Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trường đại học địa phương theo tiếp cận năng lực

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:282

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận và thực tiễn đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trường đại học địa phương, tác giả đề xuất biện pháp quản lý đào tạo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trường đại học địa phương theo tiếp cận năng lực

9ll………….l…………….. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ĐỖ THỊ THANH TOÀN QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƢƠNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội - 2019 i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ĐỖ THỊ THANH TOÀN QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƢƠNG ĐỖ THỊ THANH TOÀN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGÀNH KỸ THUẬT Ở CÁCChuyên TRƢỜNGngành: QuảnĐỊA ĐẠI HỌC lý giáo dục PHƢƠNG NĂNG LỰC Mã số: TIẾP CẬN9.14.01.14 THEO LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Ngô Quang Sơn 2. PGS.TS. Ngô Hiệu Hà Nội - 2019 ii
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu đƣợc trình bày trong luận án là trung thực, kết quả nghiên cứu của luận án chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án Đỗ Thị Thanh Toàn iii
LỜI CẢM ƠN Em xin trân trọng cảm ơn PGS.TS Ngô Quang Sơn, PGS.TS Ngô Hiệu, các thầy cô trong khoa Quản lý giáo dục - Trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội đã tận tình hƣớng dẫn, định hƣớng và giúp đỡ em trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận án. Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong các Hội đồng, từ Hội đồng bảo vệ đề cƣơng đến Hội đồng bảo vệ cấp bộ môn đã có nhiều ý kiến đóng góp quý báu giúp em nghiên cứu và bổ sung trong quá trình thực hiện luận án. Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu các trƣờng Đại học Hải Phòng, Đại học Hồng Đức, Đại học Hùng Vƣơng và các tạp chí khoa học giáo dục – Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tạp chí giáo dục – Trƣờng Đại học Hải Phòng,…đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian thực hiện luận án. Xin trân trọng cảm ơn các bạn đồng nghiệp ở các cơ quan nghiên cứu có liên quan, các anh chị em nghiên cứu sinh cùng khóa và đặc biệt là gia đình tôi đã luôn ở bên tôi, khuyến khích, động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận án này. Tác giả luận án Đỗ Thị Thanh Toàn iv
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. iii LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... iv MỤC LỤC .............................................................................................................. v DANH MỤC BẢNG .............................................................................................. x DANH MỤC BIỂU ĐỒ ...................................................................................... xiii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................ xiv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... xv MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO VÀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƢƠNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ......................................................... 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 9 1.1.1. Nghiên cứu về đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học theo tiếp cận năng lực............................................................................................. 9 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học theo tiếp cận năng lực .............................................................................. 15 1.1.3. Kinh nghiệm điển hình các nƣớc trên thế giới về đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ……………………………………..……..………..21 1.1.4. Nhận xét chung về vấn đề đã nghiên cứu và cần tiếp tục nghiên cứu............ 22 1.2. Một số khái niệm ........................................................................................... 24 1.2.1. Năng lực và tiếp cận năng lực .................................................................... 24 1.2.2. Ngành công nghệ kỹ thuật.......................................................................... 30 1.2.3. Đào tạo và quản lý đào tạo ......................................................................... 31 1.2.4. Trƣờng đại học địa phƣơng ........................................................................ 34 1.3. Ðào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng ........... 37 1.3.1. Ðặc trƣng đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học ........... 37 1.3.2. Trƣờng đại học địa phƣơng và đào tạo ở trƣờng đại học địa phƣơng ............ 40 1.4. Đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 43 v
