Kinh nghiệm của kiểm toán nhà nước Canada trong kiểm toán hoạt động lĩnh vực môi trường

KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Kinh nghieäm cuûa Kieåm toaùn nhaø nöôùc Canada<br /> trong kieåm toaùn hoaït ñoäng lónh vöïc moâi tröôøng<br /> <br /> ThS. Nguyễn Thị Mai Hương*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T<br /> heo Báo cáo Môi trường toàn cầu lần thứ 5 của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc<br /> (UNEP) thì “Những thay đổi quan sát được hiện nay đối với hệ thống Trái Đất là chưa từng<br /> có trong lịch sử loài người. Nỗ lực để làm chậm tốc độ hoặc mức độ thay đổi - bao gồm các<br /> biện pháp sử dụng hiệu quả và giảm thiểu sử dụng nguồn tài nguyên - đã đưa ra những kết<br /> quả nhất định nhưng đã không thành công trong việc đảo ngược những bất lợi của biến đổi môi trường.”<br /> Tương tự, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) trong Chương trình Triển vọng Môi trường đến<br /> năm 2030 đã xác định được một số thách thức toàn cầu chính, bao gồm những vấn đề liên quan đến Biến<br /> đổi khí hậu, Đa dạng sinh học và các nguồn tài nguyên thiên nhiên tái tạo, Nước (sự khan hiếm nước và<br /> chất lượng nước ngầm), Chất lượng không khí, Chất thải và hóa chất độc hại (việc quản lý và vận chuyển<br /> chất thải nguy hại, hóa chất trong môi trường và trong các sản phẩm tiêu dùng). Song UNEP cũng thừa<br /> nhận rằng các cuộc kiểm toán môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu môi<br /> trường, trong các hiệp định môi trường đa phương. Theo đó, các cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) đã tiến<br /> hành kiểm toán môi trường và đưa ra các đề xuất cải tiến trong nhiều thập kỷ. Các SAI có thể tăng tác<br /> động của việc kiểm toán môi trường và cải thiện chất lượng môi trường thông qua việc lựa chọn chủ đề,<br /> lập kế hoạch, thực hiện kiểm toán, lập báo cáo cũng như công tác truyền thông.<br /> <br /> Từ khóa: Kiểm toán môi trường, kiểm toán hoạt động, Canada.<br /> The experience of the Office of Auditor General of Canada in performance audit of the environment<br /> The United Nations Environment Programme (UNEP) recently stated, in describing its fifth Global<br /> Environment Outlook (GEO) report, that “The currently observed changes to the Earth System are<br /> unprecedented in human history. Efforts to slow the rate or extent of change – including enhanced resource<br /> efficiency and mitigation measures – have resulted in moderate successes but have not succeeded in reversing<br /> adverse environmental changes.” Similarly, the Organisation for Economic Co-operation and Development<br /> (OECD) in its Environmental Outlook to 2030 has identified a number of key global challenges, including<br /> those related to: climate change; biodiversity and renewable natural resources; water (for example, water<br /> scarcity and groundwater quality); air quality; waste and hazardous chemicals (for example, hazardous<br /> waste management and transportation, and chemicals in the environment and in consumer products).<br /> Globally, the United Nations Environment Programme recognizes that environmental audits, such as<br /> those conducted by national audit offices, can and do play a crucial and vital role in the implementation of<br /> environmental goals and objectives, including those enshrined in multilateral environmental agreements.<br /> Here at home, legislative audit offices have been conducting environmental audits and recommending<br /> improvements for decades. It is possible to increase the impact of environmental performance audits and to<br /> improve environmental quality, through careful audit topic selection, planning, execution, reporting, and<br /> communication.<br /> Key words: Environmental auditing, performance audit, Canada.