Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:289

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục "Quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH tại trường đại học; Thiết kế nghiên cứu quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH tại trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh; Thực trạng quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh; Biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HOÀNG KHOA NAM QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CỦA GIẢNG VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HOÀNG KHOA NAM QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CỦA GIẢNG VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 62 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS. PHAN THỊ THU HIỀN 2. TS. VŨ XUÂN HƯỚNG Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan nghiên cứu này là công trình khoa học do chính bản thân tôi thực hiện. Các dữ liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Tác giả Hoàng Khoa Nam
ii MỤC LỤC Lời cam đoan ............................................................................................................... i Mục lục ....................................................................................................................... ii Danh mục các bảng .................................................................................................... ix Danh mục các biểu đồ ................................................................................................ xi MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CỦA GIẢNG VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC ...................................................................................... 11 1.1. Tổng quan nghiên cứu về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học ............................................ 11 1.1.1. Nghiên cứu về năng lực nghề nghiệp của giảng viên và giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học ............................................... 11 1.1.2. Nghiên cứu về phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên và giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học .............................. 19 1.1.3. Nghiên cứu về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên và giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học ......................... 29 1.1.4. Đánh giá khái quát Tổng quan và các vấn đề nghiên cứu mới của luận án ...................................................................................................... 40 1.2. Các khái niệm sử dụng trong luận án ............................................................. 42 1.2.1. Năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội ................ 42 1.2.2. Phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội ....................................................................................................... 45 1.2.3. Quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội ................................................................................................. 46 1.3. Lí luận về năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học ................................................................................................... 48 1.4. Lí luận về phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học .................................................................................. 49
iii 1.4.1. Mục tiêu của phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học .......................................................... 49 1.4.2. Nội dung phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học .................................................................... 51 1.4.3. Hình thức phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học .......................................................... 53 1.4.4. Đánh giá phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học .................................................................... 56 1.4.5. Yếu tố ảnh hưởng phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học ............................................... 57 1.5. Lí luận về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học ........................................................................ 58 1.5.1. Phân cấp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên tại trường đại học.......................................................................................... 58 1.5.2. Quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội trong trường đại học theo các chức năng quản lí .................... 63 1.5.3. Quản lí điều kiện thực hiện phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học........................................ 74 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại trường đại học ............................................ 76 1.6.1. Nhận thức của giảng viên......................................................................... 76 1.6.2. Văn hóa của nhà trường ........................................................................... 77 1.6.3. Chính sách phát triển của nhà trường ...................................................... 77 Kết luận chương 1 ..................................................................................................... 78 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CỦA GIẢNG VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.................. 80 2.1. Mục tiêu thiết kế nghiên cứu thực trạng......................................................... 80 2.2. Câu hỏi nghiên cứu......................................................................................... 80
