Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường Đại học trực thuộc Bộ Giao thông Vận tải Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:353

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục "Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường Đại học trực thuộc Bộ Giao thông Vận tải Việt Nam" trình bày các nội dung chính sau: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO trong giáo dục đại học. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng về quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại bốn trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường Đại học trực thuộc Bộ Giao thông Vận tải Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ---------- VŨ THỊ LAN ANH QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN CDIO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ---------- VŨ THỊ LAN ANH QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN CDIO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1) PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hằng 2) GS.TS Nguyễn Lộc HÀ NỘI - 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong Luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được bảo vệ ở bất kỳ học vị nào, các thông tin trích dẫn trong Luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận án Vũ Thị Lan Anh
ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ GDĐT Giáo dục đào tạo GTVT Giao thông vận tải Conceive Design Implement Operate CDIO Hình thành ý tưởng- Thiết kế- Triển khai- Vận hành CSGD Cơ sở giáo dục CBLĐQL Cán bộ Lãnh đạo Quản lý CĐR Chuẩn đầu ra CTĐT Chương trình đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GV Giảng viên QLGD Quản lý giáo dục QLSTĐ Quản lý sự thay đổi Statistical Package for the Social Sciences SPSS Phần mềm thống kê cho các ngành khoa học xã hội SV Sinh viên University of Transport, Hochiminh City UTH Trường đại học Giao thông Vận tải Thành phố Hồ Chí Minh University Of Transport Technology UTT Trường đại học Công nghệ Giao thông vận tải Vietnam Aviation Academy VAA Học viện Hàng không Việt Nam Vietnam Maritime University VMU Trường đại học Hàng hải Việt Nam
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................. i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................................... ii MỤC LỤC....................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ vii DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................................... ix MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ............................................ 12 1.1. Những nghiên cứu về đào tạo theo tiếp cận CDIO ............................................ 12 1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước ........................................................................................ 12 1.1.2. Nghiên cứu trong nước ........................................................................................ 16 1.2. Những nghiên cứu về Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .... 18 1.2.1. Nghiên cứu ngoài nước ........................................................................................ 18 1.2.2. Nghiên cứu trong nước ........................................................................................ 22 1.3. Đánh giá chung và định hướng nghiên cứu của Luận án ................................. 27 1.4. Những vấn đề luận án tiếp tục giải quyết ........................................................... 27 Kết luận Chương 1 ....................................................................................................... 29 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN CDIO TRONG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC ........................... 30 2.1. Những khái niệm cơ bản ...................................................................................... 30 2.1.1. Đào tạo theo tiếp cận CDIO ................................................................................. 30 2.1.2. Quản lý ................................................................................................................. 30 2.1.3. Quản lý giáo dục .................................................................................................. 31 2.1.4. Thay đổi ............................................................................................................... 32 2.1.5. Quản lý sự thay đổi .............................................................................................. 33 2.1.6. Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ........................................ 34 2.2. Lý thuyết đào tạo theo tiếp cận CDIO ................................................................ 34 2.2.1. CDIO trong giáo dục đại học ............................................................................... 34 2.2.2. Hướng tiếp cận và mục tiêu đào tạo theo tiếp cận CDIO .................................... 37 2.2.3. Các tiêu chuẩn đào tạo theo tiếp cận CDIO ......................................................... 39 2.2.4. Đặc điểm đào tạo hệ đại học khối ngành kỹ thuật ở các trường đại học theo tiếp cận CDIO. ............................................................................................................... 41 2.2.5. Những thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .............................................. 42 2.3. Lý thuyết hành vi đáp lại thay đổi và tiếp cận Quản lý sự thay đổi ................. 46 2.3.1. Lý thuyết hành vi đáp lại thay đổi........................................................................ 47
