luận văn:Đánh giá thực trạng công tác thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

227
lượt xem 72
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

BHXH là một chính sách xã hội lớn của Đảng, Nhà nước đối với người lao động có vai trò rất quan trọng đối với hàng triệu người lao động nhằm đảm bảo về mặt vật chất và về mặt tinh thần cho họ và gia đình khi người lao động tạm thời hoặc vĩnh viễn mất khả năng lao động; mất việc làm

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:Đánh giá thực trạng công tác thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội tỉnh Hải Dương

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “ ánh giá th c tr ng công tác thu b o hi m xã h i b t bu c t i b o hi m xã h i t nh H i Dương” 1
M CL C L IM U ....................................................................................... 6 CHƯƠNG I: CƠ S LÝ LU N CHUNG V BHXH ........................ 8 I. S C N THI T KHÁCH QUAN VÀ B N CH T C A BHXH ...... 8 1. Khái ni m và b n ch t c a BHXH .................................................. 8 2. Vai trò c a BHXH trong i s ng xã h i ...................................... 11 II. CÁC QUAN I M CƠ B N V BHXH ......................................... 13 1. Chính sách BHXH là m t b ph n c u thành và là b ph n quan tr ng nh t trong chính sách xã h i .................................................... 14 2. Ngư i s d ng lao ng ph i có nghĩa v và trách nhi m tham gia BHXH cho ngư i lao ng ................................................................. 14 3. Ngư i lao ng ư c bình ng v nghĩa v và quy n l i iv i BHXH.................................................................................................. 15 4. M c tr c p BHXH ph thu c vào các y u t : ............................. 15 5. Nhà nư c qu n lý th ng nh t chính sách b o hi m xã h i, t ch c b máy th c hi n chính sách b o hi m xã h i................................... 16 III. NH NG N I DUNG CƠ B N V BHXH .................................... 16 1. i tư ng c a BHXH ..................................................................... 16 2. H th ng các ch BHXH ........................................................... 17 3. Qu b o hi m xã h i ....................................................................... 22 IV. CÔNG TÁC THU B O HI M XÃ H I ........................................ 27 1. c i m và vai trò c a công tác thu BHXH ................................ 27 2. Phương th c thu phí BHXH .......................................................... 29 3. Phương pháp và căn c xác nh phí BHXH ................................ 30 2
CHƯƠNG II: TH C TR NG CÔNG TÁC THU BHXH T I BHXH T NH H I DƯƠNG NĂM 2003-2007 ................................... 32 I. GI I THI U CHUNG V BHXH VI T NAM VÀ BHXH T NH H I DƯƠNG .......................................................................................... 32 1. S ra i và phát tri n c a BHXH Vi t Nam ............................... 32 2. BHXH t nh H i Dương ................................................................... 35 3. K t qu ho t ng chung trong nh ng năm qua. ......................... 40 II. CÁC QUY NH HI N HÀNH V CÔNG TÁC THU BHXH VI T NAM ............................................................................................. 45 1. i tư ng thu BHXH ..................................................................... 45 2. M c thu BHXH .............................................................................. 47 3. Phân c p t ch c qu n lý thu BHXH: ........................................... 49 III. K T QU THU BHXH B T BU C T I BHXH T NH H I DƯƠNG .................................................................................................. 53 1. c thù c a nghi p v thu ............................................................. 