iv 2.2.1. Hiện nay, phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH (phát triển và tự phát triển) đang diễn ra như thế nào ở các trường đại học tại thành phố Hồ Chí Minh? ........................................... 80 2.2.2. Hiện nay, quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH đang diễn ra như thế nào ở các trường đại học tại thành phố Hồ Chí Minh? ................................................................................... 81 2.2.3. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH tại các trường đại học ỏ TP. Hồ Chí Minh được đánh giá như thế nào? ....................................... 81 2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 82 2.4. Mô tả đối tượng khảo sát và phỏng vấn ......................................................... 82 2.4.1. Mô tả chung đối tượng nghiên cứu .......................................................... 82 2.4.2. Mô tả đối tượng khảo sát ......................................................................... 83 2.4.3. Mô tả về đối tượng phỏng vấn ................................................................. 85 2.5. Công cụ thu thập dữ liệu nghiên cứu ............................................................. 87 2.5.1. Phân tích hồ sơ ......................................................................................... 88 2.5.2. Công cụ thu thập dữ liệu bằng bảng hỏi khảo sát .................................... 89 2.5.3. Phương pháp thu thập dữ liệu bằng phỏng vấn bán cấu trúc ................... 91 2.6. Công cụ phân tích dữ liệu thu thập................................................................. 92 2.6.1. Phân tích dữ liệu bảng hỏi khảo sát ......................................................... 92 2.6.2. Phân tích dữ liệu hồ sơ và phỏng vấn cá nhân ......................................... 93 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 94 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CỦA GIẢNG VIÊN NGÀNH CTXH Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................................... 95 3.1. Khái quát về tình hình đào tạo Công tác xã hội và cơ cấu đội ngũ giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ..... 95 3.2. Thực trạng về năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ............................................ 97
v 3.2.1. Thực trạng về trình độ chuyên môn của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ......................... 97 3.2.2. Thực trạng về năng lực chuyên môn của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ......................... 98 3.2.3. Thực trạng về nghiệp vụ của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ............................................... 99 3.3. Thực trạng về phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ............................... 101 3.3.1. Thực trạng về mức độ đồng ý mục tiêu phát triển nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh ............................................................................................................... 101 3.3.2. Thực trạng về thực hiện các nội dung phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh .......................................................................................... 103 3.3.3. Thực trạng về triển khai các hình thức phát triển nghề nghiệp giảng viên Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................................... 108 3.3.4. Thực trạng về đánh giá phát triển năng lực nghề nghiệp giảng viên Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ....... 112 3.3.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................... 114 3.4. Thực trạng về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ........... 116 3.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội ......................................................... 116 3.4.2. Thực trạng về tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh...................................................................... 121
vi 3.4.3. Thực trạng về chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................... 127 3.4.4. Thực trạng kiểm tra - đánh giá thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ............................................................... 132 3.4.5. Thực trạng quản lí các điều kiện thực hiện phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh ................................................................................ 136 3.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................... 138 3.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................................................... 142 3.5.1. Ưu điểm của quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ...................................................................................................... 142 3.5.2. Hạn chế của quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ...................................................................................................... 142 3.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh...................................................................... 145 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ....................................................................................... 148
