intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị nhằm tăng cường quản trị chi phí xây lắp trong các doanh nghiệp thuộc tổng công ty Sông Đà

Chia sẻ: Bi Anh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:208

71
lượt xem
10
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị nhằm tăng cường quản trị chi phí trong doanh nghiệp. Đề xuất các giải pháp để hoàn thiện tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị nhằm tăng cường quản trị chi phí xây lắp trong các doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Sông Đà.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị nhằm tăng cường quản trị chi phí xây lắp trong các doanh nghiệp thuộc tổng công ty Sông Đà

  1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO                                               BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ HOÀNG THỊ HUYỀN TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ CHI PHÍ XÂY LẮP TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CÔNG TY SÔNG ĐÀ  LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
  2. HÀ NỘI – 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO                                               BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ HOÀNG THỊ HUYỀN TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ CHI PHÍ XÂY LẮP TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CÔNG TY SÔNG ĐÀ Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 9.34.03.01  LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học                                                                                                                              1.  PGS,TS. Mai Ngọc Anh ii
  3.                                                           2.  TS. Vũ Đức Chính HÀ NỘI – 2018 iii
  4. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi.  Các kết quả, tài liệu nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.  TÁC GIẢ LUẬN ÁN HOÀNG THỊ HUYỀN iv
  5. MỤC LỤC  LỜI CAM ĐOAN                                                                                                                    ................................................................................................................       iv  MỤC LỤC                                                                                                                                ............................................................................................................................      v  DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT                                                                                    ................................................................................       vii  1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu                                                                                 .............................................................................      1  2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan                                                                 .............................................................      3  2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu                                                                                        ....................................................................................      3  2.1.1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống thông tin kế toán                                          .....................................     3  CHƯƠNG 1                                                                                                                             .........................................................................................................................       31  NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC HỆ THỐNG                                ...........................      31  THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ  NHẰM TĂNG CƯỜNG                                         ....................................       31  QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP                                                               ...........................................................       31 1.1. HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀ KHÁI QUÁT TỔ CHỨC   HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ                                                              ..........................................................       31  1.1.1 Chức năng quản trị chi phí của doanh nghiệp                                                            ........................................................       