1.4.1. Quan điểm đào tạo theo tiếp cận năng lực ................................................. 43 1.4.2. Định hƣớng xác định nội dung đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 45 1.4.3. Quy trình phát triển chƣơng trình đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo tiếp cận năng lực .................................................................................................. 48 1.5. Quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ............................................................................. 50 1.5.1. Một số cách tiếp cận quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng. .................................................................................. 50 1.5.2. Vận dụng tiếp cận quá trình CIPO và tiếp cận năng lực trong quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng ................... 53 1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ............................................... 66 1.6.1. Tác động của yếu tố khách quan đến quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ....................... 66 1.6.2. Tác động của các yếu tố chủ quan đến quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ....................... 68 Kết luận chƣơng 1 ................................................................................................ 71 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO VÀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ở CÁC TRƢỜNG ĐAIH HỌC ĐỊA PHƢƠNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ....................................................... 73 2.1. Khái quát về trƣờng đại học địa phƣơng đƣợc khảo sát ............................... 73 2.1.1. Cơ cấu đội ngũ giảng viên.......................................................................... 73 2.1.2. Đội ngũ CBQL-GV giảng dạy ngành công nghệ kỹ thuật ......................... 75 2.1.3. Quy mô đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ................................................ 76 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .......................................................................... 77 2.2.1. Mục đích khảo sát ...................................................................................... 77 2.2.2. Phạm vi và đối tƣợng khảo sát ................................................................... 77 2.2.3. Nội dung khảo sát....................................................................................... 78 2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................................ 82 vi
2.2.5. Đánh giá kết quả khảo sát .......................................................................... 82 2.3. Thực trạng nhận thức tầm quan trọng của đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ............................... 84 2.4. Thực trạng đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. ............................................................................ 86 2.4.1. Thực trạng phù hợp của chƣơng trình đào tạo với khung năng lực ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng .......................................... 86 2.4.2. Thực trạng kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng so với yêu cầu năng lực của chuẩn đầu ra. ................................. 92 2.5. Thực trạng hợp tác đào tạo giữa trƣờng đại học địa phƣơng và nhà tuyển dụng, cựu sinh viên .............................................................................................. 97 2.6. Thực trạng quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ..................................................................... 103 2.6.1. Thực trạng quản lý đầu vào ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực .............................................................. 103 2.6.2. Thực trạng quản lý quá trình đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. ............................................ 113 2.6.3. Thực trạng quản lý đầu ra của đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ............................................. 117 2.6.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ..................... 124 2.7. Đánh giá chung thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực .......................... 129 2.7.1. Điểm mạnh ............................................................................................... 129 2.7.2. Hạn chế..................................................................................................... 130 2.7.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 131 Kết luận chƣơng 2 .............................................................................................. 133 CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƢƠNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ....................................................................................................... 135 vii
3.1. Định hƣớng đề xuất biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ................................... 135 3.1.1. Định hƣớng phát triển nguồn nhân lực ngành giáo dục ........................... 135 3.1.2. Định hƣớng phát triển của các trƣờng đại học địa phƣơng ...................... 137 3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................... 138 3.2.1. Đảm bảo tính hệ thống và toàn diện ........................................................ 138 3.2.2. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển .......................................................... 138 3.2.3. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................. 139 3.2.4. Đảm bảo tính khả thi ................................................................................ 139 3.3. Biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực ............................................................................. 