vii CHƯƠNG 4: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CỦA GIẢNG VIÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................. 150 4.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh..................................................................................................................... 150 4.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ........................................................ 150 4.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ........................................................ 150 4.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .......................................................... 151 4.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu, tính khoa học................................. 151 4.2. Biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh...................... 152 4.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lí và giảng viên Công tác xã hội về thực hiện phát triển năng lực nghề nghiệp ....................................... 152 4.2.2. Tăng cường sự tham gia của giảng viên Công tác xã hội trong xây dựng kế hoạch phát triển năng lực nghiệp nhằm đáp ứng các nhu cầu phát triển của giảng viên Công tác xã hội ............................................. 154 4.2.3. Tổ chức các hoạt động phát triển năng lực nghề nghiệp ứng dụng công nghệ thông tin trong đào tạo Công tác xã hội............................... 157 4.2.4. Tổ chức đa dạng các hoạt động phát triển năng lực thực tiễn nghề đối với giảng viên Công tác xã hội .............................................................. 158 4.2.5. Thực hiện chính sách khen thưởng đối với giảng viên Công tác xã hội đạt thành tích cao trong phát triển năng lực nghề nghiệp ..................... 160 4.2.6. Chú trọng yếu tố lãnh đạo trong công tác chỉ đạo phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội......................................... 162 4.2.7. Cải tiến hiệu quả kiểm tra – đánh giá thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội .......................... 163 4.2.8. Đảm bảo hiệu quả quản lí điều kiện thực hiện phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội ................................................. 166 4.2.9. Mối liên hệ giữa các biện pháp .............................................................. 167
viii 4.3. Khảo nghiệm biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ... 168 4.3.1. Mục tiêu của khảo nghiệm biện pháp .................................................... 168 4.3.2. Thiết kế khảo nghiệm............................................................................. 168 4.3.3. Đối tượng khảo nghiệm ......................................................................... 168 4.3.4. Nội dung khảo nghiệm và triển khai khảo nghiệm biện pháp ............... 169 4.3.5. Kết quả khảo nghiệm biện pháp............................................................. 170 4.4. Thực nghiệm biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ... 182 4.4.1. Mục tiêu của thực nghiệm biện pháp ..................................................... 182 4.4.2. Nội dung thực nghiệm biện pháp ........................................................... 182 4.4.3. Giả thuyết nghiên cứu của thực nghiệm biện pháp................................ 184 4.4.4. Thiết kế nghiên cứu thực nghiệm biện pháp .......................................... 184 4.4.5. Triển khai thực nghiệm biện pháp ......................................................... 186 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ....................................................................................... 193 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 198 PHỤ LỤC
ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê số lượng giảng viên và cán bộ quản lí cấp khoa các trường đại học đào tạo ngành CTXH tại thành phố Hồ Chí Minh ................... 83 Bảng 2.2. Thống kê mô tả mẫu khảo sát tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh ...................................................................................................... 84 Bảng 2.3. Thống kê mô tả mẫu phỏng vấn tại các trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh ............................................................................................... 86 Bảng 2.4. Thống kê dữ liệu thu thập hồ sơ các trường đại học tại TP. HCM ....... 89 Bang. 2.5. Thống kê dữ liệu thu thập bằng bảng hỏi khảo sát ............................... 90 Bảng 3.1. Cơ cấu giảng viên ngành CTXH tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh theo thâm niên công tác và giới tính..................................... 96 Bảng 3.2. Thống kê về trình độ chuyên môn của giảng viên ngành CTXH tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh....................................... 97 Bảng 3.3. Trình độ tin học và ngoại ngữ của giảng viên ngành CTXH tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh ....................................................... 99 Bảng 3.4. Thống kê thực hiện nghiên cứu khoa học của giảng viên ngành CTXH năm học 2021-2022 ................................................................. 100 Bảng 3.5. Mức độ đồng ý các mục tiêu phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH trong các trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh ...... 101 Bảng 3.6. Đánh giá mức độ thực hiện và mức độ hiệu quả của các nội dung phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH ........... 103 Bảng 3.7. Đánh giá mức độ thực hiện và mức độ hiệu quả của các hình thức phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH ở các trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh ................................................... 108 Bảng 3.8. Mức độ thực hiện đánh giá phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH ................................................................................ 113 Bảng 3.9. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH ............................................................... 115 Bảng 3.10. Đánh giá về mức độ hiệu quả và mức độ thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH.............................. 116 Bảng 3.11. Đánh giá mức độ thực hiện và mức độ hiệu quả của tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH .................................................................................................. 122