53 2. Quy trình ti n hành thu BHXH t i BHXH t nh H i Dươg .......... 54 3. K t qu thu BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương ............. 58 4. Tình hình s lao ng và s ơn v tham gia BHXH b t bu c qua các năm ............................................................................................... 61 5. Công tác qu n lý thu BHXH t i BHXH t nh H i Dương ............. 67 6. Nh ng t n t i và nguyên nhân ....................................................... 68 CHƯƠNG III: M T S GI I PHÁP NH M HOÀN THI N CÔNG TÁC THU BHXH T I BHXH T NH H I DƯƠNG ........... 73 I. M C TIÊU, PHƯƠNG HƯ NG NHI M V TRONG TH I GIAN T I .......................................................................................................... 73 1. Công tác thu BHXH –BHYT b t bu c: ......................................... 73 2. Công tác t ch c hành chính: ........................................................ 74 3
3.Công tác Ti p nh n – qu n lý h sơ ............................................... 75 4. Công tác C p và qu n lý s , th ..................................................... 75 5. Công tác B o hi m y t t nguy n: ................................................ 75 6. Công tác K ho ch – tài chính ....................................................... 76 7. Công tác ch chính sách: ........................................................... 76 8. Công tác Giám nh – chi ............................................................... 76 9.Công tác Công ngh thông tin......................................................... 77 10. Công tác Ki m tra: ....................................................................... 77 II. GI I PHÁP........................................................................................ 78 1. Hoàn thi n các văn b n pháp lu t quy nh v công tác thu BHXH: ................................................................................................ 78 3. T o i u ki n cho các i tư ng thu c di n b t bu c tham gia ư c hư ng, chi tr k p th i nhanh chóng y khi có r i ro x y ra. ng th i tri n khai th c hi n lo i hình BHXH t nguy n trên di n r ng. ............................................................................................ 80 4.M t s gi i pháp khác hoàn thi n công tác thu BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương ................................................................. 82 III. M T S KI N NGH ..................................................................... 85 1. i v i các cơ quan qu n lý nhà nư c . ......................................... 85 2. i v i BHXH Vi t Nam ............................................................... 86 3. i v i BHXH t nh H i Dương ...................................................... 88 K T LU N ......................................................................................... 91 DANH M C TÀI LI U THAM KH O ........................................... 92 4
DANH M C SƠ , B NG BI U Sơ 1: Cơ c u b máy t ch c c a BHXH t nh H i Dương ............... 38 B ng 1: K t qu công tác thu, c p và qu n lý s BHXH t i BHXH t nh H i Dương (2005-2007)........................................................................ 41 B ng 2: K t qu th c hi n BHYT t nguy n t i BHXH t nh H i Dương (2005- 2007) ......................................................................................... 42 B ng 3: K t qu chi tr ch BHXH t i BHXH t nh H i Dương năm 2005-2007 ............................................................................................. 43 B ng 4: K t qu chi phí Khám ch a b nh t i BHXH t nh H i Dương (2005-2007) .......................................................................................... 