Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trường hợp tại trường Đại học Dược Hà Nội

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:252

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo dục đại học nói chung và Trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội nói riêng, đề xuất các biện pháp quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục ở trƣờng đại học nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, điều nhà trƣờng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trường hợp tại trường Đại học Dược Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ********** PHẠM ĐÌNH THẮNG QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ GIÁO DỤC (EMIS) TRONG CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC - NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ : 91. 40. 114 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. GS. TS. Nguyễn Hữu Châu 2. PGS.TS. Phạm Quang Trình HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của cá nhân tôi, các số liệu kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận án là trung thực theo thực tế nghiên cứu, chƣa từng đƣợc bất cứ tác giả nào khác nghiên cứu và công bố. Tác giả luận án Phạm Đình Thắng I
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn sâu sắc nhất tới Ban Giám đốc Học Viện Quản lý Giáo dục, đến GS.TS. Phạm Quang Trung, Giám đốc Học Viện Quản lý Giáo dục và PGS. TS. Trần Hữu Hoan, Phó Giám đốc Học Viện Quản lý Giáo dục cùng các Thầy Cô của Học Viện đã giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành chương trình đào tạo tiến sĩ và hoàn thành luận án. Tác giả đặc biệt cảm ơn GS.TS. Nguyễn Hữu Châu và PGS.TS. Phạm Quang Trình, người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến lãnh đạo và các thầy cô giáo Phòng Đào tạo Sau Đại học và cảm ơn tập thể lãnh đạo, các thầy, cô giáo Khoa Quản lý Giáo dục về sự giúp đỡ đóng góp nhiều ý kiến hay cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu. Tác giả xin bày tỏ lời cảm ơn tới Học Viện Quản lý Giáo dục và Trường Đại học Dược Hà Nội, các thầy cô giáo và các bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận án. Tác giả đặc biệt gửi lời tri ân đến gia đình, bạn bè và người thân đã thường xuyên động viên, khích lệ và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình công tác, học tập và hoàn thành luận án. Hà Nội, ngày 20 tháng 7 năm 2020 Tác giả luận án Phạm Đình Thắng II
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................................ ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................................. vii DANH MỤC CÁC BẢNG ...............................................................................................................viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ............................................................................................................. x DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ................................................................................................................ xi MỞ ĐẦU ................................................................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối t ng nghiên cứu .............................................................................................. 3 4. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học.......................................................................................................................... 4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................................................... 4 8. Ph ng pháp luận và ph ng pháp nghiên cứu ........................................................................ 5 9. Luận điểm bảo vệ .............................................................................................................................. 7 10. Đóng góp mới của luận án ............................................................................................................ 7 11. Cấu trúc của luận án ...................................................................................................................... 8 Ch ng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ GIÁO DỤC (EMIS) Ở CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC................................................................ 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..................................................................................................... 9 1.1.1. Các nghiên cứu về hệ thống thông tin quản lý giáo dục ..................................................... 9 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục .................................... 13 1.2. Một số khái niệm c bản đ c sử dụng trong Đề tài luận án............................................. 20 1.2.1. Hệ thống thông tin quản lý (MIS) ......................................................................................... 20 1.2.2. Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) ...................................................................... 