986; Hutchinson, 1989); Jura - Creta ghi nhaän hoaït ñoäng huùt chìm hoaëc maûng Ñoâng Döông-Ñoâng Malaysia cuûa maûng Thaùi Bình Döông döôùi luïc ñòa (Mazlan B. Hj. Madon) vaø ñöôïc ngaên caùch AÂu - AÙ vaøo cuoái Mesozoi. Ranh giôùi Ñoâng ôû phía Ñoâng bôûi ñöùt gaõy 109o KÑ, phía Taây Nam cuûa mieàn caáu truùc Vieät Trung laø ñöùt bôûi ñôùi khaâu Bentong - Raub, Uttaradit, Baéc gaõy saâu ngaên caùch vôùi vi maûng luïc ñòa soùt tieáp giaùp vôùi mieàn caáu truùc Vieät - Trung bò bieán ñoåi Hoaøng Sa - Macclesfield. Ranh qua ñôùi caét tröôït Soâng Hoàng, phía Nam giôùi naøy ñöôïc xem laø rìa thuï ñoäng (passive goàm Ñoâng Malaysia vaø Taây Borneo. Mieàn margin). naøy cuõng coù caáu truùc vaø lòch söû phaùt trieån Chuyeån ñoäng Indosini ñaõ taïo hai höôùng ñòa chaát phöùc taïp trong suoát Phanerozoi vaø uoán neáp - ñöùt gaõy chuû ñaïo: 1. Höôùng ñoâng ñöôïc taïo bôûi nhaân laø khoái soùt cuûa luïc ñòa coå baéc - taây nam ôû ven bieån do söï caêng giaõn tieàn Cambri Indosinia -maûnh vôõ cuûa sieâu (extension) vi maûng Vieät-Trung veà Ñoâng luïc Gondwana, trong ñoù ñòa khoái Kon Tum Nam vaø söï huùt chìm caém Taây Baéc ven luïc chieám phaàn lôùn dieän tích cao nguyeân Trung ñòa chaâu AÙ; vaø 2. Höôùng taây baéc - ñoâng nam Vieät Nam goàm chuû yeáu laø gneis hai pyroxen, saâu trong ñaát lieàn do söï va chaïm giöõa caùc vi granulit, ñaù phieán keát tinh töôùng amphibolit maûng Vieät - Trung vaø Indosinia. Söï chuyeån xeáp vaøo Arkei muoän - Proterozoi, tuoåi ñoàng ñoäng caêng giaõn cuûa vi maûng Vieät - Trung vò 2300 tr.n. (N. X. Bao, T .Q. Haûi, 1991) coù theå keøm xoay phaûi neân ñaõ taïo höôùng vaø 2540 tr.n. (T. N. Nam, 2004). Khoái Kon uoán neáp voøng cung phoå bieán ôû Ñoâng Baéc Tum ñöôïc bao quanh bôûi ñai taêng tröôûng Vieät Nam. (accretionary belt) Paleozoi sôùm - giöõa, ñoù Chieàu daøy voû Traùi Ñaát ôû ñaây bieán ñoåi töø laø caùc thaønh heä luïc nguyeân -nuùi löûa sinh, 25km ôû ven bieån ñeán treân 40km saâu trong ñaù phieán silic, ñaëc bieät laø söï coù maët cuûa ñaát lieàn. caùc daûi ñaù luïc vôùi nhieàu theå sieâu mafic cuûa Vaøo Kainozoi söï caêng giaõn veà Ñoâng hôïp taïo ophiolit laø caùc theå soùt cuûa voû ñaïi Nam cuûa vi maûng luïc ñòa Vieät - Trung döông PaleoTethys doïc ñôùi khaâu Ñaø Naüng ñaõ taïo caùc beå rift Ñeä Tam chöùa daàu khí vaø Tam Kyø - Phöôùc Sôn (T. V. Trò, 1979, - Loâi chaâu (Beibuwan), Nam Haûi Nam 1995). (Qiangdongnan), Cöûa Soâng Chaâu (Pearl Chieàu daøy voû luïc ñòa ôû mieàn caáu truùc 78