44 B ng 5: K t qu thu BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương 2003- 2005 ...................................................................................................... 59 B ng 6: M c ti n lương t i thi u t 2003-2007 .................................... 60 B ng 7: S lư ng lao ng và s ơn v tham gia BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương (2003-2007)..................................................... 62 B ng 8: Cơ c u s ngư i lao ng tham gia BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương (2003-2007)................................................................. 64 B ng 9 : Cơ c u s ơn v tham gia BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương (2003-2007) .............................................................................. 66 B ng10: Tình hình n ng ti n thu BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương (2003-2007) .............................................................................. 70 5
L IM U BHXH là m t chính sách xã h i l n c a ng, Nhà nư c i v i ngư i lao ng có vai trò r t quan tr ng i v i hàng tri u ngư i lao ng nh m m b o v m t v t ch t và v m t tinh th n cho h và gia ình khi ngư i lao ng t m th i ho c vĩnh vi n m t kh năng lao ng; m t vi c làm. Và trong i u ki n n n kinh t t nư c luôn luôn thay i và ngày càng phát tri n m tm c cao hơn thì vi c th c hi n t t chính sách BHXH còn mb os công b ng gi a nh ng ngư i lao ng trong xã h i. V i vai trò như v y nên ngay t khi ư c thành l p n bây gi , ngành BHXH Vi t Nam ã ư c ng, Nhà nư c, Chính ph ta quan tâm và t o m i i u ki n phát tri n. Công tác thu BHXH là khâu u tiên có ý nghĩa quy t nh i v i toàn b ho t ng c a h th ng BHXH và quy t nh s thành b i c a toàn ngành BHXH Vi t Nam b i vì có thu úng, thu thì ngư i lao ng s ư c chi tr và hư ng BHXH m t cách nhanh chóng và k p th i khi có r i ro x y ra. Qua th i gian ra i, t n t i và phát tri n, công tác qu n lý thu BHXH cơ quan BHXH t nh H i Dương ã t ư c nhi u thành t u như: thu phí ngày càng nhi u, s ngư i tham gia BHXH ngày càng tăng, tình tr ng n ng gi m thi u…. Tuy nhiên trên th c t , vi c tri n khai ho t ng thu c a BHXH t nh H i Dương v n còn nhi u i m t n t i, b t c p như: chưa khai thác h t l c lư ng lao ng, tình tr ng tr n óng, n óng v n còn t n t i…. i u này ã làm cho ho t ng thu c a BHXH t nh H i Dương v n chưa t k t qu cao nh hư ng n quy n l i c a ngư i lao ng và làm gi m ngu n thu cho qu BHXH. Nh n th y nh ng t n t i y u kém trên và qua quá trình th c t p t i cơ quan BHXH t nh H i Dương, em ã ch n tài: “ ánh giá th c tr ng công 6
tác thu b o hi m xã h i b t bu c t i b o hi m xã h i t nh H i Dương” làm lu n văn t t nghi p v i m c ích: Làm rõ n i dung và vai trò c a công tác thu BHXH ánh giá th c tr ng c a công tác thu BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương t năm 2003 n năm 2007 xu t m t s ki n ngh và gi i pháp nh m hoàn thi n công tác thu BHXH b t bu c Ngoài l i m u và k t lu n, b c c lu n văn g m có: Chương I : Cơ s lý lu n chung v BHXH Chương II : Th c tr ng công tác thu BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương t năm 2003- 2007 Chương III: M t s gi i pháp nh m hoàn thi n công tác thu BHXH b t bu c t i BHXH t nh H i Dương Trong th i gian th c t p và vi t lu n văn, em v n còn có nhi u thi u sót v nh n th c vì th em r t mong ư c s ch b o c a các th y cô giáo trong b môn. Em xin chân thành c m ơn Gi ng viên- Ti n s Ph m Th nh ã t n tình giúp em hoàn thành lu n văn t t nghi p này. 7