24 1.3. Hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong một c sở giáo dục đại học............................ 36 1.3.1. EMIS trong một c sở giáo dục đại học ............................................................................... 36 1.3.2. Mục tiêu của EMIS đối với c sở giáo dục đại học............................................................ 38 1.3.3. Những đặc tr ng của EMIS trong một c sở giáo dục đại học....................................... 39 1.4. Quản lý EMIS trong các c sở giáo dục đại học ................................................................... 54 1.4.1. Vai trò và ý nghĩa của Quản lý EMIS trong các c sở giáo dục đại học ..................... 54 1.4.2. Nội dung quản lý EMIS trong một c sở giáo dục đại học ............................................. 57 1.5. Những yếu tố ảnh h ởng đến quản lý EMIS ở các c sở giáo dục đại học ..................... 64 III
Ch ng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ GIÁO DỤC (EMIS) TRONG CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC - NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI ....................................................................... 67 2.1. Khái quát về Tr ờng Đại học D c Hà Nội .......................................................................... 67 2.1.1. S l c về sự phát triển của Tr ờng Đại học D c Hà Nội............................................ 67 2.1.2. C cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ, giáo viên ....................................................................... 70 2.1.3. Quy mô đào tạo ......................................................................................................................... 71 2.1.4. C sở vật chất và Công nghệ thông tin ................................................................................ 72 2.2. Những vấn đề chung về nghiên cứu thực trạng .................................................................... 73 2.2.1. Mục tiêu ...................................................................................................................................... 73 2.2.2. Xây dựng công cụ khảo sát ..................................................................................................... 74 2.2.3. Chọn mẫu khảo sát................................................................................................................... 74 2.2.4. Tổ chức khảo sát ....................................................................................................................... 75 2.2.5. Xử lý số liệu ................................................................................................................................ 75 2.2.6. Tiêu chí và thang đánh giá...................................................................................................... 75 2.3. Thực trạng hệ thống thông tin quản lý giáo dục tại tr ờng Đại học D c Hà Nội ....... 78 2.3.1. Thực trạng về việc thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết ................................................................................................................................................................. 78 2.3.2. Thực trạng việc xây dựng c sở dữ liệu của tr ờng Đại học D c Hà Nội ................. 82 2.3.3. Thực trạng về quy trình thu thập số liệu của tr ờng Đại học D c Hà Nội ............... 84 2.3.4. Thực trạng việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thông tin cung cấp bởi EMIS ............................................................................................................................................... 86 2.3.5. Thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS ở Tr ờng Đại học D c Hà Nội ......................................................................................................................................... 92 2.3.6. Thực trạng về c sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động của EMIS ở Tr ờng Đại học D c Hà Nội .......................................................................................................................... 96 2.4. Thực trạng quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục ở tr ờng Đại học D c Hà Nội ................................................................................................................................................................. 98 2.4.1. Thực trạng quản lý việc thiết lập các nguồn dữ liệu và việc xác định các loại thông tin cần thiết ................................................................................................................................................. 98 2.4.2. Thực trạng quản lý xây dựng c sở dữ liệu của tr ờng Đại học D c Hà Nội ......... 102 2.4.3. Thực trạng về quản lý quy trình thu thập số liệu của tr ờng Đại học D c Hà Nội ............................................................................................................................................................... 104 2.4.4. Thực trạng quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của các thông tin của EMIS ...................................................................................................................................... 106 IV