31  1.1.2 Nhu cầu thông tin cho thực hiện chức năng quản trị chi phí                                     .................................       36  1.1.3 Hệ thống thông tin kế toán quản trị                                                                           .......................................................................       41  1.1.4 Khái quát tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị                                             .........................................       45  1.3.1 Nhu cầu thông tin của nhà quản trị                                                                             .........................................................................       76 1.3.2 Trình độ trang bị phương tiện kỹ thuật  và trình độ của đội ngũ cán bộ kế toán                  77       1.3.3 Đặc điểm hoạt động xây lắp ảnh hưởng đến tổ chức HTTT KTQT chi phí   trong doanh nghiệp                                                                                                                ............................................................................................................       77 2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HTTT KTQT NHẰM QUẢN TRỊ CHI   PHÍ XÂY LẮP TRONG CÁC DN THUỘC TCT SÔNG ĐÀ                                            ........................................       138  2.3.1 Những kết quả đã đạt được                                                                                      ..................................................................................       138 2.3.2 Những hạn chế trong tổ chức HTTT KTQT nhằm quản trị chi phí xây lắp trong   các DN thuộc TCT Sông Đà                                                                                                 .............................................................................................       140  2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế                                                                              ..........................................................................       148  KẾT LUẬN CHƯƠNG 2                                                                                                     .................................................................................................       150  CHƯƠNG 3                                                                                                                           .......................................................................................................................       151 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN QUẢN  TRỊ NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ CHI PHÍ XÂY LẮP TRONG CÁC DOANH   NGHIỆP THUỘC TỔNG CÔNG TY SÔNG ĐÀ                                                               ...........................................................       151 3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA TCT SÔNG ĐÀ, YÊU CẦU VÀ NGUYÊN   TẮC HOÀN THIỆN TỔ CHỨC HTTT KTQT                                                                 .............................................................       151  3.1.1 Định hướng phát triển của Tổng công ty Sông Đà                                                   ...............................................       151  3.1.2. Yêu cầu hoàn thiện                                                                                                     .................................................................................................       153  3.1.3. Nguyên tắc hoàn thiện                                                                                                ............................................................................................       154  3.1.4 Yêu cầu quản trị chi phí xây lắp                                                                                ............................................................................       155 3.2.2 Hoàn thiện tổ chức hệ thống xử lý thông tin kế toán quản trị trong các doanh   nghiệp thuộc Tổng công ty Sông Đà                                                                                   ...............................................................................       162 v
