Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài góp phần làm rõ thêm những vấn đề về cơ sở lý luận và cơ sở thực tiển đối với tổ chức thực hiện chính sách lĩnh vực trồng trọt, đề xuất những giải pháp hoàn thiện công tác thực hiện chính sách phát triển trồng trọt trên địa bàn thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, để phục vụ phát triển kinh tế xã hội trong công cuộc đổi mới và đẩy mạnh CNH – HĐH đất nước trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGÔ VĂN TÂN THỰC HIỆN CHÍNH PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC TRỒNG TRỌT TẠI THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI - năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGÔ VĂN TÂN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC TRỒNG TRỌT TẠI THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 834.04.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRỊNH THỊ THU HÀ NỘI - năm 2020
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành gửi lời biết ơn sâu sắc đến Ban giám đốc, các Khoa, Phòng và Quý Thầy, Quý Cô trong Học Viện Khoa học Xã hội đã nhiệt tình truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn thạc sĩ Chính sách công. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Trịnh Thị Thu, người đã trực tiếp hướng dẫn, định hướng chuyên môn và dành thời gian, tâm huyết hướng dẫn tôi hoàn thành Luận văn này. Bên cạnh đó tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo Phòng Kinh tế thị xã Điện Bàn, UBND xã Điện Trung cùng các đồng nghiệp và các Lãnh đạo Học Viện Khoa học xã hội… đã luôn quan tâm, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn. Mặc dù bản thân đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong nhận được sự góp ý của quý Thầy, Quý Cô và bạn bè. Xin trân trọng cảm ơn!
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ với đề tài: “Thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Ký tên Ngô Văn Tân
MỤC LỤC MỜI ĐẦU ...................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC TRỒNG TRỌT .................................................................................... 8 1.1. Các khái niệm liên quan lĩnh vực trồng trọt .............................................. 8 1.2. Chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt ................................................. 10 1.3. Quy trình tổ chức thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt ...... 16 1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt .......................................................................................... 21 1.5. Quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt ở Việt Nam ............................................................................. 23 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN TRÊN LĨNH VỰC TRỒNG TRỌT TẠI THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM ............................................................................................................ 26 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam ................................................................................................... 26 2.2. Thực trạng công tác thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.................................................................. 28 2.3. Đánh giá về công tác thực hiện chính sách phát triển trên lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam ...................................................... 33 2.4. Những hạn chế và nguyên nhân …………………………………….… 49 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC TRỒNG TRỌT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ĐIỆN BÀN ................................................................................................... 58
