Luận án Tiến sĩ Luật học: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản theo pháp luật Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:169

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cần nghiên cứu; Những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; Thực trạng pháp luật và thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay; Quan điểm và giải pháp hoàn thiện, nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Luật học: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản theo pháp luật Việt Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN VĂN HƢỜNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN VĂN HƢỜNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 9.38.01.02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LƢƠNG THANH CƢỜNG HÀ NỘI - 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Các trích dẫn trong luận án có nguồn gốc tin cậy, chính xác. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Đoàn Văn Hƣờng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN NGHIÊN CỨU ........................................................... 9 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đề tài luận án .................... 9 1.2. Nhận xét tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu ............................................. 17 1.3. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu .................................... 19 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................... 22 Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN ................. 23 2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ............................................................. 23 2.2. Các thành tố của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ............................................................................................ 38 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ....................................................................... 65 2.4. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ....................................................................... 70 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................................................................... 76 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TRẠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ............................................................... 77 3.1. Thực trạng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản .............................................................................. 77 3.2. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay .............................................................. 106 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................................................................. 125
Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN, NÂNG CAO HIỆU QUẢ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ............ 126 4.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ................................................. 126 4.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ........................................................... 130 4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ................................................. 142 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ................................................................................. 148 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 149 DANH SÁCH CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ ................................................... 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 152
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BĐGTS : Bán đấu giá tài sản ĐGTS : Đấu giá tài sản NCS : Nghiên cứu sinh VPHC : Vi phạm hành chính VPPL : Vi phạm pháp luật XLVPHC : Xử lý vi phạm hành chính XPVPHC : Xử phạt vi phạm hành chính TNHC : Trách nhiệm hành chính UBND : Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1: Kết quả xử phạt vi phạm hành chính của Bộ, ngành Tư pháp trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản giai đoạn 2013 – 2017 ........................ 113 Biểu đồ 2: Kết quả XPVPHC của Thanh tra Bộ Tư pháp trong lĩnh vực BĐGTS từ ngày 01/01/2018 đến 30/9/2021............................................. 116