x Bảng 3.12. Đánh giá mức độ thường xuyên và mức độ hiệu quả chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH .................................................................................................. 128 Bảng 3.13. Đánh giá mức độ thực hiện và mức độ hiệu quả kiểm tra - đánh giá thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH ....................................................................................... 132 Bảng 3.14. Mức độ hiệu quả quản lí các điều kiện thực hiện phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH .......................................... 136 Bảng 4.1. Quy mô mẫu khảo nghiệm biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH ........... 168 Bảng 4.2. Tiêu chí đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH .................................................................................................. 170 Bảng 4.3. Tính cần thiết và tính khả thi của Biện pháp 01 ................................. 171 Bảng 4.4. Tính cần thiết và tính khả thi của Biện pháp 02 ................................. 172 Bảng 4.5. Tính cần thiết và tính khả thi của Biện pháp 03 ................................. 173 Bảng 4.6. Tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp 04 .................................. 174 Bảng 4.7. Tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp 05 .................................. 176 Bảng 4.8. Tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp 06 .................................. 177 Bảng 4.9. Tính cần thiết và tính khả thi của nhóm biện pháp 07 ........................ 178 Bảng 4.10. Tính cần thiết và tính khả thi của nhóm biện pháp 08 ........................ 179 Bảng 4.11. Tổng hợp đánh giá về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................................................................................. 180 Bảng 4.12. Hệ số tương quan Pearson về tính cần thiết của các biện pháp .......... 181 Bảng 4.13. Hệ số tương quan Pearson về tính khả thi của các biện pháp ............. 181 Bảng 4.14. Cơ cấu giảng viên ngành Công tác xã hội tham gia thực nghiệm ...... 185 Bảng 4.15. Quy trình triển khai thực nghiệm biện pháp ....................................... 186 Bảng 4.16. Thang đo năng lực thiết kế bài giảng điện tử ...................................... 188 Bảng 4.17. Kết quả kiểm định năng lực trước và sau khi tập huấn của giảng viên CTXH .......................................................................................... 189 Bảng 4.18. Đánh giá mức độ hiệu quả tập huấn nâng cao năng lực thiết kế bài giảng điện tử của giảng viên CTXH ................................................... 191
xi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Mô hình Quản lí theo chức năng của Henry Fayol (1985); Dessle (2015) .................................................................................................. 32 Biểu đồ 1.2. Mô hình quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH tại trường đại học ......................................................... 64 Biểu đồ 4.1. Đối sánh sự thay đổi về năng lực thiết kế bài giảng điện tử của giảng viên CTXH trước và sau tập huấn .......................................... 190
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Năng lực nghề nghiệp của giảng viên là một trong những yếu tố quyết định chất lượng đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học tại Việt Nam, phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các cơ sở giáo dục đại học (Nguyễn Thị Vân Anh, 2019). Bên cạnh đó, đổi mới về quản lí giáo dục tại các cơ sở giáo dục đại học là chìa khóa để nâng cao năng lực nghề nghiệp của giảng viên (Nguyễn Ngọc Vũ, 2021). Đào tạo Công tác xã hội đã có những chuyển biến rõ nét, thể hiện qua sự gia tăng về số lượng các trường đại học có mã ngành đào tạo Công tác xã hội. Hiện nay cả nước có tất cả 56 học viện, trường đại học và cao đẳng đào tạo chuyên ngành công tác xã hội. Các cơ sở giáo dục này có nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực công tác xã hội phục vụ chiến lược phát triển an sinh xã hội của Việt Nam. Tiếp nối Đề án 32 kết thúc cuối năm 2020, Chính phủ tiếp tục ban hành Chương trình Phát triển công tác xã hội giai đoạn 2021-2030. Chương trình tập trung các mục tiêu chính: hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về Công tác xã hội; phát triển mạng lưới các cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội; đặc biệt là đổi mới, hoàn thiện chương trình, nội dung đào tạo và giáo dục công tác xã hội trình độ trung cấp, cao đẳng, đại học và sau đại học; nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ngành công tác xã hội (Thủ tướng Chính phủ, 2021). Trong một cuộc khảo sát do Hiệp hội các trường Công tác xã hội Việt Nam (thực hiện tại 47 cơ sở đào tạo công tác xã hội, năng lực của đội ngũ giảng viên Công tác xã hội được xác định là một thách thức lớn. Tại Việt Nam, quy định đào tạo trình độ cử nhân người giảng viên cần có trình độ thạc sĩ trở lên. Trong số 697 giảng viên CTXH ở tất cả các cấp đào tạo cử nhân và thạc sĩ (tại 46 cơ sở trả lời khảo sát), chỉ có 14,9% có bằng thạc sĩ và 1% có bằng tiến sĩ liên quan (về công tác xã hội, phát triển xã hội hoặc phúc lợi xã hội). Số lượng lớn nhất có thạc sĩ hoặc tiến sĩ xã hội học hoặc tâm lý học (40,6%), tiếp theo là những người tốt nghiệp các ngành khác như giáo dục học, y học, kinh tế hoặc ngôn ngữ (28,1%) (VNASSW, 2017a).