CHƯƠNG I: CƠ S LÝ LU N CHUNG V BHXH I. S C N THI T KHÁCH QUAN VÀ B N CH T C A BHXH 1. Khái ni m và b n ch t c a BHXH t n t i, phát tri n và th a mãn nh ng nhu c u hàng ngày trong cu c s ng con ngư i ph i lao ng, lao ng t t con ngư i c n ph i có s c kh e t t. Tuy nhiên không ph i trong c quãng i c a mình ai cũng luôn kh e m nh, lao ng t t. H có th g p nh ng r i ro b t ng v s c kh e như m au, tai n n lao ng, m t kh năng lao ng khi v già…Khi g p ph i nh ng r i ro ó thu nh p c a h b gi m ho c m t nh hư ng r t nhi u n cu c s ng c a chính b n thân h và c gia ình. Khi n n kinh t hàng hóa ra i và phát tri n, vi c thuê mư n lao ng ã di n ra ph bi n làm cho m i quan h kinh t gi a ngư i lao ng và ngư i ch lao ng a d ng hơn và cũng ph c t p hơn r t nhi u. M t m t thúc y s n xu t hàng hóa phát tri n, m t m t làm kìm hãm n n s n xu t. Gi i th ngoài kho n thu nh p t lao ng làm công ăn lương thì h không còn b t kỳ m t kho n thu nh p nào khác... cu c s ng c a h ch ph thu c vào ti n công nh n ư c. Chính vì v y khi không may b m au, tai n n thai s n… h g p r t nhi u khó khăn, không th trang tr i ư c trong khi h không nh n ư c ti n công ti n lương vào nh ng ngày ngh m ó. Trư c th c t ó, gi i th ã u tranh bu c gi i ch ph i cam k t tr lương, tr công cho h khi h ngh vi c vì m au, tai n n sinh và khi h t tu i lao ng v ngh hưu. V phía gi i ch , phát sinh thêm m t kho n chi phí – tr ti n cho ngư i lao ng khi ngư i lao ng g p r i ro là i u mà h không mong mu n.Quan i m trái ngư c nhau ã làm mâu thu n gi a ch và th ngày càng tr nên gay g t. Gi i th ã ti n hành r t nhi u cu c u tranh quy t li t và di n ra r ng kh p bu c gi i ch ph i th c hi n theo úng cam k t ó nh m th a mãn mong mu n và nhu c u ó c a h , ã gây ra 8
nh ng tác ng to l n iv i i s ng kinh t - xã h i lúc b y gi . Trư c tình hình ngày càng tr nên căng th ng, nhà nư c ã có nh ng bi n pháp can thi p nh m n nh tình hình xã h i và kinh t trong ó ph i k n bi n pháp hình thành m t qu tài chính t p trung do s tham gia óng góp c a các bên. Theo ó Nhà nư c quy nh: - C gi i ch và gi i th u ph i óng góp m t kho n ti n nh t nh hàng tháng, kho n ti n ó ư c tính toán d a trên cơ s xác xu t r i ro c a ngư i lao ng và ti n công, ti n lương mà gi i ch tr cho ngư i lao ng. - S ti n óng góp c a ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng hình thành nên m t qu ti n t t p trung, qu này còn nh n ư c s h tr c a Nhà nư c - Khi ngư i lao ng g p ph i các r i ro thì s ư c h tr b i qu ti n t ó. Nh v y mà thu nh p c a ngư i lao ng n nh hơn, cu c s ng c a b n thân và gia ình h ư c m b o. Ngư i s d ng lao ng cũng nh n th y ư c l i ích mà qu ti n t ó mang l i như n nh s n xu t kinh doanh, b ov s c kh e và i s ng cho ngư i lao ng và gia ình h t ó làm ngư i lao ng g n bó v i doanh nghi p hơn, yên tâm làm vi c và lao ng tích c c hơn….. T ó m i quan h ba bên : ngư i lao ng – ngư i s d ng lao ng – nhà nư c ư c hình thành và xu t hi n khái ni m v BHXH. V y BHXH là gì? Theo nghĩa chung nh t, BHXH ư c hi u là s m b o thay th ho c bù p m t ph n thu nh p i v i ngư i lao ng khi h g p ph i nh ng bi n c làm gi m ho c m t kh năng lao ng, m t vi c làm trên cơ s hình thành và s d ng m t qu ti n t t p trung nh m mb o i s ng cho ngư i lao ng và gia ình h , góp ph n b o m an toàn xã h i. T khái ni m trên, b n ch t c a BHXH ư c th hi n các i m sau: 9
- Trong b t kỳ xã h i nào mà ó có s thuê mư n lao ng thì có BHXH. BHXH là nhu c u khách quan, mang tính a d ng ph c t p c a xã h i. Khi n n kinh t hàng hóa càng phát tri n, m i quan h ch th càng phát tri n thì BHXH càng phong phú, a d ng và hoàn thi n. Có th nói kinh t là n n t ng BHXH phát tri n, BHXH th hi n tr ng thái kinh t c a m t nư c. - Cơ s phát sinh BHXH là quan h lao ng th hi n thông qua m i quan h ba bên: bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên ư c BHXH. + Bên tham gia BHXH : ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng + Bên BHXH : cơ quan BHXH do Nhà nư c l p ra và b o h + Bên hư ng BHXH : ngư i lao ng và gia ình h khi ngư i la không may g p ph i nh ng r i ro và có i u ki n ư c hư ng theo quy nh c a pháp lu t - i u ki n ư c hư ng BHXH là ngư i lao ng g