<br /> *Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 122 - tháng 12/2017 55<br /> KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI<br /> <br /> Trước các quan điểm khác nhau, các kiểm toán trong vòng một hoặc hai năm và về cải thiện chất<br /> viên thường nghĩ về tác động kiểm toán trong việc lượng môi trường, thường xảy ra trong nhiều năm.<br /> cải thiện chức năng quản lý, có xu hướng xảy ra Bảng 1 cung cấp các ví dụ tiềm năng cho cả hai loại.<br /> Bảng 1. Các ví dụ về các loại tác động có thể phát sinh từ kiểm toán môi trường<br /> <br /> Nâng cao hiệu quả quản lý Chất lượng môi trường được cải thiện<br /> (đầu ra) (kết quả)<br /> Giảm mức phát thải, nước thải sạch hơn, giảm<br /> Giảm rủi ro và có các biện pháp giảm nhẹ tốt hơn<br /> lượng rác thải<br /> Tăng cường giám sát, quản trị tốt hơn, vai trò và Sử dụng tài nguyên thiên nhiên bền vững hơn (ví<br /> trách nhiệm rõ ràng hơn dụ như nước, năng lượng, cá)<br /> Cải thiện sức khoẻ hệ sinh thái, tăng sự đa dạng<br /> Cải thiện việc tuân thủ luật pháp và các quy định<br /> sinh học, kiểm soát tốt các loài xâm lấn<br /> Tiết kiệm và tăng hiệu quả của chương trình Phục hồi các loài nguy cấp<br /> <br /> Ngoài việc cải thiện chương trình quản lý và lập kế hoạch kiểm toán.<br /> chất lượng môi trường, kiểm toán môi trường cũng<br /> Nhiều cơ quan kiểm toán sử dụng công cụ được<br /> có thể có tác động tích cực bằng cách xây dựng hồ<br /> gọi là Ma trận Logic Kiểm toán (ALM) để đưa ra kế<br /> sơ về một vấn đề môi trường. Cơ quan kiểm toán có<br /> hoạch kiểm toán từ mục tiêu kiểm toán tới các câu<br /> thể đạt được điều này thông qua việc chia sẻ thông<br /> hỏi kiểm toán, tiêu chí, phương pháp, bằng chứng<br /> tin độc lập, khuyến khích các cuộc tranh luận công<br /> để thu thập, giới hạn kỳ vọng, và các thông điệp<br /> khai và thúc đẩy các nhà lập pháp, các phương tiện<br /> tiềm năng. Hoàn thành Ma trận Logic Kiểm toán<br /> truyền thông và các bên liên quan chủ chốt quan<br /> là một cách hiệu quả để đảm bảo rằng đoàn kiểm<br /> tâm đến một vấn đề môi trường cụ thể. Tuy nhiên,<br /> toán đã suy nghĩ qua toàn bộ quá trình kiểm toán<br /> để một tác động tích cực được công nhận đòi hỏi<br /> và đã xem xét liệu kế hoạch kiểm toán sẽ cho phép<br /> nhiều yếu tố như việc lập kế hoạch cẩn thận, xét<br /> có đủ bằng chứng để kết luận về (các) mục tiêu<br /> đoán chuyên môn, đổi mới, xem xét các ưu tiên của<br /> kiểm toán - điều kiện tiên quyết cần thiết cho bất<br /> Chính phủ, phương tiện truyền thông hiệu quả.<br /> kỳ cuộc kiểm toán có ảnh hưởng lớn nào.<br /> 1. Giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán<br /> Lựa chọn chủ đề kiểm toán: Chọn chủ đề đang<br /> Một cuộc kiểm toán được chọn lọc và lập kế được mọi người quan tâm<br /> hoạch tốt có nhiều khả năng mang lại sự thay đổi và<br /> Tất cả các cuộc kiểm toán hoạt động đều bắt đầu<br /> gia tăng giá trị một cách đáng kể. Đây là lý do tại sao<br /> bằng cách chọn chủ đề kiểm toán. Đây là quyết định<br /> các cơ quan kiểm toán thường dành từ 30 - 40% thời<br /> quan trọng nhất trong toàn bộ quá trình và thường<br /> gian kiểm toán trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm<br /> là nhiệm vụ khó khăn nhất. Lựa chọn đúng chủ đề<br /> toán. Sử dụng đủ thời gian để hiểu vấn đề kiểm toán<br /> là một trong những yếu tố quyết định chính tác<br /> và chuẩn bị kế hoạch kiểm toán tốt sẽ giúp các kiểm<br /> động từ cuộc kiểm toán mà một cơ quan kiểm toán<br /> toán viên tránh được những biến động không lường<br /> có thể có được thông qua các báo cáo kiểm toán.<br /> trước sau này khi quá trình kiểm toán đã bắt đầu và<br /> Lựa chọn các chủ đề tốt cho cuộc kiểm toán hoạt<br /> sự linh hoạt trong việc điều chỉnh có thể bị hạn chế.