Luận văn : NGHIÊN CỨU LÊN MEN ACID ACETIC BẰNG DỊCH ÉP TRÁI ĐIỀU part 4

Chia sẻ: Pkjd Opiuj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

126
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Acetobacter ascendens: trực khuẩn không di động, các khuẩn lạc trên glucose, gelatin khô trắng, với vầng sáng chói. Trên các môi trường lỏng tạo màng dày, chắc, hướng lên theo thành bình, thích hợp phát triển ở 25oC. - Acetobacter plicatum: trực khuẩn kích thước 0,4 - 0,6 x 1,4 -1,6  m. Trên một vài môi trường chúng được nhuộm màu như nhau. Ở 28 - 32oC tạo thành những dạng phình to kéo dài, không di động. Khuẩn lạc trên gelatin, rượu vang: tròn trịa hơi nhô lên, sáng, ẩm, ướt, nhớt. Thích hợp phát triển ở...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn : NGHIÊN CỨU LÊN MEN ACID ACETIC BẰNG DỊCH ÉP TRÁI ĐIỀU part 4

21 - Acetobacter ascendens: tröïc khuaån khoâng di ñoäng, caùc khuaån laïc treân glucose, gelatin khoâ traéng, vôùi vaàng saùng choùi. Treân caùc moâi tröôøng loûng taïo maøng daøy, chaéc, höôùng leân theo thaønh bình, thích hôïp phaùt trieån ôû 25oC. - Acetobacter plicatum: tröïc khuaån kích thöôùc 0,4 - 0,6 x 1,4 -1,6  m. Treân moät vaøi moâi tröôøng chuùng ñöôïc nhuoäm maøu nhö nhau. ÔÛ 28 - 32oC taïo thaønh nhöõng daïng phình to keùo daøi, khoâng di ñoäng. Khuaån laïc treân gelatin, röôïu vang: troøn tròa hôi nhoâ leân, saùng, aåm, öôùt, nhôùt. Thích hôïp phaùt trieån ôû 25 - 30oC. - Acetobacter oxydans: tröïc khuaån, kích thöôùc 0,8 - 1,2 x 2,4 - 2,7  m. Caùc teá baøo rôøi nhau vaø xeáp thaønh töøng chuoãi, quan saùt thaáy trong chuoãi taïo thaønh caùc teá baøo phoàng to leân, di ñoäng. Khuaån laïc treân gelatin troøn, sau ñoù trôû thaønh nhöõng daïng khoâng caân ñoái vôùi söï phaân nhaùnh ñaëc tröng, nhieät ñoä thích hôïp 18 - 21oC. - Acetobacter orleanense: Tröïc khuaån daøi trung bình, khoâng di ñoäng, gaëp nhieät ñoä cao coù theå taïo caùc teá baøo dò hình keùo daøi hoaëc phình to ra, taïo vaùng vi khuaån raát daøy treân moâi tröôøng loûng, coù theå phaùt trieån ñöôïc treân moâi tröôøng coù noàng ñoä röôïu cao 10 - 20% vaø tích luõy ñöôïc 9,5% acid acetic. Loaïi naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå chuyeån hoùa röôïu vang thaønh giaám theo phöông phaùp Phaùp, thích hôïp phaùt trieån ôû 25 - 30oC. Ñoái vôùi moãi phöông phaùp khaùc nhau caàn phaûi choïn nhöõng loaïi vi khuaån coù ñaëc tính thích hôïp ñeå quaù trình leân men ñaït hieäu quaû cao nhaát, nhöng nhìn chung chuùng phaûi thoûa maõn moät soá ñieàu kieän sau: - Phaûi oxy hoùa röôïu toát nhaát vaø oxy hoùa giaám taïo thaønh ít nhaát - Phaûi taïo ra giaám coù chaát löôïng toát (thôm, coù ñoä acid acetic cao) - Chòu ñöôïc ñoä röôïu vaø ñoä acid cao - Caùc tính chaát ban ñaàu cuûa chuùng phaûi ñöôïc giöõ nguyeân trong suoát quaù trình - Ñieàu kieän nuoâi caáy, phaân laäp vaø baûo quaûn giaám ñôn giaûn, khoâng toán keùm