2.4.5. Thực trạng quản lý việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận trong EMIS của Tr ờng Đại học D c Hà Nội ........................................................................................................................ 112 2.4.6. Thực trạng về quản lý c sở vật chất, thiết bị phục vụ hoạt động quản lý EMIS của Tr ờng Đại học D c Hà Nội ........................................................................................................ 115 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh h ởng đến quản lý EMIS ở tr ờng Đại học D c Hà Nội ............................................................................................................................................................... 128 Ch ng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ GIÁO DỤC (EMIS) TRONG CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC - NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI ............................................................................... 132 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ...................................................................................... 132 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục trong tr ờng đại học ...................................... 132 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo chất l ng quản lý ........................................................................... 132 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ ............................................................ 132 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính phù h p với thực tiễn nhà tr ờng ........................................ 133 3.1.5. Biện pháp phát triển quản lý HTTTQLGD phải thiết thực, phù h p với điều kiện nguồn lực tài chính của nhà tr ờng .............................................................................................. 133 3.2. Biện pháp quản lý EMIS tại tr ờng Đại học D c Hà Nội .............................................. 134 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của EMIS cho toàn thể cán bộ, nhân viên tr ờng Đại học D c Hà Nội......................................................................... 134 3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo hoàn thiện hệ thống c sở dữ liệu của EMIS của tr ờng Đại học D c Hà Nội ............................................................................................................................... 137 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí, bảng biểu của EMIS của tr ờng Đại học D c Hà Nội .................................................................................................. 142 3.2.4. Biện pháp 4: Đ a vấn đề phát triển năng lực đội ngũ cán bộ chuyên trách quản lý EMIS của tr ờng Đại học D c Hà Nội thành vấn đề u tiên trong chiến l c phát triển cán bộ của tr ờng đại học D c Hà Nội ...................................................................................... 145 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng c ờng chỉ đạo việc bổ sung và hoàn thiện c sở vật chất và ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến, hiện đại vào EMIS của tr ờng Đại học D c Hà Nội ............................................................................................................................................................... 148 3.2.6. Biện pháp 6: Tổ chức xây dựng ban hành các chính sách hỗ tr để nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin của tr ờng Đại học D c Hà Nội........................................... 157 3.3. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đ c đề xuất .................. 161 3.3.1. Mục đich, nội dung, đối t ng, ph ng pháp khảo nghiệm ......................................... 161 3.3.2. Ph ng pháp đánh giá kết quả khảo nghiệm................................................................... 162 3.3.3. Kết quả khảo nghiệm............................................................................................................. 162 3.4. Thử nghiệm biện pháp.............................................................................................................. 169 V
3.4.1. Mục đích thử nghiệm............................................................................................................. 170 3.4.2. Kế hoạch tổ chức thử nghiệm .............................................................................................. 170 3.4.3. Nội dung thử nghiệm ............................................................................................................. 170 3.4.4. Tiêu chí và thang đánh giá.................................................................................................... 171 3.4.5. Một số kết quả liên quan đến thử nghiệm ......................................................................... 172 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................................................ 178 1. Kết luận ........................................................................................................................................... 178 2. Khuyến nghị ................................................................................................................................... 181 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................................. 184 PHỤ LỤC VI