<br /> động nói chung đòi hỏi phải có kiến thức sâu về<br /> Một số cơ quan kiểm toán lập kế hoạch chiến lược<br /> chủ đề, phân tích rủi ro toàn diện, thảo luận nhiều<br /> dài hạn để xác định chủ đề kiểm toán tiềm năng cho<br /> giữa các thành viên trong đoàn và các chuyên gia về<br /> một khoảng thời gian nhất định. Giai đoạn lập kế<br /> chủ đề được kiểm toán, và xét đoán chuyên môn.<br /> hoạch của một cuộc kiểm toán xác định thời gian và<br /> phạm vi dành cho chủ đề kiểm toán này. Phần này Ngoài những yếu tố cơ bản này, kiểm toán viên<br /> đề xuất các phương pháp hay nhất trong giai đoạn có thể nâng cao khả năng tiến hành các cuộc kiểm<br /> <br /> 56 Số 122 - tháng 12/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> toán môi trường có ảnh hưởng lớn bằng cách chọn Tiêu chí: Không chỉ xem xét việc tuân thủ<br /> các chủ đề mà các nhà lập pháp và công chúng Ngoài việc xác định mục tiêu kiểm toán chính<br /> quan tâm. Các cá nhân cần phải dễ dàng kết nối với xác trong một cuộc kiểm toán, một trong những<br /> chủ đề kiểm toán. Các chủ đề có thể được lựa chọn thách thức chính mà tất cả các kiểm toán viên phải<br /> dựa trên nhiều yếu tố, chẳng hạn như tính kinh tế, thực hiện là lựa chọn các tiêu chí thích hợp để đánh<br /> tầm quan trọng xã hội và tác động của các vấn đề giá hoạt động của một đơn vị liên quan đến mục<br /> môi trường lên quốc gia hoặc các cộng đồng được tiêu kiểm toán. Các cơ quan kiểm toán đã phát<br /> lựa chọn. triển các công cụ và tài liệu hướng dẫn khác nhau<br /> Một vấn đề quan trọng trong lĩnh vực môi trường để giúp kiểm toán viên đưa ra các quyết định đúng<br /> là sự suy thoái môi trường (ví dụ như sương khói, ô đắn khi lựa chọn các mục tiêu và tiêu chí kiểm toán.<br /> nhiễm nước, thực phẩm bị nhiễm độc, và sự nóng Các quy định về môi trường của Chính phủ<br /> lên toàn cầu) đang diễn ra hàng ngày ở khắp mọi thường dựa trên các yêu cầu tối thiểu (đôi khi được<br /> nơi. Các vấn đề về môi trường không phải là các vấn gọi là cách tiếp cận mẫu số chung thấp nhất). Khi<br /> đề trừu tượng lý thuyết. Thay vào đó, chúng là thật, kiểm toán viên sử dụng các yêu cầu tối thiểu là tiêu<br /> có ảnh hưởng trực tiếp đến con người và nền kinh chí kiểm toán, họ đang ngầm thúc đẩy các biện<br /> tế. Chúng diễn ra qua các thế hệ và các quốc gia. Nếu pháp tối thiểu và không có khả năng mang lại thay<br /> người dân không quan tâm đến một vấn đề nào đó, đổi tích cực bằng cách làm như vậy. Ngược lại, một<br /> thì khả năng cao các phương tiện truyền thông và cuộc kiểm toán có ảnh hưởng cao sẽ bao gồm các<br /> các nghị sĩ cũng sẽ không quan tâm. Do đó, đề xuất yếu tố sau:<br /> chọn chủ đề trong trường hợp mà người dân có thể<br /> - Sử dụng tốt nhất các kỹ năng kiểm toán như<br /> kết nối với sức khoẻ của họ và con cái họ, nền kinh<br /> hoài nghi nghề nghiệp khi đánh giá các chương<br /> tế và công ăn việc làm, môi trường tại nơi họ sinh trình và bộ phận;<br /> sống. Các chủ đề không đề cập đến “vì cái gì” - tại<br /> - So sánh hoạt động của các đơn vị được kiểm<br /> sao người đọc nên quan tâm - không có khả năng là<br /> toán với các tổ chức tương tự ở các khu vực khác;<br /> một cuộc kiểm toán có sự ảnh hưởng lớn.<br /> - Mong đợi để thực hiện những cải tiến liên tục<br /> Mục tiêu kiểm toán: tập trung vào kết quả, chứ<br /> theo thời gian.<br /> không chỉ là các hệ thống<br /> Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, các<br /> Các quyết định của Chính phủ, hệ thống quản<br /> kiểm toán viên cũng có thể cải thiện kế hoạch kiểm<br /> lý và kiểm soát nội bộ là quan trọng, về lâu dài, để<br /> toán của họ bằng cách tham khảo ý kiến của chuyên<br /> đạt được các kết quả về môi trường. Tuy nhiên,<br /> gia về các mục tiêu và tiêu chí kiểm toán. Bằng cách<br /> những hệ thống này thường không phải là vấn đề<br /> làm như vậy, các đoàn kiểm toán có thể xác định<br /> mà mọi người thực sự quan tâm hoặc kết nối. Kiểm<br /> các tiêu chí có liên quan hơn hoặc đơn giản là đạt<br /> toán môi trường tập trung (một phần hoặc toàn<br /> được sự đảm bảo rằng họ đã lựa chọn đúng mục<br /> bộ) vào các kết quả hữu hình và kết quả đạt được<br /> tiêu kiểm toán và các tiêu chí để kiểm toán. Các<br /> có xu hướng thu hút sự chú ý hơn so với các cuộc<br /> chuyên gia này cũng có thể cung cấp thêm các kinh<br /> kiểm toán chỉ tập trung vào các hệ thống hoặc thủ<br /> nghiệm trong trường hợp môi trường làm việc của<br /> tục. Điều này có thể bao gồm mức độ mà các Chính<br /> kiểm toán viên không đủ mạnh.