  16. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ caùc phun traøo ryolit - andesit ñaëc tröng cho Ñoâng Döông treân 25 km taêng daàn trong ñaát caùc rìa ñòa ñoäng vaø cung ñaûo nuùi löûa. lieàn. Vi maûng Indosinia sau khi môû roäng, ñöôïc Söï huùt chìm ven vi maûng Indochina coá keát cuøng vi maûng Sibumasu (Metcalfe, taïo thaønh rìa luïc ñòa ñoäng kieåu Andes vôùi 1995) hay Sinoburmalaya vaøo luïc ñòa chaâu caùc xaâm nhaäp batholit granit - granodiorit AÙ thaønh craton hôïp nhaát töø cuoái Jura sôùm, coù tuoåi 418 trieäu naêm. Quaù trình va chaïm nhöng vaøo Creta muoän söï va chaïm giöõa trong giai ñoaïn Caledoni vaø Hercyni sôùm vuøng AÁn Ñoä vaø luïc ñòa AÂu - AÙ khôûi ñaàu chu ñaõ kheùp bieån PaleoTethys, gaén vi maûng kyø taïo nuùi Himalaya laøm hoaït ñoäng laïi caùc Indosinia vôùi vi maûng luïc ñòa Vieät - Trung ñöùt gaõy saâu, chia caét Sundaland thaønh caùc thaønh vuøng bieån rìa roäng lôùn laéng ñoïng ñaù khoái tröôït veà phía Ñoâng Nam. voâi Carbon - Permi. Vaøo Kainozoi, do söï va maïnh ôû goùc hoäi Vaøo cuoái Permi - ñaàu Trias, rìa Nam luïc tuï Taây Taïng giöõa caùc maûng AÁn Ñoä vaø AÂu ñòa AÂu - AÙ vöøa ñöôïc coá keát laïi bò phaù vôõ, - AÙ laøm vi maûng Ñoâng Döông tieáp tuïc bò giaõn ñaùy ñeå hình thaønh caùc nhaùnh bieån cuûa thuùc troài xuoáng Ñoâng Nam theo caùc ñöùt gaõy Tethys oâm, boïc laáy vi maûng Indosinia. Caùc tröôït baèng lôùn Soâng Hoàng, Three Pagodas, beå Mesozoi sôùm naøy thöoøng ñöôïc laáp ñaày vôùi xu theá tröôït traùi ôû phía Baéc vaø tröôït bôûi caùc ñaù nuùi löûa sinh, thaønh phaàn kieàm phaûi ôû phía Nam ñaõ taïo caùc beå Ñeä Tam voâi, hôïp taïo luïc nguyeân - flys, turbidit, treân caùc ñôùi khaâu ven rìa (episutural) mieàn phun traøo andesit - dacit, di chæ caùc cung caáu truùc Ñoâng Döông daïng keùo toaùc (pull ñaûo nuùi löûa ôû rìa luïc ñòa ñoäng. Pha va chaïm apart) nhö caùc beå Soâng Hoàng, West Natuna, taïo nuùi ñaàu tieân cuûa chuyeån ñoäng Indosini Malay-Thoå Chu vaø caêng giaõn (extentional) vaøo cuoái Trias ñaõ kheùp phaàn lôùn dieän tích nhö caùc beå Cöûu Long, Nam Coân Sôn hoaëc cuûa bieån Tethys, bieån khôi Jura chæ coøn caêng ngang (transtensional) nhö caùc beå Phuù ñöôïc duy trì ôû phía Nam. Söï va chaïm giöõa Khaùnh, Taây Natuna, vaø moät soá beå treân ñaát caùc vi luïc ñòa Shan - Thaùi (Sinoburmalaya) lieàn ôû Baéc Thaùi Lan v.v… (Gatinsky, Hutchinson, 1986), Indosinia vaø Mieàn caáu truùc Sibumasu Vieät - Trung lieân quan ñeán chuyeån ñoäng Indosini vaøo Trias muoän - Jura, döôùi daïng Naèm ôû phía Taây mieàn caáu truùc Ñoâng huùt chìm cuûa maûng ôû phía Taây hoaëc tröôït Döông, laø mieàn