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBGV : Cán bộ giảng viên CBQL : Cán bộ quản lý CNTT : Công nghệ thông tin CNTT & TT : Công nghệ thông tin và truyển thông ĐH : Đại học ĐNGV : Đội ngũ giảng viên GDĐT : Giáo dục đào tạo GV : Giảng viên ĐHDHN : Đại học Dƣợc Hà Nội SV : Sinh viên HV : Học viên ICT : Công nghệ thông tin và Truyền thông. (Information and Communication Technology) CSDL : Cơ sở dữ liệu SGK : Sách giáo khoa TTQL : Thông tin quản lý TTQLGD : Thông tin quản lý giáo dục HTTT : Hệ thống thông tin HTTTQL : Hệ thống thông tin quản lý HTTTQLGD : Hệ thống thông tin quản lý giáo dục KHCN : Khoa học công nghệ QLGD : Quản lý giáo dục MIS : Hệ thống thông tin Quản lý (Management Information System) EMIS: Hệ thống thông tin Quản lý giáo dục (Education Management Information System) VII
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đánh giá của CBQL về mức độ thực hiện các hoạt động thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết .................................................................................................... 78 Bảng 2.3. Đánh giá của SV về mức độ thực hiện các hoạt động thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết ........................................................................................................... 81 Bảng 2.4. Ý kiến của CBQL về nguồn thông tin chủ yếu đƣợc sử dụng để khai thác các loại thông tin.................................................................................................................................................. 82 Bảng 2.5. Thực trạng về kết quả thực hiện quy trình thu thập số liệu của CBQL, CBGV và SV 84 Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL về việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thông tin cung cấp bởi EMIS .......................................................................................................................... 87 Bảng 2.7. Đánh giá của CBGV về việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thông tin cung cấp bởi EMIS .......................................................................................................................... 88 Bảng 2.8. Đánh giả của SV về việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thông tin đƣợc cung cấp bởi EMIS ...................................................................................................................... 91 Bảng 2.9. Đánh giả của CBQL về thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS92 Bảng 2.10. Đánh giả của CBGV về thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS ................................................................................................................................................................. 94 Bảng 2.11. Đánh giả của SV về thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS ... 95 Bảng 2.12. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động của EMIS ở trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội .......................................................................................................................................................... 96 Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL về quản lý các hoạt động để thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết ........................................................................................................... 98 Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL, CBGV, SV về quản lý xây dựng cơ sở dữ liệu của EMIS..... 102 Bảng 2.15. Đánh giá của CBQL, CBGV và SV về kết quả quản lý quy trình thu thập số liệu .. 104 Bảng 2.16. Đánh giá của CBQL về quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của các thông tin .................................................................................................................................. 106 Bảng 2.17. Đánh giá của CBGV về quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của các thông tin .................................................................................................................................. 108 Bảng 2.18. Đánh giá của SV về quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của các thông .............................................................................................................................................. 110 Bảng 2.19. Đánh giá của SV về thực trạng quản lý việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận trong EMIS..................................................................................................................................................... 112 Bảng 2.20. Đánh giá của sinh viên về quản lý cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ quản lý EMIS của trƣờng hiện nay.................................................................................................................................... 115 Bảng 2.21. Đánh giá chung về Quản lý EMIS ở trƣờng hiện nay của CBQL.............................. 123 VIII