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong những năm qua, hoạt động bán đấu giá tài sản ở nước ta đã có sự phát triển và đang được xã hội hóa mạnh mẽ, từng bước đi vào cuộc sống với nhiều hiệu quả thiết thực, có những đóng góp quan trọng trong công tác thi hành pháp luật, đặc biệt là tài sản mà pháp luật quy định phải bán thông qua đấu giá như tài sản nhà nước theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước; tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân theo quy định của pháp luật; tài sản là quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai; tài sản bảo đảm theo quy định của pháp luật về giao dịch bảo đảm; tài sản thi hành án theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự; tài sản là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính bị tịch thu sung quỹ nhà nước, tài sản kê biên để bảo đảm thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; tài sản là hàng dự trữ quốc gia theo quy định của pháp luật về dự trữ quốc gia; tài sản cố định của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp; tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã bị tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật về phá sản; tài sản hạ tầng đường bộ và quyền thu phí sử dụng tài sản hạ tầng đường bộ theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng và khai thác kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ; tài sản là quyền khai thác khoáng sản theo quy định của pháp luật về khoáng sản; tài sản là quyền sử dụng, quyền sở hữu rừng sản xuất là rừng trồng theo quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng; tài sản là quyền sử dụng tần số vô tuyến điện theo quy định của pháp luật về tần số vô tuyến điện; tài sản là nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu của tổ chức mà Nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ do Chính phủ thành lập để xử lý nợ xấu của tổ chức tín dụng theo quy định của pháp luật. Hiệu quả quản lý nhà nước về lĩnh vực bán đấu giá tài sản phụ thuộc nhiều vào hoạt động thanh tra, kiểm tra và xử phạt vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này. Thanh tra, kiểm tra thường xuyên sẽ giúp các chủ thể quản lý nắm được tình hình thực hiện pháp luật về bán đấu giá tài sản của các đối tượng quản lý, qua đó có thể đề ra các biện pháp tác động thích hợp đến từng đối tượng như khuyến khích, động viên các tổ chức, cá nhân nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong 1
lĩnh vực bán đấu giá tài sản, nhằm phát hiện, uốn nắn kịp thời các đối tượng có biểu hiện sai phạm, góp phần định hướng hành vi xử sự tích cực của họ trong hoạt động bán đấu giá tài sản. Xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật về bán đấu giá tài sản mà trước hết là xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi này, sẽ góp phần ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm, răn đe các đối tượng có biểu hiện thiếu tôn trọng pháp luật. Ngoài ra các hoạt động nêu trên còn giúp các cơ quan quản lý nhà nước phát hiện ra những điểm bất hợp lý trong chính các quy định của pháp luật để từ đó có hướng điều chỉnh, bổ sung kịp thời cho phù hợp với yêu cầu của cuộc sống. Trong nhiều năm gần đây, tình hình vi phạm pháp luật nói chung, vi phạm hành chính nói riêng trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản có nhiều diễn biến hết sức phức tạp, xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của người có tài sản đấu giá, tác động không tốt tới nhiều mặt của đời sống xã hội, làm cản trở nỗ lực đổi mới, gây thất thoát tài sản, kìm hãm sự phát triển của đất nước. Hệ thống pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản chưa thật sự đồng bộ, thống nhất, tính quy phạm của hệ thống pháp luật chưa cao, còn nhiều quy định của pháp luật chỉ mới dừng lại ở dạng những nguyên tắc chung, nhiều quy định không phù hợp với thực tế, khó thực hiện. Việc xử phạt hành vi thông đồng, dìm giá trong bán đấu giá tài sản còn khó khăn. Lực lượng chức năng nói chung và thanh tra ngành tư pháp nói riêng về lực lượng, điều kiện, phương tiện, thiết bị để phục vụ cho công tác này còn thiếu thốn; trình độ chuyên môn của đội ngũ thực thi nhiệm vụ này ở địa phương chưa được đào tạo bài bản. Bên cạnh đó, Nghị định số 82/2020/NĐ- CP quy định mức phạt tiền có tăng nhưng không cao và nhiều hình thức xử phạt chưa nghiêm khắc, chưa có tính răn đe. Do vậy, các tổ chức bán đấu giá tài sản, người tham gia đấu giá tài sản thường xuyên vi phạm hoặc tìm cách trốn tránh trách nhiệm. Việc áp dụng pháp luật, nhất là áp dụng pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính của một số cơ quan, cá nhân có thẩm quyền chưa đúng theo quy định; còn hiện tượng vi phạm về thời hạn, thời hiệu ra quyết định xử phạt; một số trường hợp xác định hành vi vi phạm chưa chính xác, có dấu hiệu bỏ qua hành vi vi phạm hoặc tùy tiện trong áp dụng hình thức xử phạt bổ sung, biện pháp khắc phục hậu quả; việc xử lý tang vật, phương tiện vi phạm còn lỏng lẻo; công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong việc trao đổi thông tin và xử lý vi phạm chưa chặt chẽ, đôi lúc còn 2
