Luận án Tiến sĩ: Thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: ViJenlice ViJenlice | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:182

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở phân tích làm rõ một số vấn đề về lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật quản lý công chức, mục đích của luận án là đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức các bộ, cơ quan ngang bộ để đề xuất những quan điểm cơ bản, phương hướng và hệ thống giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay hiệu quả, chất lượng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH ĐẶNG THỊ MAI HƯƠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC THUỘC BỘ, CƠ QUAN NGANG BỘ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HÀ NỘI - 2019
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH ĐẶNG THỊ MAI HƯƠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC THUỘC BỘ, CƠ QUAN NGANG BỘ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT Mã số: 62 38 01 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS Lương Thanh Cường HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả Đặng Thị Mai Hương
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 9 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án 9 1.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu, giả thuyết và câu hỏi nghiên cứu 28 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT QUẢN LÝ CÔNG CHỨC THUỘC BỘ, CƠ QUAN NGANG BỘ 36 2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ 36 2.2. Nội dung, hình thức thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ 55 2.3. Các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ 61 2.4. Thực hiện pháp luật quản lý công chức chính phủ của một số quốc gia trên thế giới và những giá trị tham khảo cho Việt Nam 67 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC VÀ THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT QUẢN LÝ CÔNG CHỨC THUỘC BỘ, CƠ QUAN NGANG BỘ 77 3.1. Thực trạng đội ngũ công chức và hệ thống pháp luật về quản lý công chức 77 3.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ 100 3.3. Nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế về thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức 112 CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC THUỘC BỘ, CƠ QUAN NGANG BỘ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 116 4.1. Quan điểm thực hiện pháp luật về quản lý công chức 116 4.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay 124 KẾT LUẬN 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 150 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 151 PHỤ LỤC 163
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT THPL : Thực hiện pháp luật VTVL : Vị trí việc làm XHCN : Xã hội chủ nghĩa
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xây dựng Chính phủ liêm chính, kiến tạo và phát triển nhằm phục vụ nhân dân, yêu cầu đặt ra cần phải quan tâm đến chất lượng đội ngũ vận hành bộ máy hành chính nhà nước. Sinh thời, suốt quá trình lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chú trọng, quan tâm đến công tác cán bộ; người coi cán bộ là "Những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành... Vì vậy, cán bộ là cái gốc của mọi công việc" [70, tr.269] và "Muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém" [69, tr.240]. Thực tiễn chất lượng đội ngũ công chức hiện nay chưa đảm bảo yêu cầu quản lý, dẫn đến chất lượng thực thi công vụ kém hiệu quả, tinh thần thái độ trong chấp hành và điều hành còn nhiều hạn chế. Hệ thống pháp luật về cán bộ, công chức nói chung, văn bản quy phạm pháp luật về quản lý công chức nói riêng còn nhiều bất cập, thiếu tính đồng bộ, chưa hoàn thiện đặc biệt là các quy định về chế tài xử lý vi phạm dẫn đến khó thực hiện cho các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật về quản lý công chức; hệ quả là thực tiễn thực hiện pháp luật về quản lý công chức của nước ta vẫn còn tồn tại một số bất cập: Ví dụ quản lý nhà nước ở Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa hiệu quả nên để xảy ra tiêu cực trong thi cử như ở Hà Giang, Hòa Bình…. hay việc thi tuyển công chức ở Bộ Công thương; vụ việc bổ nhiệm Trịnh Xuân Thanh,... Trên các phương tiện thông tin đại chúng đã phản ánh các hiện tượng về "chạy chức", "chạy quyền", "chạy quy hoạch", "chạy khen thưởng, kỷ luật", "chạy luân chuyển", … diễn ra ở nhiều cấp, nhiều bộ ngành là do có nhiều sai sót, bất cập trong quá trình tổ chức thực hiện pháp luật về quản lý công chức như tuyển dụng, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bổ nhiệm, khen thưởng, kỷ luật, giải quyết chế độ, chính sách. Tình trạng "Không ít cán bộ, công chức vừa kém về đạo đức, phẩm chất, vừa yếu về năng lực, trình độ chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ" [36, tr.78], rơi vào căn bệnh mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra là "tự tư tự lợi" đã làm giảm 1