<br /> phủ đã giải quyết các vấn đề môi trường hiện tại<br /> bằng cách bao gồm một hoặc nhiều phần về kết Thời gian: Khai thác “Điểm mấu chốt” trong<br /> quả kiểm toán của họ, các đoàn kiểm toán có thể dễ Chu kỳ <br /> dàng liên kết công việc với chất lượng môi trường Các kiểm toán viên thực hiện kiểm toán môi<br /> và mối quan tâm của người Canada. Điều này sẽ trường cũng có thể tận dụng được thực tế là nhiều<br /> tạo thuận lợi cho việc trao đổi kết quả kiểm toán vấn đề về môi trường hoạt động trong các chu kỳ<br /> cho các nghị sĩ, giới truyền thông và công chúng. dài hạn bao gồm một số “điểm mấu chốt” - những<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 122 - tháng 12/2017 57<br /> KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI<br /> <br /> điểm then chốt khi các quyết định cần được thực kiểm toán hay trong một loạt các cuộc kiểm toán,<br /> hiện sẽ ảnh hưởng đến hành động và sự kiện trong việc áp dụng phương pháp tiếp cận toàn diện cũng<br /> tương lai. Bằng cách hiểu được vòng đời của một có thể được xem xét. Một cuộc kiểm toán cung cấp<br /> vấn đề môi trường, kiểm toán viên có thể xác định báo cáo tình hình toàn diện về một vấn đề môi<br /> các điểm mấu chốt và cố gắng dành thời gian để trường có xu hướng thúc đẩy các cuộc tranh luận<br /> thực hiện và lập báo cáo kiểm toán để nó ảnh<br /> và đưa ra các giải pháp toàn diện hơn là một cuộc<br /> hưởng đến các quyết định sẽ được thực hiện. Ví<br /> kiểm toán tập trung vào một vấn đề hẹp.<br /> dụ, đối với các vấn đề quốc tế như biến đổi khí<br /> hậu, bảo vệ tầng ozone, vấn đề đánh bắt cá hoặc Áp dụng cách tiếp cận phát triển bền vững và<br /> các loài di cư, các cuộc họp chính thức của các bên ba khía cạnh của nó (kinh tế, môi trường và xã hội)<br /> là những sự kiện quan trọng, nơi các nhà hoạch liên quan đến một quan điểm rộng hơn và được<br /> định chính sách cùng nhau đưa ra quyết định. Các khuyến khích. Các đối tượng khác nhau có những<br /> sự kiện khác, chẳng hạn như việc xem xét lại chính ưu tiên khác nhau, bao gồm sự phát triển của nền<br /> sách pháp luật về môi trường hoặc việc xây dựng kinh tế, việc tạo ra và duy trì việc làm, và bảo vệ<br /> chính sách sửa đổi hoặc ban hành mới, cũng có thể sức khoẻ và an toàn của người dân. Nếu một cuộc<br /> được coi là điểm mấu chốt.<br /> kiểm toán môi trường cũng có thể cho thấy các liên<br /> Điểm mấu chốt cũng có thể tồn tại ở một cấp kết cụ thể với các vấn đề khác, kết quả các báo cáo<br /> độ của các chương trình cụ thể. Ví dụ, tiến hành kiểm toán sẽ thu hút một công chúng rộng rãi hơn<br /> kiểm toán vào cuối giai đoạn đầu của chương trình và sẽ không bị bác bỏ một cách dễ dàng bằng cách<br /> và trước khi bắt đầu giai đoạn tiếp theo cho phép<br /> hỗ trợ những viễn cảnh không thể thực hiện được.<br /> kiểm toán viên xác định các sai sót về quản lý hoặc<br /> các yếu tố còn thiếu trong một chương trình và đưa Tập trung: Khắc phục các nhân tố của sự suy<br /> ra các khuyến nghị kịp thời cải thiện cho chương thoái<br /> trình tổng thể. Mô hình DPSIR (mô hình mô tả mối quan hệ<br /> Kiểm toán một khu vực có nguy cơ tiềm ẩn tương hỗ giữa Tác nhân - Áp lực - Hiện trạng - Tác<br /> trước khi nó trở thành một thảm họa lớn xảy ra động - Phản ứng) là một công cụ hữu ích để tăng<br /> cũng là một phương tiện để xem xét các điểm then cường tác động của kiểm toán môi trường bằng<br /> chốt. Ví dụ, đánh giá việc quản lý tổng thể một cách giải quyết