Bảng 2.22. Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý EMIS ở trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội .................................................................................................................................................. 128 Bảng 3.1. Kết quả đánh giá của CBQL về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ...... 162 Bảng 3.2. Kết quả đánh giá của CBGV về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ....... 165 Bảng 3.3: Mức độ đáp ứng về trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS hiện tại ............. 172 Bảng 3.4: Ý kiến về mức độ cấp thiết phải bổ sung, hoàn thiện trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS hiện tại ...................................................................................................................... 173 Bảng 3.5: Ý kiến về các quy định, quy trình bổ sung, hoàn thiện trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS đƣợc đề xuất............................................................................................................. 173 Bảng 3.6: Ý kiến về công tác chỉ đạo của lãnh đạo nhà trƣờng trong việc thực hiện bổ sung, hoàn thiện trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS trong quá trình thử nghiệm....................... 174 Bảng 3.7: Đánh giá về tuân thủ các quy định, quy trình bổ sung, hoàn thiện trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS trong quá trình thử nghiệm..................................................................... 175 Bảng 3.8: Mức độ đáp ứng về trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS sau khi thử nghiệm ............................................................................................................................................................... 175 Bảng 3.9: So sánh mức độ đáp ứng về trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS trƣớc và sau khi thử nghiệm .............................................................................................................................. 176 IX
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Đánh giá của CBQL về quản lý các hoạt động để thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết ............................................................. 99 Biểu đồ 2.2. Đánh giá của CBGV về quản lý các hoạt động để chỉ đạo việc thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết .................................... 100 Biểu đồ 2.3. Đánh giá của SV về quản lý các hoạt động để thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết ................................................................ 101 Biểu đồ 2.4. Tỷ lệ kết nối mạng LAN, Internet và sử dụng các phần mềm quản lý của các đơn vị trong Nhà trƣờng ................................................................................. 118 Biểu đồ 3.1. Sự tƣơng quan về tính cấp thiết của các biện pháp ....................................... 168 Biểu đồ 3.2. Sự tƣơng quan về tính khả thi của các biện pháp .......................................... 169 X
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình hệ thống thông tin đƣợc mô tả sau đây ................................................ 22 Sơ đồ 1.2. Sơ đồ khái quát một hệ thống thông tin quản lý ................................................. 24 Sơ đồ 1.3: Tiếp cận hệ thống tới thông tin quản lý giáo dục ............................................... 26 Sơ đồ 1.4: Các cơ sở dữ liệu về trƣờng học [13] ................................................................. 27 Sơ đồ 1.5. Đối tƣợng sử dụng và việc sử dụng thông tin trong QLGD ............................... 28 Sơ đồ 1.6. Các yếu tố của một hệ thống EMIS .................................................................... 30 Sơ đồ: 1.7. Sơ đồ Sơ đồ Hiển thị sự phát triển của EMIS [52] ............................................ 34 Sơ đồ:1.8. Các hệ thống con của một EMIS trong một cơ sở giáo dục đại học .................. 48 Sơ đồ:1.9. Mối quan hệ của hệ thống EMIS trong nhà trƣờng ............................................ 50 XI