caáu truùc Sibumasu chôøm ôû phía Baéc ñaõ taïo phöùc hôïp neáp uoán (Metcalfe1984, 1986) hay Sinoburmalaya. chôøm nghòch, ñòa di daïng vaûy xen nhöõng Trong lòch söû phaùt trieån ñòa chaát tröôùc neâm soùt caùc thaønh taïo xaùo troän vôùi caùc ñaù Kainozoi mieàn naøy ñöôïc xem nhö moät xaâm nhaäp mafic di chæ cuûa caùc taám voû ñaïi theå caáu truùc thoáng nhaát vôùi teân goïi “vi luïc döông bò xeùn troài. (Decollement Thrust - ñòa Mieán - Malay” (Burmese - Malayan fold Assemblages). Phöùc hôïp kieán taïo naøy microcontinent) - moät maûnh cuûa sieâu luïc taïo ñai coá keát Mesozoi sôùm bao quanh khoái Gondwana bò daäp vôõ vaøo Paleozoi, sau ñoù luïc ñòa Indosinia. Söï va chaïm giöõa caùc vi ñöôïc gaén keát vôùi vi maûng Indosinia vaøo maûng ñi keøm vôùi xaâm nhaäp batholit granit, Mesozoi. Nhöõng khaùc bieät chæ theå hieän töø granodiorit, hoaït ñoäng magma kieàm - voâi, sau Creta vôùi söï hình thaønh caùc daïng beå Ñeä 79
  17. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam Tam coù nguoàn goác ñoäng löïc khaùc nhau. - UÙc döôùi luïc ñòa AÂu - AÙ vôùi toác ñoä hoäi tuï Mieàn Sibumasu coù caáu truùc ñòa chaát khaùc nhau. Phaàn lôùn tröõ löôïng daàu khí Ñoâng raát phöùc taïp vaø goàm hai ñòa khu kieán taïo Nam AÙ taäp trung trong caùc beå naøy. - ñòa taàng khaùc nhau taùch bôûi heä ñöùt gaõy Keát quaû nghieân cöùu cuûa Bunopas (1978, tröôït baèng Ranong vaø Khlong - Marui. Phía 2004), Asnachinda (1978) cho thaáy “nhaân” Baéc goàm khu vöïc Shan - Thaùi vaø phaàn lôùn caùc vi maûng Indosinia vaø Shan - Thaùi, laø dieän tích Thaùi Lan, coøn ñòa khu phía Nam caùc theå soùt trong thaønh phaàn sieâu luïc ñòa phuû phaàn lôùn dieän tích theàm Sunda (Sunda coå Gondwana, lyù do laø caùc phöùc heä bieán shelf), Taây baùn ñaûo Malaysia, Baéc Sumatra chaát Tieàn Cambri ôû Taây Baéc Thaùi Lan ñöôïc keùo daøi sang Ñoâng Java, ñeán Ñoâng vaø xem töông ñoàng vôùi phöùc heä ñaù coå treân ñòa Nam ñaûo Kalimantan. Chuùng taïo thaønh ñai khoái Kon Tum. Hai khoái luïc ñòa: 1. “Shan taêng tröôûng Mesozoi bao quanh vi maûng Thai craton” vaø 2. “Indosinia craton” ñaõ Indosinia ôû phía Taây vaø Nam vaø ñöôïc keát töøng laø moät theå thoáng nhaát vaø chæ taùch vaøo noái vôùi luïc ñòa AÂu - AÙ trong chuyeån ñoäng Paleozoi sôùm ñeå hình thaønh ñaïi döông, moät Indosini. Do söï khaùc bieät lôùn veà cheá ñoä nhaùnh cuûa PaleoTethys. Traàm tích Paleozoi ñoäng löïc vaø cô cheá thaønh taïo caùc beå traàm sôùm ñöôïc ñaëc tröng bôûi caùc töôùng bieån rìa. tích trong Kainozoi giöõa hai ñòa khu Baéc vaø Söï huùt chìm cuûa