các yếu tố cơ bản gây ra sự suy thoái<br /> nghề cá mới trong khi tình trạng vẫn còn tốt sẽ tốt môi trường và tác động đến con người. <br /> hơn là tiếp cận khi nó đã trở lên khủng hoảng. Việc<br /> đánh giá mức độ chuẩn bị để đáp ứng sự cố tràn Mô hình DPSIR (Hình 1) được biết đến và đã<br /> dầu trên biển tốt hơn là chuẩn đoán sự sẵn sàng cấp được sử dụng trong lĩnh vực môi trường trong nhiều<br /> cứu sau khi một sự cố tràn dầu thực sự xảy ra. thập kỷ như một phương tiện để hiểu rõ nguyên<br /> nhân và hậu quả của các vấn đề môi trường. Mỗi<br /> Phạm vi: Xem xét mối liên kết<br /> yếu tố trong mô hình DPSIR được mô tả dưới đây:<br /> Các vấn đề về môi trường thường được kết nối.<br /> Kiểm toán viên nên xem xét việc kiểm toán nhiều Tác nhân: Mô hình DPSIR cho thấy “phản ứng”<br /> lần trên một chủ đề trong một năm hoặc nhiều của Chính phủ đối với các vấn đề môi trường thực<br /> năm. Nhiều vấn đề môi trường có nhiều khía cạnh, chất là một phần của thể liên tục rộng hơn bắt đầu<br /> do đó kiểm toán nhiều lần về một chủ đề lớn, chẳng từ “tác nhân”. Các tác nhân đó là toàn thể lực lượng<br /> hạn như thay đổi khí hậu hoặc đa dạng sinh học, kinh tế xã hội tạo sức ép lên Chính phủ về vấn đề<br /> có thể là một cách tiếp cận hợp lý nếu mục tiêu là môi trường. Tăng trưởng dân số, toàn cầu hóa, phát<br /> củng cố hồ sơ của một vấn đề và cung cấp báo cáo triển kinh tế, sử dụng năng lượng và vận tải được<br /> tình hình toàn diện. coi là những nguyên nhân quan trọng làm thay đổi<br /> Cho dù vấn đề được giải quyết trong một cuộc môi trường.<br /> <br /> 58 Số 122 - tháng 12/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  Áp lực: Các tác nhân lần lượt tạo ra “áp lực” về Phản ứng: Trong kiểm toán môi trường, các kiểm<br /> môi trường, về cơ bản nhấn mạnh rằng đó chính là toán viên cần hiểu cách Chính phủ phản ứng các vấn<br /> kết quả từ hoạt động của con người. Điều này bao đề về môi trường. Ví dụ, các kiểm toán viên được<br /> gồm sự thay đổi sử dụng đất, khai thác tài nguyên, khuyến khích xác định những điều ước quốc tế đã<br /> sử dụng các đầu vào bên ngoài như phân hoá học, được ký kết, những chính sách, luật lệ hay quy định<br /> phát thải các chất ô nhiễm và chất thải và sự biến nào đã được ban hành, và những quy trình kiểm soát<br /> đổi của hệ sinh vật. nào đã được thực thi. Các kiểm toán viên thường sử<br /> Hiện trạng môi trường: Áp lực lần lượt ảnh dụng những tiêu chí này như điểm khởi đầu cho việc<br /> hưởng, thường là tiêu cực, tới tình trạng hay “hiện xây dựng các mục tiêu và tiêu chí kiểm toán và kiểm<br /> trạng” của môi trường. Ví dụ, áp lực có thể dẫn đến toán mức độ thực hiên và kết quả đạt được.<br /> sự suy giảm ozone, thay đổi khí hậu, ô nhiễm và Sử dụng mô hình DPSIR nó có thể giúp các nhà<br /> mất đa dạng sinh học. kiểm toán môi trường hiểu và chẩn đoán những gì<br /> Tác động: Tình trạng môi trường ảnh hưởng đang xảy ra với môi trường, nguyên nhân tại sao,<br /> đến sức khoẻ và hệ sinh thái của con người. Các hậu quả là gì và biện pháp mà Chính phủ đã đưa<br /> “tác động” cuối cùng dẫn đến sự can thiệp hay đáp ra. Quan trọng hơn, việc sử dụng mô hình này có<br /> ứng của Chính phủ. thể giúp các kiểm toán viên tập trung kiểm toán<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 122 - tháng 12/2017 59<br /> KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI<br /> <br /> vào các biện pháp của Chính phủ để giải quyết các định số lượng bắt đầu từ giai đoạn lập kế hoạch<br /> động lực và áp lực gây suy thoái, chứ không chỉ về kiểm toán cho tới mang số liệu trong báo cáo kiểm<br /> các biện pháp được áp dụng để đối phó với tình toán. Trong giai đoạn lập kế hoạch, các loại, nguồn<br /> trạng suy thoái. Ví dụ, nếu một cuộc kiểm toán liên và các giới hạn của bằng chứng và dữ liệu được xác<br /> quan đến chất lượng nước uống, trọng tâm có thể định. Ở giai đoạn này, kiểm