  6. 3.2.4 Hoàn thiện tổ chức hệ thống cung cấp thông tin kế toán quản trị trong các   doanh nghiệp thuộc TCT Sông Đà                                                                                      ..................................................................................       180 3.2.5. Hoàn thiện tổ chức hệ thống kiểm soát, lưu trữ và bảo mật thông tin kế toán   quản trị trong các doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Sông Đà                                        ....................................       184  KẾT LUẬN CHƯƠNG 3                                                                                                     .................................................................................................      188  KẾT LUẬN                                                                                                                           .......................................................................................................................      189  DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐàCÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ                                              ..........................................      v  LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN                                                                                                  ..............................................................................................     v                 xiii       vi
  7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCTC Báo cáo tài chính CSDL Cơ sở dữ liệu CP Chi phí CT/HMCT Công trình, hạng mục công trình DN Doanh nghiệp HTTT Hệ thống thông tin HTTTKT Hệ thống thông tin kế toán KTTC Kế toán tài chính KTQT Kế toán quản trị NCS Nghiên cứu sinh SXKD Sản xuất kinh doanh TSCĐ Tài sản cố định TCT Tổng công ty vii
  8. DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Nhu cầu thông tin kế toán phục vụ quản trị chi phí theo các   36 chức năng Bảng  2.1  Các  DN  thuộc   Tổng  công   ty  Sông   Đà  theo  Quyết   định  80 50/QĐ­BXD Bảng 2.2: Kết quả khảo sát nhà quản trị các DN thuộc TCT Sông Đà  94 về mức độ quan trọng của các chức năng quản trị chi phí Bảng 2.3: Kết quả khảo sát về nội dung thông tin cần thu thập tại các  96 DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 2.4 Phương pháp thu thập thông tin tại các DN thuộc TCT Sông   99 Đà Bảng 2.5: Kết quả khảo sát về  quy trình thu thập thập thông tin chi  100 phí trong các DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 2.6 Kết quả  khảo sát về  tổ  chức bộ  phận kế  toán quản trị  102 trong các DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 2.7: Phương tiện kỹ  thuật phục vụ  xử  lý thông tin trong các  105 DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 2.8 Tiêu thức phân loại chi phí tại các DN thuộc TCT Sông Đà 107 Bảng 2.9 Phương pháp các DN thuộc TCT Sông Đà sử dụng  109 để tách chi phí hỗn hợp Bảng 2.10 Khó khăn của các DN thuộc TCT Sông Đà trong công tác   109 phân loại chi phí Bảng 2.11 Phương pháp xác định chi phí trong các DN thuộc TCT   110 Sông Đà Bảng 2.12 Mức độ hiểu biết của các DN thuộc TCT Sông Đà về các  110 phương pháp hiện đại để xác định chi phí Bảng 2.13 Khảo sát về đối tượng hạch toán chi phí tại các DN thuộc  111 TCT Sông Đà Bảng 2.14 Các loại dự toán tại các DN thuộc TCT Sông Đà 112 Bảng 2.15 Thành phần tham gia lập dự  toán tại các DN thuộc TCT   112 Sông Đà Bảng 2.16 Kết quả  khảo sát về  phương pháp xử  lý dữ  liệu nhằm  115 kiểm soát chi phí tại các DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 2.17 Kết quả  khả sát về  chủ  thể  phân tích thông tin trong các   116 DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 2.18 Phương pháp các DN thuộc TCT Sông Đà sử dụng để phân   117 tích thông tin Bảng 2.19 Kết quả khảo sát về nguyên nhân các DN thuộc TCT Sông  119 viii
  9. Đà chưa phân tích thông tin thích hợp Bảng 2.20: Kêt quả khảo sát về chủ thể cung cấp thong tin trong các  120 DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 2.21 Kết quả  khảo sát về  mức độ  đáp  ứng của HTTT KTQT   123 chi phí đối với chức năng ra quyết định tại các DN thuộc TCT Sông  Đà Bảng 2.22: Kết quả  khảo sát về  cơ  chế  phân quyền trong tổ  chức   125 HTTT KTQT trong các DN thuộc TCT Sông Đà Bảng 3.1 Phương hướng phân loại chi phí theo mối quan hệ  với   156 mức độ hoạt động Bảng 3.2 Các chỉ tiêu đánh giá các cấp quản lý chi phí 161 Bảng 3.3 Đề xuất về chủ thể và nhiệm vụ phân tích chi phí 163 Bảng 3.4 Trình tự phân tích chênh lệch chi phí 164 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Quy trình xử lý của hệ thống thông tin kế toán 39 Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức tổng công ty 81 Sơ đồ 2.2: Tổ chức hoạt động của công ty cổ phần Sông Đà 11 85 ix