niềm tin của nhân dân, ảnh hưởng tới uy tín của Đảng, Nhà nước. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI đã xác định rõ: "Thực hiện nghiêm Luật Cán bộ, công chức; Luật Viên chức và các văn bản pháp luật có liên quan đến công tác cán bộ" [38, tr.54-55] nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ công chức. Xuyên suốt đến Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (báo cáo chính trị) đã chỉ ra những nhiệm vụ trọng tâm của nhiệm kỳ Đại hội, trong đó nhấn mạnh: "Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ. " vì vậy, nhiệm vụ đặt ra là phải xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Bộ, cơ quan ngang bộ có nhiệm vụ hoạch định chính sách chung về đối nội, đối ngoại quốc gia; bảo đảm điều phối lợi ích quốc gia, lợi ích chung các địa phương và kiểm soát mọi quá trình quản lý xã hội. Đội ngũ công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ có vai trò vô cùng quan trọng trong tham mưu, hoạch định chính sách, trong đảm bảo hiệu quả hoạt động của các cơ quan thuộc Chính phủ. Hoạt động của họ ảnh hưởng đến công tác quản lý công chức hành chính nói chung (Bộ Tư pháp thẩm định văn bản quy phạm pháp luật, Bội Nội vụ giúp Chính phủ quản lý cán bộ, công chức, viên chức…), cũng như công tác quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ nói riêng. Một số Quốc gia như Hoa Kỳ, Anh, Canađa, Singapor… đã triển khai thực hiện pháp luật nói chung, pháp luật quản lý công chức hiệu quả. Xu thế chuyển đổi từ nền hành chính truyền thống sang phục vụ, kiến tạo, đề cao tính minh bạch, năng động đã và đang diễn ra hầu hết các quốc gia trên thế giới. Vì vậy, đòi hỏi Việt Nam phải nghiên cứu nghiêm túc về thành tựu của các quốc gia phát triển trên thế giới, để ứng dụng những thành tựu, ưu điểm đó vào thực tiễn Việt Nam. Với những lý do vừa mang tính thời sự, cấp bách, vừa mang tính chiến lược, lâu dài nêu trên, nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tài: "Thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện 2
nay" để nghiên cứu và làm luận án tiến sĩ Luật học. Trên cơ sở lựa chọn đề tài Luận án, nghiên cứu sinh tập trung nghiên cứu, tìm hiểu các nguồn tài liệu, các công trình nghiên cứu khoa học đã công bố để xác định các vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích làm rõ một số vấn đề về lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật quản lý công chức, mục đích của luận án là đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức các bộ, cơ quan ngang bộ để đề xuất những quan điểm cơ bản, phương hướng và hệ thống giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay hiệu quả, chất lượng. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên luận án có những nhiệm vụ sau đây: - Tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài luận án, đánh giá chung những vấn đề đã được nghiên cứu và mức độ nghiên cứu của các công trình, qua đó xác định rõ những vấn đề có thể kế thừa, những vấn đề cần tiếp tục được nghiên cứu của luận án; đặt ra câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu. - Làm sáng tỏ cơ sở lý luận thực hiện pháp luật về quản lý công chức, trong đó phân tích các khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, hình thức, và các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về quản lý công chức; đồng thời nghiên cứu kinh nghiệm thực hiện pháp luật quản lý công chức của một số Quốc gia trên thế giới để rút ra bài học cho Việt Nam. - Phân tích các yếu tố tác động đến thực hiện pháp luật quản lý công chức; đồng thời khảo sát đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay; rút ra nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế và bài học kinh nghiệm trong thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ. 3
