Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:206

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục "Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực" với kết cấu gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực; Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực; Chương 3: Giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH ________________________________________________________________________ PHẠM THỊ PHƯỢNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TỈNH THANH HÓA THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH ________________________________________________________________________ PHẠM THỊ PHƯỢNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TỈNH THANH HÓA THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN VĂN ĐẠT PGS.TS. PHẠM MINH HÙNG NGHỆ AN - 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Kết quả nghiên cứu của luận án do tôi thực hiện trên cơ sở các nội dung đã trình bày, có sự kế thừa và trích dẫn đầy đủ, trung thực các kết quả nghiên cứu của các tác giả đã công bố. Trong luận án, tôi đã sử dụng các số liệu có nguồn gốc rõ ràng. Luận án của tôi chưa được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Nghệ An, ngày 06 tháng 12 năm 2024 Tác giả luận án Phạm Thị Phượng
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành nghiên cứu luận án “Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực”, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tổ chức và cá nhân. Để có cơ hội nghiên cứu trình độ tiến sỹ, nghiên cứu sinh xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Vinh; Xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của Khoa Tâm lý Giáo dục; Phòng Đào tạo Sau Đại học, Trường Đại học Vinh đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ để nghiên cứu sinh hoàn thành quá trình nghiên cứu và những điều kiện cần thiết để luận án có thể được bảo vệ đúng tiến độ. Nghiên cứu sinh xin trân trọng cảm ơn giảng viên hướng dẫn là PGS.TS. Trần Văn Đạt, PGS.TS. Phạm Minh Hùng đã tạo điều kiện giúp đỡ để nghiên cứu sinh thực hiện nghiên cứu luận án. Bên cạnh đó, tác giả xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ đặc biệt từ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa, Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, thị xã, thành phố và các trường THCS trên địa bàn tỉnh đã tạo mọi điều kiện hỗ trợ tác giả trong việc trả lời các phiếu khảo sát; Xin trân trọng cảm ơn gia đình, người thân, đồng nghiệp, các tổ chức, cá nhân đã luôn giúp đỡ, là nguồn động lực rất lớn để tác giả hoàn thành quá trình nghiên cứu. Nghệ An, ngày 06 tháng 12 năm 2024 Tác giả luận án Phạm Thị Phượng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ ii MỤC LỤC .............................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................. vii DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... viii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... xi MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................ 3 4. Giả thuyết khoa học ....................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 4 6. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4 7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 4 8. Những luận điểm cần bảo vệ .......................................................................... 7 9. Đóng góp mới của luận án ............................................................................. 8 10. Cấu trúc của luận án ..................................................................................... 8 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................... 9 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ .................................................... 9 1.1.1. Những nghiên cứu về đội ngũ giáo viên trung học cơ sở .................... 9 1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực .................................................................................. 13 1.1.3. Những nghiên cứu về giáo viên trung học cơ sở cốt cán và phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ......... 16 1.1.4. Đánh giá chung .................................................................................. 19 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI ................................................ 20 1.2.1. Giáo viên trung học cơ sở ................................................................... 20 1.2.2. Giáo viên trung học cơ sở cốt cán....................................................... 21 1.2.3. Đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán .......................................... 21 1.2.4. Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán ........................... 22 1.2.5. Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ....................................................................................................... 24 1.3. GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ................................................................ 26