voû ñaïi döông baét ñaàu vaøo Nam neân moät soá nhaø nghieân cöùu coøn goïi Silur ôû rìa Ñoâng craton Shan - Thai, tieáp ñòa khu phía Nam vôùi teân rieâng - vi maûng tuïc ñeán Mesozoi sôùm taïo loaït caùc cung ñaûo Sunda (Sunda microplate, Davies, 1984); choàng leân nhau vôùi caùc phöùc hôïp phun traøo Sundaland hay Theàm Sunda (ColeJ. M. & andesit - ryolit suoát trong caùc giai ñoaïn Crittenden 1997). Chieàu daøy voû Traùi ñaát Silur - Devon, Carbon - Permi sôùm, Permi treân 25km vaø taêng daàn trong luïc ñòa. muoän - Trias sôùm vaø Trias muoän - Jura. ÔÛ ñòa khu phía Baéc, do söï thuùc troài Caùc nghieân cöùu veà coå sinh cho thaáy trong cuûa maûng AÁn Ñoä taïi vuøng hoäi tuï Taây Taïng thôøi kyø Carbon vaø Permi caùc hoaù thaïch treân cheá ñoä kieán taïo phoå bieán laø neùn eùp höôùng vi maûng Sibumasu thuoäc daïng bieån baêng ñoâng-taây taïo loaït caùc beå neùn eùp heïp ôû Baéc (glaciomarines) hoaëc nöôùc laïnh (cool water vaø Taây Thaùi Lan ít trieån voïng veà daàu khí thì fauna) chöùng minh vi maûng naøy ñaõ gaén ngöôïc laïi ôû ñòa khu phía Nam cheá ñoä kieán lieàn vôùi Taây - Baéc UÙc trong thaønh phaàn cuûa taïo phoå bieán laø tröôït baèng vaø caêng giaõn. ÔÛ sieâu luïc Gondwana, trong khi caùc hoaù thaïch vònh Thaùi Lan söï tröôït baèng phaûi doïc caùc Paleozoi muoän - Mesozoi sôùm treân vi maûng ñöùt gaõy Three Pagodas vaø Maeping - Soâng Indosinia coù caùc ñaëc tính gioáng caùc chuûng Haäu (Haäu Giang) ñaõ taïo caùc beå caêng ngang; loaøi gaëp ôû Nam Trung Quoác. Bunopas vaø vaø keùo toaùc daïng graben vaø nöûa graben xen nnk. (1978, 2002) cho raèng söï va chaïm giöõa vôùi caùc ñòa luyõ (horst) phöông kinh tuyeán caùc “craton” Shan Thai vaø Indosinia xaûy giaøu tieàm naêng khí. ra vaøo Trias muoän - Jura sôùm vaø ñöôïc ghi Coøn treân theàm Sunda ñöôïc hình thaønh nhaän bôûi ñai uoán neáp - nghòch chôøm daïng loaït beå rift Ñeä Tam daïng sau cung (back vaûy (imbricate thrust fold belt) xen caùc taám arc) keát quaû cuûa söï huùt chìm cuûa maûng AÁn ñaù sieâu mafic thuoäc phöùc heä ophiolit (ñôùi 80
  18. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ khaâu Nan, Uttaradit). nhaân cuûa nhöõng va chaïm ôû rìa Nam Sibumasu, taïo caùc chuyeån ñoäng tröôït ÔÛ phía Nam, traàm tích coå nhaát cuûa mieàn baèng vaø nghòch ñaûo kieán taïo trong caùc Sibumasu taïo “moùng Taây Borneo (West rift - graben (Hall R. 2002). Borneo basement)” goàm caùc ñaù phieán keát tinh, amphibolit Paleozoi sôùm, ñaù voâi, b. Mieàn caùc caáu truùc luïc ñòa soùt do quaù ñaù phieán seùt xen phun traøo bazô