2 Nghiên cứu gần đây về chuẩn nghề nghiệp giảng viên công tác xã hội, trong số tám trường đào tạo CTXH bao gồm: đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Lao động - Xã hội cơ sở Hà Nội, Đại học Công Đoàn, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Học viện Phụ nữ Việt Nam, Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam, Đại học Văn hóa Thể thao và Du lịch Thanh Hóa, Cao đẳng Sư phạm Trung ương thì số lượng giảng viên ngành CTXH là 114 người. Trong đó, số giảng viên học hàm phó giáo sư là 5 (Xã hội học, Tâm lý học), học vị tiến sĩ là 37, thạc sĩ là 68, số còn lại đang học cao học. Trong số 37 tiến sĩ, có 01 tiến sĩ chuyên ngành CTXH; trong số 68 thạc sĩ, có 32 thạc sĩ CTXH và 7 giảng viên đang làm nghiên cứu sinh CTXH. Như vậy trong tổng số giảng viên ngành CTXH ở 8 trường này, hiện chỉ có 29% giảng viên đúng chuyên ngành (Nguyễn Duy Nhiên, 2019). Tuy nghiên cứu của tác giả không mang tính đại diện cho toàn bộ các trường đại học đào tạo Công tác xã hội tại Việt Nam nhưng cũng phản ánh một phần thực trạng về chuẩn nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội hiện nay. Người giảng viên không được đào tạo đúng chuyên ngành công tác xã hội (chủ yếu là giảng viên có trình độ chuyên môn của ngành đào tạo gần công tác xã hội) sẽ có những bất cập trong hoạt động nghề nghiệp. Một số nghiên cứu cùng chủ đề cũng cho thấy năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội vẫn chưa hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu đào tạo trình độ cử nhân công tác xã hội trong thực tiễn (Trần Văn Kham, 2015; Vũ Thị Thanh Nga, 2020). Vì vậy, phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội là vấn đề cấp thiết đối với các cơ sở giáo dục đại học. Thành phố Hồ Chí Minh là địa phương đứng đầu khu vực phía Nam về phát triển kinh tế, giáo dục và dịch vụ xã hội. Nhằm thực hiện các mục tiêu an sinh xã hội của quốc gia và thành phố, các trường đại học có nhiệm vụ cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của xã hội trong lĩnh vực bảo trợ và an sinh xã hội. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Hoa và cộng sự về đào tạo Công tác xã hội cung cấp những thông tin giá trị về thực tiễn đào tạo chuyên ngành Công tác xã hội tại một số tỉnh thành tại Việt Nam, trong đó có thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội tại các trường đại học còn những hạn chế về năng lực thực tiễn nghề CTXH, năng lực hướng dẫn thực hành đối
3 với sinh viên CTXH. Từ kết quả nghiên cứu, nhóm tác giả khẳng định phát triển năng lực giảng viên Công tác xã hội tại các trường đại học là yếu tố quan trọng nâng cao khả năng học tập của sinh viên, đặc biệt là năng lực thực hành, thực tập của sinh viên (Nguyễn Thị Hoa & cộng sự, 2020). Cùng hướng nghiên cứu, Nguyễn Thị Bích Ngọc và cộng sự (2021) đề xuất nâng cao năng lực thực tiễn nghề của giảng viên CTXH biện pháp hiệu quả để cải thiện chất lượng học tập và thực hành của sinh viên chuyên ngành CTXH tại đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Như vậy, một số nghiên cứu về đào tạo Công tác xã hội trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh cho thấy phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH là chìa khóa nâng cao hiệu quả đào tạo và cung cấp cho thị trường lao động nguồn nhân lực Công tác xã hội chất lượng cao. Nghiên cứu về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội cho thấy các trường đại học chưa thực hiện đầy đủ và hiệu quả công tác quản lí phát triển giảng viên CTXH trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay (Nguyễn Thị Thái Lan, 2017; Nguyễn Văn Khoa, 2019). Một trong những nguyên nhân của vấn đề này liên quan đến nhận thức của các cấp quản lí trong các cơ sở giáo dục đại học. Nhận thức của các cấp quản lí về phát triển năng lực đội ngũ giảng viên Công tác xã hội chưa có sự nhất quán, do xu thế họ dành sự quan tâm nhiều hơn đến phát triển các khối ngành kinh tế. Do đó, phát triển năng lực của đội ngũ giảng viên Công tác xã hội tại các cơ sở giáo dục đại học còn tồn tại những khó khăn và bất cập (Nguyễn Văn Khoa, 2019). Tại thành phố Hồ Chí Minh, một số nghiên cứu đề cập đến phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội. Tuy nhiên, hiện nay chưa có công trình khoa học nghiên cứu chuyên sâu về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, công tác quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội của các trường đại học còn gặp một số khó khăn trong thực tiễn. Kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội chưa được thực hiện đạt hiệu quả cần thiết; giảng viên Công tác xã hội chưa tham gia phát triển năng lực nghề nghiệp liên tục và thường xuyên, những hoạt động phát triển chưa gắn kết với nhu cầu phát triển của giảng viên Công tác xã hội.