iv 1.3.1. Yêu cầu của đổi mới giáo dục phổ thông đối với giáo viên trung học cơ sở cốt cán.......................................................................................... 26 1.3.2. Vị trí, vai trò của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ............................ 27 1.3.3. Nhiệm vụ của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ................................. 29 1.3.4. Khung năng lực của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ....................... 34 1.4. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ....................................................... 44 1.4.1. Sự cần thiết của phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ............................................................................ 44 1.4.2. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực .................................................................................. 46 1.4.3. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực .......................................................................................... 47 1.4.4. Chủ thể phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực .......................................................................................... 56 1.5. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ......... 57 1.5.1. Yếu tố khách quan .............................................................................. 57 1.5.2. Yếu tố chủ quan ................................................................................. 58 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 60 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TỈNH THANH HÓA THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ....... 61 2.1. KHÁI QUÁT VỀ TÌNH HÌNH ĐỊA LÝ, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ GIÁO DỤC CỦA TỈNH THANH HÓA ............................................................ 61 2.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................... 61 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ................................................................... 61 2.1.3. Tình hình giáo dục ............................................................................. 62 2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG .................................................... 65 2.2.1. Mục đích khảo sát .............................................................................. 65 2.2.2. Nội dung khảo sát............................................................................... 65 2.2.3. Địa bàn, đối tượng, thời gian và hình thức khảo sát ............................ 65 2.2.4. Phương pháp khảo sát ........................................................................ 66 2.2.5. Xử lý số liệu ....................................................................................... 67 2.3. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TỈNH THANH HÓA ................................................................................ 68 2.3.1. Thực trạng đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán trên địa bàn khảo sát ........................................................................................................ 68
v 2.3.2. Thực trạng nhận thức của đối tượng khảo sát về vị trí, vai trò của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán..................................................... 70 2.3.3. Thực trạng thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán ..................................................................................................... 73 2.3.4. Thực trạng năng lực của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán .... 75 2.3.5. Tổng hợp đánh giá thực trạng năng lực của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán ................................................................................ 89 2.4. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TỈNH THANH HÓA THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC......... 91 2.4.1. Thực trạng nhận thức của các đối tượng khảo sát về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ....................................................................................................... 91 2.4.2. Thực trạng thực hiện nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực....................................................... 91 2.4.3. Tổng hợp thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ...................................................................... 99 2.5. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TỈNH THANH HÓA THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ............................................................... 101 2.6. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG .................................................. 102 2.6.1. Mặt mạnh ........................................................................................... 102 2.6.2. Mặt hạn chế........................................................................................ 103 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................... 103 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 105 Chương 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN TỈNH THANH HÓA THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ............. 106 3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ..................................................... 106 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu...................................................... 106 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ..................................................... 106 3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính hệ thống...................................................... 106 3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả ...................................................... 106 3.1.5. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi ........................................................ 107 3.2. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ CỐT CÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ................................. 107 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán và phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ............................................. 107