mang tính hình thức; công tác thanh, kiểm tra chuyên ngành chưa được chú trọng; công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật tới người dân và tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ, công chức thực hiện chưa được quan tâm đúng mức nên hiệu quả đạt được chưa cao... Trong bối cảnh đó, việc hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản với những quy định mang tính đột phá, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, phù hợp với tình hình mới nhằm đáp ứng yêu cầu về xã hội hóa hoạt động bán đấu giá tài sản, phát triển dịch vụ đấu giá tài sản chuyên nghiệp trong hệ thống các ngành dịch vụ ở Việt Nam, góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân là yêu cầu khách quan, thực sự cần thiết. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài: "Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản theo pháp luật Việt Nam" để nghiên cứu và làm luận án Tiến sĩ luật học. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục đích nghiên cứu Phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản, đánh giá thực trạng, hạn chế, bất cập của pháp luật về bán đấu giá tài sản, về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam thời gian qua, luận án xác định các quan điểm, đề xuất các giải pháp đảm bảo và nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên đây, Luận án hướng đến giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản sau: Một là, tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước và một số nước trên thế giới có liên quan đến đề tài luận án, đánh giá những giá trị của các công trình đó và xác định những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu. Hai là, phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về vi phạm hành chính; xử phạt vi phạm hành chính; xây dựng khái niệm, làm rõ đặc điểm xử phạt vi phạm hành 3
chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; các nguyên tắc, thẩm quyền, hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả trong xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; thi hành quyết định xử phạt và cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Thứ ba, phân tích và đánh giá thực trạng vi phạm pháp luật về bán đấu giá tài sản; vi phạm pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; pháp luật hiện hành về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; thực tiễn về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Đồng thời, chỉ rõ nguyên nhân của những hạn chế và bất cập đó. Thứ tư, từ những phân tích, đánh giá về cả lý luận và thực tiễn xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản, luận án đưa ra yêu cầu khách quan về nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; phương hướng và các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay. 3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản và thực tiễn xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận án hệ thống hóa, lý giải những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản đối với các tài sản mà pháp luật quy định phải bán thông qua đấu giá và tài sản thuộc sở hữu của cá nhân, tổ chức tự nguyện lựa chọn bán thông qua đấu giá theo quy định tại Điều 4 Luật Đấu giá tài sản, bao gồm: tài sản nhà nước theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước; tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân theo quy định của pháp luật; tài sản là quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai; tài sản bảo đảm theo quy định của pháp luật về giao dịch bảo đảm; tài sản thi hành án theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự; tài sản là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính bị tịch 4
thu sung quỹ nhà nước, tài sản kê biên để bảo đảm thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính... - Về không gian: Luận án nghiên cứu về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam nhưng cũng có một số đánh giá đối với các chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở một số quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở một số nước: Pháp, Hoa Kỳ, Úc, Trung Quốc... và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam. - Về thời gian: Luận án giới hạn phạm vi nghiên cứu từ khi có pháp luật về bán đấu giá tài sản năm 2005 đến nay và đề xuất giải pháp với tầm nhìn dài hạn. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật để xem xét và phân tích các vấn đề. Bên cạnh đó, luận án còn sử dụng quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa; về xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, về bán đấu giá tài sản, chiến lược xây dựng và hoàn thiện pháp luật và lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận của luận án là dựa trên chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để nghiên cứu các vấn đề liên quan đến nội dung đề tài. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể mà luận án sử dụng bao gồm: phương pháp lịch sử và logic, phân tích và tổng hợp, diễn dịch và quy nạp, so sánh và tổng kết thực tiễn. - Phương pháp lịch sử và logic: Bằng phương pháp lịch sử và logic được sử dụng ở chương 2 và chương 3, tác giả nghiên cứu quá trình xây dựng, thực hiện và chấp hành các quy định của pháp luật cũng như quy trình thực hiện xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi vi phạm của các chủ thể tham gia hoạt động bán đấu giá tài sản để tìm ra nguyên nhân chính đối với hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này trên lãnh thổ Việt Nam, cũng như quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Phương pháp phân tích được sử dụng ở tất cả các chương của luận án để làm rõ vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính 5
trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay như phân tích khái niệm, nội dung, nguyên tắc, các yếu tố ảnh hưởng đến việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Phương pháp tổng hợp được sử dụng để tổng hợp các số liệu, thông tin thu thập từ việc phân tích các tài liệu…nhằm tạo ra một hệ thống lý thuyết về vấn đề nghiên cứu của luận án. - Phương pháp diễn dịch và quy nạp: Hai phương pháp này được sử dụng trong toàn bộ Luận án để tác giả đưa ra các giả thuyết nghiên cứu và kiểm định tính đúng đắn của các giả thiết đó. - Phương pháp tổng kết thực tiễn: phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở chương 3 để đánh giá mức độ hoàn thành cũng như thành công của luận án; những hạn chế trong thực tiễn khi áp dụng các quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay. - Phương pháp so sánh: Phương pháp này tác giả sử dụng chủ yếu ở chương 1 để đối chiếu, so sánh xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam và một số nước trên thế giới, từ đó rút ra những bài học, kinh nghiệm cho việc lựa chọn những yếu tố hợp lý, phù hợp nhằm xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh đối với xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản hiện nay ở Việt Nam. - Phương pháp hệ thống và đặc biệt là phương pháp dự báo khoa học được sử dụng chủ yếu ở chương 4 của luận án. - Về cách tiếp cận của luận án: Tiếp cận hệ thống: Trên cơ sở tập hợp, hệ thống ở mức đầy đủ nhất có thể các công trình liên quan đến đề tài đã được công bố, luận án phân tích, đánh giá và kế thừa có chọn lọc để đưa ra những quan niệm riêng về vấn đề nghiên cứu. Tiếp cận đa ngành, liên ngành: Sự phối hợp của nhiều ngành khoa học xã hội như lịch sử, xã hội học, chính trị học và luật học so sánh.v.v... Tiếp cận lịch sử: Quan điểm lịch sử cụ thể được quán triệt trong quá trình nghiên cứu, đặc biệt việc xem xét mối quan hệ này qua từng giai đoạn khác nhau. Đồng thời phân tích đánh giá từng mặt của mối quan hệ trong những bối cảnh lịch sử và những điều kiện cụ thể nhìn nhận dưới góc độ logic phát triển. 6
5. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp mới của Luận án Luận án là công trình nghiên cứu khoa học tập trung nghiên cứu pháp luật Việt Nam về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Do đó, so với các công trình nghiên cứu đã được công bố trước đó, luận án có những đóng góp mới về khoa học như sau: Thứ nhất, luận án là công trình nghiên cứu chuyên sâu đầu tiên có tính hệ thống, toàn diện về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay. Luận án vận dụng lý luận về xử phạt vi phạm hành chính để nghiên cứu xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản, từ đó phát hiện ra những điểm đặc thù của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này. Thứ hai, luận án góp phần hệ thống hóa, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Luận án xây dựng hệ thống khái niệm về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản, các đặc điểm, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng tới xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; tiêu chí đánh giá hiệu quả và các bảo đảm cho xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Thứ ba, luận án khái quát bức tranh tổng thể và nhận định, đánh giá về thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam. Đồng thời, chỉ ra một số hạn chế, tồn tại, bất cập về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản hiện nay cũng như là những nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế, bất cập đó. Thứ tư, luận án phân tích các quan điểm, định hướng trong việc hoàn thiện pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam. Từ đó luận án đề xuất một hệ thống đồng bộ các giải pháp để nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản phù hợp với bối cảnh, giai đoạn hiện nay ở Việt Nam. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Về mặt lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần giải quyết một số vấn đề lý luận đang đặt ra đối với xử phạt vi phạm hành chính nói chung, trong đó cụ thể hóa và tiếp cận sâu những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. 7
