Khoá luận tốt nghiệp: Văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tập chung nghiên cứu giá trị và thực trạng của văn hóa đình làng Tiêu Hạ. Từ đó, đề xuất những giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc nói chung và bản sắc văn hóa của thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp: Văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHOA QUẢN LÝ XÃ HỘI BÁO CÁO KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP TÊN ĐỀ TÀI VĂN HÓA ĐÌNH LÀNG TIÊU HẠ, THÔN TIÊU HẠ, XÃ TIÊU ĐỘNG, HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM Khóa luận tốt nghiệp ngành: Văn hóa truyền thông Giảng viên hướng dẫn: TS. Trần Thị Diệu Thúy Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Bích Hạnh Mã số sinh viên: 2005VTTA016 Khóa: 2020 – 2024 Lớp: ĐH VTTA 20A HÀ NAM – 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam” là nghiên cứu độc lập của tác giả. Đây là kết quả nghiên cứu hoàn toàn trung thực, không sao chép từ bất kì một công trình nghiên cứu khác nào. Những tài liệu trích dẫn đều đã được ghi rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước nhà trường nếu phát hiện ra bất cứ sai phạm hay vấn đề sao chép nào trong đề tài này. Hà Nam, ngày 09 tháng 05 năm 2024. Tác giả khóa luận Nguyễn Thị Bích Hạnh
LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian nghiên cứu và làm việc nghiêm túc, được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo trong khoa Quản lý xã hội, em đã hoàn thiện bài khóa luận này. Lời đầu tiên, em xin bày tỏ lòng biết ơn tới ban lãnh đạo khoa Quản lý xã hội, các thầy giáo, cô giáo bộ môn đã tận tình giảng dạy, động viên và giúp đỡ em hoàn thiện bài khóa luận này. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới cô Trần Thị Diệu Thúy - Người đã trực tiếp hướng dẫn khóa học, giúp đỡ và chỉ bảo cho em từ khi xác định đề tài, xây dựng đề cương cho tới khi hoàn thiện bài khóa luận. Qua đây, em cũng xin chân thành cảm ơn các cụ cao niên trong làng đã cung cấp tư liệu và tạo điều kiện thuận lợi để em tiếp cận, khảo sát văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên, giúp đỡ em hoàn thiện bài khóa luận này. Là một sinh viên năm thứ tư, chưa có thời gian được tiếp xúc nhiều với thực tế, kiến thức còn hạn chế, do vậy khóa luận khó tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong nhận được sự đóng góp, chỉ bảo kiến thức của các thầy cô giáo để khóa luận này được hoàn thiện hơn nữa. Một lần nữa em xin trân trọng cảm ơn!
DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa của từ 1 BQL Ban quản lý 2 QD Quy định 3 UBND Ủy ban nhân dân 4 THCS Trung học cơ sở 5 ĐT Đường tỉnh 6 Tr Trang 7 GS.TSKH Giáo sư. Tiến sĩ khoa học
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Hệ thống trường học các bậc học phổ thông tỉnh Hà Nam Bảng 2.1: Một số mốc tu sửa tại di tích đình làng Tiêu Hạ
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1: Tổng diện tích đất tự nhiên huyện Bình Lục. Biểu đồ 2.1: Người dân đến đình làng Tiêu Hạ với những mục đích cầu khấn khác nhau. Biểu đồ 2.2: Độ tuổi của người tham gia sinh hoạt văn hóa tại đình làng Tiêu Hạ. Biểu đồ 2.3: Mức độ tham gia sinh hoạt tại đình làng Tiêu hạ của người dân địa phương.