140 3.3.1. Tổ chức hoạt động nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên về đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo tiếp cận năng lực. ...................................................................................................... 140 3.3.2. Quản lý xây dựng mục tiêu, nội dung chƣơng trình đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật trên cơ sở khảo sát nhu cầu nguồn nhân lực của địa phƣơng và các tiêu chuẩn năng lực ..................................................................................... 147 3.3.3. Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo tiếp cận năng lực ................................................................................................ 155 3.3.4. Quản lý đổi mới phƣơng thức kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo tiếp cận năng lực ................................................... 176162 3.3.5. Tăng cƣờng quan hệ hợp tác giữa nhà trƣờng với các tổ chức, doanh nghiệp ..... 1761 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................. 1765 3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................... 176 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................. 176 3.5.2. Các bƣớc thực hiện................................................................................... 176 3.5.3. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 177 3.6. Tổ chức thử nghiệm 01 biện pháp đề xuất .................................................. 180 3.6.1. Mục đích thử nghiệm ............................................................................... 181 3.6.2. Nội dung thử nghiệm ............................................................................... 181 viii
3.6.3. Địa bàn và thời gian thử nghiệm .............................................................. 181 3.6.4. Tổ chức thử nghiệm ................................................................................. 181 3.6.5. Đánh giá kết quả thử nghiệm ................................................................... 182 Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................... 189 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................... 190 1.Kết luận: ......................................................................................................... 190 2. Khuyến nghị: .................................................................................................. 191 2.1. Đối với cơ quan quản lý Nhà nƣớc ............................................................. 191 2.2. Đối với UBND cấp tỉnh, thành phố ................................................................ 191 2.3. Đối với doanh nghiệp .................................................................................. 191 2.4. Đối với các trƣờng đại học địa phƣơng....................................................... 192 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ........................ 193 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 194 ix
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Nội dung dạy học theo quan điểm phát triển năng lực ........................ 46 Bảng 1.2. So sánh giữa đào tạo theo TCNL và đào tạo truyền thống .................. 47 Bảng 1.3. Quan hệ giữa nội dung giảng dạy với năng lực cần đạt đƣợc khi kết thúc học phần An toàn điện .................................................................................. 49 Bảng 2.1. Các trƣờng ĐHĐP nghiên cứu thực trạng ........................................... 73 Bảng 2.2. Thống kê đội ngũ CBQL-GV ở 03 trƣờng ĐHĐP, năm học 2018– 2019 ...................................................................................................................... 74 Bảng 2.3. Thống kê đội ngũ CBQL-GV giảng dạy ngành công nghệ kỹ thuật ở 03 trƣờng ĐHĐP, năm học 2018 – 2019 ............................................................. 75 Bảng 2.4. Thống kê quy mô đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở 3 trƣờng ĐHĐP.... 77 Bảng 2.5. Thống kê đối tƣợng khảo sát ............................................................... 77 Bảng 2.6. Một số tiêu chí đánh giá quản lý đào tạo ngành CNKT ở các trƣờng ĐHĐP ................................................................................................................... 79 Bảng 2.7. Ý kiến của CBQL-GV, NTD, SVCQ và cựu SV về tầm quan trọng của đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo TCNL .............................................. 84 Bảng 2.8a. Ý kiến của CBQL-GV về sự phù hợp giữa chƣơng trình đào tạo với khung năng lực ngành công nghệ kỹ thuật .................................................... 86 Bảng 2.8b. Ý kiến của NTD về sự phù hợp giữa chƣơng trình đào tạo với khung năng lực ngành công nghệ kỹ thuật ........................................................... 88 Bảng 2.8c. Ý kiến của SVCQ về sự phù hợp giữa chƣơng trình đào tạo với khung năng lực ngành công nghệ kỹ thuật ........................................................... 89 Bảng 2.8d. Ý kiến của cựu SV về sự phù hợp giữa chƣơng trình đào tạo với khung năng lực ngành công nghệ kỹ thuật ........................................................... 90 Bảng 2.9a. Ý kiến của CBQL-GV về kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ..... 92 Bảng 2.9b. Ý kiến của NTD về kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ......... 93 Bảng 2.9c. Ý kiến của SVCQ về kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ...... 95 Bảng 2.9d. Ý kiến của cựu SV về kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật .... 96 Bảng 2.10a. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng hợp tác đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật giữa trƣờng ĐHĐP và NTD, cựu SV ............................................ 97 x