Carbon trình ñaïi döông hoaù Bieån Ñoâng - Permi vaø phöùc hôïp flys Mesozoi sôùm bò Caùc caáu truùc soùt cuûa voû luïc ñòa bò ñaïi xuyeân caét bôûi caùc pluton magma phaân dò döông hoaù do söï giaõn ñaùy vaø hình thaønh Bieån töø gabro, gabronorit ñeán granit, tonalit Ñoâng, ôû phía Baéc laø mieàn caáu truùc Hoaøng Jura - Creta. Mieàn caáu truùc Sibumasu ñöôïc Sa - Macclesfield, ôû phía Nam laø mieàn caáu ngaên caùch vôùi mieàn caáu truùc Tröôøng Sa - truùc Tröôøng Sa - Reed Bank. Ñoù laø mieàn luïc Reed Bank bôûi ñôùi khaâu Lupar vôùi ñai xaùo ñòa thoáng nhaát Ñoâng Döông hình thaønh vaøo troän Lubok - Antu goàm caùc vaät lieäu ñaùy cuoái Mesozoi vaø ñöôïc taùch khoûi khoái luïc ñaïi döông (ocean - floor material), dung ñòa Indosinia töø ñaàu Paleocen do söï giaõn nham (lava) hình caàu vaø daïng goái, tuf ñaù ñaùy cuûa Bieån Ñoâng vaø di chuyeån doïc theo silic (cherts), hyaloclastit, ñaù flys, turbidit, ñöùt gaõy tröôït baèng bieán daïng (transform caùt keát grauvac, xuyeân caét bôûi xaâm nhaäp fault) 1090 Kinh Ñoâng. Voû luïc ñòa ôû ñaây bò gabro, dolerit. Phöùc heä bò uoán neáp maïnh vaùt moûng, dao ñoäng trong khoaûng 8 - 20km, taïo caáu truùc nghòch chôøm daïng vaûy, vôùi teân khoái phía Baéc bò bieán ñoåi yeáu hôn, chieàu goïi “phöùc heä huùt chìm Baéc Borneo” tuoåi daøy voû Traùi Ñaát ôû khu vöïc Hoaøng Sa vaø Paleocen - Eocen sôùm (Hamilton W., 1979, Macclesfield khoaûng 25km (N. N. Trung, Hutchinson, 1992) N. T. T. Höông, 2002). Chuyeån ñoäng kieán taïo taùc ñoäng ñeán söï Khoái phía Nam bò huùt chìm döôùi raõnh phaùt trieån ñòa chaát Ñeä Tam cuûa phaàn Nam suït Palawan vaø ven ñôùi khaâu Lupar, ñöôïc mieàn caáu truùc Sibimasu lieân quan ñeán hai chöùng minh bôûi caùc di chæ cuûa voû ñaïi döông taùc nhaân quan troïng: trong caùc ñôùi xaùo troän. Hamilton (1977) Söï taùch vaø dòch chuyeån leân phía Baéc • cho raèng phöùc heä ñôùi huùt chìm Palawan trôû cuûa maûng AÁn Ñoä (15cm/naêm) khoûi chaâu thaønh rìa thuï ñoäng chæ vaøo cuoái Miocen, Phi vaøo cuoái Creta, tieáp tuïc va chaïm vì caùc traàm tích ñaù voâi Miocen phuû töông vôùi maûng AÂu - AÙ vaøo ñaàu Paleogen (50 ñoái oån ñònh treân moùng bò uoán neáp maïnh, trieäu naêm). Söï kieän naøy ñöôïc xem ñoùng taïo phöùc heä vaûy phuû chôøm (imbricate vai troø quan troïng hình thaønh caùc beå rift overthrust fold complex) tuoåi Mesozoi - ôû Ñoâng Nam AÙ thôøi kyø Paleogen, ñaëc Paleogen?, gaëp ôû vuøng Dangerous Grounds bieät laø caùc beå “sau cung” kieåu Sumatra, (Hin Z. vaø Sohhter, 1983). Caùc gieáng khoan Ñoâng Java. ôû vuøng Reed