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................... 1 LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ 3 DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT .............................................................. 4 DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................... 5 DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................. 6 MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài: ................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: ..................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ......................................................... 4 3.1. Đối tượng nghiên cứu: ...................................................................... 4 3.2. Phạm vi nghiên cứu: ......................................................................... 5 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: ........................................................ 5 4.1. Mục đích nghiên cứu: ....................................................................... 5 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: ...................................................................... 5 5. Giả thiết khoa học: .................................................................................. 6 6. Phương pháp nghiên cứu: ....................................................................... 6 7. Đóng góp của đề tài: ............................................................................... 6 8. Bố cục của đề tài: .................................................................................... 7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA ĐÌNH LÀNG – ĐÌNH LÀNG TIÊU HẠ .......................................................................................... 8 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài: ..................................................... 8
1.1.1. Khái niệm văn hóa, làng và văn hóa làng:..................................... 8 1.1.2. Khái niệm đình làng và văn hóa đình làng: ................................... 9 1.1.3. Khái niệm giá trị văn hóa, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa: . 10 1.2. Các giá trị cơ bản của văn hóa đình làng: .......................................... 11 1.2.1. Giá trị văn hóa: ............................................................................ 11 1.2.2. Giá trị lịch sử: .............................................................................. 12 1.2.3. Giá trị khoa học của đình làng:.................................................... 13 1.3. Chức năng của đình làng: .................................................................. 13 1.3.1. Chức năng tín ngưỡng: ................................................................ 13 1.3.2. Chức năng hành chính: ................................................................ 15 1.3.3. Chức năng văn hóa: ..................................................................... 17 1.4. Khái quát về thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ........................................................................................................... 18 1.4.1. Vị trí địa lý: .................................................................................. 18 1.4.2. Những đặc điểm về tự nhiên:....................................................... 19 1.4.3. Những đặc điểm về điều kiện kinh tế: ......................................... 20 1.4.4. Những đặc điểm về xã hội: .......................................................... 21 1.4.5. Những đặc điểm về văn hóa – giáo dục: ..................................... 21 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 23 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐÌNH LÀNG TIÊU HẠ, THÔN TIÊU HẠ, XÃ TIÊU ĐỘNG, HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM ...... 24