Bảng 2.10b. Ý kiến của NTD về thực trạng hợp tác đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật giữa trƣờng ĐHĐP và NTD, cựu SV ..................................................... 99 Bảng 2.10c. Ý kiến của SVCQ về thực trạng hợp tác đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật giữa trƣờng ĐHĐP và NTD, cựu SV ................................................... 100 Bảng 2.10d. Ý kiến của cựu SV về thực trạng hợp tác đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật giữa trƣờng ĐHĐP và NTD, cựu SV .......................................... 101 Bảng 2.11. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý tuyển sinh ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng ĐHĐP ............................................................ 104 Bảng 2.12. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng chỉ đạo xác định mục tiêu đào tạo, chuẩn đầu ra dựa theo năng lực ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng ĐHĐP ................................................................................................................. 106 Bảng 2.13. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý thiết kế nội dung, chƣơng trình đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng ĐHĐP ............... 108 Bảng 2.14. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý thiết kế phƣơng pháp đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng ĐHĐP ..................................... 110 Bảng 2.15. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý cơ sở vật chất phục vụ đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng ĐHĐP ..................................... 112 Bảng 2.16. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng ĐHĐP ......................... 114 Bảng 2.17. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý hoạt động học tập của sinh viên ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng ĐHĐP .................................. 116 Bảng 2.18. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ....................................................... 118 Bảng 2.19. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý cấp phát chứng chỉ, văn bằng tốt nghiệp trong đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ........................... 120 Bảng 2.20. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng quản lý hợp tác giữa trƣờng ĐHĐP và DN trong đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ..................................... 122 Bảng 2.21. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố khách quan đến quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật .................... 125 xi
Bảng 2.22. Ý kiến của CBQL-GV về thực trạng mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố chủ quan đến quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ....................... 127 Bảng 3.1. Đánh giá tính cấp thiết của các biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo TCNL .......................................................................... 177 Bảng 3.2. Đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo TCNL ................................................................................... 178 Bảng 3.3. Sự khác biệt trong quản lý hoạt động đào tạo của nhóm thử nghiệm và nhóm đối chứng ............................................................................................. 184 Bảng 3.4. Kết quả học tập của nhóm thử nghiệm và nhóm đối chứng .............. 185 Bảng 3.5. Mức độ hợp tác giữa nhà trƣờng và doanh nghiệp ............................ 186 Bảng 3.6. Tình trạng việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp ........................ 187 xii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Ý kiến của CBQL-GV, NTD, SVCQ và cựu SV về tầm quan trọng của đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo TCNL .................................... 85 Biểu đồ 2.2. Ý kiến của CBQL-GV, NTD, SVCQ và cựu SV về sự phù hợp giữa CTÐT với khung năng lực ngành công nghệ kỹ thuật ................................. 92 Biểu đồ 2.3. Ý kiến của CBQL-GV, NTD, SVCQ và cựu SV về kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật............................................................................... 97 Biểu đồ 2.4. Ý kiến của CBQL-GV, NTD về hợp tác đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật giữa trƣờng ĐHĐP và NTD, cựu SV ……………………….………..…102 Biểu đồ 2.5. Ý kiến của SVCQ và cựu SV về hợp tác đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật giữa trƣờng ĐHĐP và NTD, cựu SV ................................................... 103 Biểu đồ 3.1. Sự tƣơng quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .................................................................................................................... 180 Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp 3 tháng ............... 187 xiii