vi 3.2.2. Xây dựng quy hoạch đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán dựa trên sự phát triển giáo dục trung học cơ sở của các địa phương ............. 110 3.2.3. Lựa chọn và sử dụng hiệu quả đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán ......................................................................................................... 113 3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực đặc thù cho đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán ......................................................................... 118 3.2.5. Đánh giá đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán dựa trên khung năng lực ........................................................................................................ 124 3.2.6. Xây dựng cơ chế, tạo động lực để giáo viên trung học cơ sở cốt cán phát huy, phát triển vai trò và năng lực của mình ................................... 127 3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ................................ 130 3.4. KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ............................................................................................... 132 3.4.1. Mục đích khảo sát .............................................................................. 132 3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát..................................................... 132 3.4.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................. 132 3.4.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất..................................................................................................... 133 3.5. THỬ NGHIỆM GIẢI PHÁP ....................................................................... 138 3.5.1. Tổ chức thử nghiệm ........................................................................... 135 3.5.2. Phân tích kết quả thử nghiệm ............................................................. 138 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 147 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 148 CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ ................................................................................................. 151 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 152 PHỤ LỤC .............................................................................................................. PL1
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CNTT Công nghệ thông tin ĐC Đối chứng ĐN Đội ngũ ĐNGV Đội ngũ giáo viên GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên HS HS KN Kỹ năng KT-XH Kinh tế xã hội KHDH Kế hoạch dạy học KHGD Kế hoạch giáo dục NCKH Nghiên cứu khoa học NL Năng lực NXB Nhà xuất bản QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục TN Thử nghiệm THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. So sánh nhiệm vụ của giáo viên trung học cơ sở và giáo viên trung học cơ sở cốt cán..................................................................................... 33 Bảng 1.2. Tổng hợp khung năng lực của giáo viên trung học cơ sở cốt cán .............. 41 Bảng 2.1. Số liệu thống kê về đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán trong năm học 2022-2023 của tỉnh Thanh Hóa ................................................. 64 Bảng 2.2. Tổng hợp số liệu khảo sát ........................................................................ 66 Bảng 2.3. Thang đánh giá kết quả khảo sát về giáo viên trung học cơ sở cốt cán và phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán ........................... 68 Bảng 2.4. Trình độ lý luận chính trị tin học, ngoại ngữ và quản lý giáo dục của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán trên địa bàn khảo sát............... 69 Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức của đối tượng khảo sát về vị trí, vai trò của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán ..................................................... 71 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán .................................................................................................... 73 Bảng 2.7. Thực trạng năng lực phát triển chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ........................................................................... 76 Bảng 2.8. Thực trạng năng lực xây dựng môi trường giáo dục của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ........................................................................... 77 Bảng 2.9. Thực trạng năng lực phát triển mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ....................................... 