2.1. Những giá trị văn hóa của Đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: .............................................................. 24 2.1.1. Giá trị lịch sử của Đình Làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ........................................................... 24 2.1.2. Giá trị nghệ thuật kiến trúc của Đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: .............................................. 28 2.1.3. Giá trị nghệ thuật điêu khắc, trang trí của Đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ............................... 31 2.1.4. Giá trị tín ngưỡng, lễ hội tâm linh của đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ............................... 38 2.2. Hiện trạng của đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ......................................................................... 42 2.2.1. Hiện trạng tổ chức, thực hành văn hóa tại đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ............................... 42 2.2.2. Hiện trạng quản lý tại đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ........................................................... 44 2.2.3. Hiện trạng truyền thông cho giá trị văn hóa tại đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: ...................... 47 2.3. Đánh giá thực trạng công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá Đình Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam:........... 49 2.3.1. Những ưu điểm: ........................................................................... 49 2.3.2. Những tồn tại: .............................................................................. 50 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 52
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA ĐÌNH LÀNG TIÊU HẠ, XÃ TIÊU ĐỘNG, HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM .............................................................................. 53 3.1. Một số kiến nghị: ............................................................................... 53 3.1.1. Kiến nghị với UBND tỉnh Hà Nam: ............................................ 53 3.1.2. Kiến nghị với UBND huyện Bình Lục: ....................................... 54 3.1.3. Kiến nghị với UBND xã Tiêu Động:........................................... 54 3.1.4. Kiến nghị ban quản lý di tích đình làng Tiêu Hạ: ....................... 54 3.2. Một số giải pháp về bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam:........... 55 3.2.1. Giải pháp về truyền thông của văn hóa đình làng Tiêu Hạ: ........ 55 3.3.2. Giải pháp về phát huy chức năng của văn hóa đình làng Tiêu Hạ: ........................................................................................................................ 57 3.3.3. Giải pháp về khai thác phát triển du lịch đình làng Tiêu Hạ:...... 58 3.3.4. Giải pháp về các hoạt động quản lý đình làng Tiêu Hạ: ............. 59 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 61 KẾT LUẬN .................................................................................................. 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 65 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 67 Phụ lục 1 ................................................................................................... 68 Phụ lục 2 ................................................................................................... 69 Phụ lục 3 ................................................................................................... 72
Phụ lục 4....................................................................................................... 73 Phụ lục 5....................................................................................................... 81
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Dân tộc Việt Nam là một dân tộc có truyền thống lịch sử - văn hoá lâu đời, cùng với quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước ông cha ta đã để lại một di sản văn hoá vô cùng phong phú và đa dạng. Trong đó văn hoá làng giữ một vị trí đáng kể trong quá khứ cũng như trong hiện tại. Nói tới văn hoá làng chúng ta không thể không nói tới hình ảnh cây đa - giếng nước - sân đình. Đình làng là sản phẩm văn hoá làng, nó đã trở thành biểu tượng vật chất của lối sống cộng đồng, tự trị và dân chủ làng xã. Qua đó phản ánh rất đậm nét đời sống tinh thần và vật chất của người nông dân trong quá khứ cũng như trong hiện tại. Trong những ngôi đình còn tồn tại đến nay lưu giữ một hệ thống di sản nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc dân gian vô cùng quý báu. Nó là sản phẩm thuần tuý, độc đáo của văn hoá làng, ẩn chứa đậm đà bản sắc dân tộc Việt, đặc biệt văn hóa tại đình