iv 2.3.2. Tiếp cận Quản lý sự thay đổi ............................................................................... 50 2.4. Mô hình lý thuyết quản lý sự thay đổi ................................................................ 51 2.4.1. Mô hình quản lý sự thay đổi Kürt Lewin (1951) ................................................. 52 2.4.2. Mô hình quản lý sự thay đổi của John Kotter (1996) .......................................... 53 2.4.3. Mô hình Quản lý sự thay đổi Richart Luecke (2003) .......................................... 54 2.4.4. Mô hình Quản lý sự thay đổi Prosci ADKAR (2006). ........................................ 55 2.4.5. Mô hình Quản lý sự thay đổi chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO của Boden (2007).................................................................................................................. 56 2.4.6. Mô hình quản lý sự thay đổi tích hợp .................................................................. 59 2.4.7. Đánh giá về các mô hình lý thuyết quản lý sự thay đổi và việc vận dụng để quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ở trường đại học ....................... 60 2.5. Mô hình quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO trong giáo dục đại học ............................................................................................................ 62 2.5.1. Giai đoạn Hoạch định thay đổi ............................................................................ 63 2.5.2. Giai đoạn triển khai thay đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO .......................... 66 2.5.3. Giai đoạn Thể chế hoá thay đổi ........................................................................... 68 2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ...................................................................................................................... 69 2.6.1. Cơ chế chính sách ................................................................................................ 69 2.6.2. Phẩm chất, năng lực, trách nhiệm của Cán bộ lãnh đạo quản lý và Giảng viên ....... 70 2.6.3. Mức độ chủ động tích cực của sinh viên ............................................................. 71 Kết luận Chương 2 ....................................................................................................... 72 CHƯƠNG 3. CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN CDIO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI VIỆT NAM ............................................... 74 3.1. Kinh nghiệm Quốc tế về chuyển đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO ........... 74 3.1.1. Kinh nghiệm của Singapore ................................................................................. 74 3.1.2. Kinh nghiệm của một số nước Châu Âu .............................................................. 75 3.1.3. Kinh nghiệm của Úc ............................................................................................ 77 3.2. Khái quát các trường đại học trực thuộc Bộ Giao thông vận tải Việt Nam ......... 79 3.2.1. Trường đại học Công nghệ giao thông vận tải ..................................................... 79 3.2.2. Trường đại học Giao thông vận tải thành phố Hồ Chí Minh ............................... 80 3.2.3. Trường đại học Hàng hải Việt Nam ..................................................................... 82 3.2.4. Học viện Hàng không Việt Nam .......................................................................... 84 3.3. Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý sự thay đổi đào tạo theo tiếp cận CDIO.............................................................................................................................. 85
v 3.3.1. Mục đích khảo sát ................................................................................................ 85 3.3.2. Đối tượng và địa bàn khảo sát.............................................................................. 86 3.3.3 Nội dung khảo sát ................................................................................................. 86 3.3.4. Hình thức, phương pháp khảo sát và xử lý dữ liệu .............................................. 87 3.4. Thực trạng chuyển đổi từ đào tạo truyền thống sang đào tạo theo tiếp cận CDIO tại bốn trường đại học được nghiên cứu ................................................. 99 3.4.1. Thực trạng đào tạo truyền thống tại bốn trường .................................................. 99 3.4.2. Thực trạng nhận thức và quan điểm của giảng viên về việc chuyển đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO .......................................................................................... 106 3.5. Thực trạng Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .............. 116 3.5.1. Thực trạng đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học trực thuộc Bộ Giao thông vận tải Việt Nam ....................................................................................... 116 3.5.2. Nội dung phỏng vấn Cán bộ lãnh đạo quản lý trong thay đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO ...................................................................................................... 117 3.5.3. Nhận thức về thay đổi và quản lý sự thay đổi .................................................... 119 3.5.4. Thực trạng hoạch định sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .............. 119 3.5.5. Thực trạng triển khai Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ..... 