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Năng lực ASK theo James Nottingham (2011) ...................... 29 Hình 1.2. Mô hình tiếp cận theo năng lực ............................................... 28 Hình 1.3. Cơ cấu tổ chức điển hình của trƣờng đại học địa phƣơng ...... 36 Hình 1.4. Mô hình tiếp cận chức năng POLCI ....................................... 50 Hình 1.5. Mô hình tiếp cận quá trình CIPO ............................................ 51 Hình 1.6. Mô hình tiếp cận kết quả RBM ............................................... 52 Hình 1.7. Mô hình tiếp cận theo năng lực ............................................... 52 Hình 1.8. Mô hình CIPO trong QLĐT .................................................... 54 Hình 3.1. Quy trình nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, SV ............. 144 về đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo TCNL .. 144 Hình 3.2. Quy trình quản lý xây dựng mục tiêu, nội dung CTĐT ........ 150 Hình 3.3. Quy trình chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp đào tạo ngành ....... 161 công nghệ kỹ thuật theo TCNL ............................................................. 161 Hình 3.4. Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo TCNL .................................................................................... 168 Hình 3.5. Mô hình hợp tác giữa trƣờng đại học và doanh nghiệp ........ 174 xiv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CMCN Cách mạng công nghiệp 3 CTĐT Chƣơng trình đào tạo 4 CSV Cựu sinh viên 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 ĐBCL Đảm bảo chất lƣợng 7 ĐHĐP Đại học địa phƣơng 8 GDĐH Giáo dục đại học 9 GDNN Giáo dục nghề nghiệp 10 GV Giảng viên 11 KHCN Khoa học Công nghệ 12 KT-XH Kinh tế - xã hội 13 NLKT Năng lực kỹ thuật 14 NLTH Năng lực thực hiện 15 NTD Nhà tuyển dụng 16 PPĐT Phƣơng pháp đào tạo 17 QLGD Quản lý giáo dục 18 SV Sinh viên 19 TCNL Tiếp cận năng lực 20 UBND Ủy ban nhân dân xv
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trƣờng đại học địa phƣơng là trƣờng đại học đào tạo tổng hợp dƣới sự quản lý của ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố hoạt động theo loại hình trƣờng đại học công lập. Ở các trƣờng đại học địa phƣơng, một số ngành trọng điểm chỉ tuyển thí sinh có hộ khẩu thƣờng trú trong địa bàn tỉnh và một số tỉnh lân cận. Có thể nói, mô hình trƣờng đại học địa phƣơng đã hiện thực hóa ƣớc mơ của rất nhiều ngƣời là đƣợc tiếp cận với nền giáo dục đại học. Tuy nhiên, điều mà tác giả luôn trăn trở trong nhiều năm qua khi làm công tác quản lý đó là chất lƣợng sinh viên tốt nghiệp từ các trƣờng đại học địa phƣơng có đáp ứng đƣợc yêu cầu nguồn nhân lực chất lƣợng cao của địa phƣơng và cả xã hội trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu hay không? Nhất là trong bối cảnh giáo dục đại học hiện nay đang chịu tác động lớn của các yếu tố khách quan và chủ quan. Tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra với nguy cơ phá vỡ thị trƣờng lao động trên cả thế giới và Việt Nam. Khi áp dụng các thành tựu của CMCN 4.0, công nghệ tự động hóa dần thay thế con ngƣời, vì vậy, nếu ngƣời lao động không nâng cao năng lực, kỹ năng để thích ứng nhanh với sự thay đổi của công nghệ sản xuất thì đƣơng nhiên sẽ bị đào thải khỏi thị trƣờng lao động. Do đó, đối với các trƣờng đại học, CMCN 4.0 đòi hỏi phải đào tạo ra nguồn nhân lực không chỉ có trình độ chuyên môn, thành thục về kĩ năng mà cần phải có tƣ duy sáng tạo, năng lực thích ứng cao với nghề nghiệp. Hiện nay, các trƣờng đại học đang chịu tác động rất lớn từ những chủ trƣơng, quyết sách, định hƣớng phát triển giáo dục đại học của Nhà nƣớc nhƣ: Luật Giáo dục đại học(2012)[47], Điều lệ trƣờng đại học (2014)[69]... hay các chính chính sách về tự chủ đại học có thể kể đến là: Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 24/10/2014 của Chính phủ về thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với 1
các cơ sở giáo dục đại học công lập giai đoạn 2014-2017[16], Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập[17]... Những chính sách bao gồm rất nhiều quy định liên quan toàn diện tới các hoạt động của trƣờng đại học nhƣ: tổ chức và nhân sự, tài chính và tài sản, đào tạo, KH&CN, hợp tác quốc tế, bảo đảm chất lƣợng giáo dục đại học… Theo tác giả, những tác động của bối cảnh đào tạo mang đến cho các trƣờng đại học không chỉ cơ hội mà cả thách thức. Vì vậy, giải pháp đặt ra là các trƣờng đại học cần xây dựng chiến lƣợc phát triển riêng, đồng thời thực hiện đổi mới toàn diện trong công tác quản lý. Đặc biệt quan trọng là đổi mới quản lý đào tạo vì đây là hoạt động trọng tâm của một trƣờng đại học. Do vậy, các trƣờng phải có cách tiếp cận mới trong quản lý đào tạo; phải nghiên cứu, tìm kiếm phƣơng thức đào tạo để đáp ứng nguồn nhân lực chất lƣợng cao phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội của địa phƣơng. Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn, tác giả cho rằng quản lý đào tạo theo tiếp cận năng lực không chỉ là xu thế tất yếu mà nhiều nền giáo dục tiên tiến trên thế giới đã áp dụng thành công mà đó là yêu cầu và giải pháp để các trƣờng đại học địa phƣơng nâng cao chất lƣợng giáo dục đại học, tăng cƣờng năng lực cạnh tranh, khả năng hội nhập. Đồng thời đáp ứng mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện hệ thống giáo dục đại học Việt Nam đã đƣợc chỉ rõ trong Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI, đó là: Đối với giáo dục đại học, cần tập trung đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dƣỡng nhân tài, phát triển phẩm chất và năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của ngƣời học 1 . Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn và tâm huyết thực hiện đề tài nghiên cứu “Quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trường đại học địa phương theo tiếp cận năng lực”. Đề tài sẽ góp phần quan trọng đối với các trƣờng đại học địa phƣơng nói riêng và hệ thống giáo dục đại học nói 2
chung trong nghiên cứu, tham khảo, vận dụng vào thực tiễn quản lý đào tạo theo tiếp cận năng lực; đồng thời là tài liệu tƣ vấn cho Bộ GDĐT, UBND địa phƣơng tham khảo trong công tác quản lý, chỉ đạo toàn diện; phát huy đƣợc vai trò, hiệu quả trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các trƣờng đại học địa phƣơng trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận và thực tiễn đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng, tác giả đề xuất biện pháp quản lý đào tạo nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo. 3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. 4.2. Khảo sát, phân tích đánh giá thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. 4.3. Đề xuất biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. 5. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu 5.1. Giả thuyết khoa học Ở Việt Nam, trƣớc yêu cầu phát triển của xã hội đòi hỏi nguồn nhân lực chất lƣợng cao mà việc đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng vẫn còn nhiều hạn chế. Yêu cầu đặt ra cho 3
các trƣờng đại học địa phƣơng là phải đổi mới phƣơng thức đào tạo và cơ chế quản lý đào tạo. Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn, chứng minh đào tạo theo TCNL và tiếp cận CIPO là các phƣơng thức đào tạo tiên tiến và áp dụng hiệu quả ở nhiều quốc gia trên thế giới. Vì thế nếu đề xuất đƣợc các biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo hai hƣớng tiếp cận trên một cách đồng bộ và phù hợp thì sẽ tác động tích cực đến chất lƣợng đào tạo nhân lực cũng nhƣ nâng cao uy tín, vị thế của các trƣờng đại học địa phƣơng trong giai đoạn hiện nay. 5.2. Câu hỏi nghiên cứu - Đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật có đặc thù gì và nếu đi theo tiếp cận năng lực thì quy trình phát triển chƣơng trình sẽ nhƣ thế nào để đem lại hiệu quả? - Mô hình quản lý ở các trƣờng đại học địa phƣơng đem đến thuận lợi, khó khăn gì trong quản lý đạo tạo ngành công nghệ kỹ thuật? có thể dựa trên tiếp cận năng lực và mô hình CIPO để xác định các nội dung quản lý nào? - Thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng hiện nay đã dựa theo tiếp cận năng lực chƣa và có những điểm mạnh/ hạn chế nào? - Có thể dựa theo tiếp cận năng lực và mô hình CIPO để đƣa ra các biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng nhƣ thế nào nhằm cải thiện thực trạng? 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Giới hạn nội dung nghiên cứu: nghiên cứu về đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật (ĐH chính quy) ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. - Giới hạn chủ thể quản lý: nghiên cứu biện pháp quản lý cho đối tƣợng Hiệu trƣởng và đội ngũ CBQL trong các trƣờng ĐHĐP. - Giới hạn địa bàn nghiên cứu: đề tài nghiên cứu tại 3 trƣờng đại học 4
địa phƣơng: Đại học Hùng Vƣơng, Đại học Hải Phòng và Đại học Hồng Đức - Giới hạn đối tƣợng khảo sát: khảo sát 500 đối tƣợng thuộc 5 nhóm gồm: cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên, cựu sinh viên và nhà tuyển dụng. - Giới hạn thời gian nghiên cứu: Khảo sát thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực trong 3 năm học gần đây (từ 2016 đến 2018). 7. Phƣơng pháp tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống: Quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật theo tiếp cận năng lực ở các trƣờng đại học địa phƣơng bao gồm các thành tố có mối liên hệ và quan hệ với nhau. Luận án sử dụng cách tiếp cận phân tích cơ cấu của hệ thống và xem xét các mối quan hệ trong hệ thống các thành tố của quản lý đào tạo. 7.1.2 Tiếp cận CIPO: Luận án nghiên cứu các thành tố của quản lý đào tạo theo tiếp cận hệ thống (vận dụng kết hợp các yếu tố: Đầu vào – Input; quá trình - Process) và tiếp cận phức hợp, đồng thời cũng chú trọng xem xét tác động của các yếu tố: Bối cảnh – Context và Kết quả đầu ra – Output để đề xuất các biện pháp quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực. 7.1.3. Tiếp cận năng lực: Nghiên cứu quản lý đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ở các trƣờng đại học địa phƣơng theo tiếp cận năng lực phải dựa trên quan điểm phát triển năng lực ngƣời học. Do đó, các biện pháp đề xuất thực hiện trong quản lý đào tạo không chỉ nhằm đảm bảo chất lƣợng đầu ra mà quan trọng nhất là thực hiện đƣợc mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, rèn luyện kỹ năng vận dụng tri thức trong thực tiễn nhằm chuẩn bị cho ngƣời học năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp sau này. 5