78 Bảng 2.10. Thực trạng năng lực sử dụng ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác công nghệ trong dạy học và giáo dục của giáo viên trung học cơ sở cốt cán .................................................................... 79 Bảng 2.11. Thực trạng năng lực hỗ trợ, tư vấn cho đồng nghiệp trong trường hoặc các trường trên địa bàn của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ......... 80 Bảng 2.12. Thực trạng năng lực hướng dẫn đồng nghiệp trong trường hoặc các trường trên địa bàn của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ....................... 82 Bảng 2.13. Thực trạng năng lực thực hiện các công việc theo yêu cầu của hiệu trưởng và cơ quan quản lý của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ............ 84 Bảng 2.14. Thực trạng năng lực tham mưu, tư vấn cho các cấp quản lý của giáo viên trung học cơ sở cốt cán .................................................................... 85 Bảng 2.15. Thực trạng năng lực kết nối, hợp tác với các bên liên quan của giáo
ix viên trung học cơ sở cốt cán .................................................................... 86 Bảng 2.16. Thực trạng năng lực chuyển đổi số trong giáo dục của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ........................................................................... 87 Bảng 2.17. Thực trạng năng lực đổi mới sáng tạo trong hoạt động chuyên môn của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ...................................................... 88 Bảng 2.18. Tổng hợp đánh giá thực trạng năng lực của đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán..................................................................................... 89 Bảng 2.19. Thực trạng nhận thức của các đối tượng khảo sát về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 91 Bảng 2.20. Thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ................................................. 92 Bảng 2.21. Thực trạng lựa chọn giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 93 Bảng 2.22. Thực trạng sử dụng đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ..................................................................................... 94 Bảng 2.23. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ................................. 95 Bảng 2.24. Thực trạng đánh giá đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ..................................................................................... 97 Bảng 2.25. Thực trạng đảm bảo các điều kiện để phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ........................................ 98 Bảng 2.26. Tổng hợp thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán theo tiếp cận năng lực ........................................................................ 100 Bảng 2.27. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực ............... 101 Bảng 3.1. Khung lấy ý kiến đối với giáo viên trung học cơ sở có đủ tiêu chuẩn và có nguyện vọng trở thành giáo viên trung học cơ sở cốt cán ............... 115 Bảng 3.2. Tổng hợp các đối tượng khảo sát ............................................................. 133 Bảng 3.3. Đánh giá sự cấp thiết của các giải pháp đề xuất ....................................... 133 Bảng 3.4. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất ........................................ 134 Bảng 3.5. Kết quả tương quan giữa sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất .................................................................................................... 135 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát trình độ đầu vào về kiến thức của nhóm thử nghiệm
x và đối chứng ........................................................................................... 138 Bảng 3.7. Khảo sát trình độ đầu vào về kỹ năng của nhóm thử nghiệm và đối chứng ...................................................................................................... 139 Bảng 3.8. Bảng tần suất kết quả kiểm tra ở lần thử nghiệm thứ nhất về kiến thức của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ...................................................... 141 Bảng 3.9. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i  về trình độ kiến thức của giáo viên trung học cơ sở cốt cán nhóm thử nghiệm và đối chứng ở lần thử nghiệm thứ nhất .......................................................................... 141 Bảng 3.10. Bảng tần suất kết quả kiểm tra lần thử nghiệm thứ hai về kiến thức của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ...................................................... 142 Bảng 3.11. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i  về trình độ kiến thức của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ở nhóm thử nghiệm trong lần thử nghiệm thứ nhất và thứ hai ...................................................................... 143 Bảng 3.12. Kết quả về trình độ kỹ năng của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ở lần thử nghiệm thứ nhất .......................................................................... 144 Bảng 3.13. Kết quả về trình độ kỹ năng của giáo viên trung học cơ sở cốt cán ở lần thử nghiệm thứ hai ............................................................................ 145