124 3.5.6. Thực trạng thể chế hoá Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ..... 126 3.5.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .............................................................................................................. 128 3.6. Đánh giá chung về thực trạng ............................................................................ 131 3.6.1. Những điểm mạnh .............................................................................................. 131 3.6.2. Những điểm tồn tại ............................................................................................ 132 3.6.3. Thời cơ ............................................................................................................... 133 3.6.4. Thách thức .......................................................................................................... 133 Kết luận Chương 3 ..................................................................................................... 135 CHƯƠNG 4. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN CDIO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRỰC THUỘC BỘ GIAO THÔNGVẬN TẢI VIỆT NAM ........................ 136 4.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ............................................................................. 136 4.1.1. Phù hợp môi trường giáo dục đại học ................................................................ 136 4.1.2. Đảm bảo các chiến lược thực hiện sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .................................................................................................................... 138 4.1.3. Đảm bảo quyền tự chủ của toàn bộ nhân sự tham gia đào tạo theo tiếp cận CDIO ..................................................................................................................... 139 4.1.4. Đảm bảo mục tiêu đào tạo.................................................................................. 139
vi 4.1.5. Đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ, kế thừa .......................................................... 140 4.1.6. Đảm bảo tính khả thi .......................................................................................... 140 4.2. Đề xuất giải pháp quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học trực thuộc Bộ Giao thông vận tải Việt Nam ...................... 141 4.2.1. Giải pháp 1 - Vận dụng mô hình quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO, lấy yếu tố ‘giá trị chia sẻ’ làm trung tâm tại các trường đại học trực thuộc Bộ Giao thông vận tải Việt Nam ............................................................... 141 4.2.2. Giải pháp 2 - Hoạch định chiến lược Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO phù hợp với chiến lược phát triển của Nhà trường. ............................. 146 4.2.3. Giải pháp 3 - Tổ chức triển khai xây dựng chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO với sự tham gia của các bên liên quan ........................................................ 151 4.2.4. Giải pháp 4 - Lập kế hoạch tháo gỡ các thách thức và rào cản trong triển khai thực hiện các thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .................................... 157 4.2.5. Giải pháp 5 - Bổ sung và hoàn thiện hệ thống những quy chế, chính sách trong triển khai đào tạo theo tiếp cận CDIO các thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO .................................................................................................................... 161 4.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất .......... 165 4.3.1. Mục đích khảo nghiệm ....................................................................................... 165 4.3.2. Khách thể khảo nghiệm...................................................................................... 165 4.3.3. Phương pháp khảo nghiệm và xử lý sự liệu ....................................................... 165 4.3.4. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp ....................................... 166 4.4. Tổ chức thử nghiệm giải pháp 3 tại trường đại học Giao thông vận tải Thành phố Hồ Chí Minh (UTH) ............................................................................... 170 4.4.1. Mục đích thử nghiệm ......................................................................................... 170 4.4.2. Phương pháp thử nghiệm ................................................................................... 170 4.4.3. Giả thuyết thử nghiệm........................................................................................ 170 4.4.4. Đối tượng và quy trình thử nghiệm.................................................................... 170 4.4.5. Phân tích kết quả thử nghiệm ............................................................................. 173 Kết luận chương 4 ...................................................................................................... 176 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................ 177 1. Kết luận .................................................................................................................... 177 2. Khuyến nghị ............................................................................................................. 178 NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN.................................................................................................................... 181 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 183 PHỤ LỤC