làng ít chịu ảnh hưởng của các yếu tố văn hoá ngoại lai. Các giá trị văn hoá vốn có của đình làng sẽ trở nên lớn lao nếu ta đi sâu vào nghiên cứu, phân tích, bóc tách từng lớp văn hoá chứa đựng trong đó để phần nào hiểu rõ hơn về cội nguồn văn hoá dân tộc, đồng thời lựa chọn, bảo tồn và phát huy những tinh hoa truyền thống đạo đức, thuần phong mỹ tục lấy đó làm nền tảng xây dựng một nền văn hoá Việt Nam vừa mang dư âm cổ truyền vừa mang màu sắc hiện đại. Thôn Tiêu Hạ là một vùng quê có bề dày truyền thống văn hóa và lịch sử lâu đời. Trải qua quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc cùng với việc phát triển sản xuất xây dựng làng xóm, các thế hệ người dân Tiêu Hạ đã chú trọng 1
đến việc xây dựng những công trình tín ngưỡng quy mô, đặc sắc để thờ phụng các nhân vật lịch sử có công dựng làng và giữ nước. Di tích đình làng Tiêu Hạ là một trong những ngôi đình cổ tại tỉnh Hà Nam, có giá trị về ý nghĩa lịch sử, văn hóa, cách mạng thẩm mỹ cùng với sự quan tâm của các cấp các ngành từ trung ương đến địa phương cho đến ngày 12/12/1996, đình làng Tiêu Hạ đã được nhà nước công nhận là di sản văn hóa vật thể cấp tỉnh. Mặc dù đình làng Tiêu Hạ có giá trị văn hoá, nghệ thuật như vậy, cùng với thời gian và khí hậu khắc nghiệt cũng như những ảnh hưởng của thời đại mới, nhận thức còn hạn chế của một bộ phận người dân đã làm di tích bị xuống cấp, đồng thời làm giảm đi giá trị và những ý nghĩa vốn có của nó. Ngày nay, trong sự phát triển mạnh mẽ của đời sống kinh tế, con người ta không vì sự hiện đại của khoa học kỹ thuật, của đời sống mà quên đi tất cả quá khứ. Sự tìm hiểu về cội nguồn văn hoá dân tộc là một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống văn hoá, là sự khao khát trong mỗi con người Việt Nam nói chung và nhân dân tỉnh Hà Nam nói riêng. Song song với sự phát triển về kinh tế đang diễn ra trên quy mô cả nước là sự phục hưng mạnh mẽ của nền văn hoá dân tộc. Các hoạt động văn hoá diễn ra sôi nổi, các di sản văn hoá được quan tâm tu bổ. Kinh tế thị trường đang vận hành, bên cạnh những mặt tích cực lại đang tạo ra những tiêu cực ngược chiều, đặt ra trước chúng ta vấn đề bảo tồn và phát huy di sản văn hoá dân tộc. Trên thực tế việc nghiên cứu tìm hiểu văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam được thực hiện rời rạc, chưa được hệ thống cụ thể một cách có khoa học. Là một sinh viên theo học chuyên ngành văn hóa truyền thông, tác giả đề tài mong muốn thực hiện bài nghiên cứu 2
này với mục đích tiếp tục nghiên cứu một cách khoa học hơn các giá trị văn hoá được biểu hiện dưới dạng vật chất và tinh thần để từ đó có cơ sở xác định vấn đề bảo tồn và phát huy di sản văn hoá lâu đời. Xuất phát từ mục tiêu đó được sự đồng ý của khoa quản lý xã hội Học viện Hành chính Quốc gia và giáo viên hướng dẫn. Cho nên tác giả đã chọn đề tài “Văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam” làm khóa luận tốt nghiệp. Hy vọng đề tài sẽ đóng góp một phần nhỏ vào công cuộc bảo tồn và phát huy di sản văn hoá dân tộc. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: Trong những năm gần đây, đã có rất nhiều những công trình nghiên cứu liên quan đến đình làng, dưới đây là một số tác phẩm tiêu biểu: Cuốn “Đình làng miền Bắc” xuất bản năm 2001 của tác giả Lê Thanh Đức đã khái quát chung về đình làng miền Bắc cũng như những nét nổi bật về kiến trúc, trang trí, chạm khắc gỗ trong văn hóa đình làng. Tác phẩm “Kiến trúc đình làng Việt qua tư liệu viện Bảo tồn di tích- tập 1” xuất bản năm 2017 của viện bảo tồn di tích nhà xuất bản Văn hóa dân tộc đã đưa ra rất nhiều những tư liệu liên quan đến kiến trúc đình làng qua các thời đại trên cả ba miền Bắc – Trung – Nam. Bài viết “Đình làng – Một thiết chế văn hóa tín ngưỡng ở Việt Nam” được đăng trên tạp chí ban tôn giáo chính phủ ngày 20/10/2022, của tác giả Nguyễn Đăng Bản đã đề cập đến vai trò của văn hóa đình làng trong đời sống của cộng đồng. Các công trình tiêu biểu nghiên cứu về xã Tiêu Hạ, thôn Tiêu Động, Huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: Tác giả Ngô Vi Liễn đã sáng tác tác phẩm “Địa Dư Huyện Bình Lục” nội dung cuốn sách vô cùng phong phú. Có thể coi đây là một bức tranh toàn cảnh huyện Bình Lục được cô đọng cho đến thời điểm ấy. Tác giả đã giới thiệu khái quát và chọn lọc những nét tiêu biểu của huyện Bình Lục theo một trình 3