22 Vôùi phöông phaùp nhanh, do caàn baùm dính cao neân yeâu caàu vi khuaån taïo maøng moûng tôi xoáp, tích luõy vaø chòu ñöôïc ñoä acid cao thì nhöõng gioáng hay duøng nhaát laø acetobacter aceti, acetobacter schiitzenbachii,…. Moät soá loaøi vi khuaån coù khaû naêng gaây ra söï “quaù oxy hoùa” ngay caû khi moâi tröôøng leân men coøn noàng ñoä röôïu khaù cao nhö acetobacter xylinum, caàn heát söùc loaïi tröø chuùng trong quaù trình saûn xuaát giaám. 2.3.6 Nguoàn nguyeân lieäu saûn xuaát acid acetic Theo quaù trình leân men cho thaáy baát cöù moät saûn phaåm naøo coù theå leân men röôïu ñöôïc ñieàu coù theå laø nguyeân lieäu leân men giaám. Nguyeân lieäu trong saûn xuaát giaám thöôøng laø caùc loaïi quaû coù ñöôøng, caùc loaïi xiro chöùa ñöôøng, saûn phaåm thuûy phaân cuûa caùc nguyeân lieäu chöùa tinh boät, bia, röôïu vang, maät ong hoaëc baát cöù saûn phaåm naøo coù theå leân men ñöôïc. Trong coâng nghieäp saûn xuaát giaám, thöôøng duøng röôïu pha loaõng ñeå leân men, yeâu caàu khoâng coù laãn daàu fuzel vì noù taùc duïng öùc cheá hoaït ñoäng soáng cuûa vi sinh vaät. Neáu duøng caùc saûn phaåm tinh boät thì phaûi qua hai khaâu trung gian laø chuyeån hoùa tinh boät thaønh ñöôøng nhôø enzyme amylase cuûa naám moác, roài tieáp tuïc leân men röôïu nhôø enzym deareloxylase cuûa vi sinh vaät, sau ñoù môùi leân men giaám töø röôïu. Hieän nay, thöôøng duøng nöôùc eùp traùi caây (nho) ñeå leân men giaám, saûn phaåm coù muøi thôm ngon vaø ñaëc tröng. Nhìn chung, nguoàn nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát giaám laø raát ña daïng vaø phong phuù. 2.4 Saûn xuaát acid acetic theo phöông phaùp nhanh 2.4.1 Caùc phöông phaùp saûn xuaát acid acetic theo phöông phaùp nhanh 2.4.1.1 Phöông phaùp troáng quay Goàm coù moät thuøng beân trong coù caáu truùc sao cho nhaän ñöôïc moät löôïng khoâng khí lôùn nhaát ñoái vôùi vaät lieäu ñeäm chöùa trong ñoù. Troáng ñöôïc bao boïc trong
23 moät thuøng hình truï lôùn vaø kín, coù chöùa nhöõng loã huùt khoâng khí. Moät nöûa troáng ñöôïc tieáp xuùc khoâng khí, phaàn coøn laïi ngaäp trong khoái dòch leân men (hình 2.1). Vaät Lieäu Ñeäm Truïc Quay Dòch leân Men Hình 2.1: Thieát bò leân men nhanh baèng phöông phaùp troáng quay 2.4.1.2 Phöông phaùp nhuùng Thieát bò leân men laø thuøng thaúng ñöùng, beân trong coù moät hay nhieàu gioû baèng goã soài hoaëc chöùa phoâi goã soài coù theå naâng leân haï xuoáng ñöôïc (hình 2.2). V aät Lieäu Ñeäm Thuøng Leân Men Dòch leân Men Hình 2.2: Thieát bò leân men baèng phöông phaùp nhuùng Öu ñieåm : ñôn giaûn, deã laøm, goïn Nhöôïc ñieåm : naêng suaát thaáp, deã bò nhieãm khuaån do khoâng khí chöa ñöôïc khöû truøng. 2.4.1.3 Phöông phaùp dòch chuyeån Thieát bò leân men cuûa phöông phaùp naøy goàm moät thuøng, beân trong coù moät caùi phao vaø beân ngoaøi laép vôùi hai thuøng phaûn öùng ñaët beân caïnh thuøng chính.
