Luận án Tiến sĩ: Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trường Trung học cơ sở thành phố Hà Nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ THI QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN CÔNG GIÁP Hà Nội - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi, các số liệu kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực theo thực tế nghiên cứu, chưa từng được bất cứ tác giả nào khác nghiên cứu và công bố. Tác giả luận án ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i MỤC LỤC.............................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ........................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................ ix DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .................................................................................... x MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 6 3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu...................................................................... 6 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 6 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 6 6. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 7 7. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ........................................... 7 8. Đóng góp mới của luận án................................................................................ 9 9. Luận điểm khoa học bảo vệ ............................................................................ 10 10. Cấu trúc luận án ........................................................................................... 10 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ................................................... 11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề...................................................................... 11 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho học sinh................ 11 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về QLGDĐĐ cho học sinh .......................... 14 1.2. Các khái niệm cơ bản .................................................................................. 17 1.2.1. Quản lý ................................................................................................. 17 1.2.2. Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường ................................................ 22 1.2.3. Đạo đức ................................................................................................ 23 1.2.4. Giáo dục đạo đức .................................................................................. 26 1.3. Giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở................................ 27 1.3.1. Mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở ........... 27 1.3.2. Nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục đạo đức cho học sinh trường THCS.................................................................................................. 29 1.4. Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở ................... 35 1.4.1. Tiếp cận CIPO trong quản lý giáo dục đạo đức ..................................... 35 1.4.2 Nội dung quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở ................................................................................................................... 37 iii 1.5. Kinh nghiệm quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở một số nước trên thế giới............................................................................................................... 52 1.5.1. Ở Nhật Bản ........................................................................................... 52 1.5.2. Ỏ Trung Quốc....................................................................................... 53 1.5.3. Ở Singapore ......................................................................................... 54 1.5.4. Ở Mỹ ................................................................................................... 54 1.5.5. Ở Thái Lan .......................................................................................... 54 Kết luận chương 1 ................................................................................................ 56 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ NỘI ......... 57 2.1. Khái quát về tình hình giáo dục trung học cơ sở của thành phố Hà Nội ....... 57 2.1.1. Mạng lưới trường lớp và quy mô học sinh ............................................ 57 2.1.2. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục ....................................... 57 2.1.3. Thực trạng chất lượng giáo dục............................................................. 58 2.2. Khảo sát thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội ............................................................................... 59 2.2.1. Mục tiêu ............................................................................................... 59 2.2.2. Nội dung ............................................................................................... 59 2.2.3 .Phương pháp......................................................................................... 59 2.3. Thực trạng đạo đức của học sinh trường trung học cơ sở ............................. 61 2.3.1. Thực trạng nhận thức về các chuẩn mực đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở ............................................................................................... 61 2.3.2. Thực trạng thái độ của học sinh đối với những quan niệm đạo đức xã hội hiện nay .................................................................................................... 67 2.3.3. Thực trạng hành vi đạo đức của học sinh trường trung học cơ sở. ......... 70 2.4. Thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở .............. 74 2.4.1. Thực trạng nhận thức về mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở.................................................................................... 74 2.4.2. Thực trạng về nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh đang thực hiện trong các trường THCS ........................................................................... 76 2.4.3. Thực trạng các hình thức giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở. .............................................................................................. 78 2.4.4. Thực trạng các hình thức giáo dục đạo đức cho học sinh trường THCS ............................................................................................................. 80 2.5. Thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội .......................................................................................... 82 iv 2.5.1. Quản lý các yếu tố đầu vào của giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở.................................................................................... 82 2.5.2. Quản lý quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................. 90 2.5.3. Quản lý đầu ra của giáo dục đạo đức cho học sinh trường THCS ....... 102 2.5.4. Các yếu tố bối cảnh tác động đến quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường trung học cơ sở ....................................................................... 103 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THCS thành phố Hà Nội......................................................... 106 2.6.1. Điểm mạnh ......................................................................................... 106 2.6.2. Điểm yếu ............................................................................................ 107 Kết luận chương 2 ............................................................................................... 109 Chương 3. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................................................... 110 3.1. Các nguyên tắc xây dựng các giải pháp ..................................................... 110 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ...................................................... 110 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ........................................................ 110 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, tác động vào các khâu của quá trình rèn luyện của học sinh .......................................................................... 111 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi......................................................... 111 3.2. Giải pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THCS thành phố Hà Nội .................................................................................. 111 3.2.1. Giải pháp 1: Quản lý xây dựng kế hoạch GDĐĐ cho học sinh trường trung học cơ sở phù hợp với chương trình giáo dục ...................................... 111 3.2.2. Giải pháp 2. Quản lý các điều kiện tinh thần và vật chất hỗ trợ thực hiện kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh trường THCS ....................... 114 3.2.3. Giải pháp 3: Thiết lập bộ máy tổ chức và bồi dưỡng nâng cao chất lượng giáo viên để thực hiện tốt kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh..... 118 3.2.4. Giải pháp 4: Chỉ đạo triển khai kế hoạch GDĐĐ cho học sinh THCS theo hướng tích hợp và lồng ghép các hoạt động dạy học ngoại khóa và chính khóa .................................................................................................... 123 3.2.5. Giải pháp 5: Đa dạng hóa các loại hình hoạt động chuyên đề ngoại khóa để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh ........................ 126 3.2.6. Giải pháp 6: Tổ chức thực hiện thi đua khen thưởng, kiểm tra đánh giá xếp loại đạo đức của học sinh trường THCS .......................................... 130