- Về mặt thực tiễn: Những nghiên cứu về thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản và các đề xuất hoàn thiện pháp luật là những đóng góp cho công tác lập pháp hiện nay. Kết quả nghiên cứu về thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản và những giải pháp đảm bảo góp phần nâng cao hiệu quả của công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản trong thực tiễn. Những kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần nâng cao nhận thức của các cơ quan, tổ chức và cá nhân về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam, từ đó từng bước hiện thực hóa những giải pháp được đề xuất trong Luận án. Với ý nghĩa lý luận và thực tiễn như trên, luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức và cá nhân trong việc chỉ đạo và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; là tài liệu tham khảo khi sửa đổi, bổ sung những chính sách, pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Luận án cũng có thể làm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu và giảng dạy tại các cơ sở đào tạo về pháp luật xử phạt vi phạm hành chính và những đề tài nghiên cứu có liên quan xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Đồng thời, là nguồn tài liệu phục vụ cho các thiết chế xã hội có liên quan như luật sư, trợ giúp pháp lý, công chứng…và phục vụ cho các cán bộ, công chức trong việc thực thi nhiệm vụ, công vụ giải quyết thủ tục hành chính về bán đấu giá tài sản. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm bốn chương như sau: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cần nghiên cứu Chương 2. Những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản; Chương 3. Thực trạng pháp luật và thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay; Chương 4. Quan điểm và giải pháp hoàn thiện, nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay. 8
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đề tài luận án Trên cơ sở nghiên cứu, tiếp cận các tài liệu của các học giả trong và ngoài nước liên quan đến đề tài nghiên cứu của luận án, nghiên cứu sinh tổng hợp tình hình nghiên cứu theo các nhóm vấn đề sau: 1.1.1. Các công trình nghiên cứu lý luận về bán đấu giá tài sản, xử lý vi phạm pháp luật, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản Bán đấu giá tài sản (BĐGTS) là một hoạt động không còn mới mẻ nhưng ngày càng phát triển không ngừng cả về loại hình và phương thức thực hiện. Cùng với sự phát triển đi lên của nền kinh tế thị trường, bán đấu giá tài sản ngày càng khẳng định được vai trò, vị trí quan trọng của mình trong đời sống kinh tế - xã hội. Do vậy, việc tổng quan các công trình nghiên cứu về BĐGTS, vi phạm pháp luật (VPPL) trong lĩnh vực BĐGTS sẽ tạo cơ sở nền tảng lý luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu thực trạng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính (XPVPHC) trong lĩnh vực BĐGTS. 1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu lý luận về bán đấu giá tài sản (i) Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ“Hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản nhằm thúc đẩy thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”, Viện khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, nghiệm thu 2011 [7]. Đề tài làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng pháp luật và thực trạng thi hành pháp luật bán đấu giá tài sản ở Việt Nam, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản để thúc đẩy thể chế kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Tuy nhiên, đề tài được nghiệm thu năm 2011, do đó, tác giả kế thừa các phân tích về mặt lý luận đối với hoạt động bán đấu giá tài sản, những trình bày về thực trạng cũng như giải pháp hoàn thiện pháp luật không còn mang tính thời sự, phù hợp với giai đoạn hiện nay. (ii) Luận án “Pháp luật về đấu giá quyền sử dụng đất ở Việt Nam”, Luận án tiến sĩ, Đặng Thị Bích Liễu, Học viện Khoa học xã hội, năm 2012 [89] Luận án nghiên cứu một cách có hệ thống cơ sở lý luận về BĐGTS ở Việt 9