xi DANH MỤC HÌNH Hình 3.1. Biểu đồ phân bố tần suất f i lần thử nghiệm thứ nhất ................................ 141 Hình 3.2. Biểu đồ tần suất tích lũy f i  lần thử nghiệm thứ nhất ............................ 142 Hình 3.3. Biểu đồ phân bố tần suất f i về trình độ kiến thức của giáo viên trung học cơ sở cốt cán nhóm thử nghiệm ở lần thử nghiệm thứ nhất và lần thử nghiệm thứ hai .................................................................................. 143 Hình 3.4. Biểu đồ tần suất tích lũy f i  về trình độ kiến thức của giáo viên trung học cơ sở cốt cán nhóm thử nghiệm ở lần thử nghiệm thứ nhất và lần thử nghiệm thứ hai ........................................................................ 144
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, thế giới và Việt Nam đang chứng kiến những sự thay đổi vượt bậc trong thời đại công nghệ số của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Sự phát triển đó đã ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của đời sống KT-XH của các quốc gia, nhất là lĩnh vực GD&ĐT, trong đó có GDPT. Trong bối cảnh mới, nhiệm vụ của giáo dục là “chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện NL và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn” [25]. Để thực hiện nhiệm vụ trên, cần phát triển ĐNGV nói chung và ĐNGV cốt cán nói riêng. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 Khóa XI cũng đã nêu rõ: “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và CBQL GD gắn với nhu cầu phát triển KT-XH, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo…” [25, tr.7]. Cùng với cả hệ thống giáo dục, GDPT cũng đang đổi mới một cách căn bản, toàn diện trên tất cả phương diện: từ nội dung, chương trình đến phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục, đánh giá kết quả học tập của HS; từ QLGD đến phát triển ĐNGV, CBQL. Đổi mới GDPT đã đặt ĐNGV, CBQL trước những cơ hội và thách thức mới, đòi hỏi ĐNGV, CBQL phải thường xuyên bồi dưỡng để nâng cao phẩm chất đạo đức, NL chuyên môn và năng lực QL. Góp phần vào sự thay đổi đó, ĐNGV THCS nói chung, GV THCS cốt cán nói riêng luôn đóng vai trò nòng cốt, là một bộ phận quan trọng của nguồn nhân lực giáo dục, là lực lượng tiên phong trong việc đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần xây dựng và phát triển nhà trường. Việc đổi mới GD&ĐT nói chung, đổi mới công tác phát triển ĐNGV ở cấp Phòng GD&ĐT, Sở GD&ĐT nói riêng đòi hỏi phải có sự đổi mới tương ứng với phát triển nguồn nhân lực trong mỗi nhà trường. Vì vậy, ĐNGV cốt cán phải nắm rõ vị trí, vai trò của mình, họ phải được chuẩn hóa, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và đảm bảo chất lượng; đặc biệt chú trọng nâng cao phẩm chất và NL nhằm đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa [3]. Từ năm học 2021 - 2022, Chương trình GDPT 2018 cấp THCS được triển khai. Đây là chương trình giáo dục được xây dựng dựa trên cơ sở bảo đảm “phát triển phẩm chất và NL người học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hoà đức, trí, thể, mỹ; chú trọng thực hành,
2 vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp học dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên; thông qua các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục phát huy tính chủ động và tiềm năng của mỗi HS, các phương pháp đánh giá phù hợp với mục tiêu giáo dục và phương pháp giáo dục để đạt được mục tiêu đó” [13]. Để thực hiện thành công Chương trình GDPT 2018 nói chung, Chương trình GDPT 2018 cấp THCS nói riêng; đồng thời đáp ứng nhu cầu học tập thường xuyên, liên tục, suốt đời của mỗi GV cơ sở GDPT, Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư số 19/2019/TT-BGDĐT về Chương trình bồi dưỡng thường xuyên GV cơ sở GDPT với các nội dung kiến thức, kỹ năng chuyên ngành bắt buộc hàng năm [16]. Cùng với ban hành Chương trình bồi dưỡng thường xuyên GV cơ sở GDPT, Bộ GD&ĐT cũng đã ban hành Quyết định số 4660/QĐ- BGDĐT về Danh mục mô đun bồi dưỡng GV cốt cán và CBQL cơ sở GDPT cốt cán để thực hiện công tác bồi dưỡng thường xuyên GV, CBQL cơ sở GDPT [11]. Sự xuất hiện của GV THCS cốt cán gắn liền với sự đổi mới mô hình bồi dưỡng GV. Mô hình bồi dưỡng GV theo kiểu tập trung như trước đây không còn thích hợp nữa. Vì thế, cùng với dạy học trực tuyến, bồi dưỡng GV cũng được tiến hành theo mô hình trực tuyến. Đồng thời với mô hình bồi dưỡng trực tuyến là mô hình bồi dưỡng “giáo viên của giáo viên”. Đối với mô hình bồi dưỡng trực tuyến, GV THCS cốt cán giúp đỡ, hỗ trợ đồng nghiệp trong quá trình học tập trên mạng Internet (truy cập vào hệ thống, lấy tài liệu, thực hiện các nhiệm vụ học tập theo yêu cầu của giảng viên...). Còn đối với mô hình bồi dưỡng “giáo viên của giáo viên”, GV THCS cốt cán tư vấn, hỗ trợ đồng nghiệp phát triển chuyên môn, NL nghề nghiệp nhằm biến quá trình bồi dưỡng thành tự bồi dưỡng có hỗ trợ, xây dựng cộng đồng học tập ở trường phổ thông. Cả hai mô hình bồi dưỡng này đều cần sự có mặt của GV THCS cốt cán. Từ đó, đòi hỏi phải phát triển ĐNGV cơ sở GDPT cốt cán nói chung, ĐNGV THCS cốt cán nói riêng. Phát triển ĐNGV THCS cốt cán là phát triển nguồn nhân lực quan trọng của giáo dục. Sự phát triển này có thể dựa trên các cách tiếp cận khác nhau; trong đó cách tiếp cận NL phù hợp hơn với phát triển ĐNGV THCS cốt cán trong bối cảnh hiện nay. Đây là cách tiếp cận căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ (việc làm) của GV THCS cốt cán để xây dựng khung năng lực GV THCS cốt cán; đồng thời dựa vào khung NL này mà quy hoạch, tuyển chọn, sử dụng, bồi dưỡng, đánh giá và có chế độ đãi ngộ thích hợp đối với ĐNGV THCS cốt cán.