Bank coøn cho thaáy moùng ôû Söï troâi daït leân Ñoâng Baéc cuûa maûng ñaây laø phöùc heä ñaù voâi taùi keát tinh, silic • luïc ñòa Chaâu UÙc vaø söï dòch chuyeån veà (cherts), caùt keát tuf xen keõ coù tuoåi Jura phía Taây cuûa maûng Thaùi Bình Döông. muoän - Creta. Veà phía Taây vaø Ñoâng Baéc, Nhöõng chuyeån ñoäng maûng naøy laø taùc khu vöïc Tö Chính - Vuõng Maây, Reed Bank 81
  19. Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam ñaëc bieät treân theàm Sarawak, vuøng Luconia thaáy hình aûnh ñoái xöùng trong moâ hình giaõn - Balingian (Luconia - Balingian province) ñaùy ôû phaàn nöûa Ñoâng cuûa Bieån Ñoâng vôùi lôùp phuû traàm tích daøy leân, taïo caùc khoái naâng hoaït ñoäng giaõn ñaùy ñöôïc theå hieän roõ nhaát vaø raõnh suït eùp ngang (transpressional) laáp töø giöõa Oligocen ñeán Miocen sôùm (32 - 17 ñaày traàm tích Mio - Pliocen, hoaëc döôùi daïng trieäu naêm). Xu theá cuûa dò thöôøng töø soïc daûi lôùp “phuû ñaù voâi treân ñaù moùng, chöùa aùm tieâu coù höôùng Ñoâng - Taây vaø vò trí caùc truïc soùt giaøu tieàm naêng daàu khí, phoå bieán ôû theàm cuûa giaõn ñaùy truøng vôùi phöông truïc caùc daõy Sarawak” nuùi ngaàm vuøng 150 vó Baéc. Moät loaït caùc dò Khoái phía Baéc tieáp xuùc vôùi rìa mieàn thöôøng töø höôùng taây nam - ñoâng baéc cuõng caáu truùc Vieät Trung bôûi ñöùt gaõy saâu ñöôïc ñöôïc phaùt hieän ôû Taây Nam cuûa beå nöôùc saâu xem nhö rìa thuï ñoäng. Theo Ru vaø Pigott vaø ñöôïc xaùc ñònh coù tuoåi Paleocen - Eocen (1986) ñoù laø rìa luïc ñòa taùch giaõn kieåu Ñaïi (55 trieäu naêm). Caùc dò thöôøng naøy bò caét Taây Döông (rifted continental margin of vaø dòch chuyeån bôûi caùc ñöùt gaõy bieán daïng Atlantic - type). Caùc quaàn ñaûo Hoaøng Sa (transform faults). Pautot (1986) phaùt hieän vaø Macclesfield ñöôïc xem nhö caùc maûnh haøng loaït caùc ñöùt gaõy thuaän coù vaùch ñöùng (fragments) taùch khoûi maûng luïc ñòa toàn phöông 500 giöõa kinh tuyeán 1130 vaø kinh taïi tröôùc ñoù vì trong moät soá gieáng khoan tuyeán 1190 KÑ ôû phaàn trung taâm truïc nöôùc ñaõ phaùt hieän ñaù moùng Paleozoi, coù theå caû saâu. Chuùng chia phaàn truïc nöôùc saâu cuûa Tieàn Cambri, caùc ñaù phun traøo bieán chaát Bieån Ñoâng thaønh ba ñoaïn: Ñoaïn Taây Nam (metavolcanic rocks) tuoåi Mesozoi bò xuyeân (1) daïng keùo daøi höôùng taây nam (extending caét bôûi granit tuoåi Creta. Phaàn voû luïc ñòa bò linearly SW) töø kinh tuyeán 1160 KÑ vôùi ñaïi döông hoaù naøy cuõng bò chia caét thaønh chieàu roäng 150km; (2) ñoaïn Ñoâng Baéc giöõa caùc ñòa haøo (graben) vaø ñòa luyõ (horst), phuû kinh