24 Khi phao chöùa ñaày nöôùc vaø caùc vaät naëng khaùc, khoái dòch leân men chöùa trong thuøng chính bò eùp phaûi dòch chuyeån sang hai thuøng phaûn öùng beân caïnh coù chöùa ñaày voû baøo coù vi khuaån giaám baùm treân beà maët. Khi nhöõng ñeäm trong thuøng phaûn öùng ñaõ baûo hoøa dòch leân men phao ñöôïc laáy ra vaø dòch leân men laïi traøn veà thuøng chính. Phöông phaùp naøy ñôn giaûn nhöng coàng keành, naêng suaát thaáp, khoù ñieàu chænh quaù trình neùn ñaåy chaát loûng töø thuøng chính sang thuøng phaûn öùng, khoâng khí deã bò nhieãm baån. 2.4.1.4 Phöông phaùp coá ñònh (phöông phaùp germentor) Trong phöông phaùp naøy, thuøng phaûn öùng laø moät thuøng hình truï thaúng ñöùng baèng goã (hoaëc baèng vaät lieäu choáng aên moøn). Ñoàng thôøi coù ñoå ñaày nhöõng vaät lieäu baùm coù maøng vi khuaån giaám che phuû (hình 2.3) Thaân Thaùp Ñeäm Thoâng Khí Hình 2.3: Thieát bò leân men nhanh baèng phöông phaùp coá ñònh Hai pha khí vaø loûng ñi ngöôïc chieàu nhau tieáp xuùc trong generator seõ ñöôïc vi khuaån chuyeån hoùa thaønh giaám. Neáu chieàu cao generator ñuû lôùn thì dòch leân men chæ caàn ñi qua moät laàn laø ñöôïc giaám hoùa toaøn boä. Neáu quaù trình leân men toát, nhieät ñoä ôû phaàn laøm vieäc cuûa generator seõ cao hôn nhieät ñoä beân ngoaøi töø 10-12oC taïo ñieàu kieän cho söï thoâng khí töï nhieân. Nhìn chung 3 phöông phaùp ñaàu khoâng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong saûn xuaát, phöông phaùp cuoái phoå bieán nhaát vaø ñöôïc caûi tieán khoâng ngöøng do noù coù nhöõng öu ñieåm: naêng suaát töông ñoái lôùn, thieát bò töông ñoái goïn nheï, coù theå tieán haønh saûn xuaát
25 trong moïi ñieàu kieän vì coù söï thoâng khí töï nhieân neân khoâng phuï thuoäc vaøo nguoàn ñieän. 2.4.2 Chaát mang vi khuaån acid acetic 2.4.2.1 Yeâu caàu ñoái vôùi chaát mang vi khuaån acid acetic Ñaây laø yeáu toá quyeát ñònh tính hôn haún cuûa phöông phaùp nhanh so vôùi phöông phaùp chaäm. Vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc nghieân cöùu vaø söû duïng vôùi nhieàu loaïi vaät lieäu baùm khaùc nhau, khi choïn vaät lieäu baùm caàn caên cöù vaøo caùc yeâu caàu sau: - Coù ñoä beàn cô hoïc cao, dieän tích beà maët rieâng lôùn, ñoä xoáp cao - Khoái löôïng rieâng töông ñoái nhoû - Coù tính trô, töùc khoâng phaûn öùng vôùi dòch leân