p nh ng r i ro nh ng bi n c mang tính ch t ng u nhiên, trái v i ý mu n ch quan c a con ngư i như m au, tai n n lao ng và b nh ngh nghi p, thai s n, h t tu i lao ng v ngh hưu. Nh ng bi n c ó có th x y ra trong và ngoài quá trình lao ng ã làm cho ngư i lao ng b g im ho c m t kh năng lao ng, m t vi c làm. - Khi g p nh ng bi n c , ph n thu nh p c a ngư i lao ng s b m t ho c b gi m i. V i s h tr t qu ti n t t p trung ư c hình thành t các bên (ngư i s d ng lao ng, ngư i lao ng, và Nhà nư c ) ã bù p ho c thay th ph n nào ph n thu nh p b m t ó. Qua b n ch t c a BHXH ta có th th y m c tiêu xuyên su t c a BHXH chính là nh m th a mãn nh ng nhu c u thi t y u c a ngư i lao ng trong trư ng h p b m t ho c gi m thu nh p hàng tháng do m t vi c làm, m t kh năng lao ng b ng cách bù p cho ngư i lao ng nh ng kho n thu nh p 10
ó. Có BHXH thì i u ki n s ng c a ngư i lao ng và gia ình h s ư c m b o và t t hơn. 2. Vai trò c a BHXH trong i s ng xã h i Trong xã h i, b t c m t ngành kinh t nào u óng m t vai trò nh t nh trong h th ng kinh t - xã h i – chính tr - văn hóa c a t nư c. V i tư cách là m t ngành kinh t - xã h i, BHXH không ph i là m t ngo i l . Vai trò c a BHXH ư c th hi n trên t t c các m t c a i s ng xã h i. C th ó là: 2.1. BHXH v i kinh t Trong cu c s ng, BHXH có vai trò to l n t o ra thu nh p cho ngư i lao ng. Nh có s h tr t qu BHXH mà thu nh p c a ngư i lao ng n nh hơn, i s ng v t ch t trư c m t và lâu dài c a ngư i lao ng trong và sau th i gian làm vi c, công tác ư c m b o, ngư i lao ng yên tâm lao ng s n xu t, làm vi c có hi u qu hơn góp ph n duy trì n nh và phát tri n s n xu t c a t ng doanh nghi p nói riêng và m b o an toàn xã h i. Qu BHXH ư c hình thành do s óng góp c a các bên tham gia, ư c dùng h tr cho ngư i lao ng khi h g p nh ng bi n c . Tuy nhiên không ph i lúc nào ti n trong qu cũng ư c dùng h t mà v n có m t lư ng ti n nhàn r i trong qu . Chính vì v y, huy ng lư ng ti n nhàn r i c a qu BHXH u tư vào vi c kinh doanh, d ch v trên các lĩnh v c khác nhau s t o ra m t ngu n thu l n cho qu nh m t o tích lũy và s tăng trư ng cho qu qua th i gian, góp ph n thúc y s phát tri n kinh t -xã h i c a t nư c. M t khác là m t b ph n trong h th ng chính sách kinh t -xã h i, BHXH còn góp ph n vào s bình n xã h i c a m t qu c gia. 11
2.2. BHXH v i chính tr M t qu c gia mu n phát tri n v m t kinh t thì trư c h t c n ph i có m t h th ng chính tr v ng ch c, n nh. Có n nh v chính tr thì nh ng chi n lư c, sách lư c m c tiêu phát tri n t nư c m i ư c th c hi n úng và y . BHXH là m t trong các v n xã h i, nó liên quan n kinh t , chính tr , có tác ng n tinh th n và quan h xã h i. M t giai c p chính tr , m t ng phái chính tr hay m t nhà nư c nào n u có ý th c i v i BHXH, coi ó là m t công c i u ti t quan tr ng trong xã h i, là m t chương trình chính tr thì t c là giai c p, ng phái, nhà nư c ó ã th c hi n t t ch c năng xã h i c a mình, ã th c hi n t t các chính sách xã h i iv i ngư i dân; i u ó s giúp cho giai c p, ng phái, nhà nư c ó c ng c và gi v ng và th hi n ư c quy n l c, th l c c a mình trên m t tr n chính tr . Ngư i lao ng khi tham gia vào quá trình s n xu t v t ch t, d ch v có th không may g p tai n n, r i ro làm gi m sút ho c m t ngu n thu nh p. Thông qua BHXH ph n thu nh p b m t ó s ư c n bù m b o cu c s ng cho h và gia ình, i u ó th hi n s quan tâm c a Nhà nư c, c a c ng ng xã h i i v i ngư i lao ng góp ph n tăng cư ng tr t t an tòan xã h i.N u không có s tr c p t qu BHXH thì i s ng v t ch t và tinh th n c a ngư i lao ng s không ư c m b o, s y ngư i lao ng và gia ình h vào c nh túng qu n s t t y u gây b t an trong xã h i làm xu t hi n nhi u xung t, t n n, t i ph m … làm xã h i thi u tr t t an toàn.Vì v y, làm t t BHXH s góp ph n n nh chính tr , tr t t trong xã h i 2.3. BHXH i v i văn hóa, tinh th n xã h i BHXH là bi u hi n ý th c c a xã h i i v i con ngư i, gi a con ngư i v i con ngư i. BHXH th hi n o lý, trách nhi m, nghĩa v c a Nhà nư c, giai c p c m quy n và c ng ng xã h i v i ngư i dân- các thành viên trong xã h i khi h ã hoàn thành nghĩa v lao ng xã h i(VD: ngư i lao ng 12