Nam, áp dụng đối với đấu giá quyền sử dụng đất – một loại tài sản đặc biệt. Cũng như công trình kể trên, những nghiên cứu về mặt lý luận được tác giả luận án kế thừa, chọn lọc, làm cơ sở cho những phân tích về bán đấu giá tài sản của mình. (iii) Luận án “Bán đấu giá tài sản thi hành án dân sự ở Việt Nam”, luận án tiến sĩ Luật học, Đặng Thị Thanh Tâm, Đại học Luật Hà Nội 2019 [129] (iv) Luận văn“Pháp luật về bán đấu giá quyền sử dụng đất, thực tiễn thi hành trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn”, luận văn thạc sĩ, Hồ Thị Kim Ngân, Đại học Luật Hà Nội 2019 [97] Các công trình này đều thống nhất bán đấu giá tài sản là một hình thức mua bán hàng hóa, tài sản phổ biến được diễn ra công khai mà người mua sẽ trả giá từ thấp tới giá cao nhất và người có hàng hóa, tài sản được bán sẽ đồng ý bán bằng cách gõ búa. Bản chất của hoạt động bán đấu giá là quan hệ mua bán thuần túy trong đó người bán chỉ có một mà người mua có rất nhiều. Tuy nhiên, bán đấu giá là phương thức chào bán hàng đặc biệt, có địa chỉ bán hàng cụ thể, được tổ chức ở một vị trí nhất định, tại đó những người mua được tự do công khai cạnh tranh giá và cuối cùng người bán sẽ là người quyết định bán hàng hóa, tài sản cho người mua trả giá cao nhất. Nhìn từ góc độ kinh tế thì bán đấu giá là một cách xác định giá trị của hàng hóa, tài sản được đem bán khi chưa biết hoặc giá trị của nó thay đổi theo quy luật cung – cầu trên thị trường. Đấu giá tài sản theo cách hiểu thông thường có thể là bắt buộc (theo quyết định của Tòa án hoặc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền) hoặc tự nguyện (theo nhu cầu của chủ sở hữu tài sản). Người bán tài sản có thể đứng ra tự tổ chức bán đấu giá hoặc thông qua người bán đấu giá chuyên nghiệp, tổ chức kinh doanh dịch vụ đấu giá. (iv) Các công trình nghiên cứu nước ngoài liên quan đến bán đấu giá tài sản - Nikolas Unkovic, “The three types of auction sales”, 2012, nguồn http://heionline.org (tạm dịch Ba hình thức bán đấu giá của tác giả Nikolas Unkovic trong cơ sở dữ liệu luật heionline) [149] Bài viết phân tích lịch sử phát triển về bán đấu giá tài sản của các quốc gia, các hình thức phát triển của bán đấu giá. Ba hình thức đấu giá chủ yếu gồm: Đấu giá công khai (open outcry) hoặc đấu giá kín (sealed bid); Bán đấu giá kiểu Anh, bán đấu giá kiểu Hà Lan mà các quốc gia áp dụng. - P. Cramton, Y. Shoham, R. Steinberg, “Introduction to Combinatorial 10
Auctions”, MIT press, Boston, 2015 (tạm dịch Giới thiệu về đấu giá tổ hợp/kết hợp của các tác giả P. Cramton, Y. Shoham, R. Steinberg in trên tạp chí Đại học MIT, Boston, 2015) [150] Bài viết giới thiệu về khái niệm bán đấu giá, bản chất hoạt động bán đấu giá tự nguyện và bắt buộc, cũng như các quy định trong lĩnh vực bán đấu giá tổ hợp/kết hợp. (v) Các công trình liên quan tới pháp luật nước ngoài về BĐGTS do tác giả Việt Nam viết, dịch thuật - Bộ Tư pháp có công trình nghiên cứu pháp luật các quốc gia về bán đấu giá tài sản, đó là báo cáo trong dự án Luật ĐGTS, thực hiện năm 2015. Công trình nghiên cứu này đã nghiên cứu một số văn bản pháp luật nước ngoài về bán đấu giá tài sản bao gồm: Luật về bán đấu giá tài sản của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa; Quy chế của Ủy ban đấu giá bang Alabama (Hoa Kỳ); Quy định của bang Florida về bán đấu giá tài sản (Hoa Kỳ); Đạo luật về bán đấu giá công khai của Canađa; các quy định của Bộ luật thương mại Pháp về bán đấu giá tài sản; các quy định của Bộ luật thương mại Thái Lan về bán đấu giá tài sản; các quy định của Bộ luật Dân sự và Tố tụng Dân sự Cộng hòa liên bang Đức; Bộ luật thương mại và những ngoại lệ đặc biệt về kiểm soát của Nhật Bản. Các công trình kể trên, về lý luận bán đấu giá tài sản, đều thống nhất những nội dung cơ bản của hoạt động bán đấu giá tài sản như sau: - Về đối tượng, phạm vi điều chỉnh: quy định pháp luật về bán đấu giá tài sản của các nước thể hiện là một ngành luật độc lập và quy định đầy đủ phạm vi điều chỉnh và đối tượng điều chỉnh. Pháp luật về bán đấu giá tài sản là một bộ phận cấu thành của pháp luật dân sự, kinh tế và là một chế định trong hệ thống pháp luật dân sự - thương mại. So với các nước, ở Việt Nam, chế định này ngày càng trở nên hoàn thiện vì đã thực hiện được vai trò là cơ sở pháp luật điều chỉnh hoạt động bán đấu giá tài sản trong nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa. Pháp luật về bán đấu giá tài sản đã góp phần thúc đẩy phát triển việc lưu thông hàng hóa trên thị trường, làm lành mạnh hóa các quan hệ kinh tế và bảo vệ quyền, lợi ích của các bên tham gia vào hoạt động này. Tuy nhiên, trong thực tiễn áp dụng pháp luật hiện nay vẫn còn một số vướng mắc, bất cập, nguyên nhân chủ yếu là các quy định pháp luật về bán đấu giá tài sản chưa hoàn chỉnh, đồng bộ (bán đấu giá hàng hóa được quy định trong Luật 11