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Lĩnh vực của 12 tiêu chuẩn đào tạo theo tiếp cận CDIO .................... 39 Bảng 2.2: Mô hình QLSTĐ Boden (2007) [45] .................................................. 57 Bảng 2.3: Mô hình thay đổi tổ chức có kế hoạch tích hợp .................................. 59 Bảng 2.4: Mô hình quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO trong giáo dục đại học ......................................................................... 63 Bảng 3.1: Quy mô của các trường tính đến tháng 03/2022 ................................. 79 Bảng 3.2: Các ngành/chuyên ngành đào tạo của Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải...................................................................... 80 Bảng 3.3: Các ngành/chuyên ngành đào tạo của Trường Đại học Giao thông Vận tải thành phố Hồ Chí Minh ................................................ 81 Bảng 3.4: Các ngành/chuyên ngành đào tạo của Đại học Hàng hải Việt Nam ....... 83 Bảng 3.5: Các ngành/chuyên ngành đào tạo Học viện Hàng không Việt Nam ...... 85 Bảng 3.6: Nội dung khảo sát cựu sinh viên về chương trình đào tạo truyền thống dựa trên các tiêu chuẩn CDIO ................................................... 87 Bảng 3.7: Số lượng cựu SV trả lời bảng hỏi theo tiêu chí việc làm .................... 88 Bảng 3.8: Phân bổ cựu sinh viên trả lời khảo sát................................................. 88 Bảng 3.9: Tóm tắt hệ số Cronbach’s alpha và hệ số tương quan tổng các biến của sáu thang đo lần 1 ................................................................. 92 Bảng 3.10: Tóm tắt hệ số Cronbach’s alpha và hệ số tương quan tổng các biến của sáu nhân tố lần 2 ................................................................... 93 Bảng 3.11: Tóm tắt mô hình phân tích hồi quy đa biến tuyến tính ....................... 94 Bảng 3.12: Kết quả ANOVA phân tích hồi quy đa biến tuyến tính ...................... 95 Bảng 3.13: Mô hình hồi quy đa biến tuyến tính .................................................... 96 Bảng 3.14: Thống kê giảng viên tại bốn trường đại học được khảo sát ................ 97 Bảng 3.15: Tóm tắt hệ số Cronbach’s alpha và hệ số tương quan tổng các biến của ba nhân tố .............................................................................. 98 Bảng 3.16: Quan điểm của giảng viên được khảo sát về việc chuyển đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO ....................................................... 108 Bảng 3.17: Quan điểm của giảng viên về việc thay đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO ........................................................................................... 110
viii Bảng 3.18: Khó khăn khi thực hiện việc thay đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO phân bổ theo thâm niên giảng viên ......................................... 113 Bảng 3.19: Tóm tắt thông tin liên quan đến các CBLĐQL được phỏng vấn về thực trạng QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ................. 118 Bảng 3.20: Thực trạng hoạch định Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các Trường ........................................................... 120 Bảng 3.21: Thực trạng triển khai Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các Trường .................................................................. 124 Bảng 3.22: Thực trạng thể chế hoá Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các Trường ........................................................... 127 Bảng 4.1: Đánh giá của CBLĐQL về tính cần thiết của các giải pháp .............. 166 Bảng 4.2: Đánh giá của GV về tính cần thiết của các giải pháp ........................ 167 Bảng 4.3: Đánh giá của CBLĐQL về tính khả thi của các giải pháp ................ 168 Bảng 4.4: Đánh giá của GV về tính khả thi của các giải pháp ........................... 169 Bảng 4.5: Minh họa các khối kiến thức, kỹ năng chương trình đào tạo ngành Xây dựng dân dụng và công nghiệp ....................................... 172 Bảng 4.6: Kết quả khảo sát Doanh nghiệp, Giảng viên và Cựu SV về mức độ đáp ứng yêu cầu thực tế công việc của Đề cương chi tiết học phần kết cấu vật liệu xây dựng ngành Xây dựng dân dụng và công nghiệp ....................................................................................... 174
ix DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Mô hình “Ngôi nhà giáo dục” theo định hướng giá trị cuộc sống và nguyên tắc ....................................................................................... 12 Hình 1.2: Mô hình thiết kế chương trình đào tạo tích hợp CDIO và các thể chế giáo dục của trường đại học Công nghệ Rajamangala ................. 14 Hình 1.3: Mô hình thiết kế chương trình đào tạo tích hợp CDIO và các thể chế giáo dục của trường đại học Hàng hải Việt Nam ......................... 26 Hình 2.1: Xu thế chuyển đổi tư duy sáng tạo với chương trình đào tạo CDIO ...... 35 Hình 2.2: Chương trình đào tạo theo CDIO: chuyển từ nhu cầu sang mục tiêu ..... 38 Hình 2.3: Lý thuyết hành vi đáp lại thay đổi theo Satir (1916 - 1988) ............... 48 Hình 2.4: Lý thuyết hành vi đáp lại thay đổi theo Kuber-Ross (1926 - 2004)........ 49 Hình 2.5: Mô hình ba giai đoạn QLSTĐ của Kurt Lewin (1947) [93]. .............. 52 Hình 2.6: Mô hình QLSTĐ của Kotter (1996) [87] ............................................ 54 Hình 2.7: Mô hình Quản lý sự thay đổi ADKAR (Hiatt, 2006) [75]. ................. 56 Hình 3.1: Phản hồi của cựu sinh viên về mức độ đáp ứng của chương trình đào tạo truyền thống với yêu cầu công việc ...................................... 