ngh hưu, ngư i có công v i t nư c ) ho c vì m t lý do b t kh kháng mà h ph i t m ng ng hay vĩnh vi n ng ng lao ng. V nguyên t c t t c m i ngư i lao ng u có quy n tham gia và ư c hư ng quy n l i BHXH v c m t v t ch t l n tinh th n trong và sau th i gian lao ng i u ó cho th y BHXH v a th hi n tính nhân o xã h i, v a th hi n trách nhi m xã h i i v i ngư i lao ng. BHXH là m t cách x s là s i u ti t nh ng giá tr s ng v v t ch t và tinh th n, nó ph n ánh s c g ng làm t t hay không t t, thái c a Nhà nư c và c ng ng i v i ngư i lao ng ã c ng hi n cho xã h i. Có th c hi n t t các v n v BHXH có m t xã h i n nh và an toàn hay không ư c coi là m t tiêu th c ánh giá xã h i ó có công b ng, văn minh, ti n b không. Hi n nay trên th gi i, BHXH ã tr thành m t chính sách BHXH không th thi u trong i s ng xã h i. BHXH là m t b ph n quan tr ng và khăng khít c a chính sách xã h i, ch u s tác ng qua l i c a các b ph n khác c a chính sách xã h i trên cơ s tác ng c a t ng th các m i quan h kinh t - chính tr - xã h i và l ch s ã góp ph n m b o an toàn xã h i, áp ng ư c nhu c u an toàn xã h i c a ngư i dân. II. CÁC QUAN I M CƠ B N V BHXH Do t p quán, th ch chính tr , kh năng kinh t và nh hư ng phát tri n kinh t - xã h i c a m i qu c gia là khác nhau vì th khi th c hi n BHXH các qu c gia u ph i l a ch n hình th c, cơ ch và m c th a mãn các nhu c u BHXH sao cho phù h p. Bên c nh ó c n ph i có s th ng nh t trong nh n th c v BHXH. Có năm quan i m cơ b n v BHXH ư c th hi n như sau: 13
1. Chính sách BHXH là m t b ph n c u thành và là b ph n quan tr ng nh t trong chính sách xã h i M c ích ch y u c a chính sách BHXH là nh m mb o i s ng v t ch t và tinh th n cho ngư i lao ng và gia ình h khi thu nh p c a ngư i lao ng b gi m ho c m t do b gi m ho c m t kh năng lao ng, m t vi c làm. nư c ta, BHXH n m trong h th ng chính sách xã h i c a ng, Nhà nư c. Thông qua BHXH ng và Nhà nư c ã áp ng ư c m t ph n nào ó quy n và nhu c u thi t y u c a con ngư i, ó là nhu c u an toàn v vi c làm, v lao ng, v xã h i. Chính sách BHXH ư c th c hi n t t hay không th hi n trình văn minh, ti m l c và s c m nh kinh t , kh năng t ch c và qu n lý c a m i qu c gia, ng th i th hi n tính ưu vi t c a m t ch xã h i. N u t ch c và th c hi n t t chính sách BHXH s là ng l c to l n phát huy ti m năng sáng t o c a ngư i lao ng trong quá trình phát tri n kinh t - xã h i c a t nư c. 2. Ngư i s d ng lao ng ph i có nghĩa v và trách nhi m tham gia BHXH cho ngư i lao ng Ngư i s d ng lao ng ph i có nghĩa v óng góp vào qu BHXH và có trách nhi m th c hi n y các ch BHXH cho ngư i lao ng làm vi c cho mình. V y ngư i s d ng lao ng bao g m nh ng ai? ó là các t ch c, các doanh nghi p, các cá nhân có thuê mư n lao ng. Bên c nh vi c u tư máy móc, trang thi t b làm vi c hi n i thì mu n n nh và phát tri n s n xu t kinh doanh thì ngư i s d ng lao ng còn ph i quan tâm n i s ng cho ngư i lao ng c a mình. Có như v y ngư i lao ng s yên tâm, tích c c lao ng s n xu t, phát huy sáng ki n, c i ti n k thu t góp ph n nâng cao năng su t lao ng, tăng hi u qu kinh t và g n bó v i doanh nghi p hơn. 14