  10. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp (DN) ngày càng mở rộng và  cạnh tranh giữa các DN càng trở  nên gay gắt. Khi đó, thông tin trở  thành một  nguồn lực quan trọng đối với các DN nói riêng và đối với nền kinh tế xã hội  nói chung. Ngày nay, hệ thống thông tin được sử dụng nhằm cung cấp thông tin   phục vụ công tác quản trị cho đơn vị, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh  doanh. Hệ  thống thông tin kế  toán là một trong những thành phần quan trọng   của hệ thống thông tin hiện đại. Sự phát triển trong các lĩnh vực kế toán, công   nghệ  thông tin và hệ  thống thông tin đã mở  rộng phạm vi và vai trò của hệ  thống thông tin kế toán. Hệ thống thông tin kế toán đóng vai trò quan trọng đối  với công tác quản lý và quá trình ra quyết định kinh doanh. Nó là một phần của  hệ thống thông tin tổng thể với mục đích chính là để tạo ra thông tin phục vụ  cho việc ra quyết định kinh doanh. Cách thu thập, phân tích, xử lý, phân phối và  lưu trữ  thông tin kế  toán đã được thay đổi trong những năm qua; Tuy nhiên,  thông tin kế toán luôn luôn là một phần quan trọng trong hoạt động kinh doanh.   Hệ  thống thông tin kế  toán hiện đại có thể  tạo ra một số  loại thông tin bao  gồm thông tin kế toán và thông tin phi kế toán để giúp nhà quản trị quyết định  các vấn đề ngắn hạn và tích hợp xem xét hoạt động chiến lược dài hạn.  Theo  đặc điểm, tính chất của thông tin cung cấp,   hệ  thống thông tin kế  toán bao  gồm: Hệ thống thông tin kế toán tài chính nhằm cung cấp các thông tin quá khứ  chủ  yếu cho các đối tượng bên ngoài và  hệ  thống thông tin kế  toán  quản trị  nhằm cung cấp thông tin phục vụ quản trị nội bộ DN để dự báo các sự kiện sẽ  xảy ra và dự đoán các  ảnh hưởng về tài chính kinh tế của chúng đối với DN.  Việc phân chia này mang ý nghĩa phân loại thông tin và xác định đối tượng sử  dụng thông tin. Tuy nhiên hai hệ  thống này không thể  tách biệt thành hai hệ  thống kế toán độc lập trong một DN.  Về  mặt lý luận, hệ  thống thông tin kế  toán quản trị  được nghiên cứu   theo nhiều quan điểm khác nhau, tuy nhiên, các quan điểm đều thống nhất: Hệ  1
  11. thống thông tin kế toán quản trị là hệ thống thu thập, xử lý, cung cấp và lưu trữ  thông tin nhằm đáp ứng các chức năng khác nhau của kế toán quản trị. Nghiên  cứu tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị có ý nghĩa quan trọng đối với   các DN. Dưới góc độ tổ chức, các nội dung cần được nghiên cứu xem xét bao   gồm: chủ thể thực hiện, phương tiện sử dụng, phương pháp thực hiện, các nội   dung tổ chức, quy trình cụ thể… Các nội dung này cần được xác định rõ ràng  và có mối liên hệ lẫn nhau nhằm mục đích cuối cùng là cung cấp thông tin cho  nhà quản trị ở tất cả các cấp quản lý của DN. Thông tin cung cấp không chỉ là  thông tin thực hiện và còn là các thông tin dự  đoán, dự  báo tương lai phục vụ  quản trị DN. Tổng công ty (TCT) Sông Đà là một doanh nghiệp nhà nước được thành  lập từ  năm 1961. Công ty tập trung vào các lĩnh vực kinh doanh chính là xây  dựng các nhà máy điện, cơ sở hạ tầng, giao thông, nhà máy công nghiệp, công  trình dân dụng; chế  tạo và cung cấp nguyên vật liệu, thiết bị xây dựng; cung  cấp dịch vụ nhân lực, công nghệ xây dựng, kinh doanh bất động sản. Về mặt  thực tiễn,TCT Sông Đà nói riêng và ngành xây dựng nói chung trong những năm   qua đã gặp nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Trước tình  hình đó,  Bộ  trưởng Bộ  Xây dựng đã ký Quyết định số  50/QĐ­BXD ngày 15  tháng 01 năm 2013 phê duyệt Đề án Tái cấu trúc TCT Sông Đà giai đoạn 2012­ 2015, tầm nhìn đến năm 2020. Với mục tiêu bảo đảm Tổng công ty Sông Đà có  cơ cấu hợp lý, tập trung vào các lĩnh vực tổng thầu xây dựng và tổng thầu EPC  các công trình trọng điểm, phức tạp; đầu tư, sản xuất và kinh doanh điện năng;  phát triển đô thị và nhà ở; nâng cao sức cạnh tranh, bảo đảm hiệu quả sản xuất   kinh doanh; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng và thực hiện  quy trình quản trị hiện đại theo các thông lệ quốc tế Bên cạnh các giải pháp về mặt tái cấu trúc DN của TCT, các DN thuộc   TCT Sông Đà cần tự nâng cao khả năng sản xuất kinh doanh và khả năng cạnh  tranh của DN. Một trong những công cụ được sử dụng chủ yếu là kế toán quản   trị. Nhà quản trị cần các thông tin hữu ích cho việc lập kế hoạch và điều hành  hoạt động kinh doanh nói chung và quản trị  chi phí nói riêng. Thông tin này  2
  12. được cung cấp bởi hệ thống thông tin kế  toán của DN. Từ  đó đặt ra yêu cầu   các DN phải tổ chức HTTT KTQT nhằm phục vụ quản trị chi phí. Nghiên cứu  thực trạng tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị trong các DN thuộc TCT   Sông Đà, NCS nhận thấy các DN đã có những kết quả nhất định trong việc tổ  chức thu thập, xử lý và cung cấp thông tin phục vụ quản trị chi phí xây lắp. Tuy  nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, tổ chức hệ thống thông tin kế toán quản trị  tại các DN còn một số hạn chế nhất định về việc thu thập các thông tin tương   lai, phương pháp sử  dụng để  thu thập thông tin, công tác phân loại chi phí  hướng tới nhu cầu thông tin của nhà quản trị, việc vận dụng phương pháp xác   định chi phí và phương pháp xử lý thông tin, các phương pháp và nội dung phân   tích thông tin chi phí, công tác cung cấp thông tin phục vụ  kiểm soát chi phí,   công tác kiểm soát và bảo mật thông tin. Nhận thức được những vấn đề trên, cùng với sự định hướng của các nhà  khoa học hướng dẫn, tác giả đã lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Tổ chức hệ thống   thông tin kế toán quản trị nhằm tăng cường quản trị chi phí xây lắp trong các   doanh nghiệp thuộc Tổng công ty Sông Đà”. 