tự nội dung được sắp xếp hợp lý, đó là: Danh hiệu, hình thể, chính trị, kinh tế, phong thổ và danh nhân, danh lam thắng cảnh. Tác phẩm này cho đến nay vẫn là cuốn sách địa chí duy nhất của tỉnh Hà Nam được xuất bản thành sách. Tác phẩm “Du lịch văn hóa tiêu biểu ở Hà Nam” được đăng trên cổng thông tin điện tử tỉnh Hà Nam được đăng vào ngày 4/9/2004, đã nhắc đến nhiều ngôi đình cổ nổi tiếng như đình đá Tiên Phong, đình An Hòa, ... trong đó nêu 1 số thông tin lịch sử về các ngôi đình trên. Bài viết “Văn hiến Hà Nam – đôi nét phác thảo” được đăng trên tạp chí Ban Tôn giáo Chính phủ ngày 5/10/2019 của tác giả Mai Yên đã nêu tổng quát về số lượng các ngôi đình và nhiều các di tích khác. Nghiên cứu liên quan đến đình làng Tiêu Hạ, xã Tiêu Hạ, thôn Tiêu Động, Huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam: Trong bài viết “Lễ hội đình Tiêu Hạ” được đăng trên báo Hà Nam huyện Bình Lục, ngày 29/1/2023 của tác giả Giang Văn đã nêu những nội dung khái quát về ngôi Đình cũng như miêu tả hoạt động của ngày hội đầu năm diễn ra tại đình làng. Hiện nay, việc nghiên cứu về văn hóa đình làng Tiêu Hạ chưa được nghiên cứu một cách hệ thống, có khoa học, những nghiên cứu mới dừng lại ở giới thiệu một vài nét khái quát về đình làng. Bởi vậy, tác giả mạnh dạn lựa chọn đề tài “Văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp. Tác giả vận dụng những kiến thức lý luận cùng với những tài liệu nghiên cứu sẵn có để nghiên cứu sâu hơn về văn hóa, vẻ đẹp của đình làng Tiêu Hạ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. 4
3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi không gian: Đình làng Tiêu Hạ, một ngôi đình cổ nằm trên địa phận thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam - Phạm vi thời gian: Từ 2018 – 2023. - Phạm vi nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu những giá trị và thực trạng văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: 4.1. Mục đích nghiên cứu: Khóa luận tập chung nghiên cứu giá trị và thực trạng của văn hóa đình làng Tiêu Hạ. Từ đó, đề xuất những giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc nói chung và bản sắc văn hóa của thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam nói riêng. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa những cơ sở lý luận về văn hóa đình làng. - Nhận diện, phân tích, những giá trị và thực trạng văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. - Đánh giá hiện trạng đình làng Tiêu Hạ. Từ đó, đề xuất những kiến nghị và giải bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. 5
5. Giả thiết khoa học: Văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam bao gồm: Lịch sử, nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc, lễ hội, phong tục tập quán, văn hóa sinh hoạt,... Hiện nay các giá trị văn hóa này đã được chính quyền và cộng đồng thực hiện quản lý, bảo tồn và phát huy bằng nhiều phương cách khác nhau. 6. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp khảo sát thực địa: Tác giả đã tiến hành phỏng vấn ban quản lý di tích, điều tra xã hội học đối với người dân địa phương và khảo sát đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Từ những dữ liệu thu thập được trong quá trình khảo sát, sách, báo, hồ sơ khoa học, các phương tiện truyền thông đại chúng tác giả đã phân loại, xử lý, tổng hợp, phân tích và thu thập những thông tin về giá trị văn hóa đình làng và thực trạng văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. 7. Đóng góp của đề tài: - Đóng góp về lý luận: + Hệ thống lại các cơ sở lý luận về giá trị văn hóa của đình làng. + Nghiên cứu những giá trị về lịch sử, nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc, văn hóa tâm linh, văn hóa sinh hoạt của đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. - Đóng góp về thực tiễn: 6