3. Ngư i lao ng ư c bình ng v nghĩa v và quy n l i i v i BHXH Theo tuyên ngôn nhân quy n ngày 10/12/1948 c a ih i ng Liên H p Qu c: “T t c m i ngư i v i tư cách là thành viên c a xã h i có quy n hư ng b o hi m xã h i”. BHXH ã tr thành m t trong nh ng quy n con ngư i theo ó m i ngư i lao ng trong xã h i u bình ng v nghĩa v óng góp và quy n l i tr c p BHXH. M t ngư i lao ng khi g p r i ro không mong mu n, n u mu n ư c BHXH t c là mu n nhi u ngư i khác h tr cho mình gi i quy t r i ro thì trư c h t h ph i t mình tham gia BHXH cho chính b n thân mình. 4. M c tr c p BHXH ph thu c vào các y u t : - Tình tr ng m t kh năng lao ng - Ti n lương lúc ang i i làm - Ngành ngh công tác và th i gian công tác - Tu i th bình quân c a ngư i lao ng - i u ki n kinh t - xã h i c a t nư c trong t ng th i kỳ M c tr c p BHXH cho ngư i lao ng s ư c tính toán d a vào các y u t trên nhưng v nguyên t c m c tr c p ó ph i th p hơn m c lương lúc ang i làm nhưng không th p hơn m c s ng t i thi u. N u m c tr c p b ng ho c cao hơn ti n lương thì s t o i u ki n cho ngư i lao ng l i vào ti n tr c p BHXH s ng mà không tích c c tìm ki m vi c làm, không tích c c làm vi c, lao ng s n xu t. Còn n u m c tr c p mà quá th p, th p hơn m c s ng t i thi u thì i s ng v t ch t c a ngư i lao ng cũng không ư c m b o và cũng s nh hư ng n hi u qu làm vi c, năng su t lao ng. Quan i m này ã ph n ánh ư c tính c ng ng xã h i, v a ph n ánh ngưyên t c phân ph i l i qu BHXH cho ngư i lao ng tham gia BHXH. 15
5. Nhà nư c qu n lý th ng nh t chính sách b o hi m xã h i, t ch c b máy th c hi n chính sách b o hi m xã h i. BHXH là m t b ph n c u thành các chính sách xã h i, nó v a là nhân t t os n nh v a là ng l c phát tri n kinh t - xã h i cho nên vai trò c a nhà nư c là r t quan tr ng. Trên th c t , n u không có s can thi p c a nhà nư c, n u không có s qu n lý vĩ mô c a Nhà nư c thì m i quan h gi a ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng s không ư c duy trì b n v ng, m i quan h ba bên trong BHXH s b phá v . BHXH ư c th c hi n thông qua m t quy trình: xây d ng và l p k ho ch, xác nh i tư ng và ph m vi b o hi m… cho nên c n ph i có s qu n lý th ng nh t và ch t ch c a nhà nư c. i v i vi c m b o v t ch t cho BHXH thì vai trò c a Nhà nư c ph thu c vào chính sách c a BHXH do Nhà nư c quy nh. III. NH NG N I DUNG CƠ B N V BHXH 1. i tư ng c a BHXH Như chúng ta ã bi t, BHXH là m t h th ng m b o kho n thu nh p b gi m ho c m t i do ngư i lao ng b gi m ho c m t kh năng lao ng, m t vi c làm vì các nguyên nhân như m au, tai n n, già y u….Chính vì v y, i tư ng c a BHXH chính là ph n thu nh p b gi m ho c b m t c a ngư i lao ng do g p ph i các r i ro trên. i tư ng tham gia BHXH là ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng. Tùy theo i u ki n kinh t - xã h i c a t ng nư c mà i tư ng tham gia BHXH có th là t t c ho c ch là m t b ph n nh ng ngư i lao ng. Ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng có th tham gia BHXH dư i hai hình th c: 16
- BHXH b t bu c - BHXH t nguy n Hi n nay trên th gi i, các nư c có n n kinh t phát tri n, có chính sách b o m an toàn xã h i t t u ã th c hi n c hai lo i BHXH trên. nư c ta hi n nay ch ang th c hi n tri n khai lo i BHXH b t bu c còn BHXH t nguy n ã ư c chính ph thông qua t i các cu c h p nhưng t i nay v n chưa ư c ưa vào th c t .Ngành BHXH Vi t Nam hư ng t i năm 2010 s ưa BHXH t nguy n vào i s ng nhân dân áp ng nhu c u tham gia BHXH ang càng ngày càng tăng c a ngư i dân Vi t Nam. BHXH th hi n m i quan h ràng bu c gi a ngư i lao ng, ngư i s d ng lao ng, cơ quan BHXH và s h tr c a Nhà nư c. Ngư i s d ng lao ng óng góp vào qu BHXH là trách nhi m mà h ph i th c hi n iv i ngư i lao ng c a mình. Còn cơ quan BHXH nh n s óng góp c a ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng ph i có trách nhi m qu n lý, s d ng qu th c hi n m i công vi c v BHXH i v i ngư i lao ng. M i quan h này chính là c trưng riêng có c a BHXH và nó quy t nh s t n t i, phát tri n c a ngành BHXH. 2. H th ng các ch BHXH Chính sách BHXH là m t trong nh ng chính sách xã h i cơ b n nh t c a m i qu c gia. Nó là nh ng quy nh chung r t khái quát v c i tư ng, ph m vi, các m i quan h và nh ng gi i pháp l n nh m t ư c m c tiêu chung mà Nhà nư c ã ra cho BHXH. Chính sách BHXH ư c c th hóa thông qua các ch BHXH. Tùy vào i u ki n kinh t - chính tr - xã h i riêng bi t c a m i qu c gia mà xây d ng nh ng ch , chính sách BHXH sao cho phù h p. Trên cơ s ó, các nư c thành viên có th xây d ng ư c h th ng BHXH c a mình cho phù h p, ILO ( T ch c lao ng qu c t ) ã ra các ch BHXH khung. 17