2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan 2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu 2.1.1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống thông tin kế toán  Sau khi nghiên cứu các công trình đã công bố  liên quan đến  hệ  thống  thông tin kế toán và tổ chức hệ thống thông tin kế toán, NCS nhận thấy, có rất  nhiều công trình nghiên cứu về  HTTT kế  toán nói chung theo các khía cạnh   khác nhau của HTTT kế toán. Tác giả  Julie Smith David và cộng sự (1999) đã  hệ thống về khuôn khổ cho nghiên cứu về HTTT kế toán, như một công cụ để  mô tả các nghiên cứu HTTT kế toán hiện có, xác định hướng nghiên cứu trong  tương lai và cung cấp các hướng dẫn về  các phương pháp thích hợp để  áp   dụng. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung sau: + Tổng hợp các định nghĩa HTTT  kế  toán  cho mục đích của các thảo  luận. 3
  13. + Giới thiệu về khung nghiên cứu đề xuất: Kim tự tháp nghiên cứu,  + Trình bày tổng quan về  bốn phương pháp đã được sử  dụng trong   nghiên cứu HTTT kế toán,  + Xác định các câu hỏi nghiên cứu tiềm năng từ mỗi bản đồ nguyên thủy   của Kim tự tháp nghiên cứu và đánh giá khả  năng ứng dụng của bốn phương   pháp để nghiên cứu các câu hỏi này + Minh họa cách Kim tự  tháp nghiên cứu có thể  được sử  dụng để  xác  định các cơ hội nghiên cứu.[72] Các công trình nghiên cứu về HTTT kế toán xoay quanh các vấn đề  cơ  bản sau: Thứ nhất: Về khái niệm và đặc điểm của HTTT kế toán Các công trình nghiên cứu về HTTT kế toán đều đưa ra các khái niệm về  HTTT kế  toán. Theo  Nancy A.Bagranoff và cộng sự    (2005): “An accounting  information system is a collection of data and processing procedures that creates  needed information for its users” [81, tr5]. Theo Thái Phúc Huy và các cộng sự  (2012): “Kế toán dưới góc độ một hệ thống thông tin phải là tập hợp rất nhiều   thành phần có liên quan với nhau (con người, phương tiện, công nghệ, quy  trình…) tham gia vào quá trình vận hành của hệ thống thông tin kế toán để có   được thông tin đáp  ứng yêu cầu của người sử  dụng” [37, tr18]. Còn nhiều  nghiên cứu khác đã đưa ra các khái niệm về  HTTT kế  toán, các công trình   nghiên cứu đều thống nhất khái niệm về HTTT kế toán: “Là hệ thống thu thập,  lưu trữ, xử lý và cung cấp thông tin kế  toán trong doanh nghiệp”. Căn cứ  vào  mục đích cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng mà HTTT kế toán bao   gồm HTTT kế toán tài chính và HHTT kế toán quản trị. Thông tin do HTTT kế  toán tài chính cung cấp được thu thập, lưu trữ và xử  lý theo các quy định, chế  độ, nguyên tắc và chuẩn mực kế  toán hiện hành. Thông tin do HTTT kế  toán   quản trị cung cấp nhằm mục đích quản trị và điều hành trong nội bộ DN để dự  báo các sự kiện kinh tế trong tương lai và ảnh hưởng của chúng đến DN. Thứ hai: Về vai trò và hiệu quả của HTTT kế toán 4
  14. Vai trò của HTTT kế  toán là đặc biệt quan trọng trong hoạt động của  doanh nghiệp. Các tác giả trên thế giới và trong nước luôn phát triển các nghiên  cứu về  vai trò và hiệu quả  của HTTT kế toán. Vai trò cơ  bản của kế  toán là  cung cấp thông tin cho các đối tượng sử  dụng. Theo Nancy A.Bagranoff và  cộng sự  (2005): “Kế  toán là một hệ  thống thông tin, tức là một quá trình thu  thập, lưu trữ, xử lý và phân phối thông tin” [81]. Tuy nhiên, ngày nay, HTTT kế  toán liên quan đến các dữ  liệu và thông tin tài chính cũng như  phi tài chính.   Quan điểm của các tác giả  về  HTTT kế  toán như  một hệ  thống toàn doanh   nghiệp, xem xét kế  toán là trung tâm xử  lý, phân phối và cung cấp nhiều loại  thông tin khác nhau. Các tác giả  xem xét HTTT kế  toán là trọng tâm của quá  trình. Điều này phù hợp với quan điểm hiện đại cho rằng hệ  thống kế  toán  không chỉ liên quan đến tài chính.[81, tr9] Nghiên cứu về vai trò của HHTT kế toán còn được nhiều tác giả nghiên   cứu tại các đơn vị  khác nhau. Theo H. Sajady, Ph.D và cộng sự  (2008) nghiên  cứu về  vai trò của HTTT kế  toán trong việc ra quyết định của nhà quản lý.   