men, khoâng khí vaø saûn phaåm leân men, cuõng nhö khoâng tieát ra nhöõng hôïp chaát hoùa hoïc gaây ñoäc haïi ñoái vôùi vi sinh vaät vaø muøi khoù chòu cho giaám - Ñuû ñoä nhaùm vaø ñoä xoáp ñeå maøng vi khuaån coù theå baùm chaët ôû moät cheá ñoä thuûy ñoäng löïc hoïc nhaát ñònh - Reû tieàn, deã kieám vaø oån ñònh 2.4.2.2 Löïa choïn chaát mang Trong caùc loaïi chaát mang coù nguoàn goác cellulose coù nhöõng öu ñieåm phuø hôïp vôùi ñieàu kieän Vieäc Nam hieän nay nhö coâng ngheä gia coâng khoâng phöùc taïp, reû tieàn, deã kieám (tre, baõ mía, goã,…). Tröôùc ñaây, nhieàu coâng trình ñaõ nghieân cöùu thöû nghieäm vôùi nhieàu loaïi vaät lieäu baùm chöùa cellulose khaùc nhau nhö phoi goã (soài, deû, baïch döông,…), loõi ngoâ, tre nöùa,…. Trong ñoù, goã soài ñöôïc ñaùnh giaù raát cao vì noù coù ñoä cöùng toát vaø trong caùc thôù goã coù nhieàu mao quaûn xoáp. Rieâng ñoái vôùi Vieät Nam khoâng coù goã soài. Vì vaäy vieäc tìm kieám thaêm doø caùc loaïi vaät lieäu baùm khaùc coù saün, deã kieám, reû tieàn ñeå thay theá cho goã soài, ñoàng thôøi vaãn
26 ñaûm baûo ñöôïc nhöõng yeâu caàu cuûa vaät lieäu baùm laø moät trong nhöõng vaán ñeà maáu choát trong vieäc thaêm doø phöông phaùp nhanh ñeå saûn xuaát giaám ôû Vieät Nam. Vaán ñeà xöû lyù vaät lieäu baùm cuõng khaù quan troïng nhaèm taùch nhöõng chaát ñoäc haïi nhö: tanin, lignin, caùc loaïi tinh daàu,…thöôøng hay coù trong caùc loaïi vaät lieäu coù nguoàn goác thöïc vaät. Vì vaäy, caàn xöû lyù caån thaän vaät lieäu baùm tröôùc khi söû duïng, moät trong nhöõng phöông phaùp hay laøm trong coâng nghieäp laø trích ly sô boä baèng nöôùc noùng. Sau ñoù ngaâm chuùng trong dung dòch acid hay kieàm ñeå ly trích trieät ñeå hôn caùc chaát ñaõ neâu treân. Treân tinh thaàn ñoù, chaát mang ñöôïc choïn nghieân cöùu trong luaän vaên laø thaân caây tre vì ôû Vieät Nam tre laø moät loaïi caây deã kieám, reû tieàn vaø raát deã gia coâng. 2.4.3 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa maøng sinh hoïc treân chaát mang trong fermenter söû duïng maøng sinh hoïc coá ñònh ñeå leân men acid acetic 2.4.3.1 Traïng thaùi vi khuaån acid acetic trong fermenter Trong fermenter söû duïng maøng sinh hoïc coá ñònh ñeå leân men giaám, caùc vi khuaån giaám tham gia vaøo quaù trình bieán ñoåi sinh hoùa coù daïng maøng baùm treân beà maët caùc vaät raén trô. Trong caùc thieát bò daïng oáng, maøng sinh hoïc baùm treân beà maët caùc vaät raén trô coù theå toàn taïi 2 traïng thaùi: coá ñònh (tónh) hay linh ñoäng (caùc vaät raén trô coù maøng sinh hoïc che phuû lô löûng treân moâi tröôøng leân men). Trong moät möùc ñoä naøo ñoù, vieäc löïa choïn moät trong hai traïng thaùi cuûa maøng sinh hoïc laø tuøy thuoäc maøng vi khuaån ñaõ phaùt trieån ñöôïc taùch ra khoûi thieát bò nhö theá naøo (trong tröôøng hôïp muoán khoáng cheá beà daøy maøng). Neáu thieát bò ñoøi hoûi phaûi laøm vieäc trong ñieàu kieän voâ khuaån, ñeå ñaûm baûo ñieàu naøy chæ coù theå laáy maøng vi khuaån ra khoûi thieát bò baèng caùc phöông phaùp löïc caét thuûy löïc, töùc laø nhôø chuyeån ñoäng cuûa loûng vaø khí ñeå taùch maøng vi sinh vaät ra khoûi beà maët baùm vaø loâi cuoán chuùng ra ngoaøi cuøng doøng chaûy, muoán vaäy caùc phaàn töû
27 ñeäm phaûi ñöôïc laøm lô löûng trong moâi tröôøng chuyeån ñoäng maïnh. Coøn caùc vi khuaån giaám thì coù khaû naêng laéng xuoáng ñaùy thieát bò vaø taùch ra ngoaøi, luùc naøy lôùp ñeäm naèm ôû traïng thaùi tónh vaø loûng chaûy qua thieát bò ôû daïng maøng moûng che phuû vuøng hoaït ñoäng sinh hoïc. 2.4.3.2 Caáu taïo maøng vi khuaån acid acetic Maøng vi khuaån giaám ñöôïc taïo thaønh nhôø caùc bieán ñoåi sinh hoùa dieãn ra trong caùc thieát bò vaø baùm ñöôïc vaøo vaät raén laø nhôø khaû naêng baùm dính cuûa maøng nhaày (khoái gel giöõa caùc teá baøo, hình 2.4) cuûa vi khuaån. Moät beà maët baùm baát kyø tieáp xuùc vôùi moâi tröôøng chöùa caùc vi khuaån giaám lô löûng sau moät thôøi gian nhaát ñònh seõ trôû neân hoaït ñoäng sinh hoïc do vi khuaån giaám baùm vaøo vaø phaùt trieån thaønh lôùp maøng lieân tuïc. Cô cheá quaù trình baùm dính naøy coù lieân quan ñeán beà maët vaät raén (ñoä nhaùm, ñoä xoáp,…) vaø chính baûn thaân vi khuaån. 3 1 2 Ghi chuù: 1. Beà maët baùm 2. Khoái gel giöõa caùc teá baøo 3. Teá baøo cuûa vi sinh vaät Hình 2.4: Bieåu dieãn maøng sinh hoïc baùm treân caùc vaät raén trô 2.4.3.3 Söï phaùt trieån cuûa maøng vi khuaån acid acetic Söï taïo thaønh maøng vi khuaån seõ keøm theo söï hoaït ñoäng cuûa thieát bò. Ñoä “hoaït ñoäng beà maët” phuï thuoäc vaøo dieän tích beà maët che phuû bôûi lôùp maøng, beà daøy maøng vaø noàng ñoä röôïu trong moâi tröôøng dinh döôõng.