3 Thanh Hóa là một tỉnh có phong trào giáo dục phát triển so với các địa phương khác trong cả nước. Những năm qua, GD&ĐT Thanh Hóa đã có sự đổi mới căn bản, toàn diện trên tất cả các mặt: Quy hoạch mạng lưới phát triển GD&ĐT; đảm bảo các yếu tố cơ bản của GD&ĐT theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, NL của người học; chỉ đạo các cơ sở giáo dục tư vấn, tổ chức tập huấn, hội nghị, hội thảo, xây dựng, bổ sung cơ sở vật chất trường lớp học; trang thiết bị dạy học từng bước đồng bộ, đạt chuẩn và đáp ứng cơ bản yêu cầu của GDPT 2018. Trong thời gian tới, GD&ĐT Thanh Hóa tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp sau đây: Đổi mới căn bản công tác quản lý GD&ĐT; phát triển hợp lý quy mô trường lớp, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; xây dựng ĐN nhà giáo và CBQL; tăng cường huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn lực cho GD&ĐT, đảm bảo công bằng trong giáo dục; đổi mới các hoạt động nâng cao chất lượng giáo dục; chủ động hội nhập và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong GD&ĐT [68]... Cho đến nay, các nghiên cứu về ĐNGV THCS cốt cán và phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL còn rất ít. Nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về ĐNGV THCS cốt cán và phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL vẫn còn “bỏ ngỏ”. Bản thân GV THCS cốt cán chưa phát huy tốt vai trò của mình trong bồi dưỡng GV đại trà; trong tư vấn, hỗ trợ, hướng dẫn đồng nghiệp. Nguyên nhân chính của những hạn chế này là do ĐNGV THCS cốt cán mới hình thành, chưa được phát triển một cách toàn diện về phẩm chất, NL. Vì thế, cần có một công trình nghiên cứu có hệ thống về phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL, góp phần khẳng định vai trò quan trọng của ĐNGV THCS cốt cán và sự cần thiết để phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL. Từ những lý do trên, vấn đề “Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận năng lực” đã được lựa chọn để làm đề tài luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục, chuyên ngành QLGD. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất các giải pháp phát triển ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL nhằm nâng cao chất lượng ĐNGV THCS nói chung, ĐNGV THCS cốt cán nói riêng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu ĐNGV THCS cốt cán trong bối cảnh đổi mới GDPT.
4 3.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL. 4. Giả thuyết khoa học Trước yêu cầu đổi mới GDPT, ĐNGV THCS nói chung, ĐNGV THCS cốt cán nói riêng còn có những hạn chế nhất định. Nguyên nhân chính của những hạn chế này là do ĐNGV THCS cốt cán chưa được phát triển theo tiếp cận NL. Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi theo tiếp cận NL mà nội dung cốt lõi là căn cứ vào vị trí, vai trò và chức năng, nhiệm vụ của ĐNGV THCS cốt cán để xây dựng khung NL và dựa vào khung NL để quy hoạch, tuyển chọn, sử dụng, bồi dưỡng, đánh giá ĐNGV THCS cốt cán thì có thể phát triển ĐN này đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đảm bảo về chất lượng, đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL. - Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển ĐNGV THCS cốt cán ở tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL. - Đề xuất các giải pháp phát triển ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL; khảo sát sự cấp thiết, tính khả thi của các giải pháp đề xuất và thử nghiệm một giải pháp. 6. Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn về nội dung: Nghiên cứu cơ sở lý luận; khảo sát thực trạng và đề xuất các giải pháp phát triển ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL, đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT. - Giới hạn về đối tượng khảo sát: CBQL Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT, trường THCS; GV THCS cốt cán, GV một số trường THCS tỉnh Thanh Hóa. - Giới hạn thời gian nghiên cứu: Khảo sát thực trạng và sự cấp thiết, tính khả thi các giải pháp đề xuất trong các năm học 2020-2021 và 2021-2022; thử nghiệm giải pháp đề xuất trong năm học 2022-2023. - Giới hạn chủ thể phát triển ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL: Giám đốc Sở GD&ĐT; Trưởng phòng GD&ĐT; Hiệu trưởng trường THCS. 7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Quan điểm tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận phát triển nguồn nhân lực Phát triển nguồn nhân lực là nhằm đảm bảo cho nguồn nhân lực đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng và có cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển của
5 một tổ chức. Phát triển ĐNGV THCS cốt cán thực chất là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho GDPT. Vận dụng quan điểm tiếp cận phát triển nguồn nhân lực trong phát triển ĐNGV THCS cốt cán đòi hỏi phải chú trọng quy hoạch, tuyển chọn, sử dụng, bồi dưỡng, đánh giá và đãi ngộ ĐN này; đảm bảo về số lượng, chất lượng và cơ cấu. 7.1.2. Tiếp cận năng lực Tiếp cận NL là cách tiếp cận dựa trên chuẩn đầu ra, đó là những NL mà người lao động nói chung, người học nói riêng cần phải đạt được để hoàn thành công việc của mình. Vận dụng quan điểm tiếp cận NL trong phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL đòi hỏi xây dựng khung năng lực GV THCS cốt cán và sử dụng khung NL này để phát triển ĐNGV THCS cốt cán. 7.1.3. Tiếp cận theo chuẩn Tiếp cận theo chuẩn là cách tiếp cận hướng đến những tiêu chuẩn đã được xác định đối với từng lĩnh vực, hoạt động. Vận dụng quan điểm tiếp cận theo chuẩn trong phát triển ĐNGV THCS đòi hỏi phải dựa vào Chuẩn nghề nghiệp GV cơ sở GDPT và tiêu chuẩn ĐNGV THCS để phát triển ĐN này. 7.1.4. Tiếp cận hệ thống Tiếp cận hệ thống là cách tiếp cận đòi hỏi, khi nghiên cứu bất kỳ vấn đề nào cũng đặt nó trong mối liên hệ, quan hệ với vấn đề khác. Vận dụng quan điểm tiếp cận hệ thống trong phát triển ĐNGV THCS cán bộ theo tiếp cận NL đòi hỏi phải xem xét sự phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL là một quá trình, bao gồm nhiều yếu tố. Vì thế, cần phải tác động đồng bộ đến tất cả các yếu tố này; đồng thời phải tính đến điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của các trường THCS trên địa bàn. 7.1.5. Tiếp cận thực tiễn Việc phát triển ĐNGV THCS cốt cán cần được tính đến những đặc điểm KT- XH nói chung, đặc điểm của từng địa phương nói riêng và yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục... Trên cơ sở đó, những mâu thuẫn và khó khăn từ thực tiễn được phát hiện, từ đó tác giả đề xuất các giải pháp phát triển ĐNGV THCS cốt cán có cơ sở khoa học và có tính khả thi. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận 7.2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Phân tích và tổng hợp tài liệu là phương pháp được sử dụng để phân tích và tổng hợp những tài liệu có liên quan, giúp nhà nghiên cứu có những hiểu biết sâu