100 Hình 3.2: Phản hồi của cựu SV về mức đáp ứng của Phương pháp giảng dạy và học tập .................................................................................... 100 Hình 3.3: Phản hồi của cựu sinh viên về mức độ đáp ứng của tiêu chuẩn Trải nghiệm thiết kế-triển khai .......................................................... 101 Hình 3.4: Phản hồi của cựu sinh viên về mức độ đáp ứng của tiêu chuẩn Đào tạo tích hợp kiến thức - kỹ năng ................................................ 103 Hình 3.5: Phản hồi của cựu sinh viên về mức độ đáp ứng của tiêu chuẩn Chuẩn đầu ra...................................................................................... 104 Hình 3.6: Phản hồi của cựu sinh viên về mức độ đáp ứng của tiêu chuẩn Đánh giá kết quả học tập ................................................................... 104 Hình 3.7: Phản hồi của cựu SV về mức độ đáp ứng của Năng lực giảng dạy của giảng viên.................................................................................... 105
x Hình 3.8: Ý kiến giảng viên về thái độ đáp lại việc chuyển đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO ............................................................................ 107 Hình 3.9: Quan điểm của giảng viên về đào tạo tiếp cận CDIO ....................... 109 Hình 3.10: Quan điểm của giảng viên với những khó khăn khi triển khai đào tạo tiếp cận CDIO .............................................................................. 112 Hình 3.11: Thực trạng thực hiện đào tạo theo tiếp cận CDIO tại bốn trường..... 117 Hình 4.1: Giải pháp QLSTĐ lấy yếu tố ‘giá trị chia sẻ’ làm trung tâm ............ 143 Hình 4.2: Bốn bậc xây dựng chuẩn đầu ra theo hướng tiếp cận CDIO ............. 153
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu 1.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục đại học Việt Nam Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GDĐT) đang triển khai Khung trình độ quốc gia Việt Nam giai đoạn 2020 - 2025, với mục tiêu quản lý chất lượng nguồn nhân lực và định hướng xây dựng, phát triển chương trình đào tạo (CTĐT) theo chuẩn đầu ra. Khung trình độ này quy định những chuẩn mực tối thiểu về khối lượng, chuẩn đầu ra của từng ngành đào tạo, yêu cầu về kiến thức, kỹ năng và thái độ, nhằm tương thích với các chương trình đào tạo của các đại học uy tín trên thế giới. Việc triển khai Khung trình độ quốc gia nhằm cải thiện chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động và hướng đến hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh này, việc đổi mới giáo dục đại học trở thành yêu cầu cấp thiết để các cơ sở giáo dục đại học thích ứng và phát triển, nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu của xã hội. 1.2. Tính ưu việt của đào tạo theo tiếp cận CDIO CDIO (Conceive - Design - Implement - Operate nghĩa là: Hình thành ý tưởng - Thiết kế - Triển khai - Vận hành) là một phương pháp đào tạo tiên tiến khởi xướng từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), Hoa kỳ. Phương pháp này có nhiều ưu điểm nổi bật: 1)Tập trung vào kiến thức chuyên sâu và kỹ năng toàn diện: CDIO không chỉ cung cấp kiến thức chuyên môn sâu rộng mà còn phát triển toàn diện các kỹ năng cá nhân, năng lực nghề nghiệp thực tiễn và ý thức trách nhiệm xã hội của sinh viên. 2) Liên kết chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành: CDIO tích hợp các trải nghiệm thực tế vào chương trình đào tạo thông qua các môn học đồ án, đề tài và khóa luận tốt nghiệp, giúp sinh viên áp dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn công việc. 3) Thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thị trường: CDIO được thiết kế để đáp ứng các yêu cầu của nhà tuyển dụng, giúp sinh viên sẵn sàng làm việc ngay sau khi tốt nghiệp và thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo trong nhà trường và nhu cầu của thị trường lao động. 4) Khả năng cải tiến liên tục: Phương pháp CDIO thúc đẩy quá trình cải tiến liên tục ở cấp độ CTĐT, đảm bảo chương trình luôn cập nhật và phù hợp với những tiến bộ công nghệ và yêu cầu thực tiễn. 5)Phát triển kỹ năng toàn diện: CDIO tập trung vào việc phát triển không chỉ kiến thức chuyên môn
2 mà còn các kỹ năng mềm, như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề và lãnh đạo, giúp sinh viên phát triển toàn diện. 6)Tính ứng dụng cao: CDIO được thiết kế theo một quy trình khoa học chặt chẽ, giúp sinh viên phát triển ý tưởng, thiết kế, triển khai và vận hành các dự án thực tế, nâng cao tính ứng dụng và khả năng thực tiễn của sinh viên. Việc áp dụng CDIO đã được triển khai thành công tại nhiều trường đại học kỹ thuật, đặc biệt là các trường thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, chứng minh tính ưu việt và hiệu quả của phương pháp này trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. 1.3. Tầm quan trọng của Quản lý sự thay đổi trong thời đại hiện nay Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, quản lý sự thay đổi (QLSTĐ) trở thành một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển và thích nghi của các tổ chức, đặc biệt là các cơ sở giáo dục đại học. Quản lý sự thay đổi đóng vai trò quan trọng trong quá trình thích ứng với môi trường biến đổi; nâng cao chất lượng đào tạo; khuyến khích sự đổi mới và sáng tạo; tăng cường sự tham gia của các bên liên quan; cải thiện hiệu suất tổ chức và duy trì vị thế cạnh tranh của các cơ sở giáo dục đại học. Các nhà nghiên cứu Tasic và cộng sự (2011); Teczke và cộng sự (2017) [129],[131] cho rằng QLSTĐ được xem là hoạt động khó khăn nhất trong các hoạt động quản lý và đòi hỏi nhiều kỹ năng phức tạp. Thay đổi công tác quản lý của một tổ chức trong môi trường hoạt động gắn với những thay đổi liên tục và sâu sắc chính là những yếu tố rất quan trọng để tổ chức phải thích nghi với nhu cầu của nền kinh tế thị trường toàn cầu [126], [128]. Áp lực cần phải thay đổi để phát triển của các cơ sở GDĐH rất lớn nảy sinh từ nhiều mặt trong đó quan trọng nhất là việc cải thiện chất lượng đào tạo. Hơn nữa, việc thay đổi trong giáo dục luôn đem lại kết quả chậm hơn vì cần phải chờ phản hồi từ SV sau khi họ đem những gì học hỏi trong trường học áp dụng vào thực tế công việc và rút ra kết luận về chất lượng đào tạo của trường. Chính vì thế, tại các trường đại học, sự thay đổi luôn gặp những phản kháng nhiều hơn so với các môi trường khác [83]. Quản lý sự thay đổi tại các trường đại học là thách thức lớn nhất dễ làm nản chí ban lãnh đạo của các cơ sở giáo dục này [85, tr. 74]. 1.4. Áp lực của các trường đại học trực thuộc Bộ Giao thông vận tải Việt Nam đáp ứng các yêu cầu kiểm định quốc tế Các trường đại học trực thuộc Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Việt Nam là các trường đa ngành trong lĩnh vực giao thông vận tải, bao gồm Trường đại học Công
3 nghệ Giao thông vận tải (UTT), Trường đại học Giao thông vận tải thành phố Hồ Chí Minh (UTH), Trường ĐH Hàng hải Việt Nam (WMU) và Học viện Hàng không Việt Nam (VAA) hiện nay đang trong giai đoạn phát triển mới, có nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao cho các lĩnh vực giao thông vận tải, kinh tế, xây dựng về đường biển, đường bộ, đường sông, đường sắt và xây dựng các công trình giao thông trọng yếu. Yêu cầu đổi mới chương trình đào tạo, phát triển hệ thống đảm bảo chất lượng và quy trình kiểm định chất lượng đặt ra cho các trường này những nhiệm vụ mới trong thực hiện sứ mệnh và tầm nhìn đáp ứng kỳ vọng của đất nước, vươn ra khu vực và quốc tế. Việc triển khai đào tạo theo tiếp cận CDIO đã được khởi động ở các trường này tại các thời điểm khác nhau và ở các mức độ khác nhau. Tuy nhiên, quá trình thực hiện còn gặp nhiều khó khăn và rào cản, đòi hỏi các trường phải nỗ lực vượt qua để đáp ứng các yêu cầu kiểm định quốc tế nhằm tiệm cận chất lượng đào tạo của giáo dục đại học khu vực và thế giới. Thay đổi để không ngừng hoàn thiện quá trình quản lý, đào tạo với mục tiêu đào tạo những SV tốt nghiệp vừa có đủ kiến thức lý thuyết, kỹ năng thực hành và sự trưởng thành trong suy nghĩ và hành động ứng dụng trong công việc. Áp lực còn đặt ra giữa các tổ chức giáo dục để có thể tuyển chọn được nhiều SV đảm bảo hoạt động giáo dục, mở rộng quy mô đào tạo và khẳng định uy tín của nhà trường. Đổi mới GDĐH đang đặt các trường đại học ở Việt Nam, nói chung, và các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam nói riêng trước một thách thức lớn, đòi hỏi phải QLSTĐ trong đào tạo để đạt được mục tiêu mong muốn. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn hiện diện những thách thức và bất cập, thậm chí có nguy cơ dang dở vì không vượt qua được các rào cản của quá trình thay đổi. Về phương diện lý luận và thực tiễn, QLSTĐ trong đào tạo đại học đóng một vai trò, vị trí hết sức quan trọng, quyết định chất lượng đào tạo. Mặc dù đã được một số nhà nghiên cứu quan tâm, luận giải ở nhiều góc độ khác nhau khi đề cập đến QLSTĐ trong đào tạo, song chưa có nhiều công trình nghiên cứu một cách hệ thống, chuyên sâu về QLSTĐ trong đào tạo trình độ đại học. Nhiều nghiên cứu về quản lý hoạt động đào tạo trong GDĐH theo tiếp cận CDIO đã được thực hiện, tuy nhiên nghiên cứu QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ở các cơ sở GDĐH Việt Nam chưa có nhiều người thực hiện. Nghiên cứu QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ở các trường ĐH trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam chưa được triển
4 khai một cách có hệ thống. Vì vậy, nghiên cứu để đưa ra một mô hình và các giải pháp QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO phù hợp với bối cảnh thực tiễn của các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam là cần thiết. Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn “Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường Đại học trực thuộc Bộ Giao thông Vận tải Việt Nam ” làm đề tài nghiên cứu của Luận án. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu để làm rõ cơ sở lý luận về quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại trường đại học; khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng để tìm ra những ưu điểm và hạn chế về QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam. Trên cơ sở đó, đề xuất được các giải pháp QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trình độ đại học đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực trong thực tiễn xã hội hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại trường đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam. 4. Phạm vi nghiên cứu 4.1. Phạm vi về địa bàn nghiên cứu Luận án thực hiện khảo sát tại 4 trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam bao gồm Trường đại học Công nghệ Giao thông vận tải có các cơ sở tại Hà Nội, Vĩnh Phúc và Thái Nguyên; Trường đại học Giao thông vận tải thành phố Hồ Chí Minh có các cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh, Vũng Tàu và Đồng Nai; Trường đại học Hàng hải Việt nam có cơ sở tại Hải Phòng và Học viện Hàng không Việt nam có cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh. Luận án khảo sát cựu SV bốn trường làm việc trên các địa bàn trong nước và nước ngoài. 4.2. Phạm vi về thời gian nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam từ năm 2017- 2022.
