Luận án tiến sĩ Giáo dục học: Sử dụng phối hợp các loại hình thí nghiệm trong dạy học Nhiệt học Vật lí 10 THPT

1<br /> <br /> ĐẠI HỌC HUẾ<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM<br /> <br /> TRẦN THỊ NGỌC ÁNH<br /> <br /> SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC LOẠI HÌNH THÍ NGHIỆM<br /> TRONG DẠY HỌC NHIỆT HỌC VẬT LÍ 10<br /> TRUNG HỌC PHỔ THÔNG<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> <br /> HUẾ - 2017<br /> <br /> 2<br /> <br /> ĐẠI HỌC HUẾ<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM<br /> <br /> TRẦN THỊ NGỌC ÁNH<br /> <br /> SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC LOẠI HÌNH THÍ NGHIỆM<br /> TRONG DẠY HỌC NHIỆT HỌC VẬT LÍ 10<br /> TRUNG HỌC PHỔ THÔNG<br /> <br /> Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN VẬT LÍ<br /> Mã số<br /> <br /> : 62 14 01 11<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> PGS. TS. LÊ CÔNG TRIÊM<br /> <br /> HUẾ - 2017<br /> <br /> i<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỤC LỤC .................................................................................................................i <br /> MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 <br /> 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1 <br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...................................................................... 4 <br /> 3. Giả thuyết khoa học ....................................................................................... 4 <br /> 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 4 <br /> 5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 5 <br /> 6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 5 <br /> 7. Đóng góp của luận án .................................................................................... 6 <br /> 8. Cấu trúc đề tài ................................................................................................ 6 <br /> CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................................... 7 <br /> 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU NGOÀI NƯỚC ............................................... 7 <br /> 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC............................................. 12 <br /> 1.3. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN ĐƯỢC GIẢI QUYẾT CỦA LUẬN ÁN<br /> ............................................................................................................................. 22 <br /> CHƯƠNG 2 CƠ SỞ CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC LOẠI HÌNH<br /> THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ ..................................................... 24 <br /> 2.1. CƠ SỞ TÂM LÍ HỌC ................................................................................... 24 <br /> 2.1.1. Thuyết xử lí thông tin ............................................................................ 24 <br /> 2.1.2. Thuyết kiến tạo ...................................................................................... 29 <br /> 2.1.3. Thuyết đa trí tuệ ..................................................................................... 32 <br /> 2.1.4. Thuyết về quy luật trí não ...................................................................... 34 <br /> 2.2. THÍ NGHIỆM - PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC ĐẶC TRƯNG CỦA MÔN<br /> VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG ................................................................... 37 <br /> 2.2.1. Thí nghiệm vật lí .................................................................................... 37 <br /> 2.2.2. Các chức năng của thí nghiệm trong dạy học vật lí ............................... 38 <br /> 2.2.3. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học vật lí ........................................... 38 <br /> 2.3. MỘT SỐ LOẠI HÌNH THÍ NGHIỆM ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG DẠY<br /> HỌC VẬT LÍ ....................................................................................................... 42 <br /> <br /> ii<br /> 2.3.1. Thí nghiệm được trang cấp .................................................................... 42 <br /> 2.3.2. Thí nghiệm tự tạo ................................................................................... 44 <br /> 2.3.3. Thí nghiệm trên máy vi tính .................................................................. 46 <br /> 2.4. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC LOẠI HÌNH THÍ NGHIỆM TRONG<br /> DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG................................................ 51 <br /> 2.4.1. Chọn mẫu điều tra .................................................................................. 51 <br /> 2.4.2. Nội dung điều tra ................................................................................... 51 <br /> 2.4.3. Kết quả điều tra ...................................................................................... 52 <br /> 2.4.4. Kết luận .................................................................................................. 60 <br /> 2.5. SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC LOẠI HÌNH THÍ NGHIỆM TRONG DẠY<br /> HỌC VẬT LÍ ....................................................................................................... 60 <br /> 2.5.1. Tính tất yếu của việc sử dụng phối hợp các loại hình thí nghiệm trong<br /> dạy học vật lí .................................................................................................... 