6 sắc, đầy đủ hơn về bản chất, những dấu hiệu đặc thù của vấn đề nghiên cứu, từ đó sắp xếp chúng thành một hệ thống lý thuyết của vấn đề nghiên cứu. 7.2.1.2. Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập Khái quát hóa các nhận định độc lập là phương pháp nghiên cứu, tổng hợp nhằm giúp nhà nghiên cứu rút ra những khái quát, nhận định về các vấn đề nghiên cứu, từ những quan điểm của các tác giả trong nước và nước ngoài. 7.2.1.3. Phương pháp mô hình hóa Các nhà nghiên cứu sử dụng phương pháp mô hình hóa để giả định (mô hình lý luận và thực tiễn) về đối tượng nghiên cứu, qua đó, bản chất của vấn đề nghiên cứu được thể hiện. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả xây dựng hình mẫu gần giống với đối tượng, tái hiện lại đối tượng theo các cơ cấu, chức năng của đối tượng; Dùng cái cụ thể trực quan để nghiên cứu cái trừu tượng. Đây là việc sử dụng một hệ thống các yếu tố vật chất hoặc ý niệm để biểu diễn, phản ánh hoặc tái tạo đối tượng cần nghiên cứu. Việc nghiên cứu mô hình cho ta những thông tin mới tương tự đối tượng thực. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra Xây dựng các bảng điều tra phù hợp với nội dung đề tài luận án, thống kê, phân tích các dữ liệu để có những nhận xét, đánh giá chính xác về ĐNGV THCS cốt cán; đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. i. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Dùng các phiếu hỏi (anket) để thu thập ý kiến của CBQL, GV cốt cán ở các trường THCS về: - Thực trạng ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa trong bối cảnh đổi mới GDPT; - Thực trạng phát triển ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL; - Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển ĐNGV THCS cốt cán tỉnh Thanh Hóa theo tiếp cận NL. ii. Phương pháp phỏng vấn Phương pháp phỏng vấn được sử dụng trong việc đánh giá thực trạng công tác phát triển ĐNGV THCS cốt cán. Thực hiện phương pháp này bằng cách trao đổi, phỏng vấn và tham khảo ý kiến chuyên gia (nhà khoa học, cán bộ giảng dạy, nghiên cứu, CBQL giáo dục và GV) nhằm thu thập thông tin dựa trên kinh nghiệm
7 thực tiễn của các đối tượng phỏng vấn về thực trạng công tác phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL. Phương pháp này được áp dụng chủ yếu nhằm làm sáng tỏ mặt định tính của vấn đề dựa trên những ý kiến đánh giá của các chuyên gia. 7.2.2.2. Phương pháp chuyên gia Thông qua hội thảo, hội nghị khoa học, qua hỏi ý kiến các chuyên gia GD, CBQL giáo dục các cấp có nhiều kinh nghiệm để khảo sát tình hình ĐNGV THCS cốt cán và các giải pháp đề xuất. 7.2.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Xuất phát từ thực tiễn sinh động của giáo dục THCS, từ người thật, việc thật của GV THCS để lấy ý kiến đóng góp thiết thực, hiệu quả cho việc đề xuất của tác giả về các giải pháp phát triển ĐNGV THCS cốt cán. 7.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm Thực nghiệm là phương pháp áp dụng thử một trong những giải pháp phát triển ĐNGV THCS cốt cán đã được đề xuất trong luận án vào thực tiễn để đánh giá hiệu quả của giải pháp trên thực tế. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng một số công thức thống kê để xử lý dữ liệu thu được, phân tích và đưa ra kết quả nghiên cứu về mặt định lượng; với phần mềm SPSS 20.0. 8. Những luận điểm cần bảo vệ 8.1. GV THCS cốt cán là bộ phận tinh hoa trong ĐNGV THCS. Phát triển ĐNGV THCS cốt cán theo tiếp cận NL đòi hỏi phải căn cứ vào vị trí, vai trò; chức năng, nhiệm vụ của GV THCS cốt cán để xây dựng khung NL của họ; đồng thời dựa vào khung NL này để quy hoạch, tuyển chọn, sử dụng, bồi dưỡng, đánh giá ĐNGV THCS cốt cán; đảm bảo cho ĐNGV THCS cốt cán đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, không ngừng được nâng cao về chất lượng. 8.2. Ở tỉnh Thanh Hóa, trong thời gian qua, ĐNGV THCS cốt cán đã phát huy được vai trò nòng cốt trong bồi dưỡng GV cơ sở GDPT đại trà nhưng trước yêu cầu đổi mới GD và triển khai Chương trình GDPT 2018, ĐN này còn có những hạn chế nhất định mà nguyên nhân chủ yếu là do họ chưa được phát triển đầy đủ theo khung NL của người GV THCS cốt cán.