3.1. Định hướng về chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt ......................... 58 3.2. Quan điểm, mục tiêu hoàn thiện thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam trong thời gian tới .................... 58 3.3. Giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.................................................................. 60 3.4. Kiến nghị ................................................................................................ 72 KẾT LUẬN ................................................................................................. 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 78 PHỤ LỤC .................................................................................................... 80
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Nội dung 1 BĐKH Biến đổi khí hậu 2 BTKM Bê tông kênh mương 3 BVTV Bảo vệ thực vật 4 GTNĐ Giao thông nội đồng 5 GTSX Giá trị sản xuất 6 HĐND Hội đồng nhân dân 7 HTX Hợp tác xã 8 NN Nông nghiệp 9 UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG Thứ tự Nội dung Trang bảng Bảng 2.1 Giá trị sản xuất của các ngành kinh tế thị xã Điện Bàn 33 Giá trị sản xuất và tỷ trọng của các lĩnh vực trong ngành Bảng 2.2 35 trồng trọt Bảng 2.3 Giá trị sản xuất và tỷ trọng của nhóm cây trồng chủ lực 36 Bảng 2.4 Diện tích, sản lượng một số loại cây trồng chủ yếu 38 Bảng 2.5 Hệ thống trạm bơm điện trên địa bàn thị xã 40 Kết quả thực hiện kiên cố hóa kênh mương, giao thông Bảng 2.6 42 nội đồng và thủy lợi hóa đất màu qua các năm Diện tích đất trồng lúa được cải tạo, chỉnh trang đồng Bảng 2.7 43 ruộng Bảng 2.8 Số lượng máy móc nông nghiệp đến cuối năm 2018 44 Bảng 2.9 Hoạt động khuyến nông trồng trọt qua các năm 46 Sự dịch chuyển diện tích sản xuất cây lúa và cây ngô qua Bảng 2.10 46 các năm Nguồn vốn đầu tư cho các hạng mục chủ yếu để phát triển Bảng 2.11 48 lĩnh vực trồng trọt qua các năm Tình hình thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh trên một số cây Bảng 2.12 49 trồng qua các năm Bảng 2.13 Diện tích lúa bỏ hoang qua các năm 52 Bảng 2.14 Kết quả đánh giá, phân loại HTX nông nghiệp 54
DANH MỤC CÁC HÌNH Thứ tự biểu Nội dung Trang Biểu 1.1 Sơ đồ các bước thực hiện chính sách phát triển trồng trọt 20 Biểu 2.1 Giá trị sản xuất của các lĩnh vực trong ngành trồng trọt 35 Biểu 2.2 Tỷ trọng của các lĩnh vực trong ngành trồng trọt 35 Biểu 2.3 Giá trị sản xuất của nhóm cây trồng chủ lực qua các năm 37 Biểu 2.4 Tỷ trọng của nhóm cây trồng chủ lực qua các năm 37
Mở đầu 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài Ngành nông nghiệp Việt Nam đã và đang thực hiện kế hoạch cơ cấu lại theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phát triển nền nông nghiệp bền vững ứng phó với biến đổi khí hậu để mang lại giá trị gia tăng cao cho sản phẩm nông nghiệp. Trong đó, lĩnh vực trồng trọt đã có những thành tựu nổi bật, có tỷ trọng lớn trong tiêu dùng trong nước và xuất khẩu nông sản, đặc biệt là sự đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu. Từ khi thực hiện tái cơ cấu nông nghiệp đến nay thời gian chưa phải là dài, song cũng đủ để khẳng định tính đúng đắn của đường lối, chính sách tái cơ cấu nông nghiệp được minh chứng bằng những kết quả tích cực mà chúng ta đạt được trong những năm vừa qua, giúp ổn định cuộc sống cho phần lớn dân cư nông thôn, là nền tảng cho phát triển kinh tế, xã hội và ổn định chính trị, tạo tiền đề để công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Ngành nông nghiệp khẳng định vai trò phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội và an ninh quốc phòng, trở thành “trụ đỡ”, là “cứu cánh” cho nền kinh tế trong những năm kinh tế thế giới khủng hoảng, giữ vững tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, góp phần ổn định chính trị - xã hội. Cùng với sự phát triển chung của cả nước, công tác phát triển nông nghiệp ở Tỉnh Quảng Nam cũng đã có chuyển biến tích cực, góp phần vào công cuộc đổi mới của Đảng và Nhà nước ở các cấp cơ sở, trong đó Điện Bàn đã phát triển thành vùng trọng điểm nông nghiệp của tỉnh Quảng Nam và đã đưa ngành nông nghiệp đạt được những kết quả tích cực thông qua việc triển khai thực hiện Đề án “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững” của thị xã Điện Bàn, tập trung các giải pháp phát huy tiềm năng, lợi thế về điều kiện vị trí địa lý, tự nhiên, kinh tế - xã hội và tranh thủ nhiều nguồn lực đầu tư cho sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, công tác tổ chức quản lý, tổ chức thực hiện chính sách phát triển trồng trọt từ khâu lập kế hoạch đến công tác tuyên truyền, thực hiện và đánh giá chính sách còn bộc lộ một số hạn chế yếu kém, nhiều chỉ tiêu chưa đạt như dồn điền đổi thửa, liên doanh liên kết trong sản xuất, chưa phát huy lợi thế của vùng sản 1
xuất ven đô, mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ cao chưa hiệu quả, khó kêu gọi doanh nghiệp đầu tư liên kết trong lĩnh vực trồng trọt…,. Việc tăng cường công tác tổ chức thực hiện chính sách lĩnh vực trồng trọt được đặt ra như là một nhiệm vụ hàng đầu vì công tác tổ chức thực hiện được xem là khâu quan trọng để hướng đích trong nâng cao hiệu quả sản xuất trồng trọt, giảm nhiều rủi ro, cũng như thu hút doanh nghiệp vào đầu tư, liên kết sản xuất. Nhận thức được tầm quan trọng, sự cần thiết trong việc tăng cường công tác tổ chức thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt trong điều kiện hiện nay, đồng thời khắc phục những hạn chế, yếu kém nêu trên, và với mong muốn đóng góp một phần nhằm giải quyết những vấn đề thực tiễn đòi hỏi về phát triển lĩnh vực trồng trọt của thị xã Điện Bàn trong thời gian đến, tôi chọn đề tài "Thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam" để làm luận văn tốt nghiệp của mình 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong quá trình thực hiện đề tài, các công trình nghiên cứu, bài liên quan đến đề tài trong thời gian qua mà tác giả đã có điều kiện tiếp cận như sau: - “Quy hoạch tổng thể phát triển ngành nông nghiệp cả nước đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030”, Bộ NN& PTNT ban hành năm 2011, trên cơ sở phân tích bối cảnh tác động đến ngành nông nghiệp, trong đó có ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và hội nhập kinh tế toàn cầu, định hướng các chính sách phát triển ngành nông nghiệp cả nước đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030; “Đề án tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng” (2012) và “Đề án tái cơ cấu nông nghiệp Việt Nam theo hướng nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và phát triển bền vững” (2013) của Bộ NN& PTNT, trong đó các đề án này đã chỉ ra nội dung, phương hướng, mục tiêu, các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế nông nghiệp xanh và ứng dụng công nghệ cao và đưa ra các giải pháp thực hiện. - “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong mô hình tăng trưởng kinh tế mới giai đoạn 2011-2020” của tác giả Nguyễn Thị Tố Quyên (2012) đã đưa ra các cơ sở lý luận và thực hiện tiễn về mô hình, kinh nghiệm cũng như bài học cho Việt 2
Nam về nông nghiệp, nông dân, nông thôn thông qua đó đã phân tích những bối cảnh, cơ hội và thách thức cũng như những vấn đề tồn tại từ thực hiện trạng phát triển nông nghiệp từ năm 2000 đến 2010, nhìn nhận xu hướng phát triển của nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở Việt Nam thời gian tới, đồng thời đề xuất một số chính sách nhằm giải quyết những vấn đề tồn tại đang đặt ra. - “Phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam hiện nay: Những trăn trở và suy ngẫm” của tác giả Vũ Trọng Khải (2015), cuốn sách tập hợp những bài viết liên quan đến vấn đề nông nghiệp, nông thôn từ năm 2003 đến 2015 của tác giả trong phân tích tái cấu trúc nền nông nghiệp Việt Nam, những giải pháp cụ thể để gia tăng giá trị hạt gạo và thu nhập của người trồng lúa gạo ở Việt Nam hiện nay. Luận văn Thạc sĩ kinh tế “Phát triển nông nghiệp bền vững tại huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam” của tác giả Nguyễn Thị Mai, đi sâu vào hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến phát triển nông nghiệp bền vững. Đề tài phân tích, đánh giá thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Điện Bàn, những vấn đề còn tồn tại và qua đó đề xuất những phương hướng, giải pháp nhằm phát triển bền vững nông nghiệp bền vững tại địa phương giai đoạn 2011 - 2015. Từ việc xem xét, phân tích khi nghiên cứu luận văn đã cho thấy trong 10 năm qua kinh tế nông nghiệp nói chung và thực tiễn sản xuất trồng trọt tại Điện Bàn có nhiều biến động lớn, nhất là vấn đề sản xuất gắn với nhu cầu thị trường, những vấn đề mới phát sinh do định hướng phát trển nền kinh tế theo hướng tăng nhanh tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ, xây dựng và giảm tỷ trọng nông nghiệp như suy giảm thâm canh, đất bỏ hoang… Do vậy cần phải có những giải pháp phù hợp để tổ chức thực hiện các chính sách phát triển trồng trọt hiện tại, định hướng đến năm 2030. Luận văn thạc sĩ chính sách công “Thực hiện chính sách tái cơ cấu ngành nông nghiệp ở thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam” của tác giả Trần Cảnh Hải Vân, luận văn đi sâu nghiên cứu, đánh giá kết quả tổ chức “thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp trên địa bàn thị xã Điện Bàn”, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm thúc đẩy ngành nông nghiệp của thị xã phát triển theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững giai đoạn 2020 – 2025. Tuy nhiên, luận văn đề xuất 3
những giải pháp chung của ngành nông nghiệp, chưa tập trung nghiên cứu sâu những vấn đề thực hiện chính sách liên quan đến lĩnh vực trồng trọt, do vậy giải pháp đề xuất chưa được cụ thể. Luận văn Thạc sĩ quản lý kinh tế “Quản lý nhà nước về nông nghiệp ở thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam” của Nguyễn Thị Thủy Tiên, luận văn đi sâu đánh giá thực trạng thực hiện quản lý nhà nước trên lĩnh vực nông nghiệp của thị xã Điện Bàn, từ đó đề ra giải pháp nâng cao hơn nữa công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực nông nghiệp với tầm nhìn đến năm 2030 trong bối cảnh lực lượng sản xuất phát triển mạnh, tác động của hội nhập kinh tế và biến đổi khí hậu. Do vậy luận văn chưa đi sâu nghiên cứu việc tổ chức thực hiện chính sách trên lĩnh vực trồng trọt nên chưa đề xuất được giải pháp để tổ chức thực hiện chính sách một cách hiệu quả nhất. Có thể thấy, các nghiên cứu và đề tài trên đã nghiên cứu về quản lý nhà nước trên lĩnh vực nông nghiệp và quản lý nhà nước trong việc thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nêu lên được cách tiếp cận lý luận, những vấn đề khái quát về công tác thực hiện chính sách nông nghiệp cũng như nêu ra được những khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện. Tuy nhiên, nghiên cứu đi sâu cụ thể hơn về các lĩnh vực trong nông nghiệp, cụ thể là lĩnh vực trồng trọt thì các nghiên cứu trong thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt chưa có những nghiên cứu sâu và chưa có giải pháp khái quát chung để có thể vận dụng ở thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Nói một cách khác, trong giai đoạn hiện nay, chính sách phát triển liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp nói chung và trong lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn chưa được thực hiện hiệu quả, các vấn đề nghiên cứu thực hiện chính sách phát triển trên lĩnh vực trồng trọt cần được phân tích, đánh giá cần đặt trong bối cảnh và đặc thù tình hình thực hiện tái cơ cấu nông nghiệp trong trồng trọt của Điện Bàn hiện nay. Vì vậy, đề tài “Thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam " là đúng mục đích và không trùng lặp với bất kỳ đề tài nào đã nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4
Mục đích: Làm rõ thực trạng thiện thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam Nhiệm vụ: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt, quá trình triển khai thực hiện chính sách trên lĩnh vực nông nghiệp nói chung và liên quan đến lĩnh vực trồng trọt nói riêng. Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam trong thời gian qua Đề xuất một số giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách trên lĩnh vực trồng trọt trên địa bàn thị xã, nhằm góp phần khắc phục những vấn đề còn bất cập, thúc đẩy phát triển lĩnh vực trồng trọt trên địa bàn thị xã Điện Bàn trong thời gian đến. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam và phát triển dưới góc độ khoa học chính sách công trong thời gian qua. Từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm hoàn thiện thực hiện chính sách phát triển trong lĩnh vực trong trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam trong thời gian đến. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Đề tài được triển khai nghiên cứu trong phạm vi lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tập trung vào nhóm cây trồng chủ lực và cây trồng tiềm năng phù hợp với nông nghiệp ven đô thị Về thời gian: Thu thập số liệu về thực trạng việc thực hiện chính sách lĩnh vực trồng trọt giai đoạn năm 2014 – 2018 và đề xuất các giải pháp thực hiện cho giai đoạn 2020-2025. 5. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn áp dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau: 5
- Phương pháp thu thập thông tin từ các tài liệu chuyên ngành về Nông nghiệp và trồng trọt, các văn bản Luật, văn bản dưới Luật (Nghị định, Thông tư); chính sách, các công trình nghiên cứu, các báo cáo tài liệu thống kê liên quan đề tài. - Phương pháp thu nhập số liệu: Luận văn áp dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau: - Phương pháp thu nhập số liệu: Phương pháp thu nhập số liệu thứ cấp: Thông qua các nguồn số liệu từ UBND thị xã Điện Bàn như: Phòng Kinh tế, Chi cục Thống kê, Phòng Tài chính – Kế hoạch, Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp và từ các công trình nghiên cứu, bài viết, báo cáo… đề tài nghiên cứu khoa học có liên quan của các tổ chức cá nhân trên tạp chí, sách báo… Phương pháp thu nhập số liệu sơ cấp: Thông qua phỏng vấn các cán bộ tại các Phòng chuyên môn của thị xã như: Cán bộ theo dõi lĩnh vực trồng trọt, phòng chống thiên tai của Phòng Kinh tế; cán bộ Chi cục thống kê, cán bộ theo dõi tài chính HTX của Phòng Tài chính – Kế hoạch; cán bộ kỹ thuật liên quan đến trồng trọt của Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp; Phỏng vấn cán bộ lãnh đạo phụ trách nông nghiệp của xã, phường (Trưởng hoặc Phó Ban nông nghiệp) của 12 xã, phường; 04 HTX nông nghiệp; công ty cổ phần giống nông nghiệp Điện Bàn. Phương pháp xử lý số liệu: Phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích hệ thống, so sánh dựa trên phương pháp tổ chức thực hiện thực tế so với yêu cầu của thực hiện của chính sách Sử dụng phần mềm Word, Excel để tổng hợp, đánh giá phân tích những số liệu thu nhập được trong quá trình điều tra, đưa ra những đề xuất cho giải pháp quản lý ngân sách xã của thị xã 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn: Đề tài góp phần làm rõ thêm những vấn đề về cơ sở lý luận và cơ sở thực tiển đối với tổ chức thực hiện chính sách lĩnh vực trồng trọt, đề xuất những giải pháp hoàn thiện công tác thực hiện chính sách phát triển trồng trọt trên địa bàn thị 6
xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, để phục vụ phát triển kinh tế xã hội trong công cuộc đổi mới và đẩy mạnh CNH – HĐH đất nước trong giai đoạn hiện nay Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết và đánh giá tổng quát thực trạng, bất cập trong công tác tổ chức thực hiện chính sách phát triển trồng trọt trên địa bàn thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, tác giả đưa ra những giải pháp để hoàn thiện thực hiện chính sách tốt hơn. 7. Kết cấu khóa luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt Chương 2: Thực trạng công tác thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam Chương 3: Giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt trên địa bàn thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam 7
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC TRỒNG TRỌT 1.1. Các khái niệm liên quan đến lĩnh vực trồng trọt 1.1.1. Khái niệm về trồng trọt Nông nghiệp là một ngành kinh tế quan trọng trong nền kinh tế mỗi nước, đặc biệt là trong các thế kỷ trước đây khi công nghiệp chưa phát triển và nông nghiệp chiếm tỉ trọng cao trong nền kinh tế. Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất chủ yếu của nền kinh tế, được hiểu là ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội, sử dụng đất đai để trồng trọt và chăn nuôi, khai thác cây trồng và vật nuôi làm tư liệu và nguyên liệu lao động chủ yếu để tạo ra lương thực thực phẩm và một số nguyên liệu cho công nghiệp chế biến ... Theo nghĩa rộng, ngành nông nghiệp gồm có trồng trọt và chăn nuôi, lâm nghiệp và thủy sản, làm muối. Chăn nuôi là ngành kinh tế - kỹ thuật bao gồm các hoạt động trong lĩnh vực giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôi, điều kiện chăn nuôi, chế biến và thị trường sản phẩm chăn nuôi. Lâm nghiệp là các hoạt động chăm sóc nuôi dưỡng và bảo vệ rừng; khai thác, vận chuyển và chế biến các sản phẩm từ rừng; trồng cây, tái tạo rừng, duy trì tác dụng phòng hộ nhiều mặt của rừng. Thủy sản là một thuật ngữ chỉ chung về những nguồn lợi, sản vật đem lại cho con người từ môi trường nước và được con người khai thác, nuôi trồng thu hoạch sử dụng làm thực phẩm, nguyên liệu hoặc bày bán trên thị trường. Theo Luật trồng trọt số 31/2018/QH14 ban hành ngày 19/11/2018, khái niệm liên quan trọt như sau: “Trồng trọt là ngành kinh tế - kỹ thuật trong nông nghiệp có liên quan đến việc gieo trồng cây nông nghiệp, cây cảnh và nấm ăn để phục vụ mục đích của con người” [11, Tr.1]. “Hoạt động trồng trọt bao gồm hoạt động về giống cây trồng; phân bón; canh tác; thu hoạch, sơ chế, bảo quản, chế biến, thương mại và quản lý chất lượng sản phẩm cây trồng”[11, Tr.1]. 1.1.2. Vai trò và nguyên tắc của hoạt động trồng trọt 8
1.1.2.1. Vai trò của hoạt động trồng trọt Nhiệm vụ hàng đầu của nông nghiệp là phục vụ đời sống con người. Ngay từ khi nông nghiệp chưa phát triển, con người phải đi hái quả rừng để phục vụ cuộc sống, và hiện nay quả rừng vẫn còn đóng góp một phần đáng kể vào khẩu phần ăn hàng ngày. Từ khi có nghề trồng trọt, con người đã biết thuần hoá các cây mọc dại. Hiện nay, nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật nên nghề trồng trọt ngày càng giữ một vai trò quan trọng. Trồng trọt là nền tảng của sản xuất nông nghiệp, cung cấp lương thực, thực phẩm cho dân cư, nguyên liệu cho các ngành công nghiệp chế biến, là cơ sở để phát triển chăn nuôi và còn là nguồn xuất khẩu có giá trị theo giá trị sử dụng góp phần phát triển nền kinh tế nước nhà. Trồng trọt vẫn đang là lĩnh vực đóng vai trò chủ đạo trong cơ cấu giá trị sản xuất cũng như xuất khẩu của toàn ngành nông nghiệp, ngành trồng trọt đảm nhiệm xuất sắc vai trò đảm bảo an ninh lương thực – thực phẩm trong nước, tạo công ăn việc làm và không ngừng nâng cao đời sống cho nông dân. Trồng trọt là lĩnh vực sản xuất và cung cấp lương thực, thực phẩm cho con người. Phát triển lĩnh vực trồng trọt sẽ nâng cao mức sản xuất và tiêu dùng lương thực, thực phẩm bình quân trên đầu người, tạo cơ sở phát triển nhanh một nền nông nghiệp toàn diện. Là lĩnh vực sản xuất và cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp nhẹ, lĩnh vực trồng trọt phát triển theo hướng mở rộng dần tỷ trọng diện tích các loại cây công nghiệp, cây ăn quả, cây dược liệu và cây thực phẩm có giá trị kinh tế cao để đáp ứng nhu cầu nguyên liệu phát triển công nghiệp nhẹ công nghiệp thực phẩm, công nghiệp chế biến. Phát triển trồng trọt sẽ đảm bảo nguồn thức ăn dồi dào và vững chắc cho ngành chăn nuôi, thúc đẩy sự hình thành các vùng chuyên canh sản xuất cây thức ăn và phát triển công nghiệp chế biến thức ăn cho chăn nuôi, trên cơ sở đó chuyển dần chăn nuôi theo hướng sản xuất tập trung và thâm canh cao. Lĩnh vực trồng trọt phát triển có ý nghĩ to lớn và quyết định đến việc chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp. Lĩnh vực trồng trọt phát triển làm cho năng suất 9
cây trồng tăng, đặc biệt là năng suất cây lương thực tăng, nhờ đó sẽ chuyển nền sản xuất nông nghiệp từ độc canh lương thực sang nền nông nghiệp đa canh có nhiều sản phẩm hàng hoá giá trị kinh tế cao đáp ứng nhu cầu thị trường và góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Lĩnh vực trồng trọt có tầm đặc biệt quan trọng, bảo đảm an ninh lương thực, hỗ trợ phát triển cho các ngành kinh tế khác. Chính vì vậy, đẩy mạnh phát triển, nâng cao giá trị gia tăng cho lĩnh vực trồng trọt không chỉ hoàn thành nhiệm vụ bảo đảm an ninh lương thực, mà còn có vai trò lớn hơn là thúc đẩy nông nghiệp tăng trưởng, nâng cao thu nhập cho nông dân. 1.1.2.2. Nguyên tắc của hoạt động trồng trọt - Phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, gắn với định hướng thị trường, phù hợp với chiến lược phát triển trồng trọt, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và các nguồn tài nguyên khác; tạo điều kiện thuận lợi để phát triển hợp tác, liên kết sản xuất, xây dựng vùng sản xuất hàng hóa tập trung, sản xuất có hợp đồng, sản xuất được chứng nhận chất lượng; bảo đảm an ninh lương thực; bảo đảm hài hòa giữa lợi ích của Nhà nước với lợi ích của tổ chức, cá nhân. - Sử dụng hiệu quả, tiết kiệm, bền vững tài nguyên thiên nhiên, cơ sở hạ tầng; sử dụng an toàn và hiệu quả các loại vật tư nông nghiệp. -Tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng môi trường đất, nước, quy trình sản xuất; bảo đảm an toàn thực phẩm, an toàn sinh học, an toàn dịch bệnh và bảo vệ môi trường. - Phát huy lợi thế vùng, gắn với bảo tồn giống cây trồng đặc sản, giống cây trồng bản địa; bảo vệ hệ thống canh tác bền vững, bảo vệ di sản, cảnh quan, văn hóa trong nông nghiệp gắn với phát triển du lịch sinh thái và xây dựng nông thôn mới. - Chủ động dự báo, phòng, chống thiên tai và sinh vật gây hại cây trồng; thích ứng với biến đổi khí hậu. - Đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; tuân thủ điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. 1.2. Chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt 10
1.2.1. Khái niệm chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt Để hiểu rõ về khái niệm “Chính sách phát triển lĩnh vực trồng trọt”, trước tiên, chúng ta cần phải nắm rõ “Thế nào là chính sách?”. Thuật ngữ “chính sách” vốn hàm ý như một sự đối xử ưu đãi của Nhà nước đối với một nhóm tổ chức, cá nhân nhất định. Có thể hệ thống hóa một số định nghĩa về “chính sách” (hay chính xác hơn về mặt thuật ngữ gọi là “chính sách công”) được một số học giả xử dụng như sau: Quan điểm của Thomas Dye (1972) cho rằng “ Chính sách công là bất kỳ những gì nhà nước lựa chọn làm hoặc không làm”. Đáng lưu ý, chính sách công theo cách tiếp cận của Dye là sản phẩm hành động của nhà nước chứ không phải của các chủ thể phi nhà nước. Theo nhà nghiên cứu William Jenkins (1978) thì “ Chính sách công là tập hợp các quyết định liên quan với nhau được ban hành bởi một hoặc nhóm các nhà hoạt động chính trị liên quan đến lựa chọn mục tiêu và các phương tiện để đạt mục tiêu trong tình huống xác định thuộc phạm vi thẩm quyền”. Theo PGS, TS. Đỗ Phú Hải nêu ra định nghĩa một cách chung nhất về chính sách công như sau: “Chính sách công là tập hợp các quyết định chính trị có liên quan của Nhà nước nhằm lựa chọn các mục tiêu cụ thể với giải pháp và công cụ thực hiện các vấn đề xã hội theo mục tiêu đã xác định của Đảng chính trị cầm quyền [5]. Nhiều học giải ở các nước phát triển cho rằng một chính sách (của nhà nước) có 5 đặc điểm cơ bản là: (1) có tính mục đích; (2) được ban hành bởi chủ thể công quyền; (3) đó có thể là chuỗi hành động (hành động thực tiễn được thực thi chứ không dừng lại ở những văn bản tuyên bố); (4) được sinh ra để giải quyết một hoặc một nhóm vấn đề nhất định; (5) được bản đảm thực hiện bởi sức mạnh cưỡng chế của nhà nước. Trong bài nghiên cứu Bàn về khái niệm chính sách công, tác giả Hồ Việt Hạnh với các cách tiếp cận chính sách công từ nhiều góc độ đã cung cấp cách nhìn mới, có tính gợi mở về chính sách công gắn với thực tiễn Việt Nam. Trên cơ sở tiếp 11