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong nhiều năm qua, giáo dục Việt Nam nói chung, giáo dục đại học nói riêng đã đạt đƣợc những thành tựu to lớn, đóng góp nhiều vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nƣớc. Tuy nhiên, giáo dục đại học Việt Nam nếu so sánh với giáo dục đại học các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, thì vẫn còn nhiều hạn chế, cách tiếp cận quản lý hệ thống thông tin chƣa đạt hiệu quả nhƣ mong muốn. Công tác quản lý giáo dục trong các trƣờng đại học hiện nay chƣa đáp ứng đƣợc các đòi hỏi, yêu cầu của sự phát triển: Hệ thống thông tin quản lý giáo dục còn bộc lộ nhiều yếu kém; Cơ chế phối hợp trong quản lý nói chung và quản lý giáo dục chƣa thực sự thống nhất đồng bộ, kém hiệu quả. Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục là một khoa học, đồng thời cũng là một nghệ thuật, giữ một vai trò vô cùng quan trọng. Ngày nay, môi trƣờng toàn cầu hóa đòi hỏi các cơ sở giáo dục nói chung và các nhà quản lý giáo dục nói riêng phải giải quyết và xử lý một khối lƣợng thông tin rất lớn, đòi hỏi cung cấp thông tin nhanh chóng và chính xác. Vì vậy ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý giáo dục là một việc làm mang tính tất yếu của thời đại khi mà hệ thống thông tin quản lý đã và đang đƣợc sử dung phổ biến và rất hiệu quả ở các nƣớc phát triển nhƣ Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nƣớc Châu Âu... Ở nƣớc ta hiện nay, mặc dù nền kinh tế đang phát triển với tốc độ cao nhƣng tỉ lệ sử dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý trong các ngành còn khá khiêm tốn so với khu vực và thế giới, nhất là đối với lĩnh vực quản lý giáo dục. Nhận thức đƣợc tầm quan trong của công nghệ thông tin và ứng dụng của nó trong phát triển kinh tế xã hội, Đảng, Nhà nƣớc ta đã và đang tập trung ƣu tiên phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin, coi đó là chính sách đi trƣớc đón đầu. Một loạt các dự án đang đƣợc triển khai nhƣ Chính phủ điện tử. Với mong muốn đƣa đất 1
nƣớc ta nhanh chóng bắt kịp trình độ phát triển của các nƣớc trong khu vực và thế giới, sớm đƣa đất nƣớc trở thành xã hội thông tin, xã hội số. Quản lý giáo dục cũng tuân theo qui luật chung của khoa học quản lý, rất cần thông tin. Kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới cho thấy, khi các hoạt động giáo dục vƣơn tới những tầm cao mới về cả qui mô lẫn chất lƣợng, nó đòi hỏi các hoạt động và cơ chế quản lý giáo dục, vốn đƣợc thiết lập để điều chỉnh và phối hợp các hoạt động này, cũng phải đạt đƣợc trình độ tƣơng xứng. Hệ thống giáo dục vốn là một hệ thống mở sẽ luôn luôn phải trao đổi thông tin với môi trƣờng bên ngoài. Ngay trong nội tại một hệ thống giáo dục cũng luôn diễn ra những luồng thông tin chỉ đạo từ cấp trên xuống, phản hồi từ các cấp lên, thông tin ngang giữa các đơn vị cùng cấp… Một nhà quản lý giáo dục hàng ngày phải đối mặt với một lƣợng rất lớn các thông tin đến và đi. Vì vậy để quản lý thành công một hệ thống giáo dục ở mọi cấp độ, từ hệ thống giáo dục quốc dân cho tới một trƣờng học, nhất thiết phải quản lý có hiệu quả việc thu thập và cung cấp thông tin về các chính sách giáo dục, kế hoạch chiến lược, chỉ đạo, đánh giá và kiểm tra trong giáo dục... Để đáp ứng đòi hỏi này, hệ thống thông tin quản lý giáo dục đã đƣợc ra đời với vai trò kết nối chủ thể quản lý và đối tƣợng quản lý, kết nối giữa các hệ thống giáo dục cùng cấp và giữa hệ thống lớn với các hệ thống con… Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (Education Manegement Information System - EMIS) là một công cụ quan trọng giúp nâng cao năng lực điều hành cho các nhà quản lý giáo dục. Đây là hệ thống cho phép tiếp cận những thông tin quản lý giáo dục, trong đó diễn ra sự biến đổi các thông tin đầu vào dƣới dạng số liệu thô thành các thông tin đầu ra kịp thời, chính xác và sử dụng hiệu quả cho hoạt động quản lý giáo dục. Hệ thống thông tin quản lý giáo dục đã, đang và sẽ hỗ trợ, tham gia vào mọi hoạt động của giáo dục và đào tạo: quản lý mục tiêu, nội dung, chƣơng trình, cơ sở vật chất thiết bị, quá trình dạy và học, quản lý tài chính giáo dục và đào tạo, quản lý nhân sự, quản lý hành chính… Bởi vậy, một điều kiện để có nền giáo dục đại học thật sự hiện đại là phải xây dựng và phát triển hệ thống thông tin quản lý giáo dục tiên tiến và hiệu quả phục vụ quá trình quản lý và nâng cao chất lƣợng toàn hệ thống. Đối với Việt Nam, ứng dụng hệ thống thông tin quản lý giáo dục không phải là một việc mới mẻ nhƣng thực tế cho thấy còn nhiều bất cập và thiếu hiệu quả ở cả tầm 2
vĩ mô và vi mô. Nhận thức rõ điều đó ở tầm quản lý vĩ mô, Đảng và Nhà nƣớc ta cũng đã khẳng định vai trò hết sức quan trọng của hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong việc đổi mới quản lý giáo dục tại các cơ sở đào tạo đại học nhằm nâng cao chất lƣợng và sức cạnh tranh của các cơ sở trong thời đại hội nhập kinh tế tri thức. Trong khi nƣớc ta đang chủ trƣơng xây dựng các trƣờng đại học Việt Nam đạt chuẩn khu vực và quốc tế, một việc cần làm ngay đối với tất cả các trƣờng đại học nói chung là phải xây dựng một hệ thống thông tin quản lý giáo dục tiên tiến hiện đại. Đối với một trƣờng đại học trong đó có Trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội, nếu có một hệ thống thông tin quản lý giáo dục theo đúng nghĩa của nó thì sẽ vô cùng thuận lợi cho nhà trƣờng trong việc thu thập và cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời và chính xác phục vụ cho công tác quản lý. Trên thực tế, hệ thống thông tin