toán viên nên cố gắng<br /> là các biện pháp tại chỗ để xử lý và phân phối nước xác định các loại dữ liệu định tính và định lượng<br /> uống an toàn; ở một cách tiếp cận khác có thể tập mà họ có thể thực hiện để đưa ra các bằng chứng<br /> trung vào các biện pháp để ngăn ngừa nguồn cung kiểm toán. Trong giai đoạn kiểm tra, kiểm toán<br /> cấp nước bị ô nhiễm. viên cần liên tục đánh giá liệu các loại dữ liệu và<br /> Cộng tác với các cơ quan kiểm toán khác: Thực bằng chứng dự kiến là có sẵn và có mối liên quan<br /> hiện kiểm toán hợp tác và học hỏi từ những cơ với nhau hay không. Nếu không có dữ liệu đó thì<br /> quan kiểm toán khác có thể cần điều chỉnh kế hoạch kiểm toán. <br /> <br /> Các vấn đề môi trường không nằm trong biên Quan sát: Xác định nguyên nhân gốc rễ<br /> giới của một quốc gia, vùng lãnh thổ nào và không Kiểm toán hoạt động, giống như tất cả các kiểm<br /> thể giải quyết bằng một thẩm quyền duy nhất. Bằng toán, so sánh một tình huống tồn tại với cách nó<br /> cách cộng tác với các cơ quan kiểm toán có thẩm cần, dựa trên các tiêu chí phù hợp. Điều này thường<br /> quyền khác và công bố báo cáo chung hay riêng dẫn đến việc xác định khoảng trống giữa hai, gọi là<br /> trong cùng khoảng thời gian, kiểm toán viên có thể kiểm toán “phát hiện” hoặc “quan sát”. Các ví dụ<br /> nhân rộng tác động của cuộc kiểm toán, nêu lên hồ về các phát hiện kiểm toán chung bao gồm, nhưng<br /> sơ của một vấn đề và đưa ra các sáng kiến hợp tác không giới hạn ở:<br /> mới giữa các cơ quan quản lý có liên quan để cùng<br /> - Thiếu sự tuân thủ các quy tắc hoặc chính sách;<br /> giải quyết các vấn đề môi trường chung.<br /> - Kết quả không đạt được như dự định;<br /> Nhóm làm việc INTOSAI về Kiểm toán Môi<br /> trường (WGEA) đã đưa ra các tài liệu hướng dẫn - Rủi ro không được đánh giá và quản lý;<br /> cho các cuộc kiểm toán hợp tác và có nhiều ví dụ - Các chiến lược không được phát triển hoặc<br /> về kiểm toán trên trang web của mình (http:// theo dõi;<br /> www.environmentalauditing.org) như Kiểm toán<br /> - Sự phối hợp kém hay vai trò không rõ ràng<br /> quốc tế phối hợp về biến đổi Khí hậu tiến hành bởi<br /> trong các hoạt động và hành động của những<br /> 14 cơ quan kiểm toán quốc gia và dựa trên 33 cuộc<br /> người chủ chốt;<br /> kiểm toán độc lập. WGEA cũng có một cơ sở dữ<br /> liệu lớn về các cuộc kiểm toán do các cơ quan kiểm - Thiếu số liệu hoặc thông tin để đo lường kết<br /> toán quốc gia tiến hành trên khắp thế giới. Từ năm quả của chương trình hoặc để hỗ trợ các quyết định;<br /> 1993 đến năm 2011, các cơ quan kiểm toán quốc - Sự không có hay yếu kém trong kiểm soát.<br /> gia trên 100 nước tiến hành hơn 3.200 kiểm toán<br /> Câu hỏi nóng là: Tại sao có sự thiếu sót xảy ra?<br /> tài chính, tuân thủ và kiểm toán hoạt động liên<br /> Tại sao các thực thể không tuân thủ? Tại sao những<br /> quan đến môi trường.<br /> rủi ro không được quản lý? Tại sao các kết quả dự<br /> 2. Giai đoạn thực hiện kiểm toán định không được nhận ra? Tại sao cơ quan giám sát<br /> Dữ liệu: Dự đoán và đánh giá liên tục nhu cầu không hành động? Nguyên nhân là gì?<br /> dữ liệu Phân tích những nguyên nhân gốc rễ có thể<br /> Việc xác định số lượng được xem là yếu tố then giúp trả lời những câu hỏi “Tại sao?” Chỉ những<br /> chốt trong báo cáo kiểm toán trong việc nâng cao thông tin đó mới có giá trị để tăng cường tác động<br /> tầm ảnh hưởng của nó. Điều đó nói rằng, việc xác của các báo cáo kiểm toán.<br /> <br /> 60 Số 122 - tháng 12/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  Hơn nữa, việc phân tích nguyên nhân gốc rễ có<br /> thể cung cấp cái nhìn sâu sắc hỗ trợ trong việc hình<br /> thành một kiến nghị kiểm toán hiệu quả. Theo<br /> nghĩa này, các kiến nghị “hiệu quả” là những kiến<br /> nghị đưa ra các giải pháp ngăn ngừa sự cố lặp lại,<br /> thay vì chỉ đơn giản nói với quản lý để “khắc phục<br /> sự cố”.