60 <br /> 2.5.2. Vai trò của từng loại hình thí nghiệm khi tổ chức sử dụng phối hợp<br /> trong dạy học vật lí .......................................................................................... 63 <br /> 2.5.3. Nguyên tắc sử dụng phối hợp các loại hình thí nghiệm trong dạy học vật<br /> lí ở trường phổ thông ....................................................................................... 64 <br /> 2.5.4. Biện pháp sử dụng phối hợp hiệu quả các loại hình thí nghiệm trong dạy<br /> học vật lí........................................................................................................... 64 <br /> 2.5.5. Quy trình sử dụng phối hợp các loại hình thí nghiệm trong dạy học vật lí<br /> ......................................................................................................................... 67 <br /> 2.5.6. Sử dụng phối hợp thí nghiệm, thí nghiệm tự tạo và máy vi tính trong<br /> dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ............................................................ 71 <br /> 2.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................. 79 <br /> CHƯƠNG 3 SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC LOẠI HÌNH THÍ NGHIỆM<br /> TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC VẬT LÍ PHẦN NHIỆT HỌC<br /> VẬT LÍ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG............................................................ 82 <br /> 3.1. ĐẶC ĐIỂM PHẦN NHIỆT HỌC ................................................................ 82 <br /> 3.1.1. Khái quát phần Nhiệt học ...................................................................... 82 <br /> 3.1.2. Nội dung và cấu trúc phần Nhiệt học .................................................... 83 <br /> 3.1.3. Một số khó khăn khi dạy học phần Nhiệt học ....................................... 91 <br /> <br /> iii<br /> 3.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ TRONG THỰC TẾ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG<br /> DẠY HỌC PHẦN NHIỆT HỌC ......................................................................... 91 <br /> 3.3. DANH MỤC CÁC LOẠI HÌNH THÍ NGHIỆM PHẦN NHIỆT HỌC ..... 102 <br /> 3.3.1. Các thí nghiệm ở trường trung học phổ thông ..................................... 102 <br /> 3.3.2. Một số thí nghiệm tự tạo phần Nhiệt học ............................................ 104 <br /> 3.3.3. Khai thác thí nghiệm trên máy vi tính phần Nhiệt học ........................ 114 <br /> 3.4. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CỤ THỂ ......................................... 115 <br /> 3.4.1. Danh sách các tiến trình dạy học đã thiết kế........................................ 115 <br /> 3.4.2. Thiết kế tiến trình dạy học bài "Quá trình đẳng nhiệt. Định luật Bôi-lơ Ma-ri-ốt" ........................................................................................................ 116 <br /> 3.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................... 125 <br /> CHƯƠNG 4 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM........................................................ 127 <br /> 4.1. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..................... 127 <br /> 4.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm........................................................... 127 <br /> 4.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .......................................................... 127 <br /> 4.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ NỘI DUNG THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................... 128 <br /> 4.2.1. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ......................................................... 128 <br /> 4.2.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ........................................................... 128 <br /> 4.3. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG<br /> QUÁ TRÌNH THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM...................................................... 128 <br /> 4.3.1. Phương pháp điều tra ........................................................................... 128 <br /> 4.3.2. Phương pháp quan sát giờ học thực nghiệm ........................................ 128 <br /> 4.3.3. Phương pháp thống kê toán học........................................................... 129 <br /> 4.4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÒNG 1 ...................................................... 130 <br /> 4.4.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm vòng 1 ........................................ 130 <br /> 4.4.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm vòng 1 ........................................ 130 <br /> 4.4.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 1 ................................................. 131 <br /> 4.5. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÒNG 2 ...................................................... 134 <br /> 4.5.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm vòng 2............................................... 134 <br /> 4.5.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm vòng 2 ........................................ 135 <br /> 4.5.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 2 ................................................. 136 <br /> <br />