Nghiên cứu được thực hiện đối với các nhà quản lý tại  các công ty được niêm  yết trên thị trường chứng khoán Tehran, đã chỉ ra việc thực hiện hệ thống thông  tin kế  toán có vai trò rất lớn trong việc ra quyết định của nhà quản lý, trong  công tác kiểm soát nội bộ và chất lượng của các báo cáo tài chính cũng như tạo   thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của công ty [61]. Ngoài ra, tác giả Abed El­  Rahman kh. Al­ Dalabeeh và tác giả  Hussein Ali Al­ Zeaud (2012) cũng nghiên  cứu về HTTT kế toán và vai trò của nó trong việc đo lường và kiểm soát chi phí  trong các công ty Công cổ phần công nghiệp Jordan   nhằm xác định đặc điểm  và yêu cầu cần thiết về tài sản, kỹ thuật và tổ  chức đối với HTTTKT để  đáp  ứng các yêu cầu của quản lý hiện đại tại các công ty dược phẩm  ở  Jordan.   Nghiên cứu cho thấy HTTT  kế  toán  cần có các đặc  điểm  để  phân biệt các  thông tin tài chính và phi tài chính theo yêu cầu của nhà quản trị  phục vụ cho   việc ra quyết định. Nghiên cứu cũng đề  nghị  cần có sự  quyết định của nhà  quản lý tạo ra nguồn ngân sách cho việc tái thiết kế hệ thống và phát triển các   5
  15. hệ thống, vì nó có vai trò quan trọng trong việc tạo ra thông tin cần thiết nhanh   chóng và chính xác [49]. Một khía cạnh khác của về  vai trò của HTTT kế  toán được tác giả  nghiên cứu là Tác động của việc sử dụng hệ thống thông tin kế toán đến chất  lượng của báo cáo tài chính nộp cho cơ  quan thuế  thu nhập và bán hàng tại   Jordan [50]. Về tính hiệu quả của HTTT kế toán trong các cơ sở giáo dục đại  học tư nhân của Jordan cũng được  tác giả  Thaer Ahmad Abu Taber và cộng sự  (2014) thực hiện nghiên cứu  nhằm tìm hiểu những yếu tố   ảnh hưởng  đến  HTTTKT trong các cơ   ở  giáo dục đại học tư  nhân  ở  Jordan.   Kết quả  nghiên  cứu cho thấy các nguồn lực con người, phần cứng, phần mềm và cơ sở dữ liệu   có mối quan hệ đáng kể với tính hiệu quả của HTTTKT [84]. Vai trò của hệ thống kế toán còn  tác giả Bubaker Shareia (2006) nghiên  cứu sâu hơn trong việc ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát trong một đất  nước đang phát triển, trường hợp ở Libya. Nghiên cứu xem xét vai trò hiện tại  và tiềm năng của hệ thống thông tin kế toán trong việc đáp ứng nhu cầu phát   triển của các nước đang phát triển, đặc biệt tập trung vào Libya và những yếu  tố  về  pháp lý, kinh tế, chính trị, tôn giáo và bối cảnh xã hội riêng có của nó.   Nghiên cứu đã giúp nâng cao nhận thức về vai trò của kế toán và đóng góp của  nó vào sự phát triển kinh tế ở cấp vĩ mô và vi mô và là một điểm khởi đầu cho  một sự  khác biệt  ở  các nước đang phát triển. Nghiên cứu đã tập trung vào sự  phù hợp của hệ thống kế toán trong việc đáp  ứng nhu cầu phát triển, ít chú ý  đến  giải quyết như  thế  nào để hệ  thống này có thể  được thực hiện hữu ích  hơn trong việc ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát [56]. Theo Ammar Mohammed Hussein (2011) HTTT kế  toán còn được coi  như  công cụ  chiến lược để  nâng cao hiệu quả của  DN, tác giả  cho rằng: có  mối quan  hệ rất lớn giữa việc sử dụng hệ thống thông tin kế toán và việc nâng  cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa [52]. Ngoài ra, còn   rất nhiều công trình khác như: Tác giả  Ainon Ramli (2013) nghiên cứu các yếu  tố ảnh hưởng đến việc sử dụng và sự hài lòng đối với HTTTKT, cũng như mối  quan hệ giữa sự hài lòng với tác động của nó đến tổ chức ở Malaysia [51]; tác   6
  16. giả  Zsuzsanna (2012)nghiên cứu về chức năng và vị  trí của HTTT kế toán nói  chung như [89]; tác giả  Hongjiang Xu (2003) nghiên cứu các yếu tố thành công  quan trọng đối với chất lượng dữ liệu HTTT kế toán [67]. Các công trình nghiên cứu trong nước thống nhất quan  điểm với các  nghiên cứu trên thế giới, xác định vai trò trọng tâm của HTTT kế toán trong quá  trình thu thập, lưu trữ, xử lý và cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng.   Theo Thái Phúc Huy và cộng sự (2012): Vai trò cung cấp thông tin, hỗ trợ việc   điều hành quản lý hoạt động của doanh nghiệp thể hiện: cung cấp các báo cáo  cho các đối tượng sử  dụng bên ngoài, hỗ  trợ  thực hiện và quản lý các hoạt  động phát sinh hàng ngày, hỗ trợ ra các quyết định quản trị, hoạch định và kiểm   soát, thiết lập hệ  thống kiểm soát nội bộ. [37, tr21,22]. Tác giả  Vũ Bá Anh  (2005) cũng đồng quan điểm, xác định vai trò của HTTT kế toán là thành phần   quan trọng nhất trong quá trình cung cấp thông tin ở mọi cấp độ ra quyết định   của người lãnh đạo. Ngoài ra, HTTT kế toán còn thể hiện vai trò chủ đạo trong   quá trình kiểm soát nội bộ trong DN [45, tr22­24]. Các công trình nghiên cứu trong nước và trên thế  giới nhất quán về  vai  trò của HTTT kế  toán. Theo đó, HTTT kế  toán được xác định là thành phần  quan trọng nhất trong quản trị tài chính của DN, giữ vai trò trung tâm của quá   trình phân phối và cung cấp nhiều loại thông tin khác nhau trong DN. Thứ ba: Về các thành phần của HTTT kế toán Các thành phần của HTTT kế toán được nghiên cứu nhiều trong các giáo  trình, sách chuyên khảo và luận án tiến sĩ. Tại các nước phát triển như  Anh,   Pháp, Australia, Mỹ…, các giáo trình phục vụ giảng dạy trong các trường đại  học và tài liệu tham khảo đều được trình bày tương đối thống nhất. Nghiên   cứu về các thành phần của HTTT kế toán được nhiều tác giả đề cập đến như:  tác giả  Marshall Romney  và  Paul Steibart  (2006) [75]; tác giả  Robert L. Hurt  (2010) [82]; tác giả David Kroenke (1994); tác giả Nancy A. Bagranoff  và cộng  sự (2005) [81]… Các nghiên cứu có nhiều điểm khác nhau về các nội dung trình  bày, song vẫn thống nhất về các thành phần của HTTT kế toán, đó là HTTT kế  toán được cấu thành bởi năm thành phần (thực thể ­entity): Con người, thủ tục,   7