quản lý ở các cơ sở giá dục đại học ở nƣớc ta hiện nay đƣợc đầu tƣ khá nhiều, hạ tầng khá tốt. Song việc khai thác hệ thống thông tin ở các trƣờng lại chƣa đạt hiệu quả cao. Một trong các nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là công tác quản lý hệ thống thông tin chƣa thực sự đƣợc quan tâm đúng mức, còn nhiều bất cập, hạn chế. Xuất phát từ những lý do trên, đề tài “Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trường hợp tại trường Đại học Dược Hà Nội” đƣợc tác giả chọn làm đề tài luận án với hy vọng đƣa ra đƣợc các biện pháp để khai thác hiệu quả quản lý hệ thống thông tin quản lý ở cơ sở giáo dục Đại học Dƣợc nói riêng và các trƣờng Đại học ở nƣớc ta nói chung, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành trong nhà trƣờng. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo dục đại học nói chung và Trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội nói riêng, đề xuất các biện pháp quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục ở trƣờng đại học nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, điều nhà trƣờng. 3. Khách thể và đối t ng nghiên cứu 31 hách th nghiên cứu Hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo dục đại học. 3
3 2 Đối tượng nghiên cứu Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội. 4. Câu hỏi nghiên cứu (1) Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) là gì; bao gồm những thành phần nào và những yếu tố nào sẽ tác động tới sự hoạt động của hệ thống này? (2) Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục nhƣ thế nào trong một cơ sở giáo dục đại học? (3) EMIS trong các cơ sở giáo dục đại học ở Hà Nội đang vận hành và quản lý nhƣ thế nào? (4) Những biện pháp quản lý nào có thể nâng cao đƣợc hiệu quả hoạt động của EMIS tại các cơ sở giáo dục đại học. 5. Giả thuyết khoa học Chất lƣợng và hiệu quả đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học nói chung và của trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội nói riêng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó yếu tố Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) và quản lý hệ thống này của cơ sở giáo dục đóng vai trò hết sức quan trọng. Hiện nay việc quản lý hệ thống thông tin quản lý ở trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội còn khá nhiều bất cập, hạn chế về việc phát triển, quản lý hệ thống thông tin quản lý: quản lý thiết lập các nguồn dữ liệu; quản lý tổ chức cơ sở dữ liệu; quản lý quy trình thu tập dữ liệu cho hệ thống; quản lý việc khai thác, chia sẽ nguồn dữ liệu… Đề xuất đƣợc các biện pháp quản lý hệ thống EMIS có cơ sở khoa học, phù hợp với thực tiễn và thực hiện chúng một cách đồng bộ ở trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội sẽ góp phần làm thay đổi hiện trạng của các quá trình lƣu trữ, cập nhật, xử lý, khai thác các thông tin phục vụ tốt hơn việc quản lý, điều hành các hoạt động của một cơ sở giáo dục nói chung và của trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội nói riêng, góp phần nâng cao chất lƣợng quản lý, hiệu quả đào tạo của trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận của đề tài luận án, bao gồm: Các khái niệm cơ bản; Lý luận về hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo 4
dục đại học và quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo dục đại học; Yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo dục đại học. 6.2. Nghiên cứu, đánh giá thực trạng về hệ thống thông tin quản lý giáo dục và quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội để rút ra những ƣu điểm, hạn chế và nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó. 6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội và thử nghiệm sƣ phạm nhằm khẳng định kết quả nghiên cứu của đề tài. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý EMIS trong các cơ sở giáo dục đại học và đề xuất các biện pháp quản lý EMIS trong trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội. - Cơ sở thực tiễn của Đề tài đƣợc giới hạn nghiên cứu dựa trên việc nghiên cứu trƣờng hợp tại trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội. - Đối tƣợng khảo sát: Cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên và Sinh viên trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội. - Thử nghiệm biện pháp: Đề tài chỉ thử nghiệm biện pháp tăng cƣờng cơ sở vật chất và ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại trong hệ thống thông tin quản lý giáo dục của trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội. 8. Ph ng pháp luận và ph ng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp luận 8.1.1. Phương pháp duy vật biện chứng Luận án vận dụng phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, trong phân tích mối quan hệ biện chứng giữa chủ thể quản lý và đối tƣợng quản lý, giữa các biện pháp quản lý và chất lƣợng quản lý. 8.1.2. Phương pháp tiếp cận tổng thể Mục tiêu quản lý, nội dung quản lý và các biện pháp quản lý đều dựa trên cơ sở những quy định chung của hệ thống giáo dục phổ thông cũng nhƣ tuân thủ các 5