<br /> <br /> 3. Báo cáo kiểm toán<br /> <br /> Trước khi kết thúc giai đoạn thực hiện kiểm<br /> toán, kiểm toán viên thường thu thập bằng chứng<br /> từ nhiều nguồn khác nhau, tất cả đều phải được<br /> xem xét, phân tích và giữ lại hoặc bị loại bỏ. Các<br /> trọng trong phần giới thiệu báo cáo nhằm giúp<br /> bằng chứng này là kết quả của cuộc kiểm toán. Tuy<br /> độc giả hiểu rõ các phát hiện của kiểm toán và ý<br /> nhiên, vấn đề đặt ra là làm cách nào để xác định và<br /> nghĩa của chúng. Vì lý do này, các kiểm toán viên<br /> trình bày các thông tin trong đó. Vì kiểm toán viên<br /> về môi trường nên sử dụng phần cuối của báo cáo<br /> thường chỉ có một cơ hội để truyền đạt những phát<br /> để giải thích cho độc giả về các vấn đề môi trường<br /> hiện kiểm toán, họ phải làm điều đó một cách rõ<br /> có liên quan, cung cấp cho họ các bối cảnh cơ bản<br /> ràng và thuyết phục.<br /> và thông tin cơ bản. Đó là một ý tưởng đặt trong<br /> Mặc dù mỗi cơ quan kiểm toán có mẫu và hình báo cáo để tạo ra các liên kết tới bất kỳ khía cạnh<br /> thức báo cáo kiểm toán khác nhau, nhưng các kiểm kinh tế và xã hội liên quan.<br /> toán viên phải tuân thủ một số quy tắc cơ bản khi<br /> trình bày các phát hiện kiểm toán. Ví dụ, kiểm toán Người viết báo cáo nên sử dụng ngôn ngữ giản<br /> <br /> viên nên ghi nhớ rằng các báo cáo hiệu quả nhất trả dị, không quá kỹ thuật. Báo cáo kiểm toán môi<br /> lời các câu hỏi sau: trường thành công trong việc thực hiện các chủ đề<br /> phức tạp có thể tiếp cận được và cung cấp cho người<br /> - “Cái gì?” - Xác định các vấn đề đã được phát<br /> đọc những thông tin mới sẽ có sự tác động và giá<br /> hiện bởi kiểm toán.<br /> trị cao hơn. Tương tự, các báo cáo giúp người đọc<br /> - “Vì cái gì?” - Giải thích tại sao người đọc nên nhận diện chủ đề và quan tâm đến những phát hiện<br /> quan tâm đến các phát hiện kiểm toán. của kiểm toán sẽ có nhiều ảnh hưởng hơn. Điều này<br /> có thể đạt được bằng cách sử dụng các nghiên cứu<br /> - “Tại sao vậy?” - Xác định nguyên nhân gốc rễ<br /> điển hình cụ thể trong báo cáo. Ví dụ, các trường<br /> của các vấn đề hoặc quan sát.<br /> hợp nghiên cứu về chất lượng môi trường ở các khu<br /> - “Tiếp theo là gì?” - Làm rõ các khuyến nghị đô thị có thể rất hiệu quả, đặc biệt là nếu họ cung cấp<br /> hoặc giải pháp đề xuất. thông tin về các tác động tiềm ẩn tới sức khoẻ. <br /> Ngoài ra, từ những bằng chứng thu thập được, Kiến nghị kiểm toán: Phấn đấu để có một hiệu<br /> kiểm toán viên nên đánh giá đúng mức độ và phản ứng Domino<br /> ánh mối liên hệ giữa các phát hiện tích cực và tiêu<br /> cực. Điều này giúp nâng cao độ tin cậy của cuộc Cuối cùng, tác động của một cuộc kiểm toán<br /> <br /> kiểm toán. môi trường sẽ phụ thuộc vào chất lượng của các<br /> kiến nghị và việc thực hiện nó. Việc đưa ra những<br /> Một vai trò quan trọng khác: Sử dụng báo cáo<br /> gợi ý hiển nhiên hay hời hợt là dễ dàng, nhưng đưa<br /> kiểm toán cho công tác tuyên truyền giáo dục<br /> ra các khuyến nghị có một tác động lâu dài là khó<br /> Các câu hỏi về môi trường thường phức tạp khăn hơn và đòi hỏi nhiều kiến thức và xét đoán<br /> và có thể cần phải giải thích các khái niệm quan chuyên môn.<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 122 - tháng 12/2017 61<br /> KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI<br /> <br /> Thông thường, các kiến nghị được đưa ra vào chúng có thể được yêu cầu như là bước đầu tiên<br /> cuối cuộc kiểm toán. Tuy vậy, để đưa ra các kiến nhưng để đạt được hiệu quả thì các đề xuất nên giải<br /> nghị có ý nghĩa, quá trình tư duy cần bắt đầu từ quyết nguyên nhân gốc rễ của các vấn đề đã được<br /> giai đoạn thực hiện kiểm toán. Đôi khi các kiến xác định chứ không phải triệu chứng của chúng.