  17. dữ liệu, phần cứng và phần mềm. Khi nghiên cứu các thành phần này, các tài   liệu xem xét các thành phần trong mối liên hệ với quá trình xử lý thông tin: thu   nhận thông tin, lưu trữ thông tin, xử lý thông tin; truyền tin. Nghiên cứu về các yếu tố cấu thành của HTTT kế toán, tác giả Hall, J.A.  và tác giả  Bennett, P.E. (2011) đã xác định HTTT kế  toán bao gồm ba thành  phần: hệ  thống xử  lý nghiệp vụ  hàng ngày, hệ  thống báo cáo tài chính và hệ  thống báo cáo quản trị  [64]. Theo các tác giả  Gelinas, U. và cộng sự    (2011)  HTTT kế toán bao gồm 11 yếu tố cơ bản, gồm: Cơ sở dữ liệu, báo cáo, kiểm  soát thông tin, hoạt động kinh doanh, xử lý nghiệp vụ, ra quyết định quản trị,  hệ thống phát triển các hoạt động, truyền tải thông tin, các thủ tục và phương   pháp kế toán. Theo nghiên cứu này, các yếu tố thuộc về chức năng nhà quản trị  nhiều hơn là HTTT kế toán, đây là dòng lưu chuyển dữ liệu trong đơn vị hơn là  các thành phần của HTTT kế toán [59]. Ở  nước ta, nghiên cứu về  các thành phần của HTTT kế toán được các  nhà khoa học của các trường đại học về khối kinh tế biên soạn trong các giáo   trình, sách chuyên khảo và tài liệu giảng dạy. Theo tác giả Nguyễn Mạnh Toàn   và Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2011), HTTT kế toán được nhìn nhận xuất phát từ  quá trình vận hành của hệ thống. Do vậy, HTTT kế toán bao gồm tối thiểu ba   thành phần: Con người, Thủ tục và Dữ  liệu. Trong điều kiện ứng dụng công   nghệ thông tin, thì HTTT kế toán bao gồm năm thành phần: Con người, thủ tục,  dữ liệu, phần cứng và phần mềm [24]. Theo Thái Phúc Huy và cộng sự (2012):  HTTT kế toán là một hệ thống con trong nhiều hệ thống con khác của HTTT   quản lý, Do vậy, HTTT kế  toán có các thành phần cơ  bản của một hệ thống  thông tin nói chung. Các thành phần của HTTTKT bao gồm: hệ thống thu nhận  dữ liệu, hệ thống xử lý thông tin, hệ thống lưu trữ thông tin và quản trị dự liệu,  hệ thống kiểm soát thông tin, hệ thống báo cáo và phân tích thông tin [37]. Nghiên cứu về  các thành phần của HTTT kế  toán  ở  nước ta còn được  thể  hiện trong một số  luận án tiến sĩ như  tác giả  Nguyễn Hữu Đồng (2012),   Vũ Bá Anh (2015), Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2015), Lê Thị Hồng (2016). Tác giả  Nguyễn Hữu Đồng (2012) xác định các yếu tố  cấu thành HTTT kế  toán bao  8
  18. gồm: Bộ máy kế toán; phương tiện kỹ thuật; hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ  sách và báo cáo kế  toán; các quá trình kế  toán cơ  bản và hệ  thống kiểm soát   [22]. Tác giả Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2015) khi nghiên cứu về HTTT kế toán   trong các bệnh viện công, đã tiếp cận theo chu trình phù hợp với hoạt động của  bệnh viện, tác giả  đã chỉ  ra sáu thành phần của HTTT kế  toán bao gồm: Con  người, thủ  tục và quy trình, dữ  liệu, phần mềm kế  toán, cơ  sở  hạ  tầng công   nghệ  thông tin và kiểm soát nội bộ  [14]. Tuy nhiên, kiểm soát nội bộ  được   nhiều nghiên cứu xem xét là một nội dung của thủ tục kế toán. Tác giả Vũ Bá   Anh (2015) khi nghiên cứu HTTT kế  toán trong doanh nghiệp sản xuất kinh   doanh trong điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin đã xác định HTTT kế toán   bao gồm năm thành phần theo quan điểm của các giáo trình và tài liệu tham  khảo trên thế giới, bao gồm: Con người, thủ tục, dữ liệu, phần cứng và phần  mềm [45]. Tác giả Lê Thị Hồng (2016) cho rằng HTTT kế toán  được tiếp cận   theo các thành phần cấu thành là phương pháp tiếp cận phù hợp. Xét dưới góc  độ hệ thống, nếu được ứng dụng trong điều kiện công nghệ thông tin, HTTT   kế  toán bao gồm bốn thành phần cơ  bản: Lưu đồ  luân chuyển thông tin; quy   trình hoạt động của hệ  thống; các phương tiện kỹ  thuật và kiểm soát nội bộ  đối với hệ thống [16]. Thứ tư: Về ứng dụng công nghệ thông tin trong HTTT kế toán Các nghiên cứu trong nước và trên thế  giới đều thống nhất về  vai trò   quan trọng của CNTT đối với HTTT kế toán. Cụ thể, HTTT kế toán nói riêng  và HTTT nói chung không thể  phát triển hiệu quả  nếu không áp dụng các  phương tiện kỹ  thuật, nhiều nghiên cứu đề  cập đến phần mềm hoạch định  nguồn nhân lực – ERP trong doanh nghiệp. Một số  nghiên cứu trên thế  giới   như: Nghiên cứu của tác giả  Ivana Mamic’ Sac’cer và Ana Oluic’,  về tác động  của CNTT đối với quy trình kế  toán  trong các công ty vừa và lớn  ở  Croatian  [69]; Nghiên cứu của  hai tác giả    Hazar Daoud và  Mohamed Triki  (2013)  về  HTTT kế  toán trong môi trường ERP và hiệu quả đối với các công ty Tunisia  [65]. 9