tuyeán 1160 KÑ vaø raõnh suït Manila beân treân laø ñaù voâi san hoâ chöùa phosphorit coù phöông tuyeán (linear trend) ñoâng baéc - kieåu Guano Ñeä Töù loä ra ôû quaàn ñaûo Hoaøng taây nam vaø (3) ñoaïn trung taâm giöõa kinh Sa. tuyeán 1160 - 1180 KÑ quanh vuøng nuùi ngaàm c. Mieàn caáu truùc voû ñaïi döông Bieån Scarborough ñöôïc taïo bôûi ñaù basalt treû. Vì Ñoâng theá Pautot chæ thöøa nhaän Bieån Ñoâng ñöôïc hình thaønh do keát quaû söï giaõn ñaùy höôùng Chieàu saâu ñaùy bieån ôû vuøng nöôùc thaúm taây baéc - ñoâng nam. (abyssal) dao ñoäng 3, 7 - 4, 4 km. Caùc traàm Nhìn chung, theo nhieàu taùc giaû Taylor tích treû phuû treân ñaùy bieån coù xu theá naèm vaø Hayes (1983); Holloway (1981); Ru vaø ngang, xen vôùi nhöõng daõy nuùi ngaàm laø caùc Pigott (1986) moùng cuûa Bieån Ñoâng coù caáu ñænh nuùi löûa phun traøo basalt. Moùng cuûa truùc voû luïc ñòa vaø laø boä phaän cuûa rìa Nam ñaùy ñaïi döông ôû chieàu saâu 4, 5 - 4, 8 km luïc ñòa AÂu - AÙ töø cuoái Mesozoi. Ñai nuùi löûa ñöôïc Taylor vaø Hayes (1980) cho coù tuoåi andesit - ryolit Jura - Creta phoå bieán roäng Eocen - Oligocen. Phaàn nöôùc saâu ñöôïc chia khaép ven bieån luïc ñòa chaâu AÙ coù theå xem laø thaønh hai phuï beå: Ñoâng vaø Taây Nam khaùc di chæ cuûa cung ñaûo nuùi löûa vaø söï va maûng nhau bôûi kích côõ, phöông vaø tuoåi giaõn ñaùy. vaøo pha cuoái cuûa chu kyø kieán taïo Yeán Sôn. Keát quaû phaân tích soá lieäu dò thöôøng töø cho 82
  20. Chöông 4. Kieán taïo Vieät Nam trong khung caáu truùc Ñoâng Nam AÙ Söï giaõn ñaùy vaø taïo voû ñaïi döông xaûy ra vaøo Ñoâng Nam vaø Ñoâng Baéc - Taây Nam, cuøng toàn taïi song song coù hai höôùng kinh tuyeán Paleocen. Chieàu daøy voû Traùi Ñaát 5 - 8km. vaø vó tuyeán, maëc duø phaân boá ít hôn nhöng Hieän coù raát nhieàu yù kieán veà söï hình chuùng cuõng coù vai troø quan troïng trong heä thaønh Bieån Ñoâng, coù theå neâu ba quan ñieåm thoáng daàu khí. chính sau ñaây: Wood (1985) nghieân cöùu moái quan Quan ñieåm thöù nhaát (Taylor vaø Hayes, heä giöõa caùc ñöùt gaõy caêng giaõn, caét tröôït 1983) cho raèng phaàn Trung Taâm cuûa Bieån (shears) vaø chôøm nghòch (thrust) hoaït ñoäng Ñoâng ñöôïc môû theo höôùng baéc - nam töø trong Kainozoi vaø cho raèng caùc ñöùt gaõy giöõa Oligocen vaø trong Miocen sôùm, sau ñoù naøy laø keát quaû öùng löïc cuûa vi maûng luïc ñòa vaøo thôøi ñieám 21 - 20 trieäu naêm truïc caêng cöùng (rigid continental microplate) Ñoâng giaõn xoay theo höôùng ñoâng baéc - taây nam, Döông choáng laïi söï xoâ thuùc cuûa maûng Thaùi keå caû phuï beå Taây Nam. Tröôøng