<br /> nghị về hoạt động, chẳng hạn như chuẩn bị kế<br /> Các đề xuất tập trung vào kết quả mong đợi hay<br /> hoạch hành động, được yêu cầu như là một bước<br /> đầu ra cũng sẽ hiệu quả hơn. Không có quy định<br /> đầu tiên trong việc đưa ra các kiến nghị. Tuy<br /> cụ thể làm thế nào để đạt được các kết quả này, các<br /> nhiên, kiểm toán viên trong lĩnh vực môi trường<br /> kiểm toán viên cho phép các đơn vị chủ động và<br /> sẽ có nhiều khả năng gia tăng giá trị nếu họ đưa<br /> linh hoạt thể hiện sự sáng tạo trong giải quyết vấn<br /> ra các kiến nghị:<br /> đề của họ trong giới hạn của các ràng buộc về hoạt<br /> - Mang tính chiến lược, chứ không phản quá động của họ.<br /> trình hoạt động, phản ánh được bản chất vấn đề;<br /> Cuối cùng, khi đưa ra kiến nghị, kiểm toán viên<br /> - Giải quyết nguyên nhân gốc rễ của các vấn đề nên cố gắng để đổi mới và vượt qua các giới hạn.<br /> chứ không phải các “triệu chứng”; (Một cách để đạt được điều này là phân tích và<br /> so sánh việc thực hiện các kiến nghị ở các đơn vị<br /> - Tập trung vào kết quả và thành tựu mong đợi,<br /> khác). Tương tự như vậy, các kiểm toán viên cần<br /> chứ không phải phương tiện để đạt được điều đó.<br /> luôn duy trì tính thực tế và xem xét quan điểm của<br /> Kiểm toán viên có thể đưa ra các kiến nghị chiến đơn vị được kiểm toán đối với các đề xuất và khả<br /> lược bằng cách tập trung vào “các điểm mấu chốt” năng của họ để giải quyết các vấn đề đó. <br /> trong các quy trình ra quyết định có liên quan.<br /> Kết luận<br /> Họ cũng có thể nhằm mục đích tạo ra một hiệu<br /> Các Chính phủ được giao nhiệm vụ quản lý và<br /> ứng “domino”. Hiệu ứng domino đề cập đến các<br /> giải quyết các vấn đề môi trường quan trọng, từ<br /> tình huống trong đó việc thay đổi một yếu tố của<br /> sự sụp đổ của nghề cá tới nước uống bị ô nhiễm,<br /> một hệ thống sẽ kích hoạt các thay đổi của các yếu<br /> từ những tác động của biến đổi khí hậu đến khói<br /> tố khác trong cùng một hệ thống; hiệu ứng này<br /> bụi đô thị và từ tầng nước ngầm bị đe doạ tới xâm<br /> càng lớn khi các yếu tố của hệ thống được liên kết<br /> lấn loài. Các cơ quan kiểm toán có nhiệm vụ đánh<br /> chặt chẽ với nhau. Ví dụ, việc ban hành thuế carbon<br /> giá việc thực hiện và hiệu quả của việc quản lý các<br /> sẽ tạo ra hiệu ứng domino trong xã hội và trong<br /> vấn đề này. Việc thực hiện kiểm toán môi trường sẽ<br /> nền kinh tế khi vấn đề này dẫn đến việc tiêu thụ các<br /> giúp cho sự thay đổi ở lĩnh vực này. Để làm được<br /> sản phẩm có carbon giảm mạnh, giảm phát thải khí<br /> điều này đòi hỏi sự cân nhắc cẩn thận trong lựa<br /> nhà kính, gia tăng sử dụng phương tiện giao thông<br /> chọn chủ đề, lập kế hoạch, thực hiện, báo cáo, và<br /> công cộng, chất lượng không khí tốt hơn, cải thiện<br /> truyền thông.<br /> sức khoẻ cho người dân và giảm chi phí chăm sóc<br /> sức khoẻ. Để tối đa hóa hiệu ứng domino, các đề Bằng cách tập trung vào các yếu tố này, có thể<br /> xuất phải được hướng đến một điểm quan trọng tăng tác động của cuộc kiểm toán môi trường và<br /> trong quá trình ra quyết định - một điểm kích hoạt kết quả là nâng cao chất lượng môi trường thông<br /> sẽ tạo ra nhiều tác động lên nhiều yếu tố của quá qua việc các chương trình được quản lý tốt hơn<br /> trình hoặc hệ thống. và có hiệu quả hơn. Điều này cho thấy kiểm toán<br /> viên đóng một vai trò quan trọng đằng sau câu nói<br /> Các kiến nghị có tính chất hời hợt (ví dụ: “đơn vị<br /> “Chúng tôi không kế thừa trái đất từ cha mẹ chúng<br /> không có chiến lược, vì vậy chúng tôi đề nghị đơn<br /> tôi, chúng tôi mượn nó từ con cái của chúng tôi”.<br /> vị nên phát triển chiến lược”) hoặc không cần thiết<br /> (ví dụ: “đơn vị cần tiếp tục làm...”) sẽ không thể dẫn Lược dịch (Theo “How to increase the impact<br /> đến các thay đổi đáng kể. Trong một số trường hợp, of environmental performance audits”, CCAF)<br /> <br /> 62 Số 122 - tháng 12/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />