Luận văn thạc sĩ Chính sách công: Bán đấu giá tài sản trong Thi hành án dân sự - từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn nhằm làm rõ những vấn đề trong quá trình thực thi công tác bán đấu giá tài sản trong THADS từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc, qua đó tìm ra ƣu điểm và những khó khăn tồn tại trong quá trình bán đấu giá tài sản trên địa bàn tỉnh để đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác bán đấu giá trong THADS những năm tiếp theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Chính sách công: Bán đấu giá tài sản trong Thi hành án dân sự - từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHÙNG HUY THỌ BÁN ĐẤU GIÁ TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ (TỪ THỰC TIỄN TỈNH VĨNH PHÚC) LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHÙNG HUY THỌ BÁN ĐẤU GIÁ TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ (TỪ THỰC TIỄN TỈNH VĨNH PHÚC) LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60 34 04 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. VŨ ĐỨC ĐÁN HÀ NỘI – 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác, trung thực và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. TÁC GIẢ Phùng Huy Thọ
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BĐGTS : Bán đấu giá tài sản BLDS : Bộ luật dân sự HĐND : Hội đồng nhân dân NXB : Nhà xuất bản QPPL : Quy phạm pháp luật THADS : Thi hành án dân sự THPL : Thực hiện pháp luật UBND : Ủy ban nhân dân
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ ........................................................ 9 1.1. Khái quát chung về thi hành án dân sự và bán đấu giá tài sản .................. 9 1.2. Cơ sở lý luận về chính sách công ............................................................. 18 1.3. Chính sách bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ......................... 21 1.4. Các căn cứ pháp lý trong việc thực thi chính sách bán đấu giá trong thi hành án dân sự. ................................................................................................ 34 1.5. Nội dung trình tự, thủ tục bán đấu giá trong thi hành án dân sự ............. 37 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC THI CHÍNH SÁCH BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở TỈNH VĨNH PHÚC .......... 43 2.1. Điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh vĩnh phúc ảnh hƣởng đến thực thi chính sách bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ................................. 43 2.2. Thực trạng thực thi chính sách bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ở tỉnh vĩnh phúc .......................................................................................... 45 2.3. Về kết quả thực thi chính sách bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ở tỉnh vĩnh phúc .......................................................................................... 48 2.4. Đánh giá chính sách bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự tại tỉnh vĩnh phúc ......................................................................................................... 52 CHƢƠNG 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ .................... 65 3.1. Quan điểm hoàn thiện chính sách bán đấu giá tài sản và định hƣớng phát triển của bán đấu giá tài sản ............................................................................ 65 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng thực thi chính sách bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ở tỉnh vĩnh phúc trong thời gian tới ....... 69 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 84
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở Việt Nam, bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự đƣợc quy định khá sớm, xuất hiện lần đầu tiên trong Pháp lệnh THADS ngày 28/8/1989 (Điều 28 quy định về bán đấu giá tài sản đã kê biên). Bán đấu giá tài sản trong THADS là một hình thức xử lý tài sản bị kê biên cƣỡng chế và có thể coi là tiền thân của quy định về Bán đấu giá tài sản nói chung. Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự là giai đoạn cuối cùng trong quá trình xử lý tài sản của ngƣời phải thi hành án khi bị cƣỡng chế thi hành án để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp cho Nhà nƣớc, tổ chức, cá nhân và để Bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực thi hành trên thực tế. Với vai trò quan trọng của Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự, Đảng và Nhà nƣớc đã rất quan tâm và ngày càng hoàn thiện hệ thống chính sách và hệ thống pháp luật về Bán đấu giá tài sản, đặc biệt là bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự. Kể từ pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1989, đã có rất nhiều văn bản đƣợc ban hành, trong đó một số văn bản quan trọng nhƣ Luật Thi hành án dân sự năm 2008, Luật sửa đổi bổ sung Luật Thi hành án dân sự năm 2014; đặc biệt là sự ra đời của Nghị định số 17/2010/NĐ-CP ngày 04 tháng 3 năm 2010 của Chính phủ về BĐGTS (Sau đây gọi là Nghị định số 17/2010/NĐ-CP), ra đời trên cơ sở kế thừa Nghị định số 05/2005/NĐ- CP ngày 18/01/2005 đã góp phần đƣa công tác BĐGTS trong cả nƣớc nói chung và trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng cơ bản đi vào nền nếp. Việc triển khai thực hiện Nghị định số 17/2010/NĐ-CP, Luật Thi hành án dân sự và các văn bản hƣớng dẫn nhìn chung nhận đƣợc sự quan tâm, ủng hộ của các cấp, các ngành; trình tự, thủ tục BĐGTS bảo đảm chặt chẽ và khách quan hơn, tính chuyên nghiệp của hoạt động bán đấu giá từng bƣớc đƣợc nâng lên, chủ trƣơng xã hội hóa tiếp tục đƣợc đẩy mạnh, đạt đƣợc kết quả nhất định và vai trò quản lý của Nhà nƣớc đối với hoạt động BĐGTS tiếp tục đƣợc tăng 1
cƣờng. Cùng với Nghị định số 17/2010/NĐ-CP, một số văn bản luật có liên quan nhƣ: Luật các tổ chức tín dụng 2010, Luật Đất đai năm 2013, Luật xử lý vi phạm hành chính 2012 ... đƣợc ban hành trong những năm gần đây đã chứa đựng nhiều tƣ duy pháp lý mới đáp ứng yêu cầu Nghị quyết số 08 - NQ/TW ngày 02 tháng 01 năm 2002 của Bộ Chính trị về Một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tƣ pháp trong thời gian tới (Sau đây gọi là Nghị quyết số 08 - NQ/TW), Nghị quyết số 48 - NQ/TW ngày 24 tháng 5 năm 2005 của Bộ Chính trị về Chiến lƣợc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến 2010, định hƣớng đến năm 2020 (Sau đây gọi là Nghị quyết số 48 - NQ/TW) và Nghị quyết số 49 - NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về Chiến lƣợc cải cách tƣ pháp đến 2020 (Sau đây gọi là Nghị quyết số 49 - NQ/TW). Dƣới góc độ thực tiễn, sau hơn 25 năm triển khai thực thi hoạt động bán đấu giá tài sản trong THADS ở Việt Nam, pháp luật điều chỉnh trong lĩnh vực này cũng đang dần đƣợc hoàn thiện, hoạt động bán đấu giá tài sản trong THADS đã đạt đƣợc một số kết quả đáng ghi nhận, góp phần vào việc giảm số lƣợng án dân sự chuyển kỳ sau, quyền và lợi ích của các bên trong hoạt động thi hành án nhìn chung đƣợc bảo đảm. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt đƣợc, khi thực hiện bán đấu giá tài sản trong THADS vẫn còn gặp một số khó khăn, vƣớng mắc nhất định và cũng là bài toán nan giải cho cả Trung tâm dịch vụ bán đấu giá tài sản và các cơ quan thi hành án dân sự nhƣ: Tâm lý của khách hàng ngại mua tài sản thi hành án; Tài sản bán đấu giá thành nhƣng không bàn giao đƣợc hoặc kéo dài việc bàn giao gây bức xúc trong dƣ luận xã hội, quyền lợi của các bên trong quan hệ bán đấu giá tài sản thi hành án chƣa đảm bảo và ngay cả uy tín của các tổ chức bán đấu giá tài sản cũng bị ảnh hƣởng; Dừng bán đấu giá do ngƣời phải thi hành án chuộc lại tài sản… Những khó khăn vƣớng mắc trên có nhiều nguyên nhân, một trong những nguyên nhân quan trọng đó là do hành lang pháp lý cho hoạt động này chƣa thực sự hoàn thiện, đang bộc lộ nhiều điểm bất cập nhƣ một số quy định 2
về trình tự, thủ tục bán đấu giá còn thiếu cụ thể, không rõ ràng dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau, chế tài đối với đội ngũ đấu giá viên vi phạm nguyên tắc nghề nghiệp còn chƣa phù hợp v.v... Dƣới góc độ lý luận, trong những năm qua đã có không ít những công trình nghiên cứu về Bán đấu giá tài sản nói chung và bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự nói riêng, nhƣng mỗi công trình nghiên cứu đƣợc tìm hiểu ở các khía cạnh, các quy định khác nhau của pháp luật nói chung, cho đến nay tại tỉnh Vĩnh Phúc chƣa có một đề tài nào nghiên cứu một cách đầy đủ và có hệ thống về bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự. Xuất phát từ những lý do trên với mục đích nghiên cứu làm sáng tỏ thực trạng bán đấu giá tài sản trong THADS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc; tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Bán đấu giá tài sản trong Thi hành án dân sự - từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc” từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao kết quả thực hiện bán đấu giá trong THADS trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong những năm gần đây, trƣớc yêu cầu đổi mới đất nƣớc, cải cách hành chính và cải cách tƣ pháp đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học pháp lý đề cập đến vấn đề bán đấu giá tài sản và Chính sách công dƣới nhiều góc độ khác nhau đƣợc thể hiện dƣới nhiều hình thức nhƣ: sách chuyên khảo, giáo trình, bài báo, bài đăng tạp chí, đề tài khoa học,...Có thể khái quát một số công trình tiêu biểu liên quan đến vấn đề nghiên cứu nhƣ: 2.1 Nhóm các công trình nghiên cứu về bán đấu giá tài sản - Tập bài giảng đào tạo nghề đấu giá của Lê Thu Hà [14] - Tài liệu hội nghị trực tuyến sơ kết 04 năm thi hành Nghị định số 17/2010/NĐ-CP ngày 4/3/2010 của Chính phủ về bán đấu giá tài sản của Bộ Tƣ pháp [6] - Hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản ở Việt Nam của Nguyễn Việt Hùng [17] 3
- Một số vấn đề về quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động bán đấu giá tài sản ở Việt Nam hiện nay của Nguyễn Thị Thanh Nga [19] - Bán đấu giá tài sản – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của Đặng Thị Tâm [24] - Kinh nghiệm bán đấu giá tài sản qua thực tiễn ở Vĩnh Phúc của Nguyễn Việt Hùng [16] Quá trình hình thành và phát triển của pháp luật bán đấu giá tài sản ở Việt Nam” của Nguyễn Thị Minh [18]... 2.2 Nhóm các công trình nghiên cứu về Chính sách công - Tìm hiểu về khoa học chính sách công của Hồ Văn Thông [31]. - Giáo trình hoạch định và phân tích chính sách công ” của PGS.TS.Nguyễn Hữu Hải [32]. - Giáo trình Hành chính nhà nƣớc của PGS.TS.Nguyễn Hữu Hải [33] - Đại cƣơng về phân tích chính sách công của PGS.TS.Nguyễn Hữu Hải và TS. Lê Văn Hòa [34] - Chính sách công : PGS.TS.Lê Chi Mai [35] - Chính sách công: Cơ sở lý luận của PGS.TS.Nguyễn Đăng Thành [36]. - Chính sách công ở Việt Nam: Lý luận và thực tiễn của TS.Đặng Ngọc Lợi [37]. - Chính sách công - Những vấn đề cơ bản của PGS.TS.Nguyễn Hữu Hải [38] * Nhận xét về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Từ những công trình nghiên cứu đƣợc đề cập trên đây, có thể thấy rằng về cơ bản các công trình nghiên cứu này đã đề cập đƣợc những nội dung lý luận và thực tiễn về Chính sách công và Bán đấu giá trong THADS ở Việt Nam. Qua các công trình đó có thể rút ra một số nội dung sau đây: Thứ nhất, các công trình nghiên cứu về chính sách công đã đề cập đến khái niệm, đặc điểm, vai trò và phân loại chính sách công; Nội dung và chu trình chính sách công; Hoạch định chính sách công; Tổ chức thực thi chính sách công; Phân tích chính sách công; Đánh giá chính sách công. Những 4
nghiên cứu này là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng để tác giả có thể làm rõ những nội dung cơ bản của vấn đề chính sách công. Thứ hai, các công trình nghiên cứu liên quan đến Bán đấu giá tài sản phần nào đã nghiên cứu đƣợc một số cơ sở lý luận khoa học và thực tiễn trong lĩnh vực BĐGTS, nhƣ lý luận về BĐGTS; hoàn thiện pháp luật về pháp luật BĐGTS; quản lý nhà nƣớc về BĐGTS; những khó khăn, vƣớng mắc trong hoạt động BĐGTS... Những công trình nghiên cứu khoa học trên đã giúp cho tác giả có đƣợc cách tiếp cận để tiếp tục kế thừa nghiên cứu, bổ sung thêm về cơ sở lý luận và thực tiễn để tác giả nghiên cứu và hoàn thiện đề tài khoa học của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích - Nhằm làm rõ những vấn đề trong quá trình thực thi công tác bán đấu giá tài sản trong THADS từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc, qua đó tìm ra ƣu điểm và những khó khăn tồn tại trong quá trình bán đấu giá tài sản trên địa bàn tỉnh để đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác bán đấu giá trong THADS những năm tiếp theo. 3.2 Nhiệm vụ - Phân tích các vấn đề về lý luận cơ bản của bán đấu giá tài sản trong THADS. - Phân tích và đánh giá các quy định của pháp luật Việt Nam về bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự. - Khảo sát thực tiễn thi hành pháp luật Việt Nam về bán đấu giá tài sản trong THADS từ thực tiễn tại tỉnh Vĩnh Phúc. - Phát hiện những vƣớng mắc, bất cập của các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành trong quá trình thực hiện bán đấu giá tài sản trong THADS và thực tiễn của tỉnh Vĩnh Phúc thực hiện, từ đó tìm ra các giải pháp khắc phục 5
nhằm nâng cao hiệu quả của bán đấu giá tài sản trong THADS trong những năm tiếp theo. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu đề tài là những vấn đề về: Thực hiện bán đấu giá tài sản trong THADS tại tỉnh Vĩnh Phúc, từ khi thực hiện Nghị định số 17/2010/NĐ-CP đến nay. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu về quá trình tổ chức thực hiện bán đấu giá tài sản trong THADS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng quá trình tổ chức thực hiện bán đấu giá tài sản trong THADS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn từ năm 2010 đến nay. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn Bán đấu giá trong THADS từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc đƣợc nghiên cứu dựa trên phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể đƣợc sử dụng trong luận văn bao gồm: Thứ nhất, phương pháp thu thập thông tin: Phân tích và tổng hợp đƣợc sử dụng để thu thập và khai thác thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, tài liệu, Nghị quyết, Quyết định của Đảng, Nhà nƣớc, bộ ngành ở Trung ƣơng và địa phƣơng, các công trình nghiên cứu, các báo cáo, tài liệu thống kê của 6
chính quyền, ban ngành đoàn thể, tổ chức, cá nhân liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp bán đấu giá tài sản trong THADS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Thứ hai,phương pháp thống kê: Dựa trên các thông tin, số liệu mà luận văn có thể thu thập đƣợc từ các nguồn thông tin đáng tin cậy, phƣơng pháp thống kê đƣợc tác giả sử dụng để phân tích thực trạng thực hiện bán đấu giá tài sản trong THADS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Thứ ba, phương pháp so sánh: Phƣơng pháp so sánh đƣợc sử dụng để đối chiếu, so sánh hiện trạng trƣớc và sau khi thực hiện bán đấu giá tài sản trong THADS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn từ năm 2010 đến nay. Bên cạnh đó phƣơng pháp này giúp phát hiện những đặc trƣng cơ bản trong quá trình triển khai thực hiện chƣơng trình, làm cơ sở đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm phát huy hiệu quả của bán đấu giá tài sản trong THADS từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc.. 6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Hệ thống hóa lý luận về thực hiện Bán đấu giá trong THADS Trong đó, luận văn tập trung chủ yếu vào giai đoạn từ khi thực hiện Nghị định số 17/2010/NĐ-CP đến nay trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Từ đó, góp phần hoàn thiện hệ thống cơ sở lý luận về Bán đấu giá trong THADS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần bổ sung căn cứ khoa học cho tỉnh Vĩnh Phúc trong quá trình tổ chức thực hiện Bán đấu giá tài sản trong những năm tiếp theo. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là nguồn tƣ liệu góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn về bán đấu giá tài sản trong THADS và là nguồn tham khảo cho các tổ chức BĐGTS chuyên nghiệp và các cơ quan, tổ 7
chức, cá nhân liên quan trong quá trình chỉ đạo, kiểm tra, giám sát về BĐGTS trên địa bàn Tỉnh Vĩnh Phúc. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3 chƣơng, 11 tiết. 8
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ VÀ BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN 1.1.1. Khái niệm thi hành án dân sự và bán đấu giá tài sản 1.1.1.1. Khái niệm thi hành án dân sự Khi Hiến pháp năm 1980, 1992 đƣợc ban hành, vấn đề bảo đảm tỉnh hiệu lực của bản án, quyết định của Tòa án đã đƣợc ghi nhận và trở thành một nguyên tắc Hiến định, Điều 137, Hiến pháp 1980, Điều 136 Hiến pháp 1992 quy định rõ “Các bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”. Trên cơ sở đó pháp luật về thi hành án cũng ngày càng đƣợc hoàn thiện, đánh dấu bằng các mốc son quan trọng là việc ban hành Bộ Luật tố tụng hình sự năm 1986, Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1989, Pháp lệnh thi hành án hình phạt tù năm 1993, Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993 và 2004. Đặc biệt là sự ra đời của Luật Thi hành án dân sự năm 2008 đƣợc sửa đổi, bổ sung năm 2014. Vậy nên họat động thi hành án nói chung và hoạt động thi hành án dân sự nói riêng có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với tòan bộ quá trình giải quyết vụ án bởi vì bản án, quyết định chỉ có ý nghĩa khi bản án án đó đƣợc thi hành trên thực tiễn, khi đó quyền và lợi ích hợp phảp của các đƣơng sự vì thế cũng đƣợc bảo vệ một cách trọn vẹn, đầy đủ hơn, góp phần đảm bảo tính nghiêm minh của xã hội và pháp chế xã hội chủ nghĩa. Nhƣ vậy, có thể đƣa ra khái niệm về thi hành án dân sự nhƣ sau: Thi hành án dân sự là việc tổ chức thi hành các bản án, quyết định được đưa ra thi hành theo quy định của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức. 9
1.1.1.2. Khái niệm bán đấu giá tài sản Hiện nay bán đấu giá tài sản là một dịch vụ ngày càng có vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội. Đây là một trong những phƣơng thức minh bạch để chuyển quyền sở hữu tài sản từ chủ thể này sang chủ thể khác góp phần thúc đẩy hoạt động kinh tế nói chung, hoạt động mua bán trao đổi tài sản nói riêng phát triển một cách đa dạng. Trong những năm qua, hoạt động BĐGTS ở nƣớc ta đã từng bƣớc phát triển, hỗ trợ đắc lực cho công tác thi hành pháp luật, cụ thể nhƣ: thi hành án dân sự, xử lý tài sản bảo đảm thu hồi nợ vay cho các tổ chức tín dụng, xử lý vi phạm hành chính, nhà nƣớc giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất qua hình thức đấu giá... Công tác xã hội hóa hoạt động BĐGTS đã và đang thực hiện theo lộ trình trong việc triển khai Nghị quyết số 49 - NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lƣợc cải cách tƣ pháp đến 2020. Trên thực tế, hoạt động bán đấu giá tài sản đã xuất hiện từ rất lâu đời trên thế giới. Bán đấu giá tài sản đƣợc sử dụng nhƣ một phƣơng thức mua bán công khai, phổ biến và rộng khắp trên thế giới. Có nhiều mục đích đƣợc đặt ra khi các bên lựa chọn phƣơng thức mua bán này, nhƣng mục đích thƣờng đƣợc hƣớng tới là nhằm công khai đƣa tài sản tiếp cận với đại chúng ngƣời mua, qua đó phát huy cao nhất giá trị tài sản của tài sản hoặc đáp ứng cao nhất mục đích khác mà ngƣời bán tài sản qua hình thức đấu giá mong muốn đạt đƣợc. Việc bán đấu giá tài sản đƣợc tổ chức bằng các hình thức công khai (open cry) hoặc theo hồ sơ niêm phong (sealed bid), theo phƣơng thức đấu giá lên hoặc đặt giá xuống. Theo hình thức niêm phong thì ngƣời tham gia cùng nộp giá một lúc mà không đƣợc biết giá của ngƣời khác cũng nhƣ giữ kín giá mà mình đã trả cho tài sản, sản phẩm muốn mua. Thông thƣờng ngƣời trả giá cao nhất sẽ là ngƣời thắng cuộc, mua đƣợc tài sản. Theo hình thức công khai thì tài sản chào bán tại một mức giá xác định, ngƣời bán tiếp tục nâng mức giá lên cách mức giá cũ một khoảng nhất định 10
cho đến khi không còn ngƣời nào đƣa ra mức giá cao hơn. Ngƣời đã trả mức giá cao nhất cuối cùng chính là ngƣời thắng cuộc. Đây là hình thức vẫn thƣờng đƣợc áp dụng nhiều nhất để giao dịch tài sản, sản phẩm, đặc biệt với các tài sản là cổ vật, các bộ sƣu tập tem, tiền, xe cổ, tác phẩm nghệ thuật… Ngoài ra, cũng với sự phát triển của thƣơng mại điện tử, hiện nay còn xuất hiện phƣơng thức đấu giá ngƣợc. Đây là một loại hình đấu giá đặc biệt, theo đó ngƣời trả giá thấp nhất và duy nhất sau khi kết thúc mỗi phiên đấu sẽ trở thành ngƣời đƣợc mua tài sản bán đấu giá. Ở phƣơng thức này nếu bên bán đƣa ra giá khởi điểm thì giá khởi điểm là mức giá lớn nhất (ngƣợc với phƣơng thức trả giá lên – phƣơng thức đấu giá xuôi). Cùng với sự phát triển của xã hội, có thể nói rằng đến nay bán đấu giá phát triển với tƣ cách là một phƣơng thức mua bán tài sản thông thƣờng, phổ biến và không thể thiếu trong thƣơng mại, kinh doanh của thế giới. Khái niệm bán đấu giá đƣa ra dƣới nhiều góc độ khác nhau. Theo quan niện truyền thống thì BĐGTS là việc bán tài sản hoặc tài sản công khai có nhiều ngƣời cùng muốn mua tài sản, cho nên mỗi ngƣời trả một giá theo nhu cầu, điều kiện kinh tế của mình, ngƣời trả giá cao nhất phù hợp với nhu cầu của ngƣời bán tài sản sẽ là ngƣời mua đƣợc tài sản. Theo từ điển Luật học có nêu: “BĐGTS là hình thức bán công khai một tài sản, một khối tài sản; theo đó có nhiều ngƣời muốn mua tham gia trả giá, ngƣời trả giá cao nhất nhƣng không thấp hơn giá khởi điểm là ngƣời mua đƣợc tài sản [30, tr.31]. Theo quy định tại khoản 1, điều 2, Nghị định số 17/2010/NĐ-CP ngày 04 tháng 3 năm 2010 của Chính phủ về BĐGTS, thì: “Bán đấu giá tài sản là hình thức bán tài sản công khai, có từ hai ngƣời trở lên tham gia đấu giá theo nguyên tắc và thủ tục đƣợc quy định tại Nghị định này. Phƣơng thức trả giá lên là phƣơng thức trả giá từ thấp lên cao cho đến khi có ngƣời trả giá cao nhất” [9, tr.2]. Đồng thời tại Khoản 2, Điều 1, Nghị định số 17/2010/NĐ-CP cũng xác 11
định các loại tài sản đƣợc bán qua hình thức đấu giá bao gồm: + Tài sản để thi hành án theo quy định của pháp luật về thi hành án; + Tài sản là tang vật, phƣơng tiện vi phạm hành chính bị tịch thu sung quỹ nhà nƣớc theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; + Tài sản bảo đảm trong trƣờng hợp pháp luật về giao dịch bảo đảm quy định phải xử lý bằng bán đấu giá; + Tài sản nhà nƣớc đƣợc xử lý bằng bán đấu giá theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nƣớc; tài sản là quyền sử dụng đất trong trƣờng hợp :Nhà nƣớc giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất đƣợc bán đấu giá theo quyết định của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền; + Các tài sản khác phải bán đấu giá theo quy định của pháp luật. + Trong trƣờng hợp cá nhân, tổ chức lựa chọn tổ chức bán đấu giá chuyên nghiệp để bán tài sản thuộc sở hữu của mình thì áp dụng nguyên tắc, trình tự, thủ tục BĐGTS quy định tại Nghị định. Bán đấu giá tài sản về cơ bản khác biệt so với bán tài sản thông thƣờng ở chỗ, nếu nhƣ ở BĐGTS chỉ thừa nhận phƣơng thức trả giá lên thì bán đấu giá tài sản thông thƣờng đƣợc thực hiện theo hai phƣơng thức là phƣơng thức trả giá lên và đặt giá xuống (Bán đấu giá tài sản thông thƣờng đƣợc điều chỉnh bởi Luật Thƣơng mại). Thông qua hình thức BĐGTS, quyền lợi của ngƣời có tài sản đƣợc thỏa mãn một cách tốt nhất, còn ngƣời mua sẽ mua đƣợc tài sản mình mong muốn với giá phù hợp, các quyền lợi của ngƣời mua liên quan đến tài sản đã mua đƣợc đáp ứng một cách nhanh chóng. Giao dịch mua bán tài sản qua hình thức đấu giá đƣợc pháp luật bảo vệ. Từ những phân tích trên, có thể đƣa ra khái niệm cơ bản về BĐGTS nhƣ sau: Bán đấu giá tài sản là hình thức mua bán tài sản thực hiện công khai theo trình tự, thủ tục luật định và được tiến hành qua phương thức trả giá lên, người trả giá cao nhất không thấp hơn giá khởi điểm là người mua được tài sản. Do các tổ chức bán đấu giá có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật 12
thực hiện, nhằm chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản của người có tài sản hoặc người có quyền định đoạt tài sản của người khác sang người mua tài sản trả giá cao nhất. 1.1.2. Đặc điểm thi hành án dân sự và bán đấu giá tài sản 1.1.2.1. Đặc điểm thi hành án dân sự - Xét ở góc độ thi hành án dân sự là hoạt động mang tính chất hành chính tƣ pháp: Trên cơ sở lý luận, việc nghiên cứu đánh giá ý nghĩa, vị trí, tính chất của thi hành án dân sự hiện còn đang tồn tại các quan điểm khác nhau. Có quan điểm cho rằng thi hành án dân sự là một giai đoạn độc lập trong quá trình tự tố tụng: Đây là giai đoạn kết thúc quá trình bảo vệ quyền lợi của đƣơng sự. Việc tách rời giai đoạn thi hành án ra khỏi tiến trình tố tụng sẽ làm mất ý nghĩa của giai đoạn xét xử - giai đoạn có ý nghĩa quyết định trong quá trình tố tụng cũng nhƣ toàn bộ các hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng khác. Nếu hiểu theo nghĩa rộng, thi hành án dân sự không chỉ là tổng hợp các hành vi thi hành bản án, quyết định dân sự của Tòa án theo quy định của pháp luật về thi hành án mà bao gồn cả những hành vi nhằm thi hành bản án, quyết định theo quy định của các văn bản pháp luật khác. Nhƣ vậy việc chuyển giao công tác thi hành án từ cơ quan xét xử sang cơ quan hành chính không có nghĩa là thủ tục thi hành án dân sự là thủ tục hành chính. Thủ tục tố tụng dân sự cũng nhƣ thủ tục tố tụng hình sự không thể hiểu chỉ có Tòa án tiến hành mà do nhiều cơ quan, tổ chức tiến hành. Nội dung chủ yếu của thi hành án dân sự mang tính tài sản, dựa trên bản án, quyết định của tòa án, nó gắn liền với việc giải quyết vụ án. Chính vì vậy thi hành án dân sự không thể coi thuần túy là một thủ tục hành chính đơn thuần, do đó giai đoạn thi hành án dân sự vẫn đƣợc nghiên cứu nhƣ một bộ phận của pháp luật tố tụng dân sự. Tuy nhiên, nếu xét một số tiên chí dƣới đây thì thi hành án dân sự khó hội tụ những đặc trung của một giai đoạn tố tụng độc lập. 13
Thứ nhất, hiện nay phạm vi áp dụng theo trình tự thi hành án dân sự rất rộng. Nhiều quan hệ pháp luật trƣớc đó đã đƣợc giải quyết theo nhiều trình tự tố tụng khác nhau (lao động, kinh tế, hành chính, hình sự, tƣ pháp quốc tế, trọng tài...) và do nhiều cấp xét xử khác nhau. Tuy nhiên, kết quả của quá trình xét xử đó, tức là các phán quyết của Tòa án đều đƣợc đƣa ra tổ chức thi hành theo trình tự thi hành án dân sự, nếu coi thi hành án dân sự là một giai đoạn tố tụng thì nó thuộc một tiến trình tố tụng cụ thể nào: thuộc dân sự, kinh tế, hành chính, lao động... hay đây là một ngành luật mang tính “tố tụng tổng hợp” Thứ hai, về cơ chế quản lý và trình tự thủ tục thi hành án đã có sự thay đổi căn bản. Công tác thi hành án dân sự từ năm 1993 đến nay do Chính phủ thống nhất quản lý: Theo quy định tại Điều 10, 11 của Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1993, Điều 57 Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 2004 và Điều 167 Luật thi hành án dân sự năm 2008, sửa đổ, bổ sung năm 2014 thì Bộ Tƣ pháp chịu trách nhiệm trƣớc Chính phủ thực hiện quản lý nhà nƣớc về thi hành án dân sự. Thứ ba, về cơ sở pháp lý, tính chất một quan hệ pháp luật đã đƣợc thể hiện rõ nhất ở văn bản pháp luật điều chỉnh nó. Trình tự tố tụng, các hành vi tố tụng và chủ thể tố tụng phải đƣợc quy định trong văn bản pháp luật tố tụng. Kể từ năm 1989, thủ tục tố tụng dân sự đƣợc quy định riêng trong Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự. Đồng thời cũng trong năm 1989, Pháp lệnh thi hành án dân sự đƣợc ban hành quy định riêng về thi hành án dân sự. Nhƣ vậy thi hành án dân sự đƣợc tách ra khỏi trình tự tố tụng, không thể đƣợc coi là thủ tục tố tụng. Trong phƣơng hƣớng cải cách và hoàn thiện bộ máy nhà nƣớc, Nghị quyết hội nghị Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng lần thứ ba (khóa VIII) đặt ra yêu cầu tiếp tục kiện toàn hệ thống cơ quan thi hành án “chuẩn bị các điều kiện để tiến tới giao cho một cơ quan quản lý tập trung, thống nhất trong thi hành án”. Đồng thời, theo định hƣớng của Nghị quyết số 49-NQ/TW, ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lƣợc cải cách tƣ pháp 14
đến năm 2020 là thống nhất việc quản lý nhà nƣớc về công tác thi hành án về một đầu mối- chuẩn bị các điều kiện về cán bộ, cơ sở vật chất để thực hiện việc chuyển giao tổ chức và công tác thi hành án cho Bộ Tƣ pháp. Nhƣ vậy, hoạt động thi hành án nói chung và thi hành án dân sự nói riêng đã đƣợc tập trung và chuyển giao cho Bộ Tƣ pháp quản lý nhà nƣớc, (đánh dấu bằng sự ra đời của Luật thi hành án dân sự năm 2008) đã tạo ra bƣớc đột phá phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc trong xu thế hội nhập quốc tế và tiến trình cải cách tƣ pháp cải cách hành chính nhƣ hiện nay. - Xét ở góc độ đối tƣợng đặc trƣng của thi hành án dân sự là các nghĩa vụ về tài sản: Hiện tại, trình tự, thủ tục thi hành án dân sự đƣợc áp dụng để thi hành cả những bản án, quyết định về kinh tế, lao động, hành chính, một số hình phạt và biện pháp tƣ pháp trong bản án, quyết định hình sự, quyết định của trọng tài...Mặc dù hoàn toàn khác về tính chất của quan hệ pháp luật, trình tự tố tụng nhƣng nghĩa vụ thi hành án trong tất cả các bản án, quyết định trên có tính chất tƣơng đồng đó là nghĩa vụ tài sản hoặc các công việc phải thực hiện. Đây là cơ sở để xác định tính chất “dân sự” nhằm phân biệt với thi hành án hình sự. Tuy nhiên, thuật ngữ “dân sự” không thể hiện đủ nội hàm của khái niệm loại hình thi hành án có tính chất tổng hợp này, mặc dù vậy cho đến nay các luật gia vẫn chƣa đƣa ra đƣợc một khái niệm khác. 1.1.2.2. Đặc điểm bán đấu giá tài sản - Chủ thể bán đấu giá tài sản chuyên nhiệp là doanh nghiệp có chức năng bán đấu giá tài sản hoặc trung tâm dịch vụ bán đấu giá tài sản. Hoạt động bán đấu giá tài sản hình thành trên cơ sở đề xuất của chủ sở hữu và chủ sở hữu ủy quyền hoặc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền yêu cầu tổ chức có chức năng bán đấu giá tài sản. Nhƣ vậy, tổ chức bán đấu giá tài sản không phải là chủ sở hữu của tài sản. Pháp luật quy định những điều kiện cần thiết để bảo đảm quyền lợi của chủ sở hữu bằng cách cho họ tham gia định 15