Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An" là nghiên cứu những lý luận và thực tiễn về quản lý chi BHXH tại Tỉnh Nghệ An, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý chi BHXH và kiến nghị đối với Nhà nƣớc, BHXH tại Tỉnh Nghệ An đến năm 2025.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI TRỊNH ĐỨC PHÚC QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI, 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI TRỊNH ĐỨC PHÚC QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI TỈNH NGHỆ AN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN NGỌC QUỲNH NGHỆ AN, 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: (i) Luận văn này là nghiên cứu của riêng tôi, toàn bộ nội dung nghiên cứu do chính tôi thực hiện. (ii) Số liệu trong luận văn đƣợc thực hiện khảo sát, điều tra trung thực. (iii) Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Hà Nội, ngày tháng 8 năm 2021 Cao học viên Trịnh Đức Phúc
ii LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả các Quý thầy cô đã giảng dạy trong chƣơng trình Cao học Quản lý Kinh tế - Trƣờng Đại học Thƣơng mại Hà Nội đã truyền đạt cho tôi những kiến thức hữu ích trong giáo dục làm cơ sở cho tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Ngọc Quỳnh đã tận tụy, tâm huyết hƣớng dẫn, chỉ bảo tôi trong thời gian thực hiện luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới các các Ban lãnh đạo, đồng nghiệp tại BHXH Tỉnh Nghệ An, các đối tƣợng tham gia khảo sát, phỏng vấn đã tận tình giúp đỡ tôi trong việc thu thập số liệu, khảo sát, giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập thông tin, hoàn thành luận văn. Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học cũng nhƣ thực hiện luận văn. Do thời gian có hạn cũng nhƣ kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chƣa nhiều nên luận văn của tôi không tránh khỏi tồn tại nhiều thiếu sót, kính mong nhận đƣợc sự nhận xét, đóng góp ý kiến của Quý thầy, cô và bạn học viên. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 8 năm 2021 Cao học viên Trịnh Đức Phúc
iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .......................................................................... vii DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ ....................................................................... viii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ....................................................................1 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..............................................................................2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu .....................................................................11 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .....................................................................12 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................12 6. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu............................................................13 7. Kết cấu của luận văn ..........................................................................................14 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI .........15 1.1. Khái niệm, vai trò chính sách của bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp.....................................................................................................15 1.1.1. Cơ sở lý luận về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp ........15 1.1.2. Vai trò của chính sách bảo hiểm xã hội ...................................................19 1.1.3. Quy định về tham gia của bảo hiểm xã hội ..............................................23 1.1.4. Hệ thống các chế độ của bảo hiểm xã hội ................................................28 1.2. Chi bảo hiểm xã hội ........................................................................................33 1.2.1. Khái niệm về chi bảo hiểm xã hội ............................................................33 1.2.2. Vai trò của chi bảo hiểm xã hội................................................................34 1.2.3. Nguyên tắc chi bảo hiểm xã hội ...............................................................37 1.2.4. Quy trình chi bảo hiểm xã hội ..................................................................37 1.3. Quản lý chi bảo hiểm xã hội ...........................................................................38 1.3.1. Khái niệm về quản lý chi bảo hiểm xã hội ...............................................38 1.3.2. Mục tiêu của quản lý chi bảo hiểm xã hội................................................39 1.3.3. Tiêu chí đánh giá quản lý chi bảo hiểm xã hội.........................................41
iv 1.3.4. Nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý chi bảo hiểm xã hội ...............................42 1.4. Nội dung của quản lý chi bảo hiểm xã hội .....................................................45 1.4.1. Lập dự toán chi các chế độ bảo hiểm xã hội ............................................45 1.4.2. Tổ chức thực hiện chi các chế độ bảo hiểm xã hội ..................................46 1.4.3. Công tác quyết toán chi các chế độ bảo hiểm xã hội ...............................47 1.4.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác chi các chế độ bảo hiểm xã hội........48 1.5. Kinh nghiệm quản lý chi bảo hiểm xã hội của một số địa phƣơng và bài học cho Nghệ An ...................................................................................................48 1.5.1. Kinh nghiệm quản lý chi bảo hiểm xã hội của một số địa phƣơng ..........48 1.5.2. Một số bài học kinh nghiệm đối với Nghệ An .........................................54 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI TỈNH NGHỆ AN .....................................................................................................57 2.1. Tổng quan về bảo hiểm xã hội Tỉnh Nghệ An ...............................................57 2.1.1. Giới thiệu về bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An.....................................57 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An.................58 2.1.3. Hệ thống tổ chức bộ máy hoạt động của bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An ...................................................................................................61 2.1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An ...................................................................................................62 2.1.5. Kết quả chi bảo hiểm xã hội của Tỉnh Nghệ An giai đoạn 2018-2020 ...........66 2.2. Tình hình quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An giai đoạn 2018 - 2020........73 2.2.1. Công tác lập dự toán và kế hoạch chi bảo hiểm xã hội ...........................73 2.2.2. Hoạt động tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch chi bảo hiểm xã hội ............76 2.2.3. Công tác quyết toán chi bảo hiểm xã hội .................................................79 2.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An trong thời gian qua ...................................................................82 2.3. Ðánh giá chung về quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An ...............84 2.3.1. Theo các tiêu chí đánh giá quản lý chi bảo hiểm xã hội ..........................84 2.3.2. Những kết quả đạt đƣợc ...........................................................................87 2.3.3. Những hạn chế ..........................................................................................90 2.3.4. Nguyên nhân của những hạn chế .............................................................94
v Chƣơng 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI TỈNH NGHỆ AN .............................................................................................98 3.1. Quan điểm, định hƣớng hoàn thiện công tác quản lý chi Bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An đến năm 2025 .....................................................................98 3.1.1. Quan điểm quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An đến năm 2025..........................................................................................................98 3.1.2. Định hƣớng hoàn thiện quản lý chi Bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An đến năm 2025 .....................................................................................99 3.1.3. Mục tiêu quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An đến năm 2025....................................................................................................... 100 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An đến năm 2025 ................................................................................................ 101 3.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện xây dựng kế hoạch dự toán chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An .............................................................. 101 3.2.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện tổ chức thực hiện kế hoạch chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An .............................................................. 102 3.2.3. Nhóm giải pháp hoàn thiện công tác quyết toán chi các chế độ bảo hiểm xã hội ............................................................................................ 103 3.2.4. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, kiểm soát công tác chi trả bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An .................................................. 103 3.2.5. Các giải pháp khác................................................................................. 105 3.3. Điều kiện thực hiện có hiệu quả các giải pháp hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội ở Tỉnh Nghệ An ....................................................................... 105 3.3.1. Kiến nghị đối với Quốc hội ................................................................... 105 3.3.2. Kiến nghị đối với bảo hiểm xã hội Việt Nam ....................................... 106 3.3.3. Kiến nghị đối với Ủy ban nhân dân Tỉnh Nghệ An .............................. 109 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 110 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 111 PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASXH : An sinh xã hội BHTN : Bảo hiểm thất nghiệp BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế BNN : Bệnh nghề nghiệp CNTT : Công nghệ thông tin DN : Doanh nghiệp KCB : Khám chữa bệnh NLĐ : Ngƣời lao động NSNN : Ngân sách nhà nƣớc SDLĐ : Sử dụng lao động TNLĐ : Tai nạn lao động TTHC : Thủ tục hành chính UBND : Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Tỉ lệ đóng BHXH là lao động Việt Nam ............................................... 25 Bảng 1.2: Tỉ lệ đóng BHXH là lao động nƣớc ngoài ............................................. 25 Bảng 1.3: Mức lƣơng tối thiểu vùng năm 2020 ...................................................... 26 Bảng 2.1: Kết quả chi trả trợ cấp 1 lần từ nguồn quỹ BHXH chi trả giai đoạn 2018 - 2020 ............................................................................................ 67 Bảng 2.2: Kết quả thực hiện công tác chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn tại Tỉnh Nghệ An giai đoạn 2018 -2020 ..................................................... 70 Bảng 2.3: Kết quả chi trả lƣơng hƣu và trợ cấp hàng tháng tại BHXH Tỉnh Nghệ An giai đoạn 2018 - 2020 ............................................................. 71 Bảng 2.4: Số lƣợt hồ sơ chi trả các chế độ BHXH từ năm 2018 - 2020 ................ 80 Bảng 2.5: Kết quả chi trả các chế độ BHXH từ năm 2018 - 2020 ......................... 80 Bảng 2.6: Chi khám bệnh, chữa bệnh BHYT giai đoạn 2018-2020 ....................... 81
viii DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình: Hình 1.1. Các chế độ BHXH .................................................................................. 28 Hình 2.1: Bộ máy cơ quan BHXH tỉnh Nghệ An .................................................. 61 Sơ đồ: Sơ đồ 2.1: Sơ đồ quy trình chi trả trợ cấp một lần do Bƣu điện chi trả ................... 66 Sơ đồ 2.2: Số ngƣời tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện 2020-2021 ...... 67 Sơ đồ 2.3: Sơ đồ quy trình chi trả chế độ BHXH ngắn hạn .................................... 69
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong hệ thống ASXH, thì hệ thống BHXH giữ vai trò trụ cột, bền vững nhất. Phát triển BHXH sẽ là tiền đề và điều kiện để thực hiện tốt các chính sách ASXH, hỗ trợ các thành viên trong xã hội trƣớc những rủi ro vĩ mô, cả cú sốc về kinh tế và cú sốc về tự nhiên gây ra góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc. Vì vậy, ở bất kỳ quốc gia nào, Chính phủ cũng đều rất quan tâm, chính sách BHXH. Đây là một trong những công cụ quan trọng đƣợc sử dụng nhằm thực hiện mục tiêu ổn định, tăng trƣởng kinh tế và công bằng xã hội. Ngay từ khi giành độc lập, Chính phủ Việt Nam đã rất chú trọng tới việc thực hiện chính sách BHXH đối với NLĐ, ổn định xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển. Cùng với sự hình thành của hệ thống BHXH Việt Nam, BHXH Nghệ An đƣợc thành lập theo Quyết định 16/QĐ-BHXH ngày 15 tháng 6 năm 1995 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam. Trải qua đến nay là 26 năm hoạt động với những kết quả đạt đƣợc, BHXH Tỉnh Nghệ An góp phần ổn định chính trị, thức đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội đảm bảo quốc phòng an ninh trên địa bàn. BHXH Tỉnh Nghệ An là bộ phận cấu thành của BHXH Việt Nam, BHXH Tỉnh Nghệ An có chức năng trực tiếp thực hiện các chế độ chính sách BHXH của Nhà nƣớc đối với NLĐ trên địa bàn Tỉnh Nghệ An. Theo BHXH Tỉnh thì hiện nay, Nghệ An đang dẫn đầu cả nƣớc vể tổng số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện. Tính đến hết tháng 9/2020, toàn tỉnh có 68.818 ngƣời tham gia BHXH tự nguyện (chiếm gần 10% tổng số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện toàn quốc). Số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện tăng mới từ đầu năm 2020 đến nay là 18.853 ngƣời, tăng 37,73% so với năm 2019. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt đƣợc, BHXH Tỉnh Nghệ An, đại diện các phòng chức năng và BHXH các huyện, Thành phố Vinh gặp nhiều khó khăn, vƣớng mắc trong thực hiện chính sách BHXH nói chung, BHYT, BHTN nói riêng trên địa bàn. Trong đó, do ảnh hƣởng của dịch bệnh Covid-19, nhiều DN phải thu hẹp sản xuất kinh doanh hoặc tạm ngừng hoạt động, NLĐ không có việc làm phải nghỉ việc; thu nhập
2 ngƣời dân giảm đã tác động tiêu cực đến việc tham gia, chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN. Công tác thanh tra, kiểm tra trực tiếp tại đơn vị gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, Nghệ An là Tỉnh có địa bàn rộng, dân số đông, các khu công nghiệp xuất hiện trên địa bàn Tỉnh ngày càng nhiều, do đó số lƣợng DN, số đối tƣợng hƣởng BHXH ngày càng tăng, đa dạng, phức tạp, số tiền chi BHXH ngày càng lớn nên vấn đề quản lý tốt đối tƣợng, tổ chức chi kịp thời đúng kỳ, đủ số tiền đến tay ngƣời thụ hƣởng…. đang là những khó khăn, thách thức không nhỏ đòi hỏi BHXH Tỉnh Nghệ An phải có biện pháp giải quyết kịp thời. Công tác quản lý chi BHXH có thể coi là một khâu trọng yếu trong việc thực hiện các chế độ, chính sách BHXH. Quản lý chi BHXH nếu đƣợc thực hiện tốt sẽ gián tiếp tạo đà cho công tác thu BHXH, cũng là giúp cho hoạt động BHXH phát triển, từ đó góp phần làm cho mục đích của chính sách BHXH phát huy vai trò hơn nữa. Trong quá trình thực hiện chính sách trên địa bàn Tỉnh Nghệ An còn bộc lộ những hạn chế, thiếu sót đặc biệt trong công tác quản lý chi và quản lý chi các chế độ cho ngƣời hƣởng BHXH vẫn còn nhiều vấn đề phải khắc phục. Việc sử dụng kinh phí của cơ quan BHXH chƣa thật sự hiệu quả. Đây là những khó khăn lớn đối với quản lý chi của BHXH Nghệ An trong nhiều năm qua cần đƣợc giải quyết, đảm bảo cho NLĐ tham gia BHXH và thụ hƣởng các chế độ, chính sách BHXH thuận lợi. Vì vậy, việc nghiên cứu đánh giá công tác quản lý chi BHXH cũng nhƣ phân tích nguyên nhân và đề ra kiến nghị nhằm đảm bảo thực hiện công tác quản lý chi BHXH kịp thời, đúng quy định, thuận lợi cho ngƣời tham gia BHXH là cần thiết đối với Tỉnh Nghệ An hiện nay và trong thời gian tới. Xuất phát từ cả lý thuyết và thực tế đó, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Tỉnh Nghệ An” để thực hiện luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý kinh tế. 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 2.1. Tổng quan về bảo hiểm xã hội 2.1.1. Những nghiên cứu của các học giả ngoài nước BHXH là một trong những công cụ quan trọng đảm bảo ASXH, trong đó có
3 rất nhiều vấn đề, quan điểm nhìn nhận khác nhau trong những bối cảnh, môi trƣờng khác nhau chính vì vậy mà có rất nhiều học giả trên thế giới đã nghiên cứu về vấn đề này cụ thể là: - Ma. Belinda S. Mandigma (2016), “Determinants of Social Insurance Coverage in the Philippines”. Nghiên cứu đã phân tích mức độ bao phủ ASXH, trong đó chiếm ƣu thế nhất là BHXH ở Philippines bằng cách xem xét mối quan hệ với các biến số kinh tế và phi kinh tế chính đƣợc lựa chọn. Dữ liệu đƣợc tác giả tổng hợp trong giai đoạn 2000-2013 và kiểm tra bằng cách sử dụng mô hình tuyến tính tổng quát đa biến. Tác giả sử dụng phƣơng pháp hiệu ứng cố định, hiệu ứng ngẫu nhiên và phƣơng pháp khoảnh khắc tổng quát. Kết quả cho thấy mức độ bao phủ của ASXH đƣợc đại diện bởi những ngƣời đóng góp hoạt động kinh tế bị ảnh hƣởng bởi một số biến số kinh tế nhƣ: tính ổn định của nền kinh tế, hình thành vốn, tăng lƣơng, đô thị hóa, phát triển kinh tế và toàn cầu hóa. Phạm vi bảo hiểm đối với ngƣời cao tuổi cũng bị ảnh hƣởng bởi các yếu tố kinh tế nói trên. Hơn nữa, các động lực phi kinh tế tác động đến tỉ lệ ngƣời cao tuổi đƣợc hƣởng ASXH là lý thuyết nữ quyền, giáo dục, các khu vực phi chính thức và tỷ lệ đói nghèo. - Louis D. Enoff, Roddy McKinnon (2011), “Social Security Contribution Collection and Compliance: Improving Governance to Extend Social Protection”. Nghiên cứu đã sử dụng phƣơng pháp khảo sát thu thập số liệu từ các tổ chức ASXH và cơ quan thu đóng góp, mục đích chính của bài viết này là thúc đẩy chia sẻ kiến thức và thực hành tốt về thu đóng góp và thực thi tuân thủ. Mặc dù việc thu thập và tuân thủ đóng góp có các khía cạnh bảo vệ xã hội, chính trị và tài chính quan trọng nhƣng nghiên cứu này định hƣớng việc theo đuổi các mục tiêu này nhƣ một khía cạnh của quản trị hành chính tốt. Ngoài việc cải thiện mức độ đầy đủ lợi ích và sức khỏe tài chính đạt thành công nhƣ vậy là do các nỗ lực của quốc gia nhằm mở rộng phạm vi bảo trợ xã hội. - Tổ chức Lao động Quốc tế ILO (2013), “Innovations in extending social insurance coverage to independent workers: Experiences from Brazil, Cape Verde, Colombia, Costa Rica, Ecuador, Philippines, France and Uruguay”. Nghiên cứu
4 này đã phân tích những kinh nghiệm tƣơng đối thành công của bảy quốc gia đang phát triển và một quốc gia phát triển trong việc cung cấp bảo hiểm cho những NLĐ độc lập. Nhóm tác giả đã tìm cách chứng minh mối liên hệ giữa các kết quả liên quan đến phạm vi bảo hiểm với thực tiễn tài chính, quản lý và tổ chức tài chính ở các quốc gia Brazil, Colombia, Costa Rica, Ecuador, Pháp và Uruguay. Nghiên cứu đã trình bày chi tiết các chiến lƣợc quốc gia đã tìm cách mở rộng phạm vi bao phủ BHXH thông qua trợ cấp và nhắm mục tiêu theo mức thu nhập. Bên cạnh đó, nêu ra kinh nghiệm của các quốc gia trong đổi mới khi cơ cấu lại khuôn khổ hành chính kết hợp với các chính sách khuyến khích đặc biệt vàđã đạt đƣợc những kết quả tích cực. Cuối cùng, nghiên cứu đƣa ra những ví dụ về các chƣơng trình đặc biệt cho các công ty nhỏ và rất nhỏ ở một số quốc gia và điều đó có tác động đáng kể đến mức độ bao phủ ASXH. - Marcelo, B., & Guillermo, C. (2014), “Work and tax evasion incentive effects of social insurance programs: Evidence from an employment-based benefit extension”. Nghiên cứu này chỉ ra cách các chƣơng trình BHXH hình thành động cơ khuyến khích cá nhân tiếp nhận việc làm đã đăng ký và báo cáo thu nhập cho cơ quan thuế. Phân tích dựa trên một cuộc cải cách BHXH ở Uruguay đã mở rộng phạm vi bao phủ chăm sóc sức khỏe cho trẻ em phụ thuộc của công nhân khu vực tƣ nhân đã đăng ký. Chiến lƣợc xác định dựa trên sự so sánh giữa các cá nhân có và không có trẻ em phụ thuộc trƣớc và sau khi cải cách. Cải cách đã làm tăng số việc làm đã đăng ký đủ điều kiện hƣởng lợi lên 1,6 điểm phần trăm (cao hơn khoảng 5% so với mức cải cách tiên quyết), chủ yếu là do sự gia tăng lực lƣợng lao động tham gia thay vì chuyển từ việc làm chƣa đăng ký sang việc làm đã đăng ký. Sự thay đổi lớn hơn đối với các bậc cha mẹ có con nhỏ và những ngƣời trƣởng thành sống thử mà công việc của bạn đời không cung cấp cho con cái của các cặp vợ chồng cơ hội tiếp cận lợi ích. Cuối cùng, cải cách đã làm tăng tỷ lệ báo cáo thu nhập đƣợc trả lƣơng thấp hơn khoảng 4% (cao hơn 25% so với mức trƣớc cải cách), chủ yếu đối với NLĐ làm việc tại các doanh nghiệp nhỏ. - Rebecca Holmes, Lucy Scott (2016), “Extending social insurance to informal workers”. NLĐ phi chính thức phải đối mặt với mức độ rủi ro cao nhƣng
5 phần lớn không đƣợc hƣởng BHXH. Trong khi đó, phụ nữ lao động là phái yếu làm việc trong khu vực phi chính thức phải đối mặt với những rủi ro cao hơn so với nam giới trên thị trƣờng lao động và trong suốt vòng đời. Vì vậy, ngày càng có nhiều quốc gia mở rộng BHXH cho lao động phi chính thức. Tuy nhiên, trong một số trƣờng hợp ngoại lệ, các chính sách vẫn còn không rõ ràng về giới. Các cải cách đáp ứng giới có thể đảm bảo tăng mức độ bao phủ của phụ nữ, bao gồm cả nữ lao động phi chính thức, để giải quyết những rủi ro mà họ phải đối mặt nhƣ: (i) pháp luật trên thị trƣờng lao động; (ii) công nhận nền kinh tế chăm sóc; (iii) thiết kế chính sách sáng tạo trong các lựa chọn thanh toán và đơn giản hóa các quy trình hành chính; và (iv) đầu tƣ vào năng lực cung cấp dịch vụ nhạy cảm về giới. - Ben Braham Mehdi (2016), “Pension Systems Contribution Determinants: a Cross Sectional Analysis on Tunisia”. Working Papers 20160004, UMR Developpement and Social, Paris 1 Panthéon-Sorbonne University. Nghiên cứu phân tích về bảo hiểm lƣơng hƣu dựa trên mật độ đóng góp. Cách tiếp cận này đƣợc chứng minh bởi thực tế là tỷ lệ bao phủ không cho thấy dấu hiệu rõ ràng về đóng góp hiệu quả và đặc biệt không thể giải thích mức lƣơng hƣu thấp trong khu vực tƣ nhân đƣợc quan sát thấy ở nhiều nƣớc đang phát triển. Sau khi tính toán tỷ trọng đóng góp của lao động khu vực tƣ nhân ở Tunisia, một phân tích kinh tế lƣợng dựa trên dữ liệu hành chính xác định các yếu tố quyết định tỷ lệ này. Kết quả cho thấy tỷ trọng đóng góp của các nhóm dễ bị tổn thƣơng nhất là rất thấp so với những ngƣời lao động khác. Phụ nữ có nhiều khả năng đóng góp vào hệ thống lƣơng hƣu hơn và mật độ đóng góp giảm theo quy mô của các doanh nghiệp. 2.1.2. Những nghiên cứu của các học giả trong nước - Đỗ Minh Cƣơng và Mạc Văn Tiến (1996), với tác phẩm “Góp phần đổi mới và hoàn thiện chính sách bảo đảm xã hội ở nước ta hiện nay”. Cuốn sách đã làm rõ một số nội dung của chính sách an sinh xã hội qua việc phân tích: Cơ sở lý luận của bảo đảm xã hội; nhũng quy định của công ƣớc quốc tế về bảo đảm xã hội và kinh nghiệm của một số quốc gia trong việc thực hiện chính sách bảo đảm xã hội; lịch sử hình thành chính sách bảo đảm xã hội ở Việt Nam; vấn đề đổi mới chính sách bảo đảm xã hội nói chung và chính sách an sinh xã hội nói riêng trên các
6 lĩnh vực nhƣ BHXH, cứu trợ xã hội, ƣu đãi xã hội. Mặc dù vẫn chƣa phân định rõ ràng giữa bảo đảm xã hội với an sinh xã hội song có thể nói, công trình đó đã đƣa ra nhiều luận cứ quan trọng cho việc đổi mới và hoàn thiện chính sách an sinh xã hội nói riêng và chính sách xã hội nói chung ở Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. - Nguyễn Huy Ban (1999), "Chiến lược phát triển BHXH phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020", đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ. Tác giả đã nghiên cứu mối quan hệ giữa tăng trƣởng kinh tế và phát triển BHXH, việc thực hiện BHXH ở một số nƣớc trên thế giới và thực trạng chính sách BHXH ở Việt Nam. Đƣa ra những định hƣớng cơ bản để phát triển BHXH ở Việt Nam. - Ngân hàng Thế giới World Bank (2012), “Việt Nam: Phát triển một hệ thống bảo hiểm xã hội hiện đại - Những thách thức hiện tại và các phương án lựa chọn cho cải cách trong tương lai”. Bản báo cáo thảo luận một số thách thức chủ yếu trong chính sách hƣu trí ở Việt Nam và trình bày những lựa chọn chính sách để giải quyết các thách thức này. Bản báo cáo bắt đầu với phần đánh giá tổng quan hệ thống hƣu trí hiện tại, mô tả những đặc điểm chính của hệ thống. Tiếp theo báo cáo sẽ đƣa ra những thách thức chủ yếu và đề xuất những biện pháp có thể thực hiện để tăng cƣờng và củng cố hệ thống hƣu trí trong thời gian tới. Bản báo cáo đƣợc đúc kết từ những nghiên cứu và phân tích cơ bản đã đƣợc thực hiện cho công việc này và những nghiên cứu khác trong thời gian gần đây về hệ thống hƣu trí của Việt Nam. Báo cáo cũng chỉ ra những lựa chọn hoặc quyết định chính sách tiềm năng sẽ cần phải tiếp tục nghiên cứu trong vài năm tới. - Vũ Văn Phúc (2012), "An sinh xã hội ở Việt Nam hướng tới 2020", Nhà xuất bản Chính trị quốc gia. Trong nghiên cứu này, tác giả đã trình bày về: 1) Những vấn đề lý luận chung và kinh nghiệm thế giới về an sinh xã hội; 2) Những vấn đề về thực tiễn an sinh xã hội ở nƣớc ta. - Nguyễn Thị Hào (2015), “Đảm bảo tài chính cho Bảo hiểm xã hội Việt Nam” Luận văn Tiến sĩ tại trƣờng Đại học Kinh tế Quốc Dân. Tác giả đã hệ thống lại các khái niệm đảm bảo tài chính cho BHXH dƣới góc độ kinh tế chính trị học và luận giải nội dung đảm bảo tài chính cho BHXH bao gồm các vấn đề: đảm bảo thu, đảm bảo chi, đảm bảo sự cân đối và ổn định quỹ BHXH trong dài hạn, đảm bảo sự
7 công bằng đối với các đối tƣợng tham gia BHXH. Tác giả đƣa ra các tiêu chí để đánh giá đảm bảo tài chính cho BHXH bao gồm: mức độ bao phủ của hệ thống BHXH, mức độ tuân thủ BHXH, mức độ bền vững về tài chính BHXH. Trên cơ sở những tiêu chí đó, luận văn đã làm rõ những kết quả và những hạn chế về đảm bảo tài chính cho BHXH Việt Nam, nguyên nhân của hạn chế và đề xuất các giải pháp mới. Tuy nhiên, nghiên cứu trên chỉ nghiên cứu một cách tổng quan về ASXH mà chƣa đề cập cụ thể đến công tác quản lý chi BHXH, vai trò, giải pháp của công tác quản lý chi BHXH đến đảm bảo cân bằng quỹ BHXH nói riêng, đến hệ thống ASXH nói chung. - Nguyễn Chí Công (2019) với đề án “Xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN - Thực trạng và giải pháp”. Đây là một tài liệu đáp ứng yêu cầu cấp thiết về hƣớng dẫn áp dụng pháp luật trong xử lý những vấn đề liên quan đến bảo hiểm. Mục tiêu của đề án là nghiên cứu, phân tích, đánh giá lý luận chung về BHXH, BHYT, BHTN cũng nhƣ thực tiễn ở nƣớc ta trong thời gian qua. Trên cơ sở đó đƣa ra một số kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nƣớc cũng nhƣ việc xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN ở Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới. Đề án đƣợc thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về Nhà nƣớc và pháp luật, về cải cách hành chính và cải cách tƣ pháp. Đề án đƣợc nghiên cứu dựa trên phƣơng pháp kết hợp giữa lý luận với thực tiễn, phƣơng pháp lịch sử cụ thể, phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, phƣơng pháp thống kê, so sánh. Để đảm bảo thực hiện các yêu cầu chung và yêu cầu đặc thù trong công tác xử lý vi phạm pháp luật BHXH, BHYT, BHTN thì bên cạnh việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về xử lý vi phạm, bổ sung chức năng thanh tra đầy đủ cho cơ quan BHXH,... thì cũng cần quan tâm đến các giải pháp nâng cao chất lƣợng công tác tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN và quan trọng hơn là việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật về các hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT, BHTN để ngƣời dân hiểu và phòng ngừa, phản ánh, tố giác các hành vi vi phạm, đồng thời cũng tạo sức răn đe đối với đối tƣợng vi phạm.
8 2.2. Tổng quan về quản lý chi bảo hiểm xã hội 2.2.1. Những nghiên cứu của các học giả ngoài nước Trong công tác quản lý BHXH thì quản lý chi là một trong những công tác phức tạp và đòi hỏi phải có độ chính xác cao đúng đối tƣợng, đúng chế độ có nhƣ vậy việc sử dụng quỹ BHXH mới hiệu quả, tránh thất thoát. Chính vì vậy đã có nhiều nghiên cứu đề cập đến vấn đề này cụ thể là: - Tổ chức Lao động Quốc tế-ILO (2010), “Governance of Social Security Systems: 8 a Guide for Board Members in Africa”.. Tài liệu này giúp các thành viên hội đồng quản trị thực hiện các nhiệm vụ của họ với tƣ cách là thành viên của cơ quan quản lý của một tổ chức ASXH công. Đặc biệt là trách nhiệm của họ đối với việc quản lý tài chính của một chƣơng trình. Tổ chức có thể bao gồm tất cả các chi nhánh của ASXH, hoặc nó có thể là một trong một số tổ chức chi trả lƣơng hƣu, chăm sóc sức khỏe, thƣơng tật, bảo hiểm thất nghiệp hoặc các phúc lợi khác nhƣ trợ cấp ốm đau, thai sản. Hƣớng dẫn này tập trung vào các chƣơng trình trả trợ cấp tiền mặt. Cũng nhƣ giám sát tài chính của một chƣơng trình, hội đồng quản trị sẽ giám sát các hoạt động hành chính nhƣ thu tiền đóng góp, lƣu trữ hồ sơ, xác định tính đủ điều kiện để nhận trợ cấp và thanh toán quyền lợi. Ở cấp độ chƣơng trình cá nhân, quản trị tài chính phù hợp có nghĩa là hội đồng quản trị đảm bảo rằng các nguồn lực đƣợc ủy thác cho chƣơng trình bảo trợ xã hội đƣợc sử dụng một cách hiệu quả và hiệu quả để tránh lãng phí hoặc thiếu hụt các lợi ích đã hứa. Sự kém hiệu quả và không hiệu quả làm giảm uy tín của một kế hoạch, dẫn đến trốn đóng góp và dẫn đến các vấn đề tài chính. Chúng có thể dẫn đến sự thất bại của kế hoạch và có thể là toàn bộ hệ thống bảo trợ xã hội quốc gia. Sự tín nhiệm là vốn quan trọng nhất của hệ thống bảo trợ xã hội. 2.2.2. Những nghiên cứu của các học giả trong nước Trong những năm qua, hoạt động BHXH ở Việt Nam đã đƣợc tổ chức thực hiện theo cơ chế mới. Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về BHXH nói chung, tài chính BHXH nói riêng, một số công trình cụ thể là: - Nguyễn Thị Chính (2010), “Hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH ở Việt Nam”, Luận văn Tiến sĩ tại trƣờng Đại học Kinh tế
9 Quốc Dân. Luận văn đã hệ thống hóa và có đóng góp bổ sung làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về khái niệm, bản chất, vai trò của BHXH; hệ thống các chế độ BHXH; quỹ BHXH; hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH. Luận văn cũng đã tổng hợp phân tích có hệ thống về hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH giai đoạn năm 2003 - 2008 về quy trình chi trả, phƣơng thức chi trả, lệ phí chi trả, cơ sở vật chất phục vụ công tác chi trả…từ đó rút ra kết quả đạt đƣợc và một số vấn đề còn tồn tại. Luận văn đã dựa trên các cơ sở phân tích khoa học đó để đƣa ra các giải pháp cụ thể, có tính khả thi cao nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH ở Việt Nam, bao gồm: Hoàn thiện hệ thống tổ chức chi trả; Đổi mới công tác lập kế hoạch chi trả; Hoàn thiện phƣơng thức chi trả; Quản lý chặt chẽ nguồn kinh phí chi trả; Tăng cƣờng phƣơng tiện phục vụ công tác chi trả; Kiện toàn công tác cán bộ; Tăng cƣờng kiểm tra và thanh tra trong các khâu chi trả; Quản lý chặt chẽ chi trả các chế độ ngắn hạn; Tăng lệ phí chi trả và một số giải pháp khác. - Đào Thế Khoa (2012), “Thực trạng và giải pháp tăng cường quản lý chi tại BHXH Tỉnh Thái Nguyên”, Luận văn Thạc sỹ quản lý kinh tế, Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về quản lý chi BHXH; phân tích đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Thái Nguyên. Từ đó, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý chi tại BHXH tỉnh Thái Nguyên. - Nguyễn Thị Chính (2010), “Hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH ở Việt Nam”, Luận án tiến sỹ kinh tế, Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả đã đi sâu phân tích những vấn đề lý luận cơ bản về hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH; phân tích đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH ở Việt Nam. Đề xuất định hƣớng và một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH ở Việt Nam. - Ngô Võ Lƣợc (2014), “Phân tích và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi quỹ BHXH, BHYT bắt buộc tại BHXH tỉnh 5 Hòa Bình”, Luận văn Thạc sỹ quản trị kinh doanh, Trƣờng Đại học Bách khoa Hà Nội. Tác giả
10 đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về BHXH, BHYT và quản lý thu, chi quỹ BHXH, BHYT bắt buộc, phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu, chi BHXH, BHYT bắt buộc tại BHXH tỉnh Hòa Bình. Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý thu, chi quỹ BHXH, BHYT bắt buộc ở BHXH tỉnh Hòa Bình. - Trần Thị Thu Hà (2014), “Kiểm soát chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Nam”, Luận văn Thạc sĩ tại trƣờng Đại học Kinh tế Đà Nẵng. Luận văn đã khái quát đƣợc cơ sở lý luận cơ bản về công tác kiểm soát chi trong hệ thống BHXH, nêu ra thực trạng và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam, từ đó đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, luận văn trên chỉ tập trung vào khía cạnh kiểm soát, chƣa đánh giá đƣợc tình hình trong công tác quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam. - Lâm Thuyết Minh (2015), “Hoàn thiện công tác chi trả các chế độ Bảo hiểm xã hội tại tỉnh Kiên Giang” Luận văn Thạc sĩ tại Trƣờng Đại học Tài chính - Marketing. Tác giả đã hệ thống hóa và làm rõ các vấn đề lý luận về quản lý chi trả các chế độ BHXH, trên cơ sở lý luận chung đã khái quát hóa vai trò của quản lý chi BHXH trong công tác quản lý nhà nƣớc. Luận văn cũng đã đánh giá đƣợc thực trạng công tác quản lý chi trả các chế độ BHXH tại tỉnh Kiên Giang giai đoạn năm 2010 - 2014, qua đó xác định những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong công tác quản lý chi trả các chế độ BHXH tại tỉnh Kiên Giang và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH tại tỉnh Kiên Giang trong thời gian tới. Tuy nhiên, luận văn chƣa nêu đƣợc cơ sở lý thuyết quan trọng về nội dung cũng nhƣ mục tiêu của công tác quản lý chi, các tiêu chí đánh giá thực trạng công tác quản lý chi. Hơn nữa, luận văn hoàn thiện trƣớc khi quyết định số 828/QĐ-BHXH ban hành ngày 27/5/2016 quy định về quản lý chi các chế độ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp và quyết định số 636/QĐ-BHXH ban hành ngày 22/4/2016 quy định về hồ sơ và quy trình giải quyết hƣởng các chế độ BHXH nên luận văn chƣa đánh giá và giải quyết đƣợc những thực trạng công tác quản lý chi BHXH đang diễn ra.