- Phân tích, luận chứng các quan điểm, phương hướng và đề xuất hệ thống các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án: Những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam dưới góc độ của chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung nghiên cứu: Với mục đích nghiên cứu chuyên sâu về một vấn đề, luận án tập trung nghiên cứu về lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. Trong quá trình nghiên cứu, luận án tập trung làm rõ nội dung cơ bản thực hiện các quy định pháp luật về quản lý công chức: Từ tuyển dụng, sử dụng, qui hoạch, bổ nhiệm, đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng, khen thưởng, kỷ luật; giải quyết chế độ, chính sách… đến kiểm tra giám sát, xử lý vi phạm. - Phạm vi về không gian nghiên cứu: Trọng tâm tập trung của luận án giới hạn phạm vi nghiên cứu là các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam. Tuy nhiên để có số liệu chuyên sâu, luận án dự kiến tập trung nghiên cứu, lấy số liệu khảo sát và thực hiện phỏng vấn chuyên sâu hoạt động thực hiện pháp luật về quản lý công chức tại 2 bộ gồm: Bộ Nội vụ và Bộ Tư pháp. - Phạm vi về thời gian: Luận án dự kiến nghiên cứu số liệu tính thời gian trong vòng 03 năm gần đây (2015-2018) nhằm đảm bảo tính thời sự của số liệu khảo sát, của vấn đề nghiên cứu. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án được nghiên cứu dựa trên quan điểm lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, bám sát đường lối, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam về thực hiện pháp luật 4
quản lý công chức, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa (XHCN) gắn với việc quản lý xã hội bằng pháp luật nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam; đồng thời luận án tham khảo các công trình có liên quan đến đề tài được công bố. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, luận án sử dụng các phương pháp cụ thể như phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, hệ thống, khảo sát, điều tra xã hội học. - Luận án sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, hệ thống, so sánh để nghiên cứu, triển khai thực hiện chương tổng quan và chương cơ sở lý luận thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ. Trong đó giải quyết tại chương 1, chương tổng quan, luận án sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, hệ thống nhằm triển khai cụ thể các nhiệm vụ sau: Trên cơ sở sử dụng phương pháp thống kê và tổng hợp, Nghiên cứu sinh có thể hệ thống các vấn đề đã, đang được nghiên cứu trong nước cũng như ở ngoài nước liên quan đến đề tài luận án của các nhà khoa học trước đó, cùng với phương pháp hệ thống, so sánh, phân tích nghiên cứu sinh xác định được tổng quan vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu của luận án. Chương 2, chương cơ sở lý luận thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ, luận án sử dụng các phương pháp hệ thống, tổng hợp để kế thừa các lý luận cơ bản về thực hiện pháp luật quản lý công chức; đồng thời luận án cũng sử dụng các phương pháp phân tích, thống kê để đưa ra các vấn đề lý luận mới làm cơ sở nghiên cứu, giải quyết các vấn đề ở chương 3 và chương 4. Trên cơ sở đó làm rõ được cơ sở lý luận thực hiện pháp luật quản lý công chức. - Các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, hệ thống, khảo sát, điều tra xã hội học được sử dụng để thực hiện các nhiệm vụ tại chương 3, chương thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam. Để triển khai thực hiện giải quyết các vấn 5
đề mang tính thực tiễn tại chương 3, luận án thực hiện phương pháp điều tra xã hội học, phỏng vấn chuyên sâu, khảo sát thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức tại 02 bộ, cơ quan ngang bộ và một cơ quan bên ngoài với các nội dung quy định pháp luật quản lý công chức để hệ thống số liệu từ đó phân tích, đánh giá thực trạng nhằm tìm ra những thành tựu thực tiễn thực hiện pháp luật, cũng như nguyên nhân của thành tựu, những hạn chế, bất cập và nguyên nhân làm cơ sở đề xuất các quan điểm, giải pháp tại chương 4. - Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, điều tra xã hội học và khảo nghiệm thực tiễn để triển khai giải quyết các vấn đề được đặt ra tại chương 4. Trên cơ sở lý luận của chương 2 và kết quả điều tra, khảo sát, tổng hợp, đánh giá thực trạng của chương 3, luận án phân tích, so sánh đưa ra các quan điểm, giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. Lựa chọn một giải pháp đưa vào khảo nghiệm thực tiễn, để phân tích, đánh giá tính khả thi của các giải pháp được đề xuất trong luận án. Xây dựng khái niệm thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam Làm rõ đặc điểm, nội dung, hình thức thực hiện và các điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng; đánh giá thực trạng, chỉ rõ hạn chế, ưu điểm và nguyên nhân hạn chế, ưu điểm của việc thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam. Đề xuất quan điểm và các nhóm giải pháp chủ yếu nhằm đảm bảo hiệu quả thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án + Về phương diện lý luận: - Luận án khái quát và làm rõ cơ sở lý luận về thực hiện pháp luật quản 6
lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam; khái niệm, đặc điểm, nội dung, hình thức, các điều kiện bảo thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. - Cung cấp căn cứ khoa học giúp các cơ quan và tổ chức có nhãn quan toàn diện để hoạch định chủ trương, chính sách, hoàn thiện pháp luật quản lý công chức; đồng thời bảo đảm hiệu lực, hiệu quả quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. + Về phương diện thực tiễn: - Từ phân tích đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam, luận án chỉ ra những kết quả đạt được, mặt hạn chế và nguyên nhân, đề xuất quan điểm, giải pháp chủ yếu có tính khả thi nhằm đảm bảo hiệu quả thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ. Do đó kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ có giá trị tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy ở các đơn vị đào tạo chuyên môn liên quan đến đề tài và có giá trị tham khảo tốt cho những ai quan tâm đến lĩnh vực này. - Kết quả nghiên cứu của luận án là tài liệu tham khảo cho các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật quản lý công chức nhằm thực hiện pháp luật về quản lý công chức hiệu quả; Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo để các nhà quản lý, lãnh đạo các bộ, cơ quan ngang bộ triển khai xây dựng, hoạch định chính sách và quản lý công chức nhằm xây dựng đội ngũ công chức đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam hiện nay. Luận án sẽ là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống cả về lý luận lẫn thực tiễn về thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động bộ máy hành chính nhà nước, góp phần nhỏ vào quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam thời gian tới. 7
7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, hệ thống bảng biểu, danh mục chữ viết tắt, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận án được kết cấu làm 4 chương, 11 tiết. Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý luận về thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ Chương 3: Thực trạng đội ngũ công chức và thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ Chương 4: Quan điểm, giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay 8
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU Trong những năm gần đây, pháp luật về công vụ, công chức, thực hiện pháp luật về quản lý công chức nói chung đã được nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm, thực tế đã có nhiều công trình nghiên cứu, luận giải về vấn đề này với nhiều cách tiếp cận khác nhau. Vì vậy, nhiệm vụ của nghiên cứu sinh là tập trung khái quát các công trình nghiên cứu về thực hiện pháp luật quản lý công chức có liên quan đến đề tài luận án. Cụ thể như sau: 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1.1.1. Một số công trình khoa học nghiên cứu về quản lý công chức và pháp luật quản lý công chức 1.1.1.1. Giáo trình, sách Các giáo trình lý luận về Nhà nước và pháp luật của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội; Viện Nhà nước và pháp luật (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh), Đại học Luật Hà Nội, Viện Nhà nước và pháp luật (Viện Khoa học xã hội)… đều có 01 chương nghiên cứu về thực hiện pháp luật với tư cách là một phạm trù của lý luận về pháp luật, yếu tố cấu thành cơ chế điều chỉnh pháp luật. Cuốn sách Hệ thống công vụ và xu hướng cải cách của một số nước trên thế giới của Thang Văn Phúc và các tác giả [78]. Cuốn sách giới thiệu về lịch sử nền công vụ, chế độ quản lý công chức ở tám nước trên thế giới: Trung Quốc, Thái Lan, Nhật Bản, Liên bang Nga, Cộng hòa Pháp, Cộng hòa Liên bang Đức, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, cuốn sách giới thiệu về chế độ, chính sách của mỗi nước nhằm cải cách nền công vụ hiện hữu như: Cải cách chế độ đào tạo, thi tuyển, đánh giá, đề bạt, lương bổng, phụ cấp… Mặc dù cuốn sách không đi sâu vào nghiên cứu thực trạng quản lý công chức ở một số quốc gia trên thế giới để từ đó tìm ra những ưu 9
điểm cũng như những mặt còn hạn chế trong quản lý công chức, nhưng là một công trình khoa học có giá trị tham khảo về tính lý luận và thực tiễn trong quản lý công chức một số quốc gia trên thế giới, giúp nghiên cứu sinh kế thừa để nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý công chức ở Việt Nam hiện nay. Acuña-Alfaro, Jairo, Cải cách nền hành chính Việt Nam: Thực trạng và giải pháp. Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc, Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển hỗ trợ cộng đồng [2]. Nội dung cuốn sách gồm 6 chương, nghiên cứu các vấn đề hành chính công và phát triển kinh tế ở Việt Nam; quản lý tài chính công, tăng cường hiệu quả điều hành và quản lý nhà nước; cải cách hệ thống công vụ khi Việt Nam trở thành quốc gia có mức thu nhập bậc trung; cơ cấu tổ chức chính phủ để cung ứng dịch vụ công tốt nhất: Trường hợp Việt Nam và một số kiến nghị đổi mới; cải cách thể chế quản lý hành chính công ở Việt Nam hiện nay; tham nhũng, cải cách hành chính và phát triển: Thách thức và cơ hội khi Việt Nam trở thành quốc gia có mức thu nhập bậc trung. Cuốn sách có chương về cải cách công vụ khi Việt Nam trở thành quốc gia có mức thu nhập ở bậc trung đã phân tích, đưa ra các số liệu, các ví dụ thực tiễn trong công tác quản lý công chức ở Việt Nam và những khuyến nghị nhằm hoàn thiện chế độ công vụ, công chức trong thời gian tới. Tuy chưa nghiên cứu về thực hiện pháp luật quản lý công chức nhưng đây là một công trình khoa học có giá trị tham khảo để nghiên cứu sinh tiếp tục nghiên cứu để đề xuất giải pháp về hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý công chức. Cuốn sách Quản lý công của Bùi Huy Khiên, Nguyễn Thị Vân Hương [63]. Các tác giả đã tập trung nghiên cứu những vấn đề liên quan đến quản lý công bao gồm: Những vấn đề cơ bản về quản lý công, môi trường quản lý công, nhà quản lý công, chức năng trong quản lý công… và cải cách hành chính theo mô hình quản lý công mới. Trong đó có nội dung liên quan đến cải cách chế độ công vụ, công chức: "Các nhà quản lý được chủ động trong việc tuyển dụng, sa thải, thăng tiến, thuyên chuyển, duy trì và trả lương cán bộ, 10
công chức. Việc trả lương cán bộ, công chức gắn chặt với năng lực và kết quả làm việc của cán bộ, công chức" [63, tr.313]. Cuốn sách cũng chỉ ra một số thách thức khi áp dụng mô hình quản lý công mới vào Việt Nam như pháp luật thực định chưa đầy đủ, việc thực hiện pháp luật không nghiêm minh, trong các cơ quan còn tồn tại khá nhiều tình trạng thiếu dân chủ, tình trạng liên tục gia tăng biên chế trong các cơ quan, tổ chức tạo áp lực lớn cho ngân sách nhà nước… Tuy nhiên, cuốn sách không tập trung nghiên cứu sâu, bình luận và phân tích về thực trạng thực hiện quản lý công chức nói chung và quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam nói riêng. Vì vậy Luận án cần tiếp tục nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật quản lý công chức nói chung và quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam nói riêng. Quản lý nguồn nhân lực trong khu vực công: Lý luận và kinh nghiệm một số nước của Nguyễn Thị Hồng Hải và các tác giả [48, tr.299]. Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về quản lý nguồn nhân lực trong khu vực công. Giới thiệu thực tiễn quản lý nguồn nhân lực trong khu vực công ở một số quốc gia như: Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ailen, Cộng hoà Pháp, Hoa Kỳ... qua các mô hình chức nghiệp, mô hình vị trí việc làm (VTVL), mô hình kết hợp của các quốc gia trên thế giới. Đây cũng là tài liệu tham khảo để Nghiên cứu sinh tham khảo phục vụ quá trình nghiên cứu, phân tích nội dung thực hiện quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. Cuốn sách Phân cấp quản lý nhân sự hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay của Hoàng Mai chủ biên [66]. Cuốn sách đã giải quyết những vấn đề về mặt lý luận cũng như thực tiễn về phân cấp quản lý nhân sự hành chính nhà nước. Trong đó, cuốn sách đề xuất giải pháp cụ thể thông qua mô hình phân cấp quản lý, xác định rõ các vai trò của các chủ thể như Đảng Cộng sản Việt Nam, cơ quan quản lý nhà nước đối với nhân sự hành chính nhà nước và cơ quan trực tiếp sử dụng nhân sự trong cơ quan hành chính nhà nước. Cuốn sách là tài liệu tham khảo để tác giả nghiên cứu, phân tích những nội dung 11
liên quan đến quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ dưới góc độ quản lý hành chính nhà nước. Cuốn sách Hành chính nhà nước và cải cách hành chính nhà nước của Ngô Thành Can [18]. Cuốn sách đã trình bày khái quát chung về hành chính nhà nước, những vấn đề cơ bản về công vụ, công chức nhà nước, cải cách hành chính nhà nước và các giải pháp để thúc đẩy cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế về cải cách hành chính nhà nước. Tuy nhiên, cuốn sách chưa tập trung nghiên cứu về thực trạng thực hiện quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay, để từ đó thấy được những thành tựu cũng như những điểm còn hạn chế về vấn đề còn được bỏ ngỏ này. Cuốn sách Quản trị tốt, lý luận và thực tiễn của Vũ Công Giao và các cộng sự [44]. Vấn đề quản trị tốt được các tổ chức quốc tế xem như là những nguyên tắc nền tảng cho sự phát triển bền vững, là một trong những yếu tố chính dẫn đến thành công trên con đường phát triển của quốc gia, chính vì lẽ đó, quản trị tốt là xu hướng quản lý nhà nước trong thế kỷ thứ XXI. Cuốn sách đã có những nội dung đề cập đến vấn đề lý luận về quản trị tốt, quản trị nhà nước dưới thời hậu Lê, tuyển dụng, sử dụng quan lại thời phong kiến Việt Nam và một số gợi mở về quản trị tốt và phòng chống tham nhũng, cải cách thể chế hành chính ở Việt Nam theo tinh thần quản trị tốt. Tuy nhiên, cuốn sách chưa đi sâu phân tích, nghiên cứu về vấn đề quản trị tốt trong việc thực hiện quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay. - Cuốn sách Hệ thống các quy định mới về cán bộ, công chức của tác giả Tuấn Đức [43]. Trong cuốn sách tác giả đã hệ thống đầy đủ các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành điều chỉnh về cán bộ, công chức. Cuốn sách gồm 2 phần: Phần 1, Luật Cán bộ, công chức năm 2008 và các văn bản hướng dẫn thi hành; Phần 2, quy định về cán bộ, công chức trong một số ngành nghề, lĩnh vực. Tuy cuốn sách không đề cập đến vấn đề thực hiện pháp luật về quản lý công chức nhưng đây sẽ là cẩm nang pháp lý cơ bản 12
đầy đủ cho các đối tượng thực thi pháp luật về công chức và các nhà khoa học nghiên cứu pháp luật về công chức tham khảo. Cuốn sách này là một tài liệu có giá trị cho nghiên cứu sinh khi nghiên cứu thực trạng pháp luật về công chức của Việt Nam. - Cuốn sổ tay cán bộ làm công tác tổ chức nhà nước, Luật Cán bộ, công chức do tác giả Lê Huy Hòa và nhiều tác giả sưu tầm và tuyển chọn. Cuốn sách có hai nội dung cơ bản: 1. Các quy định về cán bộ, công chức; bầu cử, tuyển dụng, sử dụng, quản lý cán bộ, công chức; nghĩa vụ, quyền của cán bộ, công chức và điều kiện bảo đảm thực thi công vụ; 2. Áp dụng đối với cán bộ, công chức và cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng cộng sản Việt Nam, Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội. Cuốn sách này cũng là tư liệu qúy cho những ai đang đảm nhận công tác tổ chức, lãnh đạo và hoạt động cũng như nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến pháp luật về cán bộ, công chức nói chung và pháp luật về công chức nói riêng. - Cuốn sách Hệ thống văn bản pháp luật mới về cán bộ, công chức, chính sách tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, đề bạt, miễn nhiệm và quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của cán bộ, công chức trong các cơ quan, tổ chức, [73]. Nội dung cuốn sách được hệ thống hóa và cập nhật những văn bản pháp luật hiện hành về 13 vấn đề quan trọng: 1. Quy định mới về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức; 2. Quy định mới về thi tuyển, nâng ngạch, nâng bậc và chuyển ngạch công chức; 3. Đánh giá, đề bạt, bổ nhiệm, miễm nhiệm cán bộ công chức; 4. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức; 5. Quy định mới về thời giờ, quy tắc ứng xử của cán bộ công chức; 6. Quy định về xử lý trách nhiệm của cán bộ công chức; 7. Quy định về khen thưởng và xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức. Cuốn sách đã hệ thống hóa đầy đủ các văn bản pháp luật hiện hành ở tất cả các nội dung quản lý công chức. Đây là tài liệu có giá trị cho nghiên 13
cứu sinh khi nghiên cứu, đánh giá pháp luật về quản lý công chức nói chung và quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ nói riêng. - Cuốn sách Pháp luật về công vụ, công chức của Việt nam và một số nước trên thế giới của Trần Anh Tuấn [98]. Đây là một cuốn sách có giá trị tham khảo cao với những lập luận sắc bén, khoa học khi đề cập đến những vấn đề chung về công vụ, công chức, nội dung cải cách chế độ công vụ qua các thời kỳ. Nhiều nội dung trong quản lý công chức được đề cập và phân tích sâu sắc như vấn đề về thi tuyển công chức, đánh giá công chức, tổ chức bộ máy quản lý công chức, chế độ tiền lương và đãi ngộ... Ngoài ra, nhóm tác giả đã tập trung phân tích chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế, tồn tại của hệ thống thể chế quản lý cán bộ, công chức cũng như việc thực hiện các nội dung quản lý cán bộ, công chức và công vụ. Đặc biệt, nhóm tác giả đã đề cập đến vấn đề đổi mới cơ chế quản lý công chức phù hợp với xu thế hoàn thiện chế độ công vụ theo VTVL. Đây là một tài liệu có giá trị kế thừa phần lý luận cho nghiên cứu sinh khi nghiên cứu pháp luật về công chức và pháp luật về quản lý công chức trong luận án của mình. Cuốn sách Một số vấn đề lý luận về chế định pháp luật công vụ, công chức của tác giả Lương Thanh Cường [20]. Đây là cuốn sách chuyên khảo đã đề cập đến một số vấn đề sau: Một là, các quy định về công vụ và các quy định về công chức; hai là thực trạng, xu hướng vận động của chế định pháp luật công vụ, công chức. Ngoài ra, cuốn sách cũng dành một phần nội dung tương xứng để luận bàn về công vụ, công chức, chế định công vụ, công chức, cơ sở xác định phạm vi điều chỉnh của chế định pháp luật công vụ, công chức và đưa ra những đề xuất khoa học tiếp tục hoàn thiện chế định pháp luật công vụ, công chức. Đặc biệt, cuốn sách đã phân tích rất rõ đặc điểm của hoạt động công vụ. Với sự phân tích logích khoa học và sâu sắc về chín đặc điểm của hoạt động công vụ là những vấn đề lý luận thật sự cần thiết cho nghiên cứu sinh khi đi sâu phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thực hiện pháp luật của chủ thể quản lý công chức nói chung và chủ thể thực hiện pháp luật 14
về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiện nay nói riêng; đồng thời triển khai khảo sát, khảo nghiệm các vấn đề lý luận vào thực tiễn, để từ đó đề xuất các giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về quản lý công chức thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ ở Việt Nam hiệu quả. Tuy có nhiều giá trị tham khảo cho nghiên cứu sinh trong quá trình viết luận án, nhưng cuốn sách mới chỉ tập trung đến vấn đề hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức, chưa đề cập đến vấn đề thực hiện pháp luật về quản lý công chức. Cuốn sách Pháp luật về đạo đức công chức ở Việt Nam hiện nay của tác giả Lê Đinh Mùi [71], là cuốn sách đã đề cập được các nội dung về cơ sở lý luận của pháp luật đạo đức công chức, quá trình hình thành, phát triển và thực trạng pháp luật về đạo đức công chức; đồng thời cuốn sách cũng nêu bật được những quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về đạo đức công chức ở Việt Nam hiện nay. Trong bối cảnh đất nước đang hướng đến một chính phủ liêm chính, kiến tạo và phát triển, xây dựng một nền hành chính phục vụ, không thể không quan tâm đến sự hoàn thiện của pháp luật về đạo đức công chức cũng như việc tổ chức thực hiện hiệu quả. Mặc dù cuốn sách chưa đề cập đến việc nghiên cứu thực hiện pháp luật quản lý công chức nhưng đã đề cập được đến những vấn đề liên quan đến nhận thức và hoạt động của công chức trong thực thi công vụ, là tài liệu có giá trị tham khảo quan trọng để nghiên cứu sinh kế thừa trong Luận án cũng như trong quá trình nghiên cứu. - Cuốn Trách nhiệm của công chức trong thực thi công vụ đáp ứng yêu cầu cải cách nền hành chính nhà nước của tác giả Trần Nghị [74], là cuốn sách viết sâu về những nội dung cơ bản của trách nhiệm công chức trong thực thi công vụ; thực trạng trách nhiệm trong thực thi công vụ của công chức; đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao trách nhiệm của công chức trong thực thi công vụ của công chức ở Việt Nam. Tuy không nghiên cứu về thực hiện pháp luật quản lý công chức nhưng cuốn sách đã gợi mở cho nghiên cứu sinh rất nhiều nội dung liên quan đến xác định các yếu tố ảnh hưởng cũng như đề xuất giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật quản lý công chức hiệu quả, khả thi. 15