4 Căn cứ vào những lý do nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu “Quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, luận án khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh; từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp giảng viên ngành Công tác xã hội của trường đại học tại thành phố Hồ Chí Minh góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ trong trường đại học. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lí giảng viên ở trường đại học 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án bao gồm các nội dung sau: Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH tại trường đại học Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh Đề xuất biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh và thực nghiệm sư phạm 01 chỉ báo của biện pháp đề xuất. 5. Phạm vi nghiên cứu 5.1. Địa bàn nghiên cứu Tổ chức nghiên cứu tại các trường đại học công lập có mã ngành đào tạo công tác xã hội ở thành phố Hồ Chí Minh gồm có 05 trường đại học (Mã hóa: ĐH-A; ĐH- B; ĐH-C; ĐH-D và ĐH-E).
5 5.2. Nội dung nghiên cứu Luận án khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh ở các cấp: Trường, Khoa; Bộ môn và Giảng viên. 5.3. Thời gian nghiên cứu Các dữ liệu trong nghiên cứu được thu thập từ năm học 2020-2021 đến 2021-2022. 6. Giả thuyết nghiên cứu Hiện nay, công tác quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành CTXH tại các trường đại học ở TP. Hồ Chí Minh còn những hạn chế khi thực hiện các chức năng xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch, chỉ đạo thực hiện kế hoạch và kiểm tra-đánh giá thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH. Nếu những biện pháp quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH được triển khai một cách khoa học, đồng bộ và khả thi sẽ góp phần nâng cao chất lượng quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên CTXH tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh. 7. Phương pháp luận của luận án 7.1. Tiếp cận thực tiễn Thực hiện hiệu quả phát triển năng lực nghề nghiệp và quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên là những yêu cầu xuất phát từ thực tiễn phát triển giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay. Luận án tiếp cận theo quan điểm tiếp cận thực tiễn nhằm nghiên cứu về quản lí phát triển năng lực năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành công tác xã hội tại thành phố các trường đại học tại Hồ Chí Minh. Quan điểm này yêu cầu nghiên cứu của luận án phải xuất phát từ bối cảnh thực tiễn của nhà trường bao gồm: những chính sách của Nhà nước hỗ trợ phát triển năng lực nghề nghiệp và quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên công tác xã hội; các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh đang thực hiện phát triển năng lực nghề nghiệp và quản lí phát triển năng lực nghiệp của giảng viên công tác xã hội như thế nào?