+ Sau khi hoàn thiện thì đề tài có thể trở thành tài liệu tham khảo góp phần làm phong phú hơn các tư liệu nghiên cứu liên quan đến đình làng. + Cung cấp cho các nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý các thông tin và số liệu thực tế liên quan đến đình làng Tiêu Hạ. Góp phần đưa ra các biện pháp để quản lý, truyền thông, quảng bá về những giá trị văn hóa truyền thống của làng Tiêu Hạ nói chung và những giá trị văn hóa của đình làng Tiêu Hạ nói riêng. + Những giải pháp được đề xuất trong đề tài có thể ứng dụng vào thực tiễn các hoạt động bảo vệ và phát phát huy giá trị văn hóa đình làng Tiêu Hạ. 8. Bố cục của đề tài: Ngoài phần mở đầu (7 trang), kết luận (3 trang), tài liệu tham khảo (2 trang), phụ lục (26 trang) thì đề tài có cấu trúc gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về văn hóa đình làng. Chương 2: Thực trạng văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Chương 3: Một số kiến nghị và giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đình làng Tiêu Hạ, thôn Tiêu Hạ, xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. 7
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA ĐÌNH LÀNG – ĐÌNH LÀNG TIÊU HẠ 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài: 1.1.1. Khái niệm văn hóa, làng và văn hóa làng: Trải qua quá trình nghiên cứu văn hóa lâu dài, hiện nay đã có đến hàng trăm khái niệm khác nhau về văn hóa. Trong đó GS.TSKH Trần Ngọc Thêm đã cho biết: “Văn hóa là khái niệm mang nội hàm rộng với rất nhiều cách hiểu khác nhau, liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con người. Văn hoá là những giá trị vật chất và tinh thần còn lại sau thời gian, được cộng đồng xã hội tự nguyện lưu truyền từ đời này sang đời khác thông qua các chuỗi sự kiện trong đời sống hàng ngày” [10, tr29]. Chúng ta có thể hiểu, văn hóa là bao gồm tất cả những sản phẩm của con người, văn hóa bao gồm hai khía cạnh: khía cạnh tinh thần của xã hội như ngôn ngữ, tư tưởng, giá trị và các khía cạnh vật chất như nhà cửa, quần áo, các phương tiện, v.v. Cả hai khía cạnh cần thiết để làm ra sản phẩm và đó là một phần của văn hóa. Trong cuốn Làng Việt Nam đa nguyên và chặt, GS. Phan Ðại Doãn đã nói “Làng Việt Nam là cộng đồng đa chức năng, liên kết chặt chẽ, là sự kết hợp giữa nông thôn và thành thị. Làng Việt Nam không chỉ là một khu vực cư trú đơn thuần của gia đình tiểu nông, mà chính bản thân nó còn là một tổ chức sản xuất, quân sự, xã hội. Làng là tích hợp của những thành tố nói trên” [4, tr23]. Làng là một biểu tượng tiêu biểu của nền sản xuất nông nghiệp, hình ảnh ngôi làng thường gắn với một cổng làng, lũy tre, đình làng. Hiểu nôm na thì làng là nơi sinh ra chúng ra mà cũng là nơi chúng ta mong muốn trở về. Nơi nào có dấu chân của con người thì nơi đó sẽ tồn tại văn hóa riêng, có làng thì tất yếu sẽ hình thành văn hóa làng. Theo bách khoa toàn thư “Văn hóa 8
làng là tổng hợp các giá trị và nét văn hóa đặc trưng tạo nên bản sắc văn hóa Việt Nam” [21]. Văn hóa làng xã phản ánh những yếu tố tiêu biểu cho tính cách con người tại địa phương đó, nó có tác động sâu sắc và toàn diện đến mọi mặt đời sống xã hội ở quốc gia này cũng như cộng đồng người Việt ở hải ngoại Hay có thể nói, văn hóa làng chính là những cái riêng, những cái độc đáo của từng làng, từng địa phương, là nguồn dinh dưỡng nuôi sống tâm hồn người dân địa phương đó. 1.1.2. Khái niệm đình làng và văn hóa đình làng: Mỗi làng đều có cho mình một thể chế văn hóa riêng và đình chính là nơi thực hiện những thể chế văn hóa đó.Tác giả Lê Thanh Đức đã từng nêu ra trong cuốn đình làng miền Bắc rằng “Đình làng là một công trình kiến trúc cổ truyền ở làng quê Việt Nam, là nơi thờ Thành hoàng, những người có công với đất nước, các anh hùng dân tộc và cũng là nơi hội họp của người dân trong cộng đồng. Đình làng vừa là nơi gửi gắm niềm tin của cộng đồng làng vừa là nơi vui chơi giải trí của cộng đồng đó” [6, tr48]. Cho đến ngày nay đình làng vẫn được coi là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa của làng quê Việt Nam, là nơi nuôi dưỡng về mặt tinh thần cho người dân và là một trong những biểu tượng cho văn hóa dân tộc. Muốn tìm hiểu sâu về đình làng thì chúng ta không thể không nhắc đến văn hóa đình làng, có thể hiểu đình là nơi chứng kiến những hoạt động sinh hoạt, những thay đổi dù là nhỏ nhất trong đời sống của làng quê Việt Nam. Đình còn là nơi trang trọng, thiêng liêng và hết sức uy nghiêm, là biểu tượng quyền lực của ngôi làng. Đình chính là nơi để mọi người tụ họp, hội bàn những công việc lớn nhỏ trong làng. Không ai rõ từ bao giờ đình làng đã trở thành một nơi để che chở, là nét đẹp văn hóa trong tâm hồn của người dân Việt Nam. Đình làng được biết đến với chức năng là nơi thờ thành hoàng và là nơi hội họp của dân chúng bắt đầu vào khoảng thời Lê sơ và định hình vào thời nhà Mạc. Đình làng là nơi lưu giữ văn 9