quy định của Luật giáo dục đại học, những Chiến lƣợc phát triển giáo dục, các yêu cầu cũng nhƣ nội dung của việc đổi mới giáo dục đại học của đất nƣớc. 8.1.3. Tiếp cận quản lý sự thay đổi Tất cả mọi quá trình đổi mới giáo dục đại học đều phải đƣợc triển khai một cách chủ động. Sự thay đổi trong cách tiếp cận quản lý giúp loại bỏ những hạn chế, bất cập trong quản lý vẫn tồn tại lâu nay, đây chính là lúc nhà lãnh đạo và quản lý cần phải hành động làm cho quá trình thay đổi đƣợc diễn ra thuận lợi, hiệu quả và không gây ra tác động tiêu cực làm ảnh hƣởng hay gián đoạn hoạt động giáo dục. Từ đó, phát huy những mặt mạnh của quản lý đã đƣợc chứng minh qua thực tiễn và bổ sung những chƣơng trình mới, cách thức quản lý mới phù hợp với xu thế chung, đáp ứng đƣợc yêu cầu của xã hội. 8.1.4. Tiếp cận quản lý theo quá trình vận hành Để nghiên cứu vấn đề này cách tiếp cận làm rõ hơn bản chất về vấn đề quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội theo tiếp cận quản lý EMIS theo quá trình vận hành Hệ thống thông tin trong một cơ sở giáo dục đại học. 8 2 Phương pháp nghiên cứu 8.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa tài liệu, bao gồm: các tác phẩm nghiên cứu lý luận, tác phẩm kinh điển, văn kiện của Đảng và chính sách của Nhà nƣớc, các chuyên khảo khoa học, công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc có liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. Các thông tin đƣợc thu thập từ các nghiên cứu trong và ngoài nƣớc, các công trình khoa học, các bài viết trên tạp chí khoa học chuyên ngành, luận án tiến sĩ; tài liệu hội thảo; các công trình, dự án nghiên cứu,... có liên quan đến đề tài nghiên cứu; báo cáo, phân tích các tài liệu thống kê,… đã đƣợc công bố; nguồn tƣ liệu phục vụ đề tài còn bao gồm các tƣ liệu, tài liệu của các cơ quan chuyên môn, các cơ quan quản lý Nhà nƣớc. 6
8.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra (bằng phiếu hỏi): Thiết kế và sử dụng các mẫu phiếu điều tra để tìm hiểu nhận thức, quan điểm, nhận xét, đánh giá của các đối tƣợng đƣợc hỏi ý kiến về thực trạng vấn đề nghiên cứu, làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các biện pháp. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn một số nhà quản lý của cơ sở GDĐH, một số hiệu trƣởng/phó hiệu trƣởng trƣờng đại học để thu thập các thông tin cần thiết. Đồng thời, bổ sung làm rõ thêm các thông tin, số liệu thu đƣợc của phiếu điều tra nghiên cứu thực trạng. - Phương pháp chuyên gia: Lấy ý kiến các chuyên gia (các nhà quản lý, các học giả, các nhà chuyên môn,… để trƣng cầu ý kiến, đánh giá về các biện pháp đề xuất. 8 3 Các phương pháp bổ trợ - Phương pháp nghiên cứu hồ sơ: Nghiên cứu hồ sơ về hệ thống EMIS và quản lý EMIS; - Các phƣơng pháp xử lý thống tin: Sử dụng phần mềm SPSS 9. Luận điểm bảo vệ (1) Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) trong một cơ sở giáo dục đại học đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc quản lý, điều hành của cơ sở giáo dục. Để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay cần đổi đổi mới quản lý EMIS. (2) Thực trạng quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học còn có những bất cập, hạn chế cần đƣợc khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành. (3) Đổi mới quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học sẽ nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành của cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao chất lƣợng đào tạo của cơ sở giáo dục, cung cấp nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu xã hội. 10. Đóng góp mới của luận án 10.1. Về mặt lý luận Luận án đã xây dựng đƣợc cơ sở lý luận về quản lý EMIS trong cơ sở giáo dục đại học. Theo tiếp cận quá trình vận hành hệ thống thông tin, luận án làm sáng tỏ đƣợc nội dung quản lý EMIS trong cơ sở giáo dục đại học, góp phần làm sáng tỏ 7
phong phú thêm lý luận về quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay. 10 2 Về mặt thực tiễn - Nhận diện đƣợc thực trạng quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học theo tiếp cận quá trình vận hành hệ thống thông tin trong một cơ sở giáo dục đại học; chỉ ra đƣợc những hạn chế, nguyên nhân hạn chế của việc quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học thông qua nghiên cứu trƣờng hợp ở trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội trong thời gian vừa qua; - Đề xuất đƣợc các biện pháp để khắc phục những hạn chế trong quản lý EMIS ở các cơ sở giáo dục đại học trong thời gian tới. 11. Cấu trúc của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, Danh mục các công trình nghiên cứu đã công bố của tác giả, luận án đƣợc cấu trúc thành 3 chƣơng: Chương 1. Cơ sở lý luận về Quản lý Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) ở cơ sở giáo dục đại học. Chương 2. Thực trạng Quản lý Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trƣờng hợp tại Trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội. Chương 3. Biện pháp Quản lý Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trƣờng hợp tại trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội. 8