Ch BHXH là ch pháp lý trong ó quy nh c th i tư ng, trư ng h p ư c hư ng BHXH, m c hư ng và th i gian hư ng BHXH … M c tiêu c a h th ng ch BHXH khung mà ILO ưa ra ó là: - T o l p ư c h th ng b o hi m th ng nh t, nh t quán cho ngư i tham gia BHXH. ây là m c tiêu cơ b n, ch o. - Phòng ch ng tai n n, b nh t t nâng cao s c kh e cho ngư i dân - m b o s công b ng xã h i Theo công ư c s 102 tháng 6 năm 1952 t i Giơnevơ, ILO ã ưa ra h th ng các ch BHXH bao g m: 2.1. Chăm sóc y t M c ích c a chăm sóc y t là duy trì, ph c h i hay nâng cao s c kh e c a nh ng ngư i ư c b o tr …, ph c h i và nâng cao kh năng làm vi c, kh năng tham gia các nhu c u cá nhân c a h Chăm sóc y t có th ư c t ch c tr c ti p hay gián ti p t i các cơ s y t c a ơn v s d ng lao ng ho c t i các b nh vi n, cơ s y t c a tư nhân, Nhà nư c thông qua các h p ng ư c ký gi a cơ quan BHXH v i có cơ s y t , b nh vi n ó. 2.2. Ch tr c p m au Ch m au ư c chi tr khi ngư i ư c b o hi m b gi m ho c m t thu nh p do m au hay tai n n không liên quan n ngh nghi p ã ư c giám nh. T l hư ng tr c p m au ư c tính d a trên m c ti n công, ti n lương nh n ư c trư c khi b m hay tai n n và th i gian tham gia óng BHXH. Th i gian hư ng ch tùy vào quy nh t ng nư c 18
2.3. Tr c p th t nghi p Theo ILO: “ Th t nghi p là tình tr ng t n t i khi m t s ngư i trong tu i lao ng, mu n làm vi c nhưng không th tìm ư c vi c làm m c lương th nh hành.” Tr c p th t nghi p nh m m c ích tr giúp cho ngư i lao ng b th t nghi p m t kho n ti n h n nh, m b o cu c s ng m c nh t nh t ó t o i u ki n cho h tham gia vào th trư ng lao ng có th tìm ư c m t vi c làm m i. Tr c p th t nghi p là m t trong nh ng ch BHXH nhưng hi n nay ã ư c tách ra và tr thành B o hi m th t nghi p và hình thành qu b o hi m th t nghi p c l p v i qu BHXH M c tr c p b o hi m th t nghi p ph i th p hơn thu nh p c a ngư i lao ng khi ang làm vi c, ư c xác nh d a vào các y u t : - M c lương t i thi u - M c lương bình quân cá nhân - M c lương tháng cu i cùng trư c khi b th t nghi p ư c hư ng tr c p b o hi m th t nghi p, ngư i lao ng ph i áp ng ư c các i u ki n sau: - Ph i tham gia n p phí b o hi m th t nghi p y trong m t th i gian nh t nh - Th t nghi p không ph i là do l i c a ngư i lao ng - Ph i ăng ký th t nghi p, ăng ký tìm ki m vi c làm t i cơ quan lao ng có th m quy n do Nhà nư c quy nh - Ph i s n sàng làm vi c - Có s b o hi m th t nghi p ch ng nh n có tham gia óng b o hi m th t nghi p th i h n quy nh. 19
2.4. Ch thai s n Ch thai s n là b o v s c kh e c a nh ng bà m ang lao ng và con h b ng cách cung c p: Chăm sóc y t trư c khi sinh, trong và sau khi sinh Ngh phép hư ng lương trong th i gian quy nh Ch thai s n ph thu c ch t ch vào th i gian tham gia b o hi m nh lư ng nhi u hơn so v i ch m au ( tham gia óng BHXH 12 tháng m i ư c hư ng) 2.5. Ch tai n n lao ng và b nh ngh nghi p Tai n n lao ng và b nh ngh nghi p bao g m s m t kh năng lao ng trong th i gian ng n, tàn t t và các ch t tu t. Trong quá trình th c hi n ch này ph i ư c xác nh rõ ràng c th v nh ng trư ng h p nào là tai n n lao ng, trư ng h p nào là b nh ngh nghi p phân bi t ư c v i các ch b o hi m tương t t ó xác nh m c hư ng tr c p cho úng. Ch tai n n lao ng và b nh ngh nghi p liên quan ch t ch n phòng, ch ng tai n n và ph c h i s c kh e cho ngư i lao ng. 2.6.Các ch dài h n Theo công ư c Giơnever, ch dài h n b o g m: ch hưu trí, m t s c lao ng và t tu t. 2.6.1. Ch hưu trí i u ki n ư c hư ng tr c p: - n tu i v hưu - Tham gia óng BHXH y , úng th i gian quy nh 20