Thương mại và bán đấu giá tài sản được quy định trong Luật ĐGTS) nên việc vận dụng trình tự, thủ tục của hai văn bản này trong đấu giá gặp nhiều vướng mắc. - Về trình tự thủ tục bán đấu giá: Pháp luật các nước quy định trình tự, thủ tục bán đấu giá khá rõ ràng và chặt chẽ, bảo vệ quyền lợi ích của các bên. Thủ tục bán đấu giá công khai rộng rãi quy trình, đơn giản hóa thủ tục và mở rộng các hình thức đấu giá tài sản, với mục đích tạo mọi thuận lợi cho người bán và người mua tài sản như: Phương thức đấu giá qua đường bưu điện, qua Internet… và không cần thiết người tham gia đấu giá có mặt tại cuộc bán đấu giá. Bên cạnh đó, cần phải tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành thủ tục chuyển quyền sở hữu tài sản qua mua bán đấu giá theo quy định của pháp luật - Về quản lý nhà nước trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản: Pháp luật một số nước quy định việc quản lý về hoạt động bán đấu giá tài sản do một cơ quan hoặc Ủy ban thực hiện, được trao những quyền hạn và trách nhiệm cao. Ví dụ: Bộ luật thương mại Pháp quy định cơ quan quản lý về đấu giá tài sản tự nguyện là Ủy ban quản lý về bán đấu giá động sản tự nguyện. Ủy ban có tư cách pháp nhân, có trách nhiệm quản lý, cho phép các cá nhân, tổ chức có đủ điều kiện tổ chức bán đấu giá động sản tự nguyện; xử phạt các vi phạm của các công ty, rút giấy phép của một công ty hoặc cá nhân hoặc đăng ký của một công dân thuộc Châu Âu theo đúng quy định… 1.1.1.2. Nhóm công trình liên quan tới xử phạt vi phạm hành chính nói chung, trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản nói riêng (i) Các luận án, luận văn nghiên cứu về xử phạt vi phạm hành chính - Luận án tiến sĩ “Cưỡng chế hành chính: lý luận và thực tiễn”, Trần Thị Lâm Thi, Học viện khoa học xã hội, năm 2015 [128] - Luận án tiến sĩ “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ theo Pháp luật Việt Nam hiện nay”, Đinh Phan Quỳnh, Học viện Khoa học xã hội, năm 2018 [98] - Luận án tiến sĩ “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường ở Việt Nam hiện nay”, Lê Thị Hằng, Đại học Luật Hà Nội, năm 2019.[67] - Luận văn thạc sĩ “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai - Thực tiễn tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ”, Vũ Thị Hải ; Đại học Luật Hà Nội, năm 2020 [70] 12
- Luận văn thạc sĩ “Xử phạt vi phạm hành chính về phòng, chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam”, Nguyễn Thị Thu Hương, Đại học Luật Hà Nội năm 2019 [65] Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến các vấn đề lý luận về vi phạm hành chính, xử phạt vi phạm hành chính, thực trạng vi phạm pháp luật hành chính trong một số lĩnh vực cụ thể và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính, đưa ra một số phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu nào đi sâu nghiên cứu về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản. Mặc dù vậy, với những kết quả nghiên cứu của các công trình trên có giá trị tham khảo rất lớn cho quá trình nghiên cứu, làm rõ các vấn đề liên quan đến đề tài luận án của nghiên cứu sinh. (iii) Công trình liên quan tới pháp luật nước ngoài do tác giả Việt Nam viết, dịch thuật - Sách chuyên khảo“Luật hành chính một số nước trên thế giới”, Bộ Tư pháp - Viện Khoa học pháp lý, Bản dịch của Phạm Văn Lợi và Hoàng Thị Ngân, Nxb. tư pháp, Hà Nội, 2004. [4] Công trình nghiên cứu này cho thấy nhiều kinh nghiệm thế giới có thể gợi mở cho Việt Nam trong việc hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản, pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bán đấu giá tài sản và sẽ được nghiên cứu sinh bổ sung cho phần cơ sở lý luận trong luận án của mình. (iv) Các công trình nghiên cứu nước ngoài - Cuốn sách “German Administrative Law in Common Law Perspective” (Tạm dịch Luật Hành chính của Đức theo triển vọng của Luật chung) của Mahendra P. Singh, xuất bản lần thứ hai, Nxb. Springer, 2001 [145] Trong cuốn sách này, Mahendra P. Singh đã trình bày đầy đủ những nét cơ bản của Luật hành chính Đức, trong đó có nguyên tắc chung về xử phạt vi phạm hành chính. - Chuyên đề hội thảo “Poland’s experience on administrative sanction”, của giáo sư Grzegorz Lewocki, Workshop agenda to get feedback on regulations on administrative sanctions in bill on handling of administrative violations, 10/2011 (Tạm dịch Kinh nghiệm của Ba Lan về xử phạt hành chính trong chương trình hội thảo lấy ý kiến về quy định xử phạt hành chính trong dự án luật xử lý vi phạm hành 13