  19. Một khía cạnh khác về   ứng dụng CNTT trong HTTT kế toán được các   tác giả  đề  cập đến là khai thác dữ  liệu. Tác giả  Mohd Shaari Abd Rahman  (2008) đã nghiên cứu về    việc sử dụng các công nghệ  khai thác dữ  liệu trong  HTTTKT ở khu vực công. Từ  góc nhìn của quá trình ra quyết định, cách tiếp  cận công nghệ khác nhau đã được nghiên cứu, tìm kiếm để xác định việc thực  hiện của công nghệ ảnh hưởng và hỗ trợ như thế nào  quá trình ra quyết định,  và hỗ trợ trong việc cải thiện chất lượng của các quyết định [80]. Nghiên cứu  về  CNTT trong HTTT kế  toán, tác giả  Zsuzsanna (2012) đã đề  cập đến mối  quan hệ giữa HTTTKT và công nghệ thông tin. [89] Ở Việt Nam, theo Thái Phúc Huy và cộng sự (2012): CNTT  ảnh hưởng   rất lớn đến HTTT kế  toán, các mức độ  ứng dụng CNTT trong HTTT kế toán  bao gồm: xử lý bán thủ công, tự động hóa công tác kế toán và tự động hóa công   tác quản lý [37]. Nghiên cứu tiêu biểu về   ứng dụng CNTT trong kế toán như  nghiên cứu của tác giả Vũ Bá Anh năm 2015. Nghiên cứu đã cung cấp một hệ  thống nhận thức đầy đủ, chỉnh thể  về  tổ  chức HTTT kế  toán trong DN sản  xuất kinh doanh trong điều kiện ứng dụng CNTT [45]. Ngoài ra, rất nhiều công   trình nghiên cứu đã khảo sát, phân tích thực trạng  ứng dụng CNTT, từ  đó đề  xuất các giải pháp hợp lý đối với từng đơn vị, lĩnh vực như nghiên cứu của các   tác giả Nguyễn Hữu Đồng (2012) [22], Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2015) [14]. Thứ năm: Về các nội dung của tổ chức HTTT kế toán Các công trình nghiên cứu về  tổ  chức HTTT kế  toán  ở  Việt Nam chủ  yếu là các luận án tiến sỹ và các bài báo khoa học. NCS nhận thấy các tác giả  đều tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng tổ chức thu nhận thông tin, thực  trạng hệ thống hóa và xử lý thông tin, thực trạng phân tích và cung cấp thông   tin… để  đề  xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ  chức HTTT kế  toán. Nội  dung nghiên cứu về  tổ  chức HTTT kế  toán được tiếp cận chủ  yếu theo các  hướng sau: ­ Tiếp cận tổ chức HTTT kế toán theo các nội dung của tổ chức công tác   kế  toán.  Các nội dung được các nghiên cứu đề  cập đến là: bộ  máy kế  toán,  phương tiện kỹ thuật, chứng từ kế toán, tài khoản kế  toán, sổ  kế toán và báo  10
  20. cáo kế  toán. Theo quan điểm này, chủ  yếu là các công trình nghiên cứu trong   nước  ở  giai đoạn mới tiếp cận về  HTTT kế  toán như  công trình nghiên cứu   của tác giả Nguyễn Thanh Quý (2004) [28], tác giả Nguyễn Hữu Đồng (2012)  [22]. Theo hướng tiếp cận này, nội dung tổ  chức HTTT kế  toán được đồng   nhất với tổ  chức công tác kế  toán. Các nghiên cứu về  hệ  thống thông tin kế  toán từ  năm 2012 trở  về  trước của các tác giả  vẫn có dáng dấp các nội dung  của tổ chức công tác kế toán. Đồng thời các công trình đã bổ sung thêm một số  nội dung như hệ thống kiểm soát (Nguyễn Hữu Đồng, 2012) [22], xây dựng hệ  thống thông tin cho việc kiểm soát và đánh giá (Nguyễn Thanh Quý, 2004) [28]. ­ Tiếp cận tổ chức HTTT kế toán theo quá trình xử  lý thông tin của hệ   thống kế toán. Theo hướng tiếp cận này, quy trình xử lý thông tin của HTTTKT  được xác định bao gồm: hệ thống thu nhận thông tin, hệ thống xử lý thông tin   (con người và quá trình hệ thống hóa và xử lý thông tin), hệ thống lưu trữ dữ  liệu, hệ thống phân tích và cung cấp thông tin. Các công trình nghiên cứu theo   quan điểm này có thể kể đến như công trình nghiên cứu của tác giả Hoàng Văn   Ninh (2010) [11], Thái Phúc Huy và cộng sự (2012) [37] ­ Tiếp cận tổ chức HTTT kế toán dưới góc độ hệ thống. Ngày nay, công  nghệ thông tin ứng dụng mạnh mẽ và trở thành một phần không thể thiếu của  HTTT kế toán. Các công trình nghiên cứu trên thế giới chủ yếu tiếp cận HTTT   kế  toán theo các thành phần của hệ  thống.  Ở  Việt Nam, một số  công trình  nghiên cứu đồng quan điểm này, như  tác giả Vũ Bá Anh (2015) đã xác định các  thành phần của HTTT kế toán bao gồm: con người, cơ sở dữ liệu, thủ tục kế  toán, phần cứng và phần mềm. Từ đó các nội dung của tổ chức HTTT kế toán  được xác định bao gồm: tổ chức con người, tổ chức dữ liệu kế toán, tổ  chức  thủ  tục kế  toán, tổ  chức hệ  thống phần cứng, tổ  chức phần mềm kế  toán.  Trong mỗi nội dung, tác giả  đã gắn kết yếu tố  công nghệ  thông tin với từng  thành phần của hệ thống như việc thực hiện các thủ tục kế toán [45]. Thứ sáu: Về phương pháp nghiên cứu 11
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2