phaùi thöù Bình Döông di chuyeån veà höôùng taây. Wood hai (Ru, Pigott, 1986) cho raèng caùc phuï beå phaân chia khu vöïc thaønh ba phuï maûng Taây Nam ñöôïc môû tröôùc tieân vaøo Paleocen (subplates): Nam Trung Hoa, Ñoâng Döông - Eocen vaø sau ñoù söï giaõn ñaùy tieáp tuïc phaùt vaø Sunda taùch bôûi ba heä ñöùt gaõy caét tröôït trieån sang caùc phuï beå Ñoâng vaøo Miocen (32 chính song song nhau (major parallel shear - 17 trieäu naêm). Coøn tröôøng phaùi thöù ba chæ systems) nhö - Soâng Hoàng, Thaùi - Burma - thöøa nhaän phöông giaõn ñaùy ñoâng baéc - taây Natuna vaø Sumatra. Söï caêng giaõn giöõa caùc nam cho toaøn boä Bieån Ñoâng trong Oligocen ñöùt gaõy tröôït baèng (strike - slip faults) taïo - Miocen. caùc beå Ñeä Tam treân caùc ñôùi caét tröôït naøy. Töø sau Creta, Bieån Ñoâng ñaõ traûi qua chí Höôùng ñoâng baéc - taây nam laø huôùng chuû ít ba thôøi ñoaïn taïo rift taùch bieät (separate ñaïo loä roõ treân baùn ñaûo Malay vaø khoáng cheá stages of rifting) vaø hai thôøi ñoaïn giaõn ñaùy höôùng beå Malay vaø caùc beå Trung vaø Nam bieån (seafloor spreading) xen giöõa. Ba thôøi Sumatra. Caùc höôùng khaùc do caùc ñöùt gaõy ñi ñoaïn taïo rift lieân quan ñeán hoaït ñoäng suït keøm taïo neân (conjugate fault systems) luùn nhieät (thermal subsidence) xaûy ra trong Tapponnier vaø nnk., 1982, 1986 treân Creta muoän, Eocen muoän vaø cuoái Miocen cô sôû moâ hình bieán daïng deûo (plasticene sôùm. Heä suït rift töông öùng thôøi ñoaïn ñaàu coù modeling) giaûi thích cô cheá ñoäng löïc hình höôùng hieän nay ñoâng baéc - taây nam, coøn caùc thaønh bình ñoà ñöùt gaõy ôû Ñoâng Nam AÙ ñöôïc heä hình thaønh trong thôøi ñoaïn hai vaø ba coù taïo do söï va chaïm troài (extruded collision) höôùng ñoâng - taây. Keát quaû nghieân cöùu ñaïi cuûa maûng AÁn Ñoä vaø luïc ñòa AÂu - AÙ laøm cho döông cho thaáy tuoåi voû ñaïi döông ôû phuï beå caùc vi maûng Ñoâng Döông vaø Vieät - Trung Taây Nam coù tuoåi coå hôn (55 trieäu naêm) so bò thuùc troài vaø tröôït töï do veà Ñoâng, sau ñoù vôùi phuï beå Trung Taâm (17 - 32 trieäu naêm). veà höôùng ñoâng - nam (extrusion, escape 3.3. Heä thoáng ñöùt gaõy ôû Vieät Nam vaø keá tectonic), hình thaønh caùc ñöùt gaõy tröôït baèng caän Taây Baéc - Ñoâng Nam. Daàn daàn vôùi söï thuùc ÔÛ Vieät Nam vaø vuøng keá caän phoå bieán troài cuûa maûng ñoäng AÁn Ñoä thuùc vaøo vuøng hoäi tuï Taây Taïng (Tibet syntaxis) vi maûng hai heä thoáng ñöùt gaõy chuû ñaïo Taây Baéc - 83
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2431 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2