Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Vốn xã hội và sức khoẻ của lao động di cư đến thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> ----------------------<br /> <br /> NGUYỄN LÊ HOÀNG THUỴ TỐ QUYÊN<br /> <br /> VỐN XÃ HỘI VÀ SỨC KHOẺ CỦA LAO ĐỘNG DI CƯ<br /> ĐẾN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ<br /> <br /> TP. HỒ CHÍ MINH -2017<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> NGUYỄN LÊ HOÀNG THUỴ TỐ QUYÊN<br /> <br /> VỐN XÃ HỘI VÀ SỨC KHOẺ CỦA LAO ĐỘNG DI CƯ<br /> ĐẾN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> Chuyên ngành: Kinh tế - Phát triển<br /> Mã số: 62310105<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC<br /> 1.PGS.TS. NGUYỄN HỮU DŨNG<br /> 2.PGS.TS. NGUYỄN VĂN PHÚC<br /> TP. HỒ CHÍ MINH -2017<br /> <br /> i<br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của bản thân, các số liệu và nội dung<br /> trong nghiên cứu là trung thực. Kết quả nghiên cứu chưa từng được công bố trong bất<br /> kỳ công trình khoa học nào trước đây.<br /> Tác giả<br /> <br /> Nguyễn Lê Hoàng Thuỵ Tố Quyên<br /> <br /> ii<br /> TÓM TẮT NỘI DUNG LUẬN ÁN<br /> Vốn xã hội được các nhà nghiên cứu xem là nguồn lực giúp cải thiện sức khoẻ của<br /> mỗi cá nhân, đặc biệt là đối với những đối tượng dễ bị tổn thương như người lao động<br /> di cư. Mặc dù lý thuyết đã đề cập đến tiềm năng của nguồn lực vốn xã hội trong việc<br /> cải thiện sức khoẻ nhưng các nghiên cứu thực tiễn về vốn xã hội và sức khoẻ thường<br /> chỉ tập trung vào một khía cạnh của vốn xã hội và sức khoẻ, trong khi đây là các biến<br /> đa chiều và phụ thuộc vào bối cảnh. Vì vậy, các kết quả nghiên cứu thực tiễn thường<br /> khác nhau, thậm chí trái ngược nhau. Bằng việc thực hiện nghiên cứu hai giai đoạn,<br /> kết hợp ba phương pháp: Delphi, AHP và PLS-SEM, luận án này tìm hiểu vốn xã hội<br /> và sức khoẻ của lao động di cư đến TP.HCM thông qua việc khám phá các kiểu vốn<br /> xã hội đang tồn tại trong thực tế nơi người lao động di cư đến TP.HCM, xác định thứ<br /> bậc quan trọng của từng thành phần cấu thành nên vốn xã hội, từ đó xây dựng mô<br /> hình đo lường biến này trong bối cảnh Việt Nam. Bên cạnh đó, sức khoẻ của người<br /> lao động di cư trong luận án được xem xét đồng thời ở các phương diện: thể chất,<br /> tinh thần và xã hội bằng cách đo lường 08 khía cạnh: chức năng thể chất (PF), hạn<br /> chế do sức khoẻ thể chất (RP), hạn chế do dễ xúc động (RE), hoạt động xã hội (SF),<br /> đau cơ thể (BP), sức khoẻ tinh thần (MH), sinh lực (VT) và sức khoẻ chung (GH).<br /> Trên cơ sở đó, vai trò của từng loại vốn xã hội đối với các khía cạnh sức khoẻ khác<br /> nhau của người lao động được phân tích. Kỹ thuật Delphi đã cung cấp kết quả về<br /> thang đo và biến quan sát của từng thang đo vốn xã hội trong bối cảnh Việt Nam<br /> thông qua việc phân tích dữ liệu phỏng vấn sâu 12 chuyên gia. Phương pháp AHP đã<br /> cho thấy vốn xã hội của người lao động di cư đến TP.HCM được nhìn nhận ở 2 khía<br /> cạnh là mạng lưới (0,502) và lòng tin (0,497) với trọng số gần ngang bằng nhau.