5 4.3. Phạm vi về khách thể khảo sát Luận án khảo sát cựu sinh viên, giảng viên, cán bộ lãnh đạo/ quản lý các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT và doanh nghiệp trên địa bàn cả nước, cụ thể như sau: o Nhóm 1: Cựu sinh viên- Khảo sát bằng phiếu hỏi o Nhóm 2: Giảng viên- Khảo sát bằng phiếu hỏi o Nhóm 3: Cán bộ lãnh đạo/quản lý- Khảo sát bằng phiếu hỏi + Phỏng vấn o Nhóm 4: Doanh nghiệp- Khảo sát bằng phiếu hỏi 4.4. Phạm vi về nội dung nghiên cứu Luận án nghiên cứu QLSTĐ trong quá trình chuyển đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO trình độ đại học các ngành kỹ thuật tại các cơ sở GDĐH trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam trong bối cảnh đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO trong giáo dục đại học. - Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng về QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại bốn trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam. - Đề xuất các giải pháp QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại bốn trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam. - Thực hiện khảo nghiệm và thử nghiệm các giải pháp đã được đề xuất trong Luận án. 6. Câu hỏi nghiên cứu Luận án được tiến hành nhằm trả lời các câu hỏi sau: Câu hỏi nghiên cứu 1: Triển khai đào tạo theo tiếp cận CDIO trong giáo dục đại học gồm những nội dung thay đổi nào? Chủ thể quản lý tại trường đại học cần phải thực hiện quản lý các thay đổi đó thế nào? Câu hỏi nghiên cứu 2: Có những hạn chế/rào cản nào trong thực hiện các thay đổi khi chuyển sang đào tạo theo tiếp cận CDIO và quản lý sự thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam? Chủ thể QLSTĐ tại các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam đã áp dụng những chiến lược quản lý sự thay đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO như thế nào? Câu hỏi nghiên cứu 3: Giải pháp QLSTĐ nào cần được áp dụng để triển khai thay đổi sang đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam đảm bảo yêu cầu?
6 7. Giả thuyết khoa học Nhiều năm qua, các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam đã triển khai những hoạt động chuẩn bị cho công tác xây dựng CTĐT và thực thi đào tạo trình độ đại học theo tiếp cận CDIO. Trong quá trình đó, những thay đổi trong phát triển CTĐT, tổ chức đào tạo theo tiếp cận CDIO đã được thực hiện, nhưng gặp phải không ít rào cản, nhất là trong nhận thức và hành động của các thành viên trong nhà trường và xây dựng môi trường đào tạo phù hợp. Nếu nhận diện được các rào cản, phân tích được nguyên nhân cốt lõi, dựa trên các nguyên tắc của QLSTĐ sẽ đề xuất được các giải pháp QLSTĐ trong đào tạo theo tiếp cận CDIO ở các trường này giúp các trường vượt qua các rào cản, thích ứng với sự thay đổi để thực hiện đào tạo theo tiếp cận CDIO đảm bảo yêu cầu, góp phần đào tạo nhân lực trình độ đại học đáp ứng tốt yêu cầu xã hội. 8. Tiếp cận nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu 8.1. Tiếp cận nghiên cứu Luận án được nghiên cứu dựa trên các tiếp cận sau: 8.1.1. Tiếp cận CDIO Cách thức tiếp cận một mô hình lí thuyết về đào tạo theo định hướng năng lực đầu ra trong các trường đại học kĩ thuật. Mô hình lí thuyết này cung cấp cơ sở khoa học và một hệ thống các tiêu chuẩn chất lượng đảm bảo cho các cơ sở giáo dục đại học kĩ thuật giải quyết được hai vấn đề trọng tâm là: SV kĩ thuật nên đạt được các kiến thức, kĩ năng, thái độ toàn diện nào khi rời khỏi trường đại học, và đạt được ở trình độ năng lực nào? Và làm thế nào để các cơ sở giáo dục đại học có thể làm tốt hơn trong việc đảm bảo SV đạt được những kĩ năng ấy? Mô hình CDIO dựa trên triết lý phát triển năng lực trụ cột của người kĩ sư đáp ứng được nguyên lý triển khai chu trình vòng đời của sản phẩm, quy trình và hệ thống - Hình thành ý tưởng (Conceive) - Thiết kế (Design) - Triển khai (Implement) và Vận hành (Operate) trong bối cảnh doanh nghiệp và xã hội. 8.1.2. Tiếp cận hệ thống Các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực cho thị trường lao động, được xem xét nghiên cứu với tư cách có quan hệ tương tác với các phân hệ của hệ thống giáo dục quốc dân. Cách tiếp cận này cho phép xem xét một cách toàn diện và liên kết giữa công tác phát triển nguồn nhân lực của các