6 7.2. Tiếp cận quản lí nguồn nhân lực Quản lí nguồn nhân lực có thể được định nghĩa là một quá trình và nỗ lực để phát triển, tạo động lực và đánh giá nguồn nhân lực tổng thể mà công ty cần để đạt được các mục tiêu của mình. Sự hiểu biết này bao gồm việc bắt đầu lựa nhân lực có trình độ chuyên môn và phù hợp để đảm nhận một vị trí trong một tổ chức theo yêu cầu của cơ quan, tổ chức. Bên cạnh đó, quản lí nguồn nhân lực cũng thực hiện bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực. Quản lý nguồn nhân lực là một quá trình diễn ra liên tục, phù hợp với lĩnh vực giáo dục nên việc quan tâm và đầu tư nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một trong những nhiệm vụ chủ đạo của nhà quản lý trường đại học. Trong cơ cấu tổ chức giáo dục đại học, quản lý nguồn nhân lực là một quá trình phát triển, thúc đẩy và đánh giá nguồn nhân lực tổng thể để các cơ sở giáo dục đại học có thể đạt được các mục tiêu của tổ chức. Đội ngũ giảng viên là nguồn nhân lực quan trọng trong môi trường giáo dục đại học. Chất lượng của người giảng viên là một trong những yếu tố quyết định chất lượng đào tạo của trường đại học (Thủ tướng Chính phủ, 2019). Phát triển nguồn nhân lực giảng dạy cũng là một trong những chức năng của quản lí nguồn nhân lực trong giáo dục. Tiếp cận quản lí nguồn nhân lực là cơ sở để cán bộ quản lí có sự nhận biết, đánh giá chất lượng nguồn nhân lực đào tạo chuyên ngành Công tác xã hội của trường đại học; từ đó đưa ra phương hướng quản lí xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, phát triển và tạo động lực đối với giảng viên Công tác xã hội nhằm đạt được mục tiêu nâng cao năng lực nghề nghiệp của giảng viên Công tác xã hội trong thực tiễn giảng dạy. 7.3. Tiếp cận chức năng quản lí Quản lí theo chức năng có bề dày lịch sử trong nghiên cứu và thực tiễn. Hiện nay, phương thức quản lí này vẫn được áp dụng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả giáo dục đại học. Quản lí theo chức năng giúp cán bộ quản lí đưa ra định hướng thực hiện nhằm đạt được mục tiêu đặt ra của cơ sở giáo dục đại học. Ưu điểm của quản lí theo chức năng là cung cấp những bước thực hiện cụ thể, thể hiện rõ ràng sự phân cấp trong quản lí; từ đó các bộ phận triển khai những công việc được phân công một cách rõ ràng, mạch lạc. Trong nghiên cứu này, luận án tiếp cận quản lí theo chức năng
7 bao gồm: xây dựng kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội, tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội; chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội; kiểm tra- đánh giá thực hiện kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội. Ngoài ra, luận án cũng xác định phân cấp trong quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành Công tác xã hội tại các trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh bao gồm: quản lí cấp Trường, Khoa và Bộ môn Công tác xã hội. 7.4. Tiếp cận hệ thống cấu trúc Quan điểm hệ thống cấu trúc xem xét các đối tượng một cách toàn diện, nhiều mặt, nhiều mối liên hệ, trong trạng thái vận động và phát triển, trong những điều kiện hoàn cảnh cụ thể để tìm ra bản chất và các quy luật vận động của đối tượng (Bộ Giáo dục & Đào tạo, 2011). Luận án tiếp cận quan điểm này trong đánh giá thực trạng phát triển năng lực nghề nghiệp và quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp giảng viên ngành Công tác xã hội. Phát triển năng lực nghề nghiệp giảng viên gồm các thành tố chính: mục tiêu, nội dung và hình thức phát triển năng lực nghề nghiệp. Phương pháp tiếp cận này là cơ sỏ để luận án phân tích mối liên hệ của mục tiêu, nội dung và hình thức phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên ngành công tác xã hội trong thực tiễn tại các trường đại học, đồng thời khám phá vai trò thực tế của các thành tố trong phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên công tác xã hội, sự phù hợp của các thành tố trong bối cảnh phát triển giáo dục đại học hiện nay. Tương tự, quản lí phát triển năng lực nghề nghiệp giảng viên ngành Công tác xã hội bao gồm các thành tố: lập kế hoạch phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực hiện và đánh giá thực hiện phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên. Quan điểm hệ thống cấu trúc làm căn cứ để điều tra và phân tích mối liên hệ giữa các thành tố nói trên, các thành tố đã được thực hiện như thế nào và hiệu quả thực tiễn đem lại đối với các trường đại học.