28 Söï phaùt trieån cuûa maøng vi khuaån giaám, khi giöõ nguyeân caùc thoâng soá ñaàu vaøo, taïo neân söï phuï thuoäc cuûa saûn phaåm chính vaøo thôøi gian, ñieàu ñoù laø do söï phuï thuoäc cuûa vaän toác phaûn öùng vaøo beà daøy maøng. Neáu sau moät quaù trình tích luõy nhaát ñònh beà daøy maøng khoâng thay ñoåi nöõa thì ta coù theå coi caùc thoâng soá ñaàu ra ñaït ñöôïc traïng thaùi oån ñònh. Ñieàu ñoù coù theå ñaït ñöôïc khi taûi troïng vi khuaån giaám ñoái vôùi khoâng gian töï do treân moät ñôn vò theå tích lôùp ñeäm laø nhoû. Khi ñoù daïng hình hoïc trong lôùp ñeäm thay ñoåi khoâng ñaùng keå. Nhöng neáu taûi troïng cuûa vi khuaån ñuû lôùn thì seõ laøm daïng hình hoïc beân trong lôùp bieán ñoåi lieân tuïc do taùc ñoäng cuûa quaù trình phaùt trieån vi sinh vaät vaø söï thoaùt ñi moät phaàn vi khuaån ra khoûi beà maët baùm döôùi taùc duïng cuûa löïc troïng tröôøng, keát quaû laø ñöôøng ñi cuûa doøng loûng vaø beà maët tieáp xuùc pha raén – loûng bieán ñoåi. 2.4.3.4 Beà daøy maøng vi khuaån acid acetic Trong thöïc teá, tuøy theo caùch nuoâi maøng, noàng ñoä caùc saûn phaåm daïng khí khi hoâ haáp trong chieàu saâu nhoû cuûa maøng taêng ñeán möùc caùc saûn phaåm naøy seõ thoaùt ra töø dung dòch vaø taïo thaønh nhöõng tuùi khí. Khí naøy laøm cho söï baùm dính giöõa khoái maøng vaø beà maët baùm seõ keùm ñi, cuoái cuøng maøng rôi ra khoûi beà maët baùm döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc vaø coøn laïi moät lôùp vi khuaån giaám ñaõ giaûm khaû naêng soáng. Sau ñoù, lôùp maøng laïi baét ñaàu taêng, tuy nhieân khoâng theå naøo taïo beà daøy maøng nhö ban ñaàu vì löïc baùm dính giöõa maøng vaø beà maët baùm ñaõ bò yeáu ñi do coù maët caùc vi khuaån cheát trong maøng. Töø ñoù, ngöôøi ta nhaän thaáy raèng ôû moät möùc ñoä nhaát ñònh maøng vi khuaån giaám coù khaû naêng ñieàu chænh ñöôïc. Tuy nhieân, khoâng neân mong ñôïi nhieàu vaøo cô cheá naøy ñeå ñaûm baûo ñoä daøy khoâng ñoåi cuûa maøng vì nhöõng nguyeân nhaân sau: - Caùc saûn phaåm taïo thaønh trong beà daøy maøng coù theå gaây ñoäc haïi cho vi khuaån, öùc cheá söï phaùt trieån cuûa chuùng cuõng nhö gaây nhieãm baån cho moâi tröôøng loûng.
29 - Maøng vi khuaån giaám bò taùch ra khoûi beà maët baùm coù theå gaây taéc löu thoâng cho doøng loûng vaø gaây roái loaïn cheá ñoä laøm vieäc trong thieát bò. - Dao ñoäng veà beà daøy ôû caùc phaàn rieâng bieät cuûa maøng coù theå lôùn ñaùng keå. - Caùc maøng khaùc nhau cuûa maøng vi khuaån taùch ra khoûi beà maët baùm ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau. Caùc thieát bò coù beà daøy maøng khoâng ñoåi (coù theå khoáng cheá ñöôïc) ñöôïc söû duïng laøm thieát bò thöïc nghieäm ñeå nghieân cöùu ñoäng hoïc vi sinh. Caùc thieát bò coù beà daøy maøng thay ñoåi ñöôïc duøng trong xöû lyù nöôùc thaûi vaø saûn xuaát giaám theo phöông phaùp nhanh. Trong caùc thieát bò daïng khoâng khoáng cheá ñöôïc beà daøy maøng, quaàn theå vi sinh vaät loän xoän ôû möùc ñoä cao vaø ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau laø khaùc nhau, chaát loûng chaûy qua thieát bò ôû daïng maøng döôùi taùc duïng cuûa löïc troïng tröôøng. 2.5. Khaùi quaùt veà nguoàn nguyeân lieäu ñieàu 2.5.1 Caây ñieàu – ñaëc ñieåm thöïc vaät hoïc cuûa caây ñieàu 2.5.1.1 Nguoàn goác vaø teân goïi Caây ñieàu laø caây hoang daïi, moïc töï nhieân ôû caùc baõi caùt ven bieån vaø trong röøng töï nhieân ôû quaàn ñaûo Anti, Brasil vaø löu vöïc soâng Amazon thuoäc Nam Myõ. Caây ñieàu coù teân khoa hoïc laø Anacardium occidentale Linne thuoäc hoï Anacardiacedae boä Rutates. Ngoaøi ra, ôû moãi nöôùc caây ñieàu coøn coù teân goïi rieâng ví duï nhö: - Anh goïi laø: Cashew - Phaùp goïi laø: Anacardier/ Pommier de cajou/ Acajou… - Trung Quoác goïi laø: Giaønhuø/ Yiaokuo - Brasil goïi laø: cajoucu
30 - Boà Ñaøo Nha goïi laø: Caju/ cajueiro - Taây Ban Nha goïi laø: Maranon - AÁn Ñoä goïi laø: Kaju - Thaùi Lan goïi laø: Yakoi -Vieät Nam goïi laø: Caây ñieàu/ ñaøo loän hoät 2.5.1.2 Ñaëc ñieåm thöïc vaät hoïc Caây ñieàu laø loaïi caây vuøng nhieät ñôùi, thöôøng xanh, soáng laâu naêm vaø coù nguoàn goác töø caây hoang daïi neân coù nhieàu taùc giaû goïi ñaây laø caây baùn hoang daõ. Caây ñieàu laø caây nhôõ, chieàu cao trung bình khoaûng 6 - 10 m vaø coù caùc ñaëc ñieåm sau: - Laù: phieán laù daøi, gaân laù noåi roõ ôû maët döôùi laù, gaân laù maøu xanh ñaäm daøi 10 - 20 cm, roäng 5 -10 cm, cuoáng laù moïc thaønh töøng chuøm. - Hoa: hoa ñieàu troå boâng töø thaùng 1 ñeán thaùng 4, coù khi caû naêm. Hoa maãu 5, ñaøi hôïp, traøng 5, nhò 8 - 10, baàu khoâng coù cuoáng chöùa moät noaõn khoâng ñieàu moïc thaønh chuøm hình chuoâng, goàm nhieàu hoa nhoû maøu vaøng hoaëc traéng coù gaân hoàng hay ñoû laø tuøy gioáng. Trong chuøm hoa coù khoaûng 14% laø hoa löôõng tính coøn laïi laø hoa ñöïc. Thöôøng hoa ra töø ñoâng sang taây theo chieàu kim ñoàng hoà, hoa nôû daàn keùo daøi trung bình 32 ngaøy. Hoa thuï phaán ñöôïc laø nhôø coân truøng vaø gioù (chuû yeáu laø nhôø vaøo coân truøng). - Traùi vaø haït: Sau khi thuï phaán, haït phaùt trieån raát nhanh. Khi haït (quaû thöïc) phaùt trieån ñeán ñoä lôùn nhaát ñònh thì cuoáng môùi phaùt trieån phình leân thaønh traùi (traùi giaû). Haït ñieàu thoâ coù hình quaû thaän, thoâng thöôøng coù chieàu daøi 2,5 - 3,5 cm, chieàu roäng 1,8 - 2 cm, beà daøy 1 - 1,5 cm, naëng 5 - 6 gram. Haït khi töôi coù maøu xanh voû chai vaø khi khoâ coù maøu naâu xaùm. Quaû ñieàu coù maøu vaøng nhaït, da cam ñeán hoàng ñoû, quaû ñieàu coù troïng löôïng gaáp 3 - 10 laàn troïng löôïng haït, trung bình gaáp 5 laàn (khoaûng 50