<br /> Ngoài ra, việc phân loại vốn xã hội theo chức năng trong luận án cho thấy ở góc độ<br /> cấu trúc, mạng lưới gắn bó (0,688) giữ vai trò quan trọng nhất, tiếp đến là mạng lưới<br /> bắc cầu (0,244). Trong bối cảnh Việt Nam, vai trò của mạng lưới bắc cầu-kết nối<br /> (0,093) và mạng lưới gắn bó-kết nối (0,049) khá khiêm tốn, chiếm vị trí thứ 3 và thứ<br /> 4 sau mạng lưới gắn bó và bắc cầu. Đối với góc độ tri nhận, lòng tin cụ thể có vai trò<br /> quan trọng hơn lòng tin tổng quát mặc dù sự chênh lệch về trọng số không đáng kể<br /> <br /> iii<br /> (0,523 so với 0,476). Luận án cũng cho thấy vai trò của vốn xã hội đối với sức khoẻ<br /> của lao động di cư đến TP.HCM thông qua việc ước lượng mô hình PLS-SEM bằng<br /> cách sử dụng bộ dữ liệu sơ cấp với 400 quan sát, được khảo sát trong vòng 5 tháng,<br /> từ tháng 9/2015 -1/2016 tại TP.HCM. Kết quả nghiên cứu cho thấy: mạng lưới bắc<br /> cầu - kết nối giúp cải thiện khía cạnh GH của sức khoẻ. Bên cạnh tác động trực tiếp,<br /> mạng lưới này còn giúp tăng cường vốn con người, từ đó tác động đến thói quen ăn<br /> uống lành mạnh và cải thiện khía cạnh MH của sức khoẻ. Bên cạnh đó, lòng tin tổng<br /> quát giúp cải thiện sức khoẻ ở các khía cạnh GH, PF, VT và SF. Tương tự, mạng lưới<br /> bắc cầu giúp tăng cường sức khoẻ ở các khía cạnh GH, PF và SF. Ngoài ra, nghiên<br /> cứu cũng cho thấy lòng tin cụ thể có tác động âm, có ý nghĩa thống kê ở mức 5%, đối<br /> với các khía cạnh PF, SF và BP của sức khoẻ. Nhìn chung, kết quả nghiên cứu đã<br /> cung cấp bức tranh toàn diện về vai trò: trực tiếp, gián tiếp và trung gian của vốn xã<br /> hội đối với sức khoẻ của người lao động di cư đến TP.HCM. Việc sử dụng chỉ số<br /> tổng hợp trong mô hình kiểm định đã góp phần giải quyết vấn đề mâu thuẫn trong kết<br /> quả của các nghiên cứu trước đây do chỉ tìm hiểu một hay vài khía cạnh riêng lẻ của<br /> vốn xã hội và sức khoẻ. Thông qua kết quả luận án, chỉ số tổng hợp đo lường vốn xã<br /> hội trong bối cảnh Việt Nam đã được xây dựng bằng cách tập trung vào những thành<br /> phần quan trọng cấu thành nên biến này. Đây là cơ sở cho các nghiên cứu vi mô về<br /> vai trò của vốn xã hội ở Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy vai trò nguồn<br /> lực vốn xã hội của cá nhân, phân tích các kênh mà vốn xã hội có thể tác động đến sức<br /> khoẻ của mỗi cá nhân, từ đó góp phần vào chiến lược sử dụng vốn xã hội để cải thiện<br /> sức khoẻ của cá nhân và cộng đồng, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu mới về vai<br /> trò của các yếu tố xã hội trong sự khác biệt về sức khoẻ. Đây là cơ sở khoa học để<br /> người lao động di cư có chiến lược tận dụng nguồn lực này trong việc cải thiện sức<br /> khoẻ bản thân. Đối với các nhà làm chính sách, những phát hiện về thứ bậc quan<br /> trọng của các chỉ báo vốn xã hội và vai trò của từng loại vốn xã hội là cơ sở cho việc<br /> thiết kế và tạo ra môi trường sống chuẩn mực nhằm phát huy tối đa lợi ích của vốn<br /> xã hội, đạt đến đích cuối cùng là nâng cao sức khỏe cộng đồng, sớm đạt được mục<br /> tiêu phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc<br /> <br />