7 trường với các yếu tố chính trị, kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ, và thị trường lao động trong nước và quốc tế; qua đó, làm rõ ảnh hưởng của các thành tố này đến vấn đề phát triển nguồn nhân lực ngành giao thông vận tải của đất nước và khu vực. 8.1.3. Tiếp cận thị trường Sinh viên tốt nghiệp các trường đại học chịu ảnh hưởng của quy luật cung cầu cũng như các thị trường khác. Sinh viên tốt nghiệp được cung cấp cho thị trường lao động được phân loại về chất lượng, số lượng và cơ cấu ngành nghề, trình độ nhân lực và phải đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của địa phương, đất nước, khu vực và thế giới. Do vậy, nghiên cứu để tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội cần được tiến hành với tiếp cận thị trường. 8.1.4 Tiếp cận quá trình và mục tiêu đầu ra Hoạt động đào tạo của các trường đại học ngay từ đầu phải hướng tới mục tiêu đạt chuẩn đầu ra, phải lấy mục tiêu phù hợp với yêu cầu thị trường về cả số lượng, cơ cấu và chất lượng lao động. Chất lượng lao động được hình thành trong cả quá trình học tập, rèn luyện và thực hành nghề nghiệp. Vì vậy, đào tạo được xem là một quá trình và phải hướng tới mục tiêu trang bị cho SV những năng lực cần thiết về nghề nghiệp ở các vị trí việc làm nhất định để SV ra trường có thể làm được việc ngay ở các vị trí nghề nghiệp thuộc ngành đã được đào tạo. 8.1.5. Tiếp cận Quản lý sự thay đổi Chuyển từ đào tạo truyền thống sang đào tạo theo tiếp cận CDIO sẽ có những thay đổi nhất định và xuất hiện những rào cản. Với cách tiếp cận QLSTĐ sẽ xem xét nhận diện các thay đổi trong đào tạo theo tiếp cận CDIO tại trường đại học, các rào cản, áp dụng các nguyên tắc và phương thức quản lý sự thay đổi để tác động nhằm thực hiện các thay đổi trong hoạt động đào tạo theo tiếp cận CDIO đúng hướng và đạt được các kết quả tích cực, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế - xã hội. 8.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án này được thực hiện với sự kết hợp của các phương pháp nghiên cứu sau đây:
8 8.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp nghiên cứu tài liệu để phân tích và tổng hợp chọn lọc các quan điểm, lý luận khoa học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận án để thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp; hệ thống hóa, khái quát hóa tài liệu nhằm tìm hiểu, làm rõ cơ sở lý luận về quy trình và mô hình về QLSTĐ đào tạo theo tiếp cận CDIO. 8.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Khái quát kinh nghiệm thực tiễn về công tác chuyển đổi từ đào tạo truyền thống sang đào tạo theo tiếp cận CDIO trình độ đại học trong các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam thông qua việc lấy thông tin và số liệu của các khách thể khảo sát là CBLĐQL, GV, cựu SV, và các bên liên quan đến công tác đào tạo tại bốn trường đại học, cụ thể như sau: - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng bộ câu hỏi dành cho GV và cựu SV của các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam. Một bảng hỏi được thiết kế nhằm khảo sát những đánh giá của cựu SV các trường đại học trực thuộc Bộ GTVT Việt Nam về sự đáp ứng của CTĐT mà họ đã theo học với yêu cầu của thực tế công việc. Một bảng hỏi được thiết kế để khảo sát nhận thức và quan điểm của GV về việc thay đổi đang thực hiện đối với đào tạo theo tiếp cận CDIO tại các trường được nghiên cứu. + Điều tra bằng bảng hỏi với cựu SV sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá (exploratory factor analysis) với bảng hỏi sử dụng thang đo likert. Bảng hỏi này được thiết kế dựa trên 12 tiêu chuẩn của CTĐT theo tiếp cận CDIO tập trung vào sáu lĩnh vực 1) Chuẩn đầu ra, 2) Đào tạo tích hợp, 3) Trải nghiệm kỹ năng 4) Phương pháp học tập và giảng dạy, 5) Năng lực giảng dạy và 6) Đánh giá kết quả học tập. Phương pháp phân tích nhân tố khám phá với mô hình hồi quy tuyến tính sẽ thể hiện tác động của sáu lĩnh vực trong chương trình đào tạo đối với mức độ đáp ứng về yêu cầu kiến thức ngành, kỹ năng cá nhân và kỹ năng CDIO đối với công việc mà họ đang đảm nhiệm. + Điều tra bằng bảng hỏi GV với bốn câu hỏi chính được thiết kế dựa theo ba giai đoạn Hoạch định thay đổi (câu hỏi 1), Triển khai thay đổi (câu hỏi 2 và 3), và Thể chế hóa thay đổi (câu hỏi 4). Số liệu nghiên cứu sẽ được trình bày bằng biểu đồ hình thanh để phân tích bảng hỏi này. Với việc tổng hợp lựa chọn của